Pashanyeni Icitetekelo Cabo

Alishipikishe Te Mulandu ne fya Kumufuupula

SAMWELE alimwene ukuti aba mu Shilo bali no bulanda. Abantu abengi mu musumba bali aba nkumbabulili. Pa mayanda ayengi abanakashi na bana baleloosha, baleloosha abalume babo, bashibo, abana baume, na bandume shabo abashali no kubwela ku ng’anda. Kwali imbila ya bulanda iya kuti abashilika abena Israele 30,000 balifwile ilyo babacimfishe ku baPelishiti kabili tapakokwele ukutula apo abashilika na bambi 4,000 bafwilile mu bulwi bumbi.—1 Samwele 4:1, 2, 10.

Aya, macushi fye yamo ayacitike mu Israele. Shimapepo Mukalamba Eli alikwete abana babili abali imbifi, Hofini na Finehasi, abasendele icipao ca cipangano ukufuma mu Shilo. Ici cipao balecisungila mu muputule umo uwali mu cikuulwa ca kukumaninamo, ico bapangile kwati litempele ilya matenti. Ukwaleba ici cipao cacindama ninshi na Lesa e ko ali. Abena Israele basendele Icipao mu bulwi, baletontonkanya ukuti cali no kubacingilila no kulenga bacimfya ubulwi. Lelo abaPelishiti balipokele Icipao kabili baipeye Hofini na Finehasi.—1 Samwele 4:3-11.

Icikuulwa ca kukumaninamo icali mu Shilo cali ica mushilo pa myaka iingi nga nshi pantu Icipao ca cipangano e mo calesungilwa. Nomba tacalimo. Ilyo Eli uwali ne myaka 98 aumfwile ifi, aliponene ubuseneme pa cipuna no kufwa. Umupongoshi wakwe uwafwililwe umulume pali bulya bwine bushiku, na o alifwile pa kupaapa. Ilyo ashilafwa, atile: “Ubukata nabufuma mu Israele ukuya muli bunkole.” Na cine, umusumba wa Shilo tawali na kucindama nge fyo wali kale.—1 Samwele 4:12-22.

Bushe Samwele ali no kushipikisha shani ifi ifya kumufuupula? Bushe icitetekelo cakwe cali no kulenga afwe abantu abo Yehova alekele ukupaala no kucingilila? Na ifwe bonse muno nshiku kuti twaba na mafya ne fya kutufuupula ifingesha icitetekelo cesu. E ico, natumone ifyo twingasambilila kuli Samwele.

‘Acitile Ubulungami’

Ilyo ifi fyacitike, Baibolo yalekele ukulanda pali Samwele no kutendeka ukulanda pa fyalecitika ku baPelishiti ukwali Icipao ca mushilo, ukutulanga ifyo baculile pa mulandu wa kucisenda ne fyo bacibweseshe ulubilo. Ilyo Baibolo yatendeke ukulanda pali Samwele na kabili ninshi ne myaka 20 yalipita. (1 Samwele 7:2) Finshi alecita muli iyi myaka? Baibolo yalitweba ifyo alecita.

Itweba ukuti ilyo iyi myaka tailatendeka, “Samwele alelanda ku bena Israele bonse amashiwi ya kwa Lesa.” (1 Samwele 4:1) Ilyo imyaka ilya yapwile, Baibolo itila Samwele atendeke ukutandalila imisumba itatu iya mu Israele. Cila mwaka aleshinguluka muli iyi misumba ku kupwisha amafya. Lyena alebwelela ku Rama uko aleikala. (1 Samwele 7:15-17) Ukwabula no kutwishika, Samwele alebomba imilimo iingi, kabili na muli ilya yine myaka 20 alikwete ifya kucita ifingi.

Bucintomfwa bwa bana ba kwa Eli bwalengele ukuti icitetekelo ca bena Israele abengi cicepe. Cimoneka kwati abengi batampile ukupepa utulubi. Pa numa ya kubombesha pa myaka 20, Samwele aebele abena Israele amashiwi ya kuti:  “Nga mulebwelela kuli Yehova ne mitima yenu yonse, pooseni balesa bambi bambi na baAstarte abo muli nabo no kubika imitima yenu pali Yehova ukwabula ukunenuka kabili e o mulebombela eka fye, na o akamupokolola ku baPelishiti.”—1 Samwele 7:3.

AbaPelishiti balikwete sana amaka pa bena Israele. Apo abashilika abena Israele balibacimfishe nakalya nakalya, abaPelishiti baletitikisha abantu ba kwa Lesa ukwabula no wa kubalwisha. Lelo Samwele aebele abena Israele ukuti ifintu fyali no kwaluka fye nga ca kuti babwelela kuli Yehova. Bushe bali-itemenwe ukubwelela kuli Yehova? Samwele alitemenwe nga nshi pantu abantu bapoosele ifilubi fyabo no “kutampa ukubombela Yehova eka.” Samwele aebele abantu ukulongana mu musumba wa Mispa, uwali mu citungu ca mpili icabelele ku kapinda ka ku kuso aka Yerusalemu. Awe abantu balilongene, no kuleka ukulya, kabili balilapiile ku membu shabo isha kupepa utulubi.—1 Samwele 7:4-6.

Lelo, abaPelishiti balyumfwile ukuti abena Israele balilongene pamo kabili batontonkenye ukuti e nshita isuma iya kubasansa. Awe e fyo batumine abashilika babo ku Mispa ukuti bayesansa abalepepa Yehova. Abena Israele balyumfwile ukuti abalwani balepalama. Balyumfwile umwenso kabili baebele Samwele ukuti abapepeleko. Na o alipepele kuli Yehova kabili atuulile ne lambo. Ilyo uku kulongana kwa mushilo kwaletwalilila, abashilika ba baPelishiti basanshile umusumba wa Mispa. Lyena Yehova ayaswike ipepo lya kwa Samwele. Yehova alikalipe no kulenga kube icibulukutu icikalamba. “Pali bulya bushiku alengele icibulukutu cikalamba ukubulukutila abaPelishiti.”—1 Samwele 7:7-10.

Bushe tufwile ukumona balya baPelishiti nga bana abanono abomfwa umwenso nga baumfwa icibulukutu no kubelama ku numa ya banyinabo? Iyo, aba bali bashilika aba maka nga nshi. Kanshi ici cibulukutu calipuseneko ne fibulukutu baumfwilepo. Bushe congo fye icikalamba baumfwile? Bushe cafumine mu muulu umwalengama, nelyo bushe ni mpili shalengele ukuti icongo cikule? Kwena icishinka ca kuti icibulukutu calitiinishe abaPelishiti kabili calengele ukuti bafulunganishiwe. Icimfulunganya calengele ukuti abaishile mu kusansa abanabo babacimfye icipesha amano. Abena Israele balitentemwike ukufuma mu Mispa, bacimfishe abaPelishiti, no kubakunkunika ukufika ukutali, babafishishe ku kapinda ka ku kulyo aka Yerusalemu.—1 Samwele 7:11.

Ubu bulwi bwalengele ifintu ukwaluka nga nshi ku bantu ba kwa Lesa. Imyaka yonse iyo Samwele ali umupingushi mu Israele abaPelishiti batwalilile fye ukucimba. Abantu ba kwa Lesa balipokele imisumba yabo yonse na kabili.—1 Samwele 7:13, 14.

Ilyo papitile imyaka iingi nga nshi, umutumwa Paulo alumbwile Samwele pa bapingushi na bakasesema abali ne cishinka kuli Lesa “abacitile ubulungami.” (AbaHebere 11:32, 33) Ca cine, Samwele alyafwile abena Israele ukutendeka ukucita icalungama mu menso ya kwa Lesa. Alitwalilile ukuba ne citetekelo pantu alelolela pali Yehova; alitwalilile ukubomba umulimo wakwe te mulandu ne fya kumufuupula. Kabili aletasha pa fyo Yehova alecitila abantu bakwe.  Ilyo abena Israele bacimfishe abaPelishiti mu Mispa, Samwele aimike ilibwe ilya kwibukishishako ifyo Yehova ayafwile abantu bakwe.—1 Samwele 7:12.

Bushe na imwe mulafwaya ‘ukulacita ubulungami’? Nga mulafwaya ukucita ubulungami ninshi mufwile ukulapashanya Samwele uwali uwatekanya, uwaicefya, kabili uwaletasha pa fyo Yehova alecita. Bushe nani uushingatemwa ukuba ne yi mibele? Samwele alicitile bwino sana ukuba ne yi mibele ukutula ku bwaice, pantu ilyo akulile kwali ifya kumufupuula ifingi.

“Abana Benu Tabacita nge fyo Mwalecita”

Ilyo Baibolo yalanda pali Samwele na kabili ninshi ‘alikota.’ Pali iyi nshita ninshi alikwata na bana baume babili, Yoele na Abiya, kabili abapeele umulimo uwa kumwafwa ukulapingula abantu. Ku ca bulanda, abana bakwe tabali ne cishinka. Nangu cingati Samwele ali umulungami kabili umufumacumi, abana bakwe te fyo bali, balemona uyu mulimo nga kaliilo. Balepoka amafisakanwa no kunyonganya ubupingushi.—1 Samwele 8:1-3.

Bushiku bumo, abakalamba ba mu Israele baile kuli kasesema umukoloci ku kuilishanya. Batile: “Abana benu tabacita nge fyo mwalecita.” (1 Samwele 8:4, 5) Bushe Samwele alishibe ukuti e fyo abana bakwe balecita? Baibolo tayatweba. Lelo, Samwele ena tali mufyashi uwa mulekelesha nga Eli. Yehova alikalipile Eli no kumukanda pantu alifililwe ukulungika abana bakwe pa fyabipa ifyo balecita, acindikishe abana bakwe ukucila Lesa. (1 Samwele 2:27-29) Yehova talandile ukuti ifi e fyo Samwele ali.

Baibolo tayalanda ifyo Samwele aumfwile ilyo bamwebele ukuti abana bakwe balecita ifyabipa. Ku ca bulanda, abafyashi abengi balakalipwa imitima nga filya Samwele alekalipwa. Muli shino nshiku shayafya, abana abengi balapondokela abafyashi babo. (2 Timote 3:1-5) Abafyashi abakwata abana ba musango yu kuti basansamushiwa no kwishiba ifyo bengacita nga batontonkanya pa fyo Samwele apitilemo. Talekele imibele yabipa iya bana bakwe ukumufuupula. Muleibukisha ukuti na lintu abana bakaana ukumfwa ku kufunda no kusalapula kwenu, ica kumwenako cenu icisuma kuti cabasambilisha ifingi. Kabili mwe bafyashi mwalikwata ishuko lya kulenga Shinwe, Yehova Lesa, ukusekelela nga filya Samwele acitile.

 “Tusonteleni Imfumu”

Nalimo abana ba kwa Samwele tabaletontonkanya pa fyali no kufuma mu bufunushi bwabo na bukaitemwe. Abakalamba ba mu Israele batwalilile ukusosa kuli Samwele ukuti: “E ico tusonteleni imfumu iya kutupingula nge fyo caba ku nko shonse.” Bushe ifyo balefwaya fyalengele Samwele ukumona kwati nabamukaana? Na kuba, ali umupingushi pali aba bantu ba kwa Yehova pa myaka iingi nga nshi. Nomba tabalefwaya ukulatungululwa na kasesema fye nga filya Samwele ali, balefwaya imfumu. Inko ishali mupepi shaletungululwa ne mfumu. Ifi fine e fyo na bena Israele balefwaya! Bushe Samwele acitile shani? Tubelenga ukuti ici “calibipile mu menso ya kwa Samwele.”—1 Samwele 8:5, 6.

Moneni ifyo Yehova asosele ilyo Samwele amwebele ifyo abantu balefwaya, atile: “Umfwa ishiwi lya bantu muli fyonse ifyo bakweba; pantu te iwe bakaana ukuba imfumu pali bena, lelo nine bakaana.” Samwele afwile alisansamushiwe ilyo aumfwile ifyo Yehova amwebele. Lelo aba bantu balisalwile Lesa Wa Maka Yonse! Yehova aebele kasesema wakwe ukusoka abena Israele ifyo bali no kucula pa mulandu wa kufwaya ukulatungululwa ne mfumu. Ilyo Samwele abasokele ifyali no kufumamo, abantu batwalilile fye ukusosa abati: “Iyo, imfumu e yo tulefwaya ukututeka.” Apo lyonse ali ne cumfwila kuli Lesa, Samwele alicitile ifyo balefwaya kabili asubile imfumu iyo Yehova asontele.—1 Samwele 8:7-19.

Nomba bushe Samwele acitile shani pa kusuba imfumu? Bushe acitile mu cifukushi? Bushe alifuupwike ica kuti akalipa no kukalipa? Abantu abengi e fyo bengacita nga babapatikisha muli uyu musango, lelo Samwele ena te fyo acitile. Asubile Shauli ukuba imfumu kabili alemumona ukuti ni Yehova e umusalile. Alimutomwene, icilangililo ca kuti alimupokelele ukuti ni mfumu kabili ali no kulamunakila. Kabili aebele abantu ukuti: “Bushe mwamona uo Yehova asalile, ukuti tapali uwalingana nankwe pa bantu bonse?”—1 Samwele 10:1, 24.

Samwele alemonamo fye ubusuma mu muntu Yehova asontele, te bubi iyo. Kabili abikile amano kuli bukaele bwakwe kuli Lesa ukucila ukubika amano ku fyo abantu balefwaya. (1 Samwele 12:1-4) Alitwalilile ukubomba no mulimo wakwe uwa kufunda abantu ba kwa Lesa no kubasoka ku fyali no kulenga baleka ukupepa Lesa no kubakoselesha ukutwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova. Ifyo abafundile fyalibafikile pa mutima, kabili abantu balimupaapete ukubapepelako kuli Lesa. Na o abaswike ukuti: “Ca kutali fye ukuleka ukumupepelako pantu ninshi nabembukila Yehova; kabili mfwile ukumusambilisha inshila isuma kabili iyatambalala.”—1 Samwele 12:21-24.

Bushe mwalitala amufuupulwapo pa mulandu wa kuti umbi e o basontele ukulabomba umulimo mu cilonganino? Ica kumwenako ca kwa Samwele cifwile ukutusambilisha ukuti tatulingile ukukalipa nelyo ukuba no bufuba ilyo umo bamupeela imilimo ya mu cilonganino. Lesa alikwatila abantu bakwe bonse aba cishinka imilimo iisuma iibaletela insansa.

“Ni Lilali Ukaleka Ukuloosha Shauli?”

Samwele talubile filya alemona fye ubusuma muli Shauli pantu na kuba Shauli ali muntu musuma. Ali umutali, alemoneka bwino, ali uwashipa, uwacenjela, kabili pa kubala ali uwaicefya kabili uwafuuka. (1 Samwele 10:22, 23, 27) Pa mbali ya kukwata iyi mibele, alikwete no bupe ubusuma, ubwa kuisalila ifya kucita no kuipingwila ifyo alefwaya. (Amalango 30:19) Bushe alibomfeshe bwino ici ica bupe?

Ku ca bulanda, umuntu nga bamupeela amaka, ilingi line alaleka ukuba uwaicefya. Tapakokwele, Shauli aishileba na matutumuko. Asalilepo ukukanaumfwila amafunde ya kwa Yehova ayo Samwele alemweba. Inshita imo, afililwe ukulolela kabili atuulile ilambo ilyo Samwele fye alingile ukutuula. Samwele alimukalipile sana no kumweba ukuti ubufumu tabwakatwalilile ukuba mu lupwa lwakwe. Mu nshita ya kuti anakilile, Shauli akonkenyepo fye ukucita ifilubo ifyabipisha.—1 Samwele 13:8, 9, 13, 14.

Yehova atumine Samwele ukuyaeba Shauli ukulwa na bena Amaleke. Pa fyo Yehova  amwebele pali ne cipope ca kwipaya imfumu yabipa Agagi. Lelo, Shauli taipeye Agagi kabili asendelemo ne fitekwa ifisuma ifyalingile ukonaulwa. Ilyo Samwele aishile mu kumulungika, calimoneke apabuuta ukuti Shauli alyalwike. Mu nshita ya kuicefya no kusumina ukuti alilufyenye, atendeke ukuilungamika no kuipokolola no kubepesha abantu bambi. Ilyo aeseshe ukufwaya umwa kubepekesha lintu alandile ukuti fimo ifyo basendele bali no kufituula kuli Yehova, Samwele asosele amashiwi ayaishibikwa sana aya kuti: “Mona! Ukunakila kwawama ukucila ilambo.” Samwele alishipile no kukalipila Shauli no kumweba ifyo Yehova apingwile ukuti: Shauli bali no kumupoka ubufumu no kubupeela ku muntu umbi uwali ne cumfwila.—1 Samwele 15:1-33.

Samwele alyumfwile sana ububi pa fyo Shauli acitile. Alilile ubushiku bonse pa ntanshi ya kwa Yehova pa fyacitike. Atendeke fye no kuloosha Shauli. Samwele alesubila ukuti Shauli ali no kuba ne cishinka, alemonamo fye ubusuma muli ena. Nomba ifyo ale-enekela tafyacitike. Umwaume uo Samwele aishibe ukuti ali ne mibele isuma, alyalwike no kupondokela Yehova. Samwele alikeene ukumonana na Shauli na kabili. Lelo mu kuya kwa nshita Yehova alilungike Samwele, amwebele ukuti: “Ni lilali ukaleka ukuloosha Shauli, ilyo ine nimukaana ukuba imfumu pa bena Israele? Isusha amafuta mu lusengo lobe no kuya. Ndekutuma kuli Yese umwina Betelehemu, pantu mu bana bakwe ninsangamo uo ningacita imfumu.”—1 Samwele 15:34, 35; 16:1.

Ukufwaya kwa kwa Lesa takwashintilila pa bantu abashapwililika, abashitwalilila ukuba ne cishinka. Umo nga aleka ukuba ne cishinka, Yehova alafwaya umbi uutwalilila ukucita ukufwaya Kwakwe. Awe e fyo umukoloci Samwele alekele ukuba no bulanda. Samwele alikonkele ifyo Yehova amwebele no kuya ku ng’anda ya kwa Yese mu Betelehemu, uko asangile abana baume ba kwa Yese abalemoneka bwino. Lelo ilyo Samwele amwene fye umwana wa kwa Yese uwa kubalilapo, Yehova amwebele ukuti: “Wimona ifyo alemoneka no butali bwa ciimo cakwe . . . Pantu ifyo umuntu amona te fyo Lesa amona, pantu umuntunse amona fye ifimoneka ku menso; lelo Yehova ena, amona mu mutima.” (1 Samwele 16:7) Pa kulekelesha, Samwele amwene Davidi, uwali umwaice pali bonse, kabili uyu wine e o Yehova asalile!

Mu myaka yakwe iya kulekelesha, Samwele e lyo amwene ukuti Yehova alilungike ukusala Davidi ukupyana Shauli. Shauli aishileba no bufuba bwabipa ica kuti alefwaya no kwipaya Davidi kabili aishileba umusangu. Lelo Davidi ali ne mibele iisuma, pamo nga ukushipa, bukaele, icitetekelo, ne cishinka. Ilyo Samwele ali mupepi no kufwa, icitetekelo cakwe calikoseleko. Alimwene ukuti takwaba amafya ayengansha Yehova nelyo ayengacilikila amapaalo yakwe. Awe e fyo Samwele afwile, kabili alipangile ishina ilisuma pa myaka mupepi na 100 iyo ali umumi. E mulandu wine abena Israele bonse balooseshe uyu mwaume wa cishinka! Na muno nshiku, ababomfi ba kwa Yehova bafwile ukuipusha abati, ‘Bushe nkaba ne citetekelo nga filya Samwele ali?’

[Icikope pe bula 25]

Bushe Samwele ali no kwafwa shani abantu bakwe ukushipikisha ilyo bafwililwe na lintu bafuupwike?

[Icikope pe bula 26]

Bushe Samwele acitile shani pa kuti ashipikishe ilyo abana bakwe bapondweke?