Vakadamurimuria Nodra Vakabauta

A Vosota na iTuvaki e Veivakayalolailaitaki

E VAKILA o Samuela na nodra rarawa na lewe i Sailo. Era lolosi e levu ena vanua qo, o ira na marama kei na gone era tagicaka na itukutuku me baleti tamadra, watidra, na luvedra tagane, kei na ganedra era sa sega ni yaco bula i vale. Eda kila nodra a mate e rauta ni 30,000 na sotia ni Isireli ena nodra vakadrukai vakaca sara ena ligadra na kai Filisitia ni oti ga na nodra a mate na le 4,000 ena dua tale na ivalu.​—1 Samuela 4:​1, 2, 10.

Oya na itekitekivu ga ni leqa. Erau kauta tani na kato ni veiyalayalati mai Sailo o Ofinai kei Finiasi na luvei Ilai na Bete Levu. Na kato ni veiyalayalati e dau maroroi tu ena loqi tabu sara ni valeniveitavaki​—qo na vale e vaka na valelaca​—ia na kato ni veiyalayalati e dusia na nona tiko na Kalou. E ka vakalialia na nodra kauta na Kato ena ivalu nira nanuma me na taqomaki ira, mera qaqa tale ga. Ia era a kauta na Kato na kai Filisitia ra qai vakamatei Ofinai kei Finiasi.​—1 Samuela 4:​3-​11.

Ena veisenitiuri e dau rokovi na valeniveitavaki e Sailo ni tiko kina na Kato. Ia qo sa yali. Ni rogoca o Ilai sa yabaki 98 na ka e yaco, a bale vakanadaku ena nona idabedabe qai mate. Na vugona e dawai a vakasucu mate ena siga tiko ga oya. Ni se bera ni mate e kaya: “Sa qai takali vei ira na Isireli na nodrai ukuuku.” Io, sa veisau vakadua o Sailo.​—1 Samuela 4:​12-​22.

A vosota vakacava na nona yalolailai o Samuela? Ena yaga na nona vakabauta me vosota kina me vukei ira sa sega ni vakadonui ira na Kalou se me taqomaki ira? Ena rairai vakatovolei tale ga na noda vakabauta ena so na gauna ni yacovi keda na leqa kei na yalolailai, ia meda raica mada na ka eda rawa ni vulica ena ivakaraitaki i Samuela.

E “Vakadeitaka na iValavala Dodonu”

Sa mai cegu toka na italanoa me baleti Samuela, sa tekivu vakamacalataki ena iVolatabu na veika me baleta na Kato tabu, e vakaraitaka na leqa e yacovi ira na kai Filisitia ena nodra kauta na Kato kei na nodra vakasaurarataki mera vakasuka. Ni qai tukuni Samuela tale na iVolatabu, sa oti toka e 20 na yabaki. (1 Samuela 7:2) Na cava a cakava voli ena loma ni gauna qori? Ena tukuna vei keda na iVolatabu.

Eda kila ni bera ni tekivu na gauna oya, “sa yaco vei ira kecega na Isireli na vosa i Samuela.” (1 Samuela 3:21) Ni cava na gauna oya, e laurai ena kena itukutuku ni dau sikova o Samuela e tolu na siti e Isireli e veiyabaki, me walia na veileqaleqati kei na nona sauma na vakatataro. Oti e lesu ina nona vanua o Rama. (1 Samuela 7:​15-​17) E macala ni ogaoga sara o Samuela, e levu sara na ka me cakava ena loma ni 20 na yabaki.

E vakaleqa na nodra vakabauta na lewenivanua na nodrau ivalavala tawakilikili kei na veidabui na luvei Ilai. Kena irairai ni levu era lesu tale mera qaravi kalou lasu. Ni oti gona e ruasagavulu na yabaki nona cakacaka vagumatua, a vakasavuya kina na itukutuku qo o Samuela: “Kevaka kemuni sa saumaki vei Jiova  e na yalomuni taucoko, mo ni biuta na nodra kalou na kai tani kei Aseteroci mai na kemuni maliwa, ka vakarautaka na yalomuni vei Jiova, ka qaravi koya duaduaga; ena qai vakabulai kemuni ko koya mai na ligadra na kai Filisitia.”​—1 Samuela 7:3.

Era vakalolomataki na Isireli ena “ligadra na kai Filisitia.” Ni vakadrukai vakaca sara na mataivalu ni Isireli sa ra qai caka nodra na kai Filisitia ena nodra vakararawataki na tamata ni Kalou. Ia e vakadeitaka vei ira na Isireli o Samuela ni na veisau ga ke ra lesu tale vei Jiova. Era a muria beka oya? E marau o Samuela nira biuta na qaravi kalou lasu ra qai “qaravi Jiova duaduaga.” A kaya o Samuela mera soqoni vata i Misipa na tauni e toka e veidelana ena vualiku kei Jerusalemi. Era soqoni vata mai, era lolo ra qai veivutunitaka na nodra dau qaravi matakau.​—1 Samuela 7:​4-6.

Ia nira rogoca na kai Filisitia na nodra soqoni vata e kea na Isireli, era nanuma ni qo e gauna vinaka mera valuti ira kina. Era mani tala na nodra mataivalu i Misipa mera vakarusai ira na sokaloutaki Jiova. Sa dua na ka nodra rere na Isireli nira rogoca na leqa e vakarau tarai ira, ra qai kerei Samuela me masulaki ira, a cakava vaka kina qai vakacabora e dua na isoro. Ena gauna qori era lako mai kina i Misipa na mataivalu ni Filisitia. A rogoca o Jiova na masu i Samuela ena nona vakavuna na kurukuru me ivakaraitaki ni nona cudru. “A sa ia na kurukuru vakadomoilevu vei ira na kai Filisitia ko Jiova e na siga ko ya.”​—1 Samuela 7:​7-​10.

Eda na kaya beka ni o ira na kai Filisitia era vaka na gonelalai mera vuni e daku i tinadra ena nodra rere nira rogoca na vakuru ni kurukuru? Sega, o ira qo na sotia yaloqaqa. Ia na vakuru ni kurukuru e dua na ka e vou vei ira. E vakuru beka mai na lomalagi karakarawa, qai kuruseta na veidelana na kena rorogo? Se mani cava e yaco era rere qai veilecayaki na kai Filisitia. Qo sa vuki na uto, era sa na ravuti, sa na oti na nodra dau veivakalolomataki. Era vakamalumalumutaki ira na kai Filisitia na Isireli era tiko e Misipa, ra qai cemuri ira me vica na maile ina cevaira kei Jerusalemi.​—1 Samuela 7:​11.

E dua na veisau levu vei ira na tamata ni Kalou na ivalu oya. Era vakamalumalumu tiko ga na kai Filisitia ena gauna kece e lewa tiko kina o Samuela e Isireli. E vakalesui tale vei ira na tamata ni Kalou mera lewa na veikoro.​—1 Samuela 7:​13, 14.

A vola na yapositolo o Paula ena vica na senitiuri e muri, ni o Samuela e dua vei ira na dauveilewai yalodina kei na parofita e “vakadeitaka na ivalavala dodonu.” (Iperiu 11:​32, 33) Io, a veivuke sara ga o Samuela me caka tale na veika e vinaka qai donu vua na Kalou. E vakadeitaka tiko ga na ivalavala dodonu ni dau waraki Jiova, e yalodina tale ga ni cakava nona itavi ni yaco sara mada ga na veika e veivakayalolailaitaki. E dau vakavinavinaka tale ga. Ena nodra qaqa mai Misipa, a vakaduria o Samuela e dua na vatu ni ivakananumi ena nona vukei ira na nona tamata o Jiova.​—1 Samuela 7:​12.

O vinakata tale ga mo “vakadeitaka na ivalavala dodonu”? Ke vaka kina, mo vulica na nona dau vosota o Samuela,  nona yalomalumalumu kei na nona dau vakavinavinaka. E gadrevi beka na itovo qo vei keda kece? A yaga vei Samuela ni vulica qai bulataka na itovo qo ni se gone, baleta ena gauna sa qase kina a sotava na veika e veivakayalolailaitaki sara.

‘Erau sa Sega ni Muria na Luvemu na Nomu iValavala’

“Sa qase” o Samuela ni mai tomani tale na itukutuku me baleti koya. Erau sa cauravou na luvena o Joeli kei Epaia, qai nuitaki rau me rau vukei koya ena itavi ni dauveilewai. Ia ka ni rarawa ni a matewale na nona vakanuinui. E dau dina qai yalododonu o Samuela, ia o rau na luvena erau vakayagataka nodrau itutu me rau rawaka, vaqumi, rau qai vakatanitaka na nodrau lewa.​—1 Samuela 8:​1-3.

Ena dua na siga era soqoni vata na qase ni Isireli mera lai raica na parofita sa kena turaga o Samuela. Era kaya: ‘Erau sa sega ni muria na luvemu na nomu ivalavala.’ (1 Samuela 8:​4, 5) E kila tiko o Samuela na ka erau cakava? E sega ni tukuni qori ena kena volaitukutuku. O Samuela e sega ni vakataki Ilai na tama dau vakasavuliga. A dokai rau vakalevu na luvena o Ilai, sega ni dokai Jiova me vakadodonutaka nodrau cala na luvena, mani totogitaki Ilai kina o Jiova. (1 Samuela 2:​27-​29) A sega ni bau raica qori o Jiova vei Samuela.

E sega ni vakaraitaki ena kena itukutuku ni yalolailai o Samuela, madua, se me nuiqawaqawa ni sa kila na nodrau itovo ca na luvena. Na ituvaki oya era vakila tale ga e levu na itubutubu. Ena iotioti ni veisiga qo, e tete na nodra talaidredre na gone nira veivakavulici na itubutubu, ra sega tale ga ni muria na nodra lewa. (2 Timoci 3:​1-5) Koya gona na ivakaraitaki i Samuela ena dusimaki ira qai vakacegui ira na itubutubu era sotava tiko na ituvaki veivakayalolailaitaki va oya. Na ka erau cakava na luvena e sega ni vagolei Samuela tani mai na nona veiqaravi. Kevaka e sega ni lutu e lomadra na gone na vosa kei na veivakavulici, na nodra ivakaraitaki na itubutubu ena tarai ira na gone. Me vakataki Samuela e rawa tale ga vei ira na itubutubu mera vakamarautaki Jiova na Tamadra vakalomalagi.

“Mo Lesia Mada Vei Keda e Dua na Tui”

Erau sega ni vakasamataka na luvei Samuela na ca ni nodrau kocokoco kei nodrau nanumi rau ga. Era kaya vei Samuela na qase e Isireli: “Mo lesia mada vei keda e dua na tui me lewai keda me vakataki ira na veimatanitu kecega.” Na vosa era tukuna oya e raica beka o Samuela nira beci koya? Sa vicasagavulu na yabaki na nona cakava tiko mai o Samuela na itavi ni dauveilewai e lesia vua o Jiova ena vukudra. Ia qo era vinakata e dua na tui me nodra dauveilewai, era sega ni vinakata e dua ga parofita vakataki Samuela. O ira na veimatanitu tale eso e tiko na nodra tui, qo tale ga na ka era vinakata na Isireli! E raica vakacava o Samuela? Eda wilika, “sa ca vei Samuela na ka oqo.”​—1 Samuela 8:​5, 6.

Meda raica mada na ka e tukuna o Jiova ni masuti koya o Samuela ena ka e yaco qo: “Mo vakarorogo vei ira na tamata e na ka kecega era sa kaya vei iko: ni ra sa sega ga ni beci iko, sai au ga era sa beca, me’u kakua ni nodra tui koi au.” E vakacegui Samuela na vosa oya, ia e ca na ka era cakava ni beci kina na Kalou Kaukaua Duadua! A tukuna o Jiova vua na nona parofita me vakaroti ira na Isireli ena ivalavala ena lewai ira kina na tui. Ni vakaroti ira o Samuela, era cikeva: “Segai; me dua na neimami tui.” Ena nona talairawarawa vua na Kalou, a lako o Samuela me lumuta na tui e digitaka o Jiova.​—1 Samuela 8:​7-​19.

A vakacava na talairawarawa nei Samuela? A cakava vakarairai se vakavoraki? A rawai koya na yalolailai, se kadre e lomana na yaloca? Levu era na rairai cakava oya, ia sega ni o Samuela. A lumuti Saula qai ciqoma ni digitaki koya sara ga o Jiova. Na nona reguci Saula e vakaraitaka ni tokona qai doka na tui vou. E tukuna vei ira na Isireli: “Dou sa raici koya sa digitaka ko Jiova, ni sa sega e tautauvata kaya vei ira na tamata kecega, se segai?”​—1 Samuela 10:​1, 24.

A sega ni raica o Samuela na nona malumalumu, e raica ga na veika e vinaka kina o koya e digitaka o Jiova. E bibi vei Samuela na nona yalododonu vua na Kalou, sega ni nodra rai na tamata veilecayaki. (1 Samuela 12:​1-4) E yalodina tale ga ni cakava na nona ilesilesi ena nona vakasalataki ira na tamata ni Kalou me baleta na leqa vakayalo e yacovi ira, qai vakauqeti ira mera yalodina tiko ga vei Jiova. E tara na lomadra na nona ivakasala ra qai kerei koya me masu ena vukudra. A cavuta vei ira na vosa rogo vinaka qo: “Me’u kakua sara ni cala vei Jiova ni ka’u sa cegu ni masulaki kemuni: ia ka’u na vakavulici kemuni e nai valavala vinaka ka dodonu.”​—1 Samuela 12:​21-​24.

O yalolailai beka ni duatani tale e lesi ena dua na itutu se itavi dokai? E ka ni vuli vei keda na ivakaraitaki i Samuela meda kua ni laiva na vuvu se na yaloca me kadre e lomada. E levu tu na cakacaka e yaga qai veivakacegui e lesia na Kalou vei ira yadua na nona tamata yalodina.

“Sa na Bogi Vica Mada na Nomu Tagicaki Saula Tiko?”

E donu na nona raica o Samuela na veika e vinaka kina o Saula; e turaga vakasakiti. Ni balavu, totoka, yaloqaqa, e vuku, ia ni se qai tekivu e yalomalumalumu qai yalovinaka. (1 Samuela 10:​22, 23, 27) Me ikuri ni nona itovo totoka, e tu tale ga vua na galala ni vakatulewa ena ka me cakava ena nona bula. (Vakarua 30:19) A vakayagataka vakadodonu na isolisoli oya?

Ni dua e vakaitutu torocake, e ka ni rarawa ni imatai ni itovo e yali na yalomalumalumu. Sega ni dede sa dokadoka mai o Saula. A talaidredre ena ivakaro i Jiova a vakasavuya vua o Samuela. Ena dua na gauna a sega ni via wawa o Saula qai cabora na isoro e dodonu me vakacabora ga o Samuela. A mani vunauci koya vakaukaua o Samuela qai parofisaitaka ni na kau tani na veiliutaki vakatui mai na nona vuvale. A sega ni vuli ena cala e cakava sa qai torocake ga na nona talaidredre.​—1 Samuela 13:​8, 9, 13, 14.

E kaya o Jiova vei Samuela me tukuna vua me lai vala kei ira na Amalekaiti. E okati ena  ivakaro i Jiova me vakamatei na tui ca o Ekaki. Ia a vakabulai Ekaki o Saula qai maroroya na itokinivalu e dodonu me vakarusai. Ni mai vunauci koya o Samuela, sa veisau vakalevu o Saula. A sega ni ciqoma na veivakadodonutaki, a via vakadonui koya ga, vakaiulubale ena nona beitaki ira na nona tamata. A sega ni ciqoma o Saula na veivakadodonutaki ni ulubaletaka me na cabori eso na itoki ni ivalu me isoro vei Jiova, a cavuta kina o Samuela na vosa kilai levu qo: “Raica, sa vinaka na talairawarawa, ka ca nai soro.” E vunauci Saula ena doudou o Samuela qai vakatakila na vakataulewa i Jiova: Ena kaliraki tani vei Saula na itutu vakatui qai soli vua e dua e vinaka cake.​—1 Samuela 15:​1-​33.

A rarawataka dina o Samuela na nona talaidredre o Saula. Ena bogi a tagicaka vei Jiova na ka e yaco. E lolositaki koya o Samuela ni kila na taledi e tu vei Saula, na nona itovo vinaka, ia a vakanuinui matewale o Samuela. Sa veisau na turaga a kila eliu​—sa yali na nona itovo vinaka qai saqati Jiova. A sega ni via raici Saula tale o Samuela. A vakadodonutaka na rai i Samuela o Jiova ena yalololoma: “Sa na bogi vica mada na nomu tagicaki Saula tiko, ni ka’u sa biuti koya me kakua ni nodra tui na Isireli? mo vakasinaita mada na nomu tavaya e na waiwai, ka lako, au na talai iko vei Jese na kai Pecileema: ni’u sa kunea e dua vei ira na luvena me’u lesia me tui.”​—1 Samuela 15:​34, 35; 16:1.

Na vakayacori ni inaki i Jiova e sega ni vakatau ina nodra sega ni yalodina na tamata ivalavala ca. Ke dua e tawayalodina ena lesia e dua tale o Jiova me vakayacori kina na nona inaki. Sa mai oti na nona lolositaki Saula voli na kena turaga o Samuela. Ena veidusimaki i Jiova a lako kina o Samuela ina vale nei Jese qai sotavi iratou kina e vica na luvena tagane musudonu. E tukuna o Jiova vei Samuela, ni o raica na kena imatai: “Mo kakua ni raica na matana, se na kena balavu; ni’u sa sega ni digitaki koya: ni sa sega ni raica ko Jiova me vaka sa raica ko ira na tamata; ni sa raica na ka esau ko ira na tamata, ia sa raica na yalo ko Jiova.” (1 Samuela 16:7) Sa qai sotavi Tevita o koya e gone duadua o Samuela, qo na kena e digitaka o Jiova!

Ena otioti ni yabaki ni nona bula, sa qai macala vakasigalevu vei Samuela na dodonu ni vakataulewa i Jiova me sosomitaki Saula o Tevita. Sa tekivu vuvutaki Tevita o Saula me via vakamatei koya, e saqati koya tale ga. Ia e laurai vei Tevita na itovo totoka​—na yaloqaqa, yalododonu, vakabauta, kei na yalodina. Ni sa voleka ni cava na bula nei Samuela sa qai kaukaua ga na nona vakabauta. E vakadinadinataka ni sega ni dua na ituvaki e veivakayalolailaitaki ena dredre me walia o Jiova, se veisautaka me ka ni veivakalougatataki. Ni qai takali o Samuela, sa biuta koto e dua na ivakaraitaki ni bula e yaga me muri ena vica vata na yabaki. Sa rauta mera lolositaka na Isireli na turaga yalodina qo! Ena vinaka gona mera taroga na dauveiqaravi i Jiova nikua, ‘Au na vakatotomuria tale ga na vakabauta i Samuela?’

[iYaloyalo ena tabana e 25]

A vukei ira vakacava nona tamata o Samuela mera vosota na nodra lolosi kei na veika e veivakayalolailaitaki?

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Na cava a sega ni vakayalolailaitaki Samuela kina na nodrau itovo ca na luvena?