Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Efi Shi yɛ Nijiaŋwujee Shihilɛi ni Ekɛkpe lɛ Fɛɛ Sɛɛ

Efi Shi yɛ Nijiaŋwujee Shihilɛi ni Ekɛkpe lɛ Fɛɛ Sɛɛ

Kasemɔ Amɛhemɔkɛyeli Lɛ

Efi Shi yɛ Nijiaŋwujee Shihilɛi ni Ekɛkpe lɛ Fɛɛ Sɛɛ

SAMUEL nu awerɛho ni ayeɔ yɛ Shilo lɛ he. Etamɔ nɔ ni maŋ muu lɛ fɛɛ miiyoyoro. Shĩai enyiɛ amli yei kɛ gbekɛbii abolɔmɔi lɛ jɛɔ, yɛ awerɛho ni ayeɔ yɛ tsɛmɛi, wumɛi, bihii, kɛ nyɛmimɛi hii ni ekuŋ amɛsɛɛ kɛbaŋ shĩa dɔŋŋ lɛ hewɔ? Nɔ pɛ ni wɔle ji akɛ, beni Filistibii lɛ ekpata Israel tabilɔi 4,000 lɛ ahiɛ sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, amɛsaa amɛkpata Israel tabilɔi 30,000 sɔŋŋ ahiɛ yɛ ta kroko mli.—1 Samuel 4:1, 2, 10.

Enɛ ji haomɔi ni tsara nɔ kɛba lɛ ateŋ ekome kɛkɛ. Osɔfonukpa Eli yɛ bihii gbohii enyɔ ni ji Hofni kɛ Pinehas, ni amɛji mɛi ni nyiɛ hiɛ ni awo kpaŋmɔ adeka krɔŋkrɔŋ lɛ kɛjɛ Shilo. Akɛ adeka krɔŋkrɔŋ nɛɛ—ni feɔ amɛteŋ ni Nyɔŋmɔ yɔɔ lɛ he okadi lɛ—maa kpeebuu lɛ mli he krɔŋkrɔŋ fe fɛɛ lɛ. Kɛkɛ ni Israelbii lɛ kɛ Adeka lɛ tee ta lɛ naa kɛ susumɔ ni ejaaa akɛ ebaatsu naakpɛɛ nɔ ko, ni eha amɛye kunim. Shi Filistibii lɛ shɔ̃ Adeka lɛ, ni amɛgbe Hofni kɛ Pinehas hu.—1 Samuel 4:3-11.

Kpeebuu ni yɔɔ Shilo lɛ hiɛ ba nyam afii ohai abɔ yɛ Adeka lɛ ni yɔɔ jɛmɛ lɛ hewɔ. Amrɔ nɛɛ ashɔ̃ Adeka lɛ yɛ amɛdɛŋ. Beni Eli ni eye afii 98 lɛ nu amaniɛbɔɔ nɛɛ lɛ, ekpa kɛjɛ esɛi lɛ nɔ eyagbee esɛɛgbɛ ni egbo. Eshaayoo ni tsɔ okulafo nakai gbi lɛ nɔŋŋ lɛ hu gbo, beni efɔ́ sɛɛ nɔŋŋ. Beni eheɔ egbo lɛ, ekɛɛ akɛ: “Israel nyam etã!” Lɛɛlɛŋ, Shilo tamɔŋ bɔ ni eji tsutsu ko lɛ dɔŋŋ.—1 Samuel 4:12-22.

Te Samuel aaafee tɛŋŋ ekpee shihilɛi ni jaraa ni jeɔ mɔ nijiaŋ wui nɛɛ anaa lɛ? Ani ebaanyɛ efi shi ni eye ebua gbɔmɛi ni Yehowa hebuu kɛ ehiɛ duromɔ ebɔ amɛ nɛɛ? Ŋmɛnɛ lɛ, wɔ fɛɛ wɔkɛ shihilɛi ni mli wawai kɛ nibii ni jeɔ mɔ nijiaŋ wui ni kaa wɔhemɔkɛyeli kpeɔ yɛ be kɛ beaŋ, no hewɔ lɛ, nyɛhaa wɔkwɛa nɔ ni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ Samuel nɔkwɛmɔnɔ lɛ mli.

“Etsu Jalɛ Nii”

He ni wɔshɛ nɛɛ, Biblia mli amaniɛbɔɔ lɛ kɛ Samuel he sane lɛ kpasa shi dã, ni egbala jwɛŋmɔ kɛtee kpaŋmɔ Adeka lɛ nɔ, ni etsɔɔ bɔ ni Filistibii lɛ na nɔ yɛ Adeka lɛ ni amɛshɔ̃ kɛtee lɛ hewɔ, kɛ nɔ ni ha amɛkɛku sɛɛ kɛba oya nɔŋŋ lɛ. Amaniɛbɔɔ lɛ wie nibii ni tee nɔ yɛ afii 20 mli lɛ ahe dani etsĩ Samuel tã ekoŋŋ. (1 Samuel 7:2) Mɛni Samuel tsu yɛ be nɛɛ mli? Ehe ehiaaa ni wɔka wɔyiŋ yɛ enɛ he.

Biblia lɛ haa wɔleɔ akɛ, dani be nɛɛ aaaje shishi lɛ, ‘Samuel wiemɔ tee nɔ eyashɛ Israel fɛɛ dɛŋ.’ (1 Samuel 4:1) Amaniɛbɔɔ lɛ haa wɔleɔ akɛ beni be nɛɛ ba naagbee lɛ, nɔ ni Samuel fɔɔ feemɔ ji akɛ daa afi lɛ, eyasaraa Israel maji etɛ, ni ekojoɔ saji ni ehaa mɛi asanebimɔi ahetoo. No sɛɛ lɛ, ekuɔ esɛɛ kɛyaa emaŋ yɛ Rama. (1 Samuel 7:15-17) Eyɛ faŋŋ akɛ, be fɛɛ be lɛ Samuel yɛ nɔ ko tsumɔ, ni yɛ nakai afii 20 lɛ mli hu lɛ, etsu nii babaoo.

Eli bihii lɛ ajeŋba sha kɛ juu-kɛ-fɔ̃ nifeemɔi lɛ ha mɛi kɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ yasha shi. Etamɔ nɔ ni enɛ ha mɛi babaoo yabɔi amaga jamɔ. Shi beni Samuel etsu nii dɛŋdɛŋ afii 20 sɛɛ lɛ, ekɛ shɛɛ sane nɛɛ ha gbɔmɛi lɛ akɛ: “Kɛji nyɛkɛ nyɛtsui fɛɛ miiku nyɛsɛɛ kɛba Yehowa ŋɔɔ lɛ, no lɛ nyɛjiea maŋsɛɛ nyɔŋmɔi lɛ kɛ Ashtarot lɛ kɛjea nyɛteŋ, ni nyɛsaa nyɛtsuii nyɛhaa Yehowa, ni nyɛsɔmɔa lɛ kome too, ni eeejie nyɛ kɛaajɛ Filistibii lɛ adɛŋ.”—1 Samuel 7:3.

“Filistibii lɛ adɛŋ” loo amɛnine tsii yɛ gbɔmɛi lɛ anɔ. Akɛni Filistibii lɛ ye Israelbii lɛ anɔ kunim hewɔ lɛ, amɛwa Nyɔŋmɔ webii lɛ ayi bɔ ni amɛsumɔɔ. Shi Samuel wo gbɔmɛi lɛ shi akɛ, kɛji amɛku amɛsɛɛ kɛba Yehowa ŋɔɔ lɛ, nibii baatsake. Ani amɛmiisumɔ ni amɛfee nakai? Eŋɔɔ Samuel naa akɛ, amɛjie amɛmagai lɛ ni “amɛsɔmɔ Yehowa koome.” Samuel bua maŋ lɛ naa yɛ Mizpa, ni ji maŋ ko ni yɔɔ kpokpaa ni gɔji pii yɔɔ nɔ, yɛ Yerusalem kooyigbɛ lɛ. Gbɔmɛi lɛ bua amɛhe naa, amɛhi ŋmaa, ni amɛtsake amɛtsuii kɛjɛ amagai babaoo ni amɛjá lɛ he.—1 Samuel 7:4-6.

Shi Filistibii lɛ nu akɛ Israelbii babaoo ebua amɛhe naa, ni amɛsusu akɛ eji hegbɛ kpele ni amɛná. Amɛtsu amɛsraafoi lɛ kɛtee Mizpa koni amɛyatswia nakai Yehowa jálɔi lɛ anii. Israelbii lɛ nu enɛ he. Amɛtsui fã, kɛkɛ ni amɛkɛɛ Samuel ni esɔle eha amɛ. Esɔle eha amɛ, ni eshã afɔle hu efata he. Be mli ni nakai nifeemɔ krɔŋkrɔŋ lɛ yaa nɔ lɛ, Filistibii lɛ ata lɛ fã kɛbatua Mizpa. Kɛkɛ ni Yehowa bo Samuel sɔlemɔ lɛ toi. Ni Yehowa kɛ mlifu shi ewo Philistibii lɛ. Agbɛnɛ, eha “nyɔŋmɔ shimɔ waa wo Filistibii lɛ yɛ nakai gbi lɛ nɔ.”—1 Samuel 7:7-10.

Ani esa akɛ wɔbu nakai Filistibii lɛ tamɔ gbekɛbii bibii ni joɔ foi yateɔ amɛnyɛmɛi asɛɛ kɛji amɛnu nugbɔshimɔ fioo ko he lɛ? Dabi, mɛnɛɛmɛi ji tabilɔi kakalɔi diɛŋtsɛ. Belɛ, nɛkɛ shimɔ nɛɛ jeee nugbɔshimɔ folo ko kɛkɛ. Ani bɔ ni nugbɔ lɛ shimɔ “waa” lɛ ji nɔ ni wo amɛhe gbeyei lɛ? Ani eji gbɛɛmɔ ko ni jɛ atatu ni mli tse heŋŋ lɛŋ, aloo eji gbɛɛmɔ ko ni shimɔ kɛjɛ gɔji lɛ anɔ ni ha amɛyiŋ futu amɛ? Ekɔɔɔ he eko he ni gbɛɛmɔ lɛ jɛ lɛ, no ha Filistibii lɛ jijaa ni amɛtsui fã naakpa. Yɛ amɛjijaamɔ lɛ mli lɛ, yeee be ko kɛkɛ ni nɛkɛ yiwalɔi nɛɛ bɔi foijee yɛ mɛi ni kulɛ amɛwaa amɛyi lɛ ahiɛ. Ni Israel hii lɛ ke yuu kɛjɛ Mizpa ni amɛtiu amɛ shitoi abɔ, ni amɛtswia amɛ nii aahu kɛtee Yerusalem wuoyi-anaigbɛ.—1 Samuel 7:11.

Nakai ta lɛ kɛ tsakemɔ kpele ba Nyɔŋmɔ webii lɛ ashihilɛ mli. Filistibii lɛ baaa Israelbii lɛ ahiɛ dɔŋŋ yɛ be fɛɛ ni Samuel kɛkojo Israel lɛ mli. Fiofio lɛ, akpale maji fɛɛ ni Filistibii lɛ shɔ̃ lɛ aha Nyɔŋmɔ webii lɛ ekoŋŋ.—1 Samuel 7:13, 14.

Afii ohai abɔ sɛɛ lɛ, bɔfo Paulo tsĩ Samuel tã efata kojolɔi kɛ gbalɔi anɔkwafoi ni ‘tsu jalɛ nii’ lɛ ahe. (Hebribii 11:32, 33) Lɛɛlɛŋ, Samuel ye ebua ni amɛfee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii. Akɛni ekɛ ehe fɔ̃ Yehowa nɔ hewɔ lɛ, etee nɔ ekɛ anɔkwayeli tsu nii kɛ ekãa, yɛ nijiaŋwujee shihilɛi ni ekɛkpe lɛ fɛɛ sɛɛ. Ni eji mɔ ko ni hiɛ sɔɔ nii hu. Yɛ kunim ni amɛye yɛ Mizpa lɛ sɛɛ lɛ, Samuel ha akɛ kaimɔ nɔ ko ma shi, koni aŋɔkai gbɛ ni Yehowa tsɔ nɔ eye ebua ewebii lɛ.—1 Samuel 7:12.

Ani bo hu obaasumɔ ni ‘otsu jalɛ nii’? Kɛ́ nakai lɛ, ebaafee nɔ ni hi jogbaŋŋ akɛ oookase Samuel tsuishitoo kɛ heshibaa mumɔ ni eyɔɔ lɛ. Wɔteŋ namɔ ni sui nɛɛ ahe ehiaaa lɛ? Ehi jogbaŋŋ akɛ Samuel ná sui nɛɛ ni ekɛtsu nii beni eji oblanyo fioo lɛ, ejaakɛ ekɛ shihilɛi ni mli wawai ni jeɔ mɔ nijiaŋ wui baakpe sɛɛ mli yɛ eshihilɛ mli.

“Obihii lɛ Enyiɛɛɛ Ogbɛi lɛ Anɔ”

Beni atsi Samuel tã ekoŋŋ lɛ, no mli lɛ “egbɔ.” Yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli lɛ, Samuel bihii enyɔ ni ji Yoel kɛ Abia lɛ edara, ni eha amɛ hegbɛ koni amɛye amɛbua lɛ yɛ enitsumɔ akɛ kojolɔ lɛ mli. Mɔbɔ sane ji akɛ, ebihii lɛ eyawooo enaa ŋmaa. Eyɛ mli akɛ Samuel ji anɔkwafo ni yeɔ jalɛsane moŋ, shi ebii lɛ heɔ nyɔɔŋnii, ni amɛtsɔɔ kojomɔ hiɛ amɛbuɔ shi yɛ amɛpɛsɛmkunya yiŋtoi ahewɔ.—1 Samuel 8:1-3.

Gbi ko lɛ, Israel onukpai lɛ yanina gbalɔ ni egbɔ lɛ ni amɛkɛɛ lɛ akɛ: “Obihii lɛ enyiɛɛɛ ogbɛi lɛ anɔ.” (1 Samuel 8:4, 5) Ani Samuel le sane nɛɛ? Amaniɛbɔɔ lɛ etsiii tã. Kɛlɛ, akɛ mɔ ni tamɔɔɔ Eli lɛ, Samuel jeee tsɛ ni hiɛɔ ebii fɔfɔɔle. Yehowa kã Eli hiɛ ni egbala etoi akɛni eku ehiɛ eshwie ebii lɛ anishaianii lɛ anɔ, ní ebu ebihii lɛ fe Nyɔŋmɔ lɛ hewɔ. (1 Samuel 2:27-29) Yehowa enaaa tɔmɔ ni tamɔ nɛkɛ yɛ Samuel he.

Amaniɛbɔɔ lɛ ewieee bɔ ni Samuel hiɛ gbo, efee yeyeeye, loo bɔ ni enijiaŋ je wui eha beni enu nibii gbohii ni ebihii lɛ feɔ lɛ he lɛ. Dɔlɛ sane ji akɛ, fɔlɔi babaoo yajeɔ shihilɛi ni tamɔ nɛkɛ mli. Yɛ gbii ni jaraa nɛɛ amli lɛ, fɔlɔi anɔ toigbele egbɛ eshwã he fɛɛ he. (2 Timoteo 3:1-5) Samuel nɔkwɛmɔnɔ lɛ baanyɛ aye abua fɔlɔi ni kɛ shihilɛ ni tamɔ enɔ lɛ kpeɔ lɛ, ni eshɛje amɛmii. Ehaaa anɔkwa ni ebihii lɛ yeee lɛ aná eshihilɛ nɔ hewalɛ bibioo po. Kaimɔ akɛ, kɛ́ obii lɛ kpliŋ amɛtsui yɛ wiemɔ kɛ tsɔsemɔ ni okɛhaa amɛ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, nɔkwɛmɔnɔ kpakpa ni ofeɔ lɛ baanyɛ aná amɛnɔ hewalɛ. Ni fɔlɔi baanyɛ amɛha Yehowa Nyɔŋmɔ, ni ji amɛ diɛŋtsɛ amɛ-Tsɛ lɛ, tsui anyɔ emli, taakɛ Samuel fee lɛ.

“Wo Maŋtsɛ Oha Wɔ”

Samuel bihii lɛ eyasusuuu bɔ ni amɛmimyeli kɛ pɛsɛmkunya sui lɛ naa baayakpa aha. Israel onukpai lɛ tee nɔ amɛkɛɛ Samuel akɛ: “Agbɛnɛ wo maŋtsɛ oha wɔ, koni ekojo wɔ tamɔ jeŋmajimaji lɛ fɛɛ.” Ani nɔ ni amɛbi nɛɛ ha Samuel nu he akɛ amɛkpoo lɛ? Kɛ́ hooo lɛ, ekɛ afii nyɔŋmai abɔ ekojo amɛ yɛ Yehowa najiaŋ. Amrɔ nɛɛ, jeee gbalɔ ko kɛkɛ tamɔ Samuel amɛtao ni ekojo amɛ, shi moŋ lɛ maŋtsɛ. Jeŋmaji ni bɔle amɛ lɛ yɛ maŋtsɛmɛi, ni Israelbii lɛ hu miitao eko! Te Samuel fee enii yɛ enɛ he eha tɛŋŋ? Wɔkaneɔ akɛ, “shi sane lɛ eŋɔɔɔ Samuel naa.”—1 Samuel 8:5, 6.

Kadimɔ nɔ ni Yehowa kɛɛ beni Samuel kɛ sane lɛ yafɔ̃ ehiɛ yɛ sɔlemɔ mli lɛ: “Nibii fɛɛ ní maŋ lɛ kɛɔo lɛ, bo amɛgbee toi! Ejaakɛ jeee bo amɛkwa, shi mi moŋ amɛkwa, akɛ mikaye amɛnɔ maŋtsɛ.” Kwɛ bɔ ni Samuel tsui baanyɔ emli eha, kɛlɛ, enɛ ji ahorabɔɔ diɛŋtsɛ kɛha Nyɔŋmɔ Ofe lɛ! Yehowa kɛɛ egbalɔ lɛ koni ebɔ Israelbii lɛ kɔkɔ yɛ bɔ ni adesa maŋtsɛ ni amɛaaná lɛ baaha amɛna nɔ̃ lɛ he. Beni Samuel jaje etsɔɔ amɛ lɛ, amɛma nɔ mi doo akɛ: “Dabi! shi ja maŋtsɛ ye wɔnɔ kɛ̃.” Akɛ mɔ ni boɔ e-Nyɔŋmɔ lɛ toi daa lɛ, Samuel tee ni eyafɔ maŋtsɛ ni Yehowa hala lɛ lɛ mu.—1 Samuel 8:7-19.

Te Samuel tsu nifeemɔ nɛɛ he nii tɛŋŋ? Ani ekɛ mligbigblimɔ tsu lɛ eko kɛ eko kɛkɛ? Ani eŋmɛ gbɛ ni nijiaŋwujee kumɔ etsui, ni ená amɛhe jwɛŋmɔ gbonyo? Hii babaoo baafee nakai yɛ shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ mli, shi jeee Samuel. Efɔ Saul mu, ni ekpɛlɛ nɔ akɛ mɔ nɛɛ ji mɔ ni Yehowa diɛŋtsɛ hala. Eshɔ Saul naa, ni ekɛtsɔɔ akɛ ekpɛlɛɔ maŋtsɛ hee lɛ nɔ ni ebaa ehe shi ehaa lɛ. Ni ekɛɛ maŋbii lɛ akɛ: “Nyɛkwɛa mɔ ni Yehowa ehala lɛ; ejaakɛ mɔ ko mɔ ko tamɔɔɔ lɛ yɛ maŋbii lɛ fɛɛ ateŋ!”—1 Samuel 10:1, 24.

Samuel kɛ ejwɛŋmɔ emaaa mɔ ni Yehowa ehala lɛ tɔmɔi anɔ, shi moŋ ekwɛ nibii kpakpai ni yɔɔ ehe lɛ. Ni lɛ diɛŋtsɛ hu, ekɛ ejwɛŋmɔ ma nɔkwɛmɔ kpakpa ni efee efɔ̃ shi yɛ anɔkwa ni eye Nyɔŋmɔ lɛ nɔ, shi jeee adesa ni anyɛɛɛ amu afɔ̃ enɔ lɛ nɔ. (1 Samuel 12:1-4) Agbɛnɛ hu, eye anɔkwa yɛ nitsumɔ ni akɛwo edɛŋ lɛ mli, kɛtsɔ ŋaa ni ewo Nyɔŋmɔ webii lɛ yɛ nibii ni kɛ amɛmumɔŋ shidaamɔ yawo oshara mli lɛ he kɛ hewalɛ ni ewo amɛ koni amɛya nɔ amɛye Yehowa anɔkwa lɛ nɔ. Eŋaawoo lɛ ta amɛtsuiŋ, ni amɛkpa Samuel fai koni esɔle eha amɛ. Samuel ha amɛ hetoo ni sa jogbaŋŋ nɛɛ ekɛɛ: “Enɛ akagbale mi fɔ̃ɔfɔ̃ akɛ mafee esha mashi Yehowa ni mafɔ̃ɔ faikpamɔ kɛ nyɛ hamɔ, shi moŋ matsɔɔ nyɛ gbɛ kpakpa kɛ jalɛ gbɛ.”—1 Samuel 12:21-24.

Ani edɔ bo pɛŋ akɛ ahala mɔ kroko moŋ kɛha gbɛhe loo hegbɛ ko? Samuel nɔkwɛmɔnɔ lɛ ji nikasemɔ kpele kɛha wɔ koni wɔkaha awuŋayeli loo mlijoomɔ he shi yɛ wɔtsuiŋ. Nyɔŋmɔ yɛ nitsumɔ babaoo ni haa mɔ tsui nyɔɔ emli kɛha etsuji anɔkwafoi lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ.

“Mɛɛ Beyinɔ Nɔŋŋ Oooye Saul He Ŋkɔmɔ Kɛyashi?”

Samuel sane ja akɛ ena nɔkpakpa ko yɛ Saul he; esoro lɛ kwraa. Kɛ́ akwɛ lɛ lɛ, ekwɔ nyenyereŋŋ, eyɛ ekãa ni ehiɛ kã shi, kɛlɛ, no mli lɛ, ebaa ehe shi ni enaaa ehe akɛ mɔ ko ji lɛ. (1 Samuel 10:22, 23, 27) Yɛ sui nɛɛ asɛɛ lɛ, eyɛ su kroko ni jara wa waa, no ji heyeli—nyɛmɔ ni eyɔɔ ni ekɛaahala bɔ ni esumɔɔ ni ehi shi eha. (5 Mose 30:19) Ani ekɛ nakai nikeenii lɛ tsu nii jogbaŋŋ?

Dɔlɛ sane ji akɛ, kɛ́ mɔ ko ná hegbɛ wulu ko lɛ, bei pii lɛ etsɛɛɛ kwraa kɛkɛ lɛ ebɔi ehe nɔ womɔ. Yeee be ko kɛkɛ ni Saul bɔi ekɔ̃ji anɔ holemɔ. Ekpoo gbɛtsɔɔmɔi ni Yehowa tsɔ Samuel nɔ ekɛha lɛ lɛ. Be ko lɛ, Saul eŋmɛɛɛ etsui shi ni eyashã afɔle ko ni kulɛ Samuel pɛ yɔɔ hegbɛ akɛ eshãa lɛ. Samuel kã lɛ waa ni egba akɛ maŋtsɛyeli lɛ ehiŋ Saul weku lɛ mli. Yɛ nɔ najiaŋ ni Saul aaakase nɔ ko kɛjɛ kãmɔ lɛ mli lɛ, etee nɔ etɔ̃ tɔmɔi ni yɔɔ hiɛdɔɔ fe enɛ.—1 Samuel 13:8, 9, 13, 14.

Yehowa tsɔ Samuel nɔ ekɛɛ Saul koni ekɛ Amalekbii lɛ ayawu. Nɔ ni fata gbɛtsɔɔmɔ lɛ he ji akɛ, egbe amɛmaŋtsɛ yiwalɔ ni ji Agag lɛ. Shi kɛlɛ, Saul baa Agag kɛ nihaanii lɛ amli nibii ni hi fe fɛɛ ni kulɛ esa akɛ ekpata hiɛ lɛ ayi. Beni Samuel ba koni ebajaje lɛ lɛ, Saul ha ana akɛ esubaŋ etsake kwraa. Yɛ nɔ najiaŋ ni ebaajɛ heshibaa mli ekpɛlɛ kãmɔ lɛ nɔ lɛ, ejie enaa, ni ekɛtsɔɔ akɛ tɔmɔ ko bɛ nɔ ni efee lɛ he, etswa sane lɛ efɔ̃, ni ekɛ shwamɔ lɛ tere maŋbii lɛ moŋ. Beni Saul ka akɛ eeekpoo kãmɔ lɛ, kɛtsɔ kɛɛmɔ ni ekɛɛ akɛ amɛkɛ haanii lɛ ekomɛi baashã afɔle amɛha Yehowa lɛ nɔ lɛ, Samuel wie wiemɔi ni ehe shi waa nɛɛ akɛ: “Naa, toiboo hi fe afɔle.” Samuel kã ehiɛ ni esheee gbeyei, ni ejaje Yehowa yiŋtoo etsɔɔ lɛ akɛ: Abaashɔ̃ maŋtsɛyeli lɛ yɛ Saul dɛŋ ni abaaŋɔ aha enaanyo ko ni hi fe lɛ.—1 Samuel 15:1-33.

Samuel werɛ ho ehe waa yɛ Saul tɔmɔi lɛ ahewɔ. Efó etsɛ Yehowa nyɔɔŋ muu fɛɛ yɛ sane nɛɛ he. Etee nɔ po eye Saul he ŋkɔmɔ aahu. Samuel yɔse nyɛmɔ ni Saul yɔɔ ni kulɛ ebaanyɛ ekɛtsu nibii kpakpai babaoo lɛ, shi amrɔ nɛɛ Samuel gbɛkpamɔi lɛ efee yaka. Nuu ni ele lɛ etsake kwraa—sui kpakpai ni eyɔɔ lɛ fɛɛ eŋmɛɛ lɛ, ni ete shi ewo Yehowa. Samuel sumɔɔɔ ni eyanaa Saul dɔŋŋ. Be ko sɛɛ lɛ, Yehowa jɛ mlihilɛ mli ekã Samuel ekɛɛ: “Mɛɛ beyinɔ nɔŋŋ oooye Saul he ŋkɔmɔ kɛyashi, ejaakɛ ona akɛ mikwa lɛ Israel nɔ maŋtsɛ lɛ yeli? Wo okoŋ lɛ mli mu obɔ, ni oya; mibatsuo Ishai, Betlehemnyo lɛ, ŋɔɔ; ejaakɛ miná maŋtsɛ yɛ ebihii lɛ ateŋ.”—1 Samuel 15:34, 35; 16:1.

Yehowa yiŋtoi lɛ damɔɔɔ adesai ni nyɛɛɛ aye anɔkwa be fɛɛ be lɛ anɔ. Kɛ́ mɔ ko yeee lɛ anɔkwa lɛ, Yehowa taoɔ mɔ kroko kɛtsuɔ eyiŋtoo lɛ he nii. No hewɔ lɛ, nuumo Samuel fɔ̃ɔ Saul he ŋkɔmɔyeli. Yɛ Yehowa gbɛtsɔɔmɔ naa lɛ, Samuel tee Ishai shĩa lɛ yɛ Betlehem, jɛi ena ebihii gojogojoo lɛ yɛ. Ni kɛlɛ, kɛjɛ klɛŋklɛŋ mɔ lɛ nɔ beebe ni Yehowa kɛɛ Samuel akɛ: “Kaakwɛ ehiɛŋtso loo ekwɔlɛ nyenyereŋŋ lɛ . . . Ejaakɛ Yehowa kwɛɛɛ nii tamɔ gbɔmɔ; ejaakɛ gbɔmɔ lɛ ekwɛɔ kponɔgbɛ nii, shi Yehowa lɛ tsui ekwɛɔ!” (1 Samuel 16:7) Naagbee lɛ, Samuel na David, Ishai nakutsoŋ bi lɛ, ni lɛ ji mɔ ni Yehowa sumɔɔ!

Yɛ Samuel wala naagbee gbɛ lɛ, ena bɔ ni eja jogbaŋŋ akɛ Yehowa hala David kɛye Saul najiaŋ lɛ faŋŋ. Saul ye David he awuŋa aahu akɛ etao lɛ egbe, ni ekwa Yehowa hu. Shi David jie sui kpakpai tamɔ ekãa, jalɛ nifeemɔ, hemɔkɛyeli, kɛ anɔkwayeli kpo. Yɛ Samuel afii lɛ anaagbee gbɛ lɛ, ehemɔkɛyeli lɛ tee nɔ emli wa. Ena akɛ nijiaŋwujee shihilɛ ko bɛ ni Yehowa nyɛŋ atsu he nii loo ni eeeha shihilɛ lɛ atsɔ jɔɔmɔ nɔ. Yɛ naagbee lɛ, Samuel gbo, ni eshi nɔkwɛmɔnɔ kpakpa ni ekɛ nɔ ni miihe ashɛ afii oha sɔŋŋ fee lɛ efɔ̃ shi. Ebɛ naakpɛɛ akɛ Israel muu lɛ fɛɛ fó nuu anɔkwafo nɛɛ bei saŋŋ! No hewɔ lɛ, esa akɛ Yehowa tsuji ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ abi amɛhe akɛ, ‘Ani makase Samuel hemɔkɛyeli lɛ?’—w11-E 01/1.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 27]

Te Samuel aaafee tɛŋŋ eye ebua emaŋbii lɛ kɛkpee mɛi babaoo ni agbe kɛ nijiaŋwujee shihilɛi lɛ anaa lɛ?

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 28]

Te Samuel fee enii yɛ ebihii gbohii lɛ ajeŋba lɛ he eha tɛŋŋ?