Tuladenyo ti Pammatida

Nagibtur iti Laksid Dagiti Pakaupayan

MARIKNA ni Samuel ti napalaus a panagleddaang idiay Silo. Arigna nalapunos iti lulua ti intero nga ili. Mano ngata a balay ti pakangngegan iti panagsangit dagiti babbai ken ubbing gapu iti damag a saanen nga agawid dagiti amma, assawa, annak, ken kakabsatda? Ti laeng ammotayo ket napapatay ti 30,000 a soldado ti Israel gapu iti nakaro a pannakaabakda kadagiti Filisteo, saan pay a nabayag kalpasan a natay ti 4,000 iti immun-una a gubat.​—1 Samuel 4:1, 2, 10.

Maysa laeng dayta kadagiti agsasaruno a didigra a napasaranda. Adda dua a dakes nga annak ti nangato a padi a ni Eli, da Hofni ken Finehas. Inruarda idiay Silo ti sagrado a lakasa ti tulag. Daytoy a nagpateg a lakasa, a gagangay nga adda iti uneg ti Kasasantuan a paset ti tabernakulo (tolda a templo), ket simbolo ti presensia ti Dios. Naitugot daytoy a Lakasa iti paggugubatan ta simamaag nga impagarup dagiti umili nga agserbi dayta kas anting-anting a mamagballigi kadakuada. Ngem innala dagiti Filisteo dayta a Lakasa ket pinapatayda da Hofni ken Finehas.​—1 Samuel 4:3-11.

Iti adu a siglo, napadayawan ti tabernakulo idiay Silo gapu iti kaadda sadiay ti Lakasa. Ngem awanen ti Lakasa. Idi naammuan daytoy ni Eli nga agtawen idin iti 98, naliad iti tugawna ket natay. Ti manugangna a nabalo iti dayta met laeng nga aldaw ket natay gapu iti panaganakna. Sakbay a nauyos ti biagna, kinunana: “Ti dayag pimmanaw iti Israel a napan iti pannakaidestiero.” Wen, naiduman ti kasasaad ti Silo.​—1 Samuel 4:12-22.

Kasano ngata a madaeran ni Samuel dagitoy a nakaro a pakaupayan? Agtalinaedto ngata a nabileg ti pammatina bayat a tultulonganna dagiti kailianna uray awanen kadakuada ti pannalaknib ken anamong ni Jehova? No dadduma, mabalin nga amintayo ita ket maipaspasango kadagiti pakarigatan ken pakaupayan a mangsubok iti pammatitayo, isu a kitaentayo ti masursurotayo ken Samuel.

Inaramidna ti Kinalinteg

Agbaliw itan ti salaysay ti Biblia. Isalaysayna ti napasamak iti sagrado a Lakasa. Ipakitana a nagsagaba dagiti Filisteo gapu ta innalada ti Lakasa ket napilitanda a mangisubli iti dayta. Agarup 20 a tawen ti naglabas idi madakamat manen ti maipapan ken Samuel. (1 Samuel 7:2) Ania ngata ti inar-aramidna kadagidi a tawen? Ibaga kadatayo ti Biblia.

Maammuantayo a sakbay daytoy a panawen, “ti sao ni Samuel nagtultuloy a dumteng iti intero nga Israel.” (1 Samuel 4:1) Kalpasan dayta a panawen, kunaen ti salaysay a nayugali ni Samuel ti agbisita iti tallo a siudad iti Israel, a rikusenna dagita iti makatawen, tapno tamingenna dagiti pagsusupiatan ken salsaludsod dagiti umili. Kalpasanna, agawid iti mismo nga ilina a Rama. (1 Samuel 7:15-17) Nalawag a kanayon nga okupado ni Samuel ket adu ti inasikasona bayat dayta a 20 a tawen.

In-inut a napukaw ti pammati dagiti umili gapu iti imoralidad ken kinadakes dagiti annak ni Eli. Adun ti nagdaydayaw kadagiti didiosen. Ngem kalpasan ti duapulo a tawen a sigagaget a panagtrabaho, impakaammo ni Samuel kadagiti umili: “No buyogen ti isuamin a pusoyo nga agsublikayo ken Jehova, iwaksiyo ti ganggannaet a didios manipud nagtetengngaanyo ken kasta  met dagiti ladawan ni Astoret, ket iturongyo a di maisin ti pusoyo ken Jehova ket isu laeng ti pagserbianyo, ket ispalennakayto iti ima dagiti Filisteo.”​—1 Samuel 7:3.

Naparigatan unay dagiti umili gapu kadagiti Filisteo. Idi naparmek dagiti Filisteo ti buyot ti Israel, impagarupda a nawayadan a mangirurumen iti ili ti Dios. Ngem impanamnama ni Samuel nga agbalbaliw ti kasasaad no agsublida ken Jehova. Umannugotda ngata? Naragsakan ni Samuel ta inwaksida dagiti idoloda ket “rinugianda ti nagserbi ken Jehova laeng.” Inummongna dagiti tattao idiay Mizpa, maysa nga ili iti kabambantayan nga away iti amianan ti Jerusalem. Naguummong dagiti umili, nagayunarda, ken pinagbabawyanda ti adu a basolda mainaig iti idolatria.​—1 Samuel 7:2-6.

Nupay kasta, naammuan dagiti Filisteo daytoy a dakkel a gimong ket kayatda a gundawayan dayta. Imbaonda ti buyotda idiay Mizpa tapno parmekenda dagidiay nga agdaydayaw ken Jehova. Idi nadamag dagiti Israelita dayta a gandat, nagbutengda ket impakaasida nga ikararagan ida ni Samuel. Inkararaganna ida sa nagdaton pay. Bayat dayta a panagdaton, simmang-at ti buyot dagiti Filisteo maibusor iti Mizpa. Idin sinungbatan ni Jehova ti kararag ni Samuel. Arigna impeksa ni Jehova ti rurodna ket ‘pinaggurruodna iti natbag a daranudor iti dayta nga aldaw maibusor kadagiti Filisteo.’​—1 Samuel 7:7-10.

Ngem, panunotentayo kadi a dagidiay a Filisteo ket kasla babassit nga ubbing nga aglemmeng iti likudan ti pandiling dagiti innada gapu iti butengda iti uni ti gurruod? Saan ta dagitoy ket nabaneg ken nasanay a soldado. Nagbutengda kadi gapu iti kapigsa daytoy a “natbag a daranudor”? Naggapu kadi dayta iti naariwanas a tangatang, wenno nagkallungogan kadagiti bakras ti turod? Aniaman ti kasasaad, talaga a nagpaiduma daytoy a gurruod ta napalalo ti buteng ken panaglagaw dagidiay a Filisteo. Gapu iti dayta, dagiti Filisteo ti nagbalin a biktima. Simmalog dagiti lallaki ti Israel manipud Mizpa, pinarmekda dagiti Filisteo, sa kinamatda dagiti nagturong iti abagatan a laud ti Jerusalem.​—1 Samuel 7:11.

Nagpateg dayta a panangabak para kadagiti Israelita ta nagtultuloy a nagsanud dagiti Filisteo bayat ti kaaldawan ni Samuel kas ukom. In-inut a naisubli dagiti siudad a kukua ti ili ti Dios.​—1 Samuel 7:13, 14.

Adu a siglo kalpasanna, ni apostol Pablo dinakamatna ni Samuel kas maysa kadagiti matalek nga ukom ken mammadto a nagaramid iti kinalinteg. (Hebreo 11:32, 33) Dakkel ti naitulong ni Samuel tapno maibanag ti naimbag ken umiso iti imatang ti Dios. Nagtultuloy a nasayaat ti naaramidanna ta siaanus nga inurayna ni Jehova, ken simamatalek a nagtultuloy iti trabahona iti laksid ti adu a pakaupayan. Impakitana met ti kinamanagyamanna. Kalpasan ti panagballigina idiay Mizpa, nagpaibangon ni Samuel iti monumento kas pakalaglagipan ti itutulong ni Jehova iti ilina.​—1 Samuel 7:12.

Kayatmo met kadi ti agaramid iti kinalinteg? No kasta, mabalinmo a tuladen ti kinaanus, kinapakumbaba, ken kinamanagyaman ni Samuel. Kasapulantayo amin dagita a kualidad, di ngamin? Naimbag laeng ta napatanor ken imparangarang ni Samuel dagiti kasta a kababalin idi ubing pay, ta naipasango iti nakarkaro a pakaupayan idi lakayen.

 “Dagiti Bukodmo nga Annak Saanda a Nagna iti Daldalanmo”

‘Lakayen’ ni Samuel iti simmaruno a pannakadakamatna. Adulto idin ti dua nga annakna, da Joel ken Abias, ket intudingna a tumulongda iti trabahona kas ukom. Ngem nakalkaldaang ta napaay iti ninamnamana kadakuada. Nupay napudno ken nalinteg ni Samuel, siaagum nga inaramat dagiti annakna ti saadda, binallikugda ti kinahustisia, ken immawatda iti pasuksok.​—1 Samuel 8:1-3.

Iti maysa nga aldaw, dagiti lallakay ti Israel nagreklamoda iti lakayen a mammadto, ket kinunada: “Dagiti bukodmo nga annak saanda a nagna iti daldalanmo.” (1 Samuel 8:4, 5) Ammo kadi ni Samuel daytoy a parikut? Saanen a nadakamat dayta iti salaysay. Ngem ni Samuel ket saan a kas ken Eli a napanuynoy nga ama. Ni Jehova tinubngar ken dinusana ni Eli gapu ta saanna nga inlinteg dagiti nadangkes nga annakna ken ad-adda nga indayawna ida ngem iti Dios. (1 Samuel 2:27-29) Awan ti kasta a biddut a nakita ni Jehova ken Samuel.

Saanen a naisalaysay ti maipapan iti nakaro a bain, panagsikor, wenno pannakaupay ni Samuel idi naammuanna ti dakes a kababalin dagiti annakna. Ngem maawatan ti adu a nagannak ti narikna ni Samuel. Iti daytoy narikut a panawen, adu nga annak ti nasukir iti nagannakda ken saanda a mangipangpangag iti disiplina. (2 Timoteo 3:1-5) Dagiti nagannak nga agpaspasar iti kasta a saem mabalin a maliwliwa ken makasursuroda iti ulidan ni Samuel. Saanna nga impalubos a maisin ti kinalintegna gapu laeng iti di kinamatalek dagiti annakna. Laglagipem koma nga uray saan nga immukuok ti sasao ken disiplina iti puso dagiti annak, malaglagipdanto latta ti nasayaat nga ulidan dagiti nagannakda. Ngem kanayon nga adda gundaway dagiti nagannak a mangparagsak iti Amada a ni Jehova​—kas iti inaramid ni Samuel.

“Mangdutokka Maipaay Kadakami iti Ari”

Mabalin a saan a nabigbig dagiti annak ni Samuel ti nakaro nga epekto ti kinagaramugam ken kinamanagimbubukodanda. Idi agangay, dagiti lallakay ti Israel kinunada ken Samuel: “Ita mangdutokka maipaay kadakami iti ari a mangukom kadakami a kas iti amin a nasnasion.” Ipasimudaag kadi dayta a kiddaw a laklaksidenda ni Samuel? Kinapudnona, nabayagen nga agserserbi ni Samuel kas maysa nga ukom a pannakabagi ni Jehova iti Israel. Ngem kalikagumanda itan ti  maysa nga ari kas ukom, imbes a maysa laeng a mammadto a kas ken Samuel. Kayat met dagiti Israelita ti maaddaan iti ari, kas dagiti nasion iti aglikmutda. Ania ti reaksion ni Samuel? Mabasatayo a ti “banag dakes” iti imatangna.​—1 Samuel 8:5, 6.

Imutektekanyo ti sungbat ni Jehova idi inkararag dayta ni Samuel: “Umimdengka iti timek dagiti umili maipapan iti isuamin a sawenda kenka; ta saan a sika ti linaksidda, no di ket siak ti linaksidda iti panagarik kadakuada.” Makaliwliwa dayta ken Samuel, ngem makainsulto iti Mannakabalin-amin a Dios. Binilin ni Jehova ti mammadto a pakdaaranna dagiti Israelita maipapan iti supapak ti kaadda ti natauan nga ari. Idi simmungbat ni Samuel, impettengda: “Saan, no di ket maysa nga ari ti agturayto kadakami.” Gapu ta natulnog ni Samuel iti Diosna, dinutokanna ti ari a pinili ni Jehova.​—1 Samuel 8:7-19.

Ngem napilitan kadi a nagtulnog ni Samuel? Nagsakit kadi ti nakemna? Mabalin a kasta ti reaksion ti kaaduan a tattao no maipasangoda iti kasta a kasasaad, ngem saan ken Samuel. Dinutokanna ni Saul ken binigbigna a pinili dayta ni Jehova. Inagkanna ni Saul kas panangipakitana iti panangawat ken panagpasakupna iti kabbaro nga ari. Ket kinunana kadagiti umili: “Nakitayo kadi daydiay pinili ni Jehova, nga awan ti kas kenkuana iti amin nga umili?”​—1 Samuel 10:1, 24.

Impamaysa ni Samuel ti atensionna saan a kadagiti biddut, no di ket iti naimbag a banag iti lalaki a pinili ni Jehova. Tinaginayonna ti kinatarnawna iti Dios ket saan a nagpaimpluensia kadagiti tattao a nalaka nga agbaliw ti panunotda. (1 Samuel 12:1-4) Simamatalek met nga inaramidna ti annongenna, a binalakadanna dagiti adipen ti Dios maipapan iti naespirituan a peggad a sangsanguenda ket pinaregtana ida nga agmatalek ken Jehova. Immukuok iti pusoda ti balakad ni Samuel, ket impakaasida nga ikararaganna ida. Kastoy ti nagsayaat a sungbatna: “Narigat a pagarupen, iti biangko, nga agbasolak maikaniwas ken Jehova babaen ti panagsardengko nga agkararag maigapu kadakayo; ket masapul nga isurokayo iti naimbag ken umiso a dalan.”​—1 Samuel 12:21-24.

Napadasam kadin ti naupay gapu ta sabali ti napili para iti maysa a saad wenno pribilehio? Nagsayaat a palagip kadatayo ti ulidan ni Samuel a saantayo koma nga ipalubos nga agtubo iti pusotayo ti imon ken sakit ti nakem. Adu ti ipaay ti Dios a makagunggona a trabaho para iti tunggal matalek nga adipenna.

“Kasanonto Kabayag ti Panagleddaangmo Gapu ken Saul?”

Umiso ti inaramid ni Samuel a panangkita iti nasayaat a kualidad ni Saul ta naisangsangayan daytoy a lalaki. Natayag ken naimnas ti langa ni Saul. Natured ken manangipamuspusan nupay naemma ken napakumbaba idi damo. (1 Samuel 10:22, 23, 27) Malaksid kadagita, adda pay napateg a sagudayna​—ti wayawayana nga agpili. (Deuteronomio 30:19) Nasayaat kadi ti panangaramatna iti dayta a saguday?

Nakalkaldaang ta no maaddaan ti maysa a tao iti autoridad, mabalin a mapukawna ti kinaemmana. Idi agangay, mangrugin a tumangsit ni Saul. Pinilina a sukiren dagiti bilin ni Jehova nga inyallatiw kenkuana ni Samuel. Naminsan, di nakauray ni Saul ket indatonna ti sakripisio a ni laeng Samuel ti rumbeng a mangidaton. Tinubngar ni Samuel ken impadtona a saan nga agtalinaed ti kinaari iti pamilia ni Saul. Imbes a  makasursuro koma iti dayta a disiplina, ad-adda pay a simmukir ni Saul.​—1 Samuel 13:8, 9, 13, 14.

Babaen ken Samuel, imbaga ni Jehova ken Saul a makigubat kadagiti Amalekita. Karaman kadagiti bilin ni Jehova ti pannakapapatay ti nadangkes nga arida a ni Agag. Nupay kasta, ni Saul inispalna ni Agag kasta met dagiti kasayaatan a samsam a kasapulan a madadael. Naiparangarang ti kasta unay a panagbalbaliw ni Saul idi kinorehir ni Samuel. Imbes a sieemma nga akseptarenna dayta, inkalinteganna ti bagina ken ti inaramidna ket pinabasolna dagiti umili. Idi pinadas ni Saul a tagilag-anen ti disiplina babaen ti panagrasonna nga idatonna ken Jehova ti sumagmamano a samsam, imbaga kenkuana ni Samuel: “Adtoy! Ti panagtulnog nasaysayaat ngem iti sakripisio.” Situtured a tinubngar ni Samuel ti ari ket impakaammona ti pangngeddeng ni Jehova: Maikkat ken Saul ti kinaari ket maited iti nasaysayaat a tao.​—1 Samuel 15:1-33.

Napalalo ti pannakaupay ni Samuel iti panagsukir ni Saul. Nagpatnag nga insangsangitna dayta ken Jehova. Nagledleddaang pay ketdi gapu ken Saul. Napaay ni Samuel ta awan metten dagiti nasayaat a kualidad a nakitana idi ken Saul. Saanna payen a kayat a makita ni Saul. Ngem idi agangay, siaalumamay nga inlinteg ni Jehova ti panangmatmat ni Samuel a kunkunana: “Kasanonto kabayag ti panagleddaangmo gapu ken Saul, idinto ta siak, iti sabali a bangir, linaksidko nga agturay kas ari iti Israel? Punnuem ta saram iti lana ket mapanka. Ibaonkanto ken Jesse a Betlehemita, agsipud ta impaayak ti bagik iti maysa nga ari iti annakna.”​—1 Samuel 15:34, 35; 16:1.

Uray saan nga agmatalek dagiti imperpekto a tattao, matungpal latta ti panggep ni Jehova. No adda saan nga agmatalek, mangbirok ni Jehova iti sabali a mangitungpal iti pagayatanna. Isu a saanen a nagleddaangan ni Samuel ti napasamak ken Saul. Imbilin ni Jehova a mapan ni Samuel iti pagtaengan ni Jesse idiay Betlehem, ket nakitana sadiay dagiti naguguapo nga annak ni Jesse. Ngem manipud iti inauna, impalagip ni Jehova ken Samuel: “Dika kitaen ti langana ken ti kangato ti taktakderna . . . Ta saan nga iti wagas nga ikikita ti tao ti wagas nga ikikita ti Dios, agsipud ta ti maysa laeng a tao kitaenna no ania ti agparang kadagiti mata; ngem no maipapan ken Jehova, kitaenna no ania ti puso.” (1 Samuel 16:7) Kamaudiananna, nakita ni Samuel ti pinili ni Jehova​—ti inaudi nga anak a lalaki nga isu ni David!

Iti maudi a tawtawen ti panagbiagna, ad-adda a nabigbig ni Samuel nga umiso ti pangngeddeng ni Jehova a ni David ti maisukat ken Saul. Addaan ni David nagsasayaat a kualidad a kas iti kinatured, kinatarnaw, natibker a pammati, ken kinasungdo. Nupay kasta, pinadas ni Saul a patayen ni David gapu iti imonna, ket nagapostata idi agangay. Ad-adda a bimmileg ti pammati ni Samuel idi dandanin matay. Napaneknekanna nga aniaman a pannakaupay ti mapasaran ti maysa, kabaelan ni Jehova a risuten dayta wenno pagbalinenna pay ketdi a bendision. Idi natayen ni Samuel, nakaibati iti nagsayaat a pakasaritaan a dandani agpaut iti sangagasut a tawen. Saan a pakasdaawan a nagleddaangan ti intero nga Israel ti ipapatay dayta a matalek a lalaki! Iti kaaldawantayo, mabalin nga isaludsod dagiti agserserbi ken Jehova, ‘Matuladko met ngata ti pammati ni Samuel?’

[Ladawan iti panid 25]

Kasano a matulongan ni Samuel dagiti kailianna tapno mailiwliwagda ti napalaus a ladingit ken pannakaupayda?

[Ladawan iti panid 26]

Kasano a napagballigian ni Samuel ti pannakaupayna idi nagbalin a dakes dagiti annakna?