Mu Likanyise Tumelo Ya Bona

Naa Itiisize ku si na Taba ni ku Swabiswa

SAMUELE naa ikutwile ku swaba bakeñisa matata a ne ba kopana ni ona batu ba mwa Shilo. Batu ba bañata mwa Shilo ne ba li mwa maswabi. Mwa malapa a mañata, basali ni banana ne ba lila ni ku ikutwa ku swaba hamulaho wa ku utwa kuli bo ndataa bona, baana ba bona, bana ba bona ba bashimani, banyani ni bahulwani ba bona ha ba sa na ku kutela kwa malapa a bona hape. Masole ba ba eza 30,000 ne ba bulailwe mwa ndwa ni ku tulwa maswe ki Mafilisita, mi kwamulahonyana wa fo masole ba bañwi hape ba Maisilaele ba ba eza 4,000 ne ba bulailwe ki Mafilisita mwa ndwa ye ñwi.—1 Samuele 4:1, 2, 10.

Kezahalo yeo ne li feela ye ñwi ya matata a naa sa taha. Eli, Muprisita yo Muhulu naa na ni bana ba babeli ba ba maswe, Hofini ni Finehasi, ili be ne ba zwile mwa Shilo inze ba lwezi aleka ya bulikani ye kenile. Hañata aleka ya bulikani bwa Mulimu ne i bulukiwanga mwa sibaka se si kenile hahulu sa tabernakele—ili tempele ye ne bonahala inge ya tende—ili sibulukelo sa butokwa se ne si yemela ku ba teñi kwa Mulimu. Kacwalo batu ba shimba Aleka kwa ndwa, ka ku nahana kuli Aleka yeo ne i ka ba tusa ku fenya Mafilisita. Kono Mafilisita ba hapa Aleka, mi ba bulaya Hofini ni Finehasi.—1 Samuele 4:3-11.

Tabernakele ye ne li mwa Shilo ne i kutekiwa hahulu kabakala Aleka ye ne bulukelwanga mwateñi ka lilimo ze mianda-nda. Kono cwale Aleka ne i hapilwe. Ha mano utwa taba yeo, Eli wa lilimo ze 98 a wa ngombemongo mwa sipula mi a shwa. Mukwenyanaa hae, ili musalaa Finehasi ya na siyamezwi ona zazi leo, a bulaiwa ki mulwalo ka nako ya na puluha. A si ka shwa kale, naa bulezi kuli: “Kanya i tuhile ku Isilaele.” Kaniti, Shilo ne i cincize.—1 Samuele 4:12-22.

Samuele naa ka tiyela cwañi maswabi-tuna a? Kana tumelo ya hae ne i ka mu konisa ku tusa batu ba ne ba latehezwi ki silelezo hamohocwalo ni shemubo ya Jehova? Ka linako ze ñwi, mwendi kaufela luna lwa kopananga ni matata ni maswabisa a kona ku lika tumelo ya luna, kacwalo ha lu nyakisiseñi ze lu kona ku ituta ku Samuele.

Naa “Sebelelize Niti”

Bibele fa i tuhela ku bulela za Samuele mi i kala ku bulela za Aleka ye kenile, ili ku lu bonisa mo ne ba kenezi Mafilisita mwa butata bakeñisa ku nga Aleka ni kuli ne ba kutisize Aleka yeo sicucu. Hamulaho wa lilimo ze 20, Bibele kihona hape i bulela za Samuele. (1 Samuele 7:2) Samuele naa ezañi mwahalaa lilimo zeo kaufela? Kalabo i fumaneha mwa Bibele.

Lu ituta kuli pili lilimo ze 20 ze li si ka kalisa kale, “linzwi la Samuele ne li yoo fita kwa bana ba Isilaele kaufela.” (1 Samuele 4:1) Bibele i patulula kuli lilimo ze 20 ha ne li felile, Samuele na yo potelanga minzi ye milalu mwa Isilaele, ili ku potoloha minzi yeo silimo ni silimo, inza talima litaba ni ku alaba lipuzo. Hamulaho wa ku eza cwalo, naa kutanga kwa munzi wa na pila ku wona wa Rama. (1 Samuele 7:15-17) Kaniti, Samuele naa patehile luli, mi mwahalaa lilimo ze 20 ze, naa na ni musebezi o mutuna luli.

Muzamao wo maswe ni ku sa sepahala kwa bana ba Eli ne ku fokolisize tumelo ya batu. Kabakaleo, ku bonahala kuli buñata bwa batu ne ba kalisize ku lapela maswaniso. Nihakulicwalo, hamulaho wa lilimo ze 20 za ku sebeza ka taata,  Samuele naa bulelezi batu kuli: “Ha mu li mu kutela ku Muñaa Bupilo ka lipilu za mina kaufela, fohe mu tuse milimu i sili, ni bo Ashitaroti ba ba ku mina; mu lukiseze Muñaa Bupilo lipilu za mina, mi mu sebeleze Yena a nosi: Kihona a ka mi lamulela mwa mazoho a Mafilisita.”—1 Samuele 7:3.

Mafilisita ne ba nyandisa batu ba mwa Isilaele. Bakeñisa kuli mpi ya Isilaele ne i tuzwi, Mafilisita ne ba lukuluhile ku nyandisa batu ba Mulimu. Kono Samuele naa kolwisize batu kuli lika ne li ka ba hande haiba ne ba ka kutela ku Jehova. Kana Maisilaele ba, ne ba tabela ku kutela ku Jehova? Maisilaele ba zwisa milimu ya maswaniso ni ku “sebeleza Muñaa Bupilo a nosi” mi nto yeo ne i tabisize Samuele. Samuele a lukisa mukopano kwa Mizipa, ili tolopo ye mwa naha ya malundu ye kwa mutulo wa Jerusalema. Batu ba kopana, ba itima lico, mi ba bakela libi za bona ze ñata za ku lapela maswaniso.—1 Samuele 7:4-6.

Mafilisita ba utwa kuli Maisilaele ba kopani, mi ba bona kuli ne li kolo ya ku yo ba lwanisa. Mafilisita ba luma mpi ya bona kwa Mizipa kuli ba yo fenya balapeli bao ba Jehova. Maisilaele ba utwa kuli Mafilisita ne ba li fakaufi. Bakeñisa kuli ne ba mbemukile lipilu, Maisilaele ba kupa Samuele kuli a ba lapelele. Samuele a ba lapelela, mi mane a fana ni sitabelo. Ka nako ya likezahalo zeo, mpi ya Mafilisita ya to taseza Mizipa. Jehova cwale a alaba tapelo ya Samuele. Kabakala bunyemi, “Muñaa Bupilo kihaa lumiseza Mafilisita mishika ye sabisa.”—1 Samuele 7:7-10.

Kana lu swanela ku nahana kuli Mafilisita bani ne ba swana sina banana ba ba mata ka sabo kuli ba yo ipata ku bo maa bona hamulaho wa ku utwa mishika? Kutokwa, Mafilisita bani ne ba tiile, ne ba li masole ba ba cinezi mwa ndwa. Kacwalo, ne li lwa pili Mafilisita ku utwa mushika wo. Kana ne ba sabisizwe feela ki “ku palakata”? Kana mishika yeo ne i zwelela mwahalimu luli kamba ne li feela mulumo wo ne utwahalela mwa malundu? Mishika yeo ne i lyanganisize ni ku mbwetukisa Mafilisita. Bakeñisa kuli ne ba lyangani, Mafilisita ba kala ku fenyiwa ku fita ku fenya Maisilaele. Baana ba Isilaele ba zwa mwa Mizipa, ba tula Mafilisita, ni ku ba shenja ka likilomita ze ñata ku yo fita kwa mboela-wiko wa Jerusalema.—1 Samuele 7:11.

Ndwa yeo ne i tahisize cinceho ya butokwa kwa batu ba Mulimu. Mafilisita ne ba palezwi ku lwanisa Maisilaele mwahalaa nako kaufela yeo Samuele naa li muatuli. Mi minzi kaufela ya to zamaiswa ki batu ba Mulimu.—1 Samuele 7:13, 14.

Hamulaho wa lilimo-limo, Muapositola Paulusi a ñola Samuele fa mukoloko wa baatuli ba ba sepahala ni bapolofita ba ne ba “sebelelize niti.” (Maheberu 11:32, 33) Kaniti luli, Samuele naa tusize batu kuli ba eze ze lukile mwa meeto a Mulimu. Naa zwezipili ku tukufalelwa bakeñisa kuli naa libelezi ka pilutelele kuli Jehova naa ka mu tusa, mi naa sebelize ka busepahali ku si na taba ni ku swabiswa. Samuele hape naa na ni buitebuho. Hamulaho wa ku tula Mafilisita kwa Mizipa, Samuele a yemisa licwe la kupuzo ka mulelo wa kuli li hupulisange batu moo Jehova naa tuselize batu ba hae.—1 Samuele 7:12.

Kana mina kasibili mwa tabela ku ‘sebeleza niti’? Haiba mwa tabela ku eza cwalo, mu itute  kwa mutala wa Samuele ili yo naa na ni pilutelele, buikokobezo, ni buitebuho. Kaufela luna lu tokwa tulemeno to tu cwalo. Samuele naa ezize hande ha naa bile ni tulemeno to tu cwalo ha naa sa li mwanana, bakeñisa kuli naa kopani ni matata a matuna mwa buhulu bwa hae.

“Bana ba Hao ha ba Zamayi Mwa Mutala wa Hao”

Bibele i to bulela hape za Samuele “ha saa hulile.” Ka nako ye, Samuele na saa na ni bana ba babeli ba bahulu, Joele ni Abija, mi a ba fa buikalabelo bwa ku mu tusa mwa musebezi wa buatuli. Ka bumai, bana ba hae ne ba mu swabisize. Ku si na taba kuli Samuele naa sepahala mi naa lukile, bana ba hae ne ba itusisize buikalabelo bo ka mafosisa kuli ba pete milelo ya bona ya buitati, mi ba kopamisa likatulo ni ku amuhela likweta.—1 Samuele 8:1-3.

Zazi le liñwi, ba bahulu ba mwa Isilaele ba to bilaela ku mupolofita Samuele ya na saa supezi. Ba mu bulelela kuli: “Bana ba hao ha ba zamayi mwa mutala wa hao.” (1 Samuele 8:4, 5) Kana Samuele naa ziba butata bo? Ha ku na se i bulela Bibele ka za taba yeo. Ka ku shutana ni Eli, Samuele ku si na ku kakanya ne si ndate ya nyazahala. Jehova naa kalimezi ni ku ota Eli bakeñisa ku palelwa ku sikulula bana ba hae, ni kabakala ku kuteka bana ba hae ku fita Mulimu. (1 Samuele 2:27-29) Jehova ni kamuta naa si ka fumana mafosisa a cwalo ku Samuele.

Bibele ha i patululi maswabi a matuna a naa ikutwile Samuele ha naa utwile za muzamao wo maswe wa bana ba hae. Ka bumai, bashemi ba bañata ni bona se ba ikutwile maswabi a matuna luli. Mwa linako ze taata ze, bana ba bañata ba kwenuhela zamaiso ni kalimelo ya bashemi ba bona. (2 Timotea 3:1-5) Bashemi ba ba mwa butata bo bu cwalo ba kona ku omba-ombiwa ni ku fumana ketelelo ku zwelela kwa mutala wa Samuele. Tumelo ya hae ne i si ka fokoliswa ki mizamao ye maswe ya bana ba hae. Mu hupule kuli bana ba mina ni ko ba sa amuheli kalimelo, mutala wa mina ka ku ba mushemi wa kona ku fita bana ba mina kwa lipilu. Mi bashemi nako kaufela ba na ni kolo ya ku tabisa Ndataa bona, Jehova Mulimu—sina mwa naa ezelize Samuele.

“U lu Batele Mulena”

Bana ba Samuele mwendi ne ba si ka nahana ze maswe ze ne ka zwa mwa buñwanyama ni buitati bwa bona. Ba bahulu ba mwa Isilaele ba bulelela  Samuele kuli: “Cwale u lu batele mulena ya ka lu atulela, sina mwa ezezwa macaba kaufela.” Kana kupo yeo ne i bonisa kuli batu ne ba hana Samuele? Esi mane Samuele naa li muatuli wa batu bao ka lilimo ze ñata-ñata, ili ku yemela Jehova. Ba bahulu bao cwale ne ba sa bati mupolofita feela sina Samuele, kono ne ba bata mulena kuli a be muatuli wa bona. Macaba a naa potolohile Isilaele naa na ni malena, mi Maisilaele ni bona ne ba bata ku ba ni mulena! Samuele naa ikutwile cwañi? Lu bala kuli: “Taba ye ya swabisa hahulu Samuele.”—1 Samuele 8:5, 6.

Mu nyakisise moo Jehova na alabezi tapelo ya Samuele. Jehova naa ize: “U utwe linzwi la sicaba mwa litaba kaufela ze ba ku bulelela; kakuli ha ba hani wena, kono ba hanile Na, kuli ni si ke na ba mulenaa bona.” Kaniti manzwi ao naa omba-ombile Samuele, nihaike kuli batu bao ne ba shwauzi Mulimu ya Maata Ote! Jehova naa bulelezi mupolofita wa hae kuli a lemuse Maisilaele ze maswe ze ne ka zwa mwa ku ipatela mulena wa butu. Samuele ha naa ba lemusize, Maisilaele ne ba mu alabile kuli: “Batili, kono lu ka ba ni mulena ya lu busa.” Bakeñisa kuli naa sepahala ku Mulimu, Samuele a ya mi a yo toza mulena ya naa ketilwe ki Jehova.—1 Samuele 8:7-19.

Samuele naa ipeile ku utwa ka mukwa ufi? Kana naa ezize ka bunyemi musebezi wa naa filwe ki Jehova kamba na u ezelize feela mulao? Kana naa tuhelezi maswabisa ku silafaza pilu ya hae, ili ku sebeza inza na ni sikoto kwa pilu? Baana ba bañata ne ba ka ikutwa cwalo, kono Samuele yena naa si ka ikutwa cwalo. Naa tozize Saule mi naa lumezi kuli Saule naa ketilwe ki Jehova. Samuele naa tubetile Saule, ili sisupo sa ku mu amuhela ni kuli naa ka ipeya kwatasaa mulena yo munca yo. Samuele naa bulelezi batu kuli: “Mwa mu bona ya ketilwe ki Muñaa Bupilo. Mwa sicaba kaufela ha ku na ya likana ni yena.”—1 Samuele 10:1, 24.

Samuele naa si ka isa pilu fa bufokoli bwa Saule, kono na isize pilu ku ze nde za muuna ya naa ketilwe ki Jehova. Samuele naa zwezipili ku sepahala ku Mulimu ku fita ku bata libubo kwa batu ba ne ba sa swalehi hande. (1 Samuele 12:1-4) Samuele hape naa sebelize ka busepahali, ili ku eleza batu ba Mulimu ku lemuha likozi ze ne kona ku sinya bulikani bwa bona ni Mulimu ni ku ba susueza ku zwelapili ku sepahala ku Jehova. Kelezo ya naa ba file ne i ba fitile kwa lipilu, mi mane batu ba kupa Samuele kuli a ba lapelele. Samuele naa ba file kalabo ye nde ye: “Ha ni na ku foseza Muñaa Bupilo, ni ku lika, ka ku lisela ku mi lapelela. Kono ni ka na ni mi luta nzila ye nde, ye lukile.”—1 Samuele 12:21-24.

Kana mu kile mwa ikutwa ku zwafa muta mutu yo muñwi naa filwe buikalabelo kamba tohonolo ye ñwi? Mutala wa Samuele u lu hupulisa kuli ni kamuta ha lu swaneli ku ba ni muna kamba sikoto kwa pilu. Mulimu u na ni misebezi ya miñata ni ye tabisa ya ku fa yo muñwi ni yo muñwi wa batanga ba hae ba ba sepahala.

“U ka Lisela Lili ku Lila Saule?”

Samuele naa ezize hande ha naa boni ze nde ku Saule, kakuli Saule naa li mutu ya ipitezi. Naa li yo mutelele ili ya naa na ni siyemo se si buheha, naa na ni bundume mi naa kona ku tatulula hande matata mi mane kwa makalelo naa si muikuhumusi mi naa li ya ikokobeza. (1 Samuele 10:22, 23, 27) Kwandaa tulemeno to, Saule naa na ni kalemeno ka butokwa hahulu—ili tukuluho ya ku iketela za ku eza mwa bupilo ni ku ikezeza likatulo. (Deuteronoma 30:19) Kana Saule naa itusisize hande tukuluho yeo?

Ka bumai, mutu ha fiwa maata, wa kona ku kalisa ku ikuhumusa. Ku si ka fita kale nako ye telele, Saule a kala ku ikutwisisa. Saule a keta ku sa utwa litaelo za Jehova za naa bulelelwanga ki Samuele. Nako ye ñwi Saule a latehelwa ki pilutelele kuli mane a cisa sitabelo se ne si swanela ku cisiwa feela ki Samuele. Samuele naa mu kalimezi luli ni ku polofita kuli bulena ne bu si ke bwa siyala mwa lusika lwa Saule. Ku fita kuli a itute kwa kalimelo ya naa filwe, Saule a zwelapili ku eza ze maswe ka ku fitisisa mwa meeto a Jehova.—1 Samuele 13:8, 9, 13, 14.

Ka ku itusisa Samuele, Jehova naa bulelezi Saule kuli a lwanise Maamaleke. Mwa litaelo za naa file Jehova ku Saule, ne ku na ni taelo ya ku  bulaya mulena ya maswe, Agagi. Kono Saule naa si ka bulaya Agagi mi naa si ka sinya tutu ye nde ka ku fitisisa ye ne hapilwe ili ye ne swanela ku sinyiwa. Samuele ha naa tiloo mu kalimela, Saule a bonisa mikwa ye maswe ya naa kalile ku ba ni yona. Ku fita kuli a amuhele kalimelo yeo, Saule a itatula, a ikemela, a talusa kuli za naa ezize li lukile, a lika ku itimeza mitala, mi a lika ku fa batu ba sili mulatu. Saule ha naa likile ku hana kalimelo yeo ka ku bulela kuli tutu ye ne swanela ku sinyiwa ne i swanela ku fiwa sina sitabelo ku Jehova, Samuele naa bulezi manzwi a zibahala hahulu a, a li: “Bona! Ku utwa, ki se sinde ku fita matabelo.” Ka bundume, Samuele a kalimela Saule ni ku patulula katulo ya Jehova ye li: Bulena ne bu ka amuhiwa Saule ni ku fiwa ku mutu u sili—ili muuna ya lukile.—1 Samuele 15:1-33.

Samuele naa filikani hahulu bakeñisa bufokoli bwa Saule. Naa tandile busihu kaufela inza lilokela Jehova ka za taba yeo. Mane Samuele na nzaa lila ha hupula Saule. Samuele naa boni lika ze nde hahulu ku Saule, kono bunde bo kaufela ne se bu suluhile. Saule naa cincize—naa latehezwi ki tulemeno twa hae to tunde mi naa kwenuhezi Jehova. Samuele a ikatulela ku sa bona Saule ni kamuta. Nihakulicwalo, Jehova hamulaho wa nako a sikulula mubonelo wa Samuele, ka ku bulela kuli: “U ka lisela lili ku lila Saule? Kanti ni mu hanile kwa ku busa Isilaele. Taza linaka la hao oli, u zamaye, na ku luma ku Jese wa mwa Betelehema; kakuli ni iketezi mulena kwa bana ba hae.”—1 Samuele 15:34, 35; 16:1.

Mulelo wa Jehova ha u si ka itinga fa batu ba ba si ka petahala, ili ba ba sa sepahalangi nako ni nako. Haiba mutu yo muñwi a tuhela ku sepahala, Jehova u ka fumana yo muñwi hape ya ka eza musebezi wa hae. Kacwalo Samuele wa musupali a tuhela ku lila Saule. Ka ku latelela taelo ya Jehova, Samuele a ya kwa ndu ya Jese kwa Betelehema, ili kwa naa izo kopana ni bana ba Jese ba ba buheha. Ku zwa feela kwa makalelo, Jehova naa hupulisize Samuele kuli: “U si ke wa talima bunde bwa hae kamba butelele bwa faa kuma . . . Muñaa Bupilo haa talimi sina mutu mwaa talimela; kakuli mutu u talima bunde, Muñaa Bupilo, Yena, u talima pilu.” (1 Samuele 16:7) Kwa mafelelezo, Samuele a bona ñomba wa Jese, ili ya naa ketilwe ki Jehova—libizo la hae ne li Davida!

Mwa lilimo za hae za mafelelezo, Samuele a utwisisa ka ku tala katulo ye lukile ya Jehova ya ku amuha Saule bulena ni ku bu fa Davida. Saule a shwela Davida muna kuli mane a bata ku mu bulaya, mi hape a ba mukwenuheli. Nihakulicwalo, Davida a bonisa tulemeno to tunde, ili bundume, busepahali, ni tumelo. Samuele ha naa li fakaufi ni ku shwa, tumelo ya hae ya tiya hahulu. Samuele naa lemuhile kuli ha ku na butata bo bu zwafisa bwa kona ku palelwa ku tatulula Jehova, kamba ku tahisa kuli bu be mbuyoti. Samuele a mano pila lilimo ze batoo ba ze mwanda, a timela, ili ku siya mutala o munde wa bupilo bwa hae. Ha ku komokisi kuli batu ba mwa Isilaele ne ba lilile Samuele ili muuna ya naa sepahala! Kacenu, batanga ba Jehova ba swanela ku ipuza kuli, ‘Kana ni ka likanyisa tumelo ya Samuele?’

[Muvwimbimbi halifwo 27]

Samuele naa kona ku tusa cwañi batu ba hae kuli ba tiyele maswabi-tuna?

[Muvwimbimbi halifwo 28]

Samuele naa tiyezi cwañi maswabi a ku ba ni bana ba ne ba na ni muzamao wo maswe?