“Usa ka Yuta nga Nagaagay sa Gatas ug Dugos”

SA DIHANG giluwas ni Jehova nga Diyos ang mga Israelinhon gikan sa Ehipto, siya nagsaad nga dad-on sila “ngadto sa usa ka yuta nga maayo ug haluag, ngadto sa usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos.”—Exodo 3:8.

Samtang ang mga Israelinhon namuyo didto sa Yutang Saad, sila namuhig mga baka, karnero, ug mga kanding, busa daghan silag kakuhaan ug gatas. Apan komosta ang bahin sa dugos? Gituohan sa uban nga kini nagtumong sa tam-is nga arnibal nga ginama gikan sa datiles, igos, o ubas. Ug ang kadaghanan sa gihisgotan sa Bibliya bahin sa dugos sa putyokan mao ang dugos nga ihalas, dili ang dugos gikan sa binuhing putyokan. (Maghuhukom 14:8, 9; 1 Samuel 14:27; Mateo 3:1, 4) Ang yuta tinuod bang “nagaagay” sa dugos ug gatas?

Ang usa ka dili pa dugayng arkeolohikanhong diskobre sa modernong Israel naghatag ug mas tin-awng kahubitan. Bahin sa maong diskobre, ang usa ka mantalaan sa Hebrew University miingon: “Mao kini ang labing unang apiary [buhianag putyokan] nga sukad nadiskobrehan diha sa Karaang Haduol nga Sidlakan, matod ni Propesor (Amihai) Mazar. Kini gituohang sukad pa sa ika-10 hangtod sa sayong bahin sa ika-9ng siglo B.C.E.”

Ang mga arkeologo nakadiskobreg kapin sa 30 ka balay sa putyokan nga tulo ka lumbay, ug ilang gibanabana nga ang katibuk-ang gidak-on niini nga apiary makasulod ug mga 100 ka balay sa putyokan. Sa dihang ilang giestudiyohan ang mga balay niini dunay ilang nakitang mga bahin sa patayng lawas sa putyokan ug mga molekula sa udlan. Gibanabana sa mga eskolar nga “mga tunga sa toneladang dugos ang makuha matag tuig gikan niini nga mga balay.”

Sa karaang panahon, gawas nga ang dugos maoy lamiang pagkaon, ang udlan sa putyokan gigamit usab sa mga industriya sa metal ug sa panit sa hayop. Gigamit usab kini alang sa sulatanan nga ginama sa tabla nga may hulpa nga gibutangan ug talo nga gikan sa udlan, nga mahimong tunawon aron magamit pag-usab. Unsay gihinapos sa mga arkeologo bahin niini nga diskobre?

“Bisag wala hisgoti sa Bibliya ang pagbuhig mga putyokan sa Israel nianang panahona,” nagpadayon ang mantalaan, “ang pagkadiskobre sa apiary sa putyokan didto sa Tel Rehov nagpaila nga ang pagbuhig putyokan ug ang pagkuhag dugos niini maoy ugmad na kaayo nga industriya bisan sa panahon sa Unang Templo [ni Solomon]. Busa, posibleng ang ‘dugos’ nga gihisgotan sa Bibliya nagtumong gayod sa dugos sa putyokan.”

[Picture Credit Line sa panid 15]

Institute of Archaeology/Hebrew University © Tel Rehov Excavations