ယေရှု တကယ်ပဲ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ် သေဆုံးခဲ့တာလား

“လက်ဝါးကပ်တိုင်ဟာ ခရစ်ယာန်ဘာသာရဲ့ အထင်ရှားဆုံး အမှတ်လက္ခဏာဖြစ်တယ်” လို့စွယ်စုံကျမ်းတစ်ကျမ်းက ဆိုတယ်။ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ပန်းချီကားတွေ၊ အနုပညာလက်ရာတွေမှာ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ် သံမှိုစွဲထားတဲ့ ယေရှုရဲ့ပုံကို သရုပ်ဖော်ထားကြတယ်။ အဲဒီအမှတ်လက္ခဏာက ဘာကြောင့် ခရစ်ယာန်အသင်းတွေမှာ ဒီလောက်ပျံ့နှံ့နေရတာလဲ။ ယေရှု တကယ်ပဲ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ် သေဆုံးခဲ့တာလား။

အဖြေရဖို့အတွက် လူအများက ကျမ်းစာကို ထောက်ပြမှာဖြစ်တယ်။ ဥပမာ၊ ယေရှုကို ကွပ်မျက်တဲ့အချိန်မှာ ရပ်ကြည့်နေတဲ့သူတွေက ယေရှုကို “လက်ဝါးကပ်တိုင်မှ ဆင်းလော့” လို့ သရော်ပြီး စိန်ခေါ်ခဲ့ကြတယ်ဆိုပြီး ယုဒသန်ကျမ်းမှာ ဖော်ပြထားတယ်။ (မဿဲ ၂၇:၄၀၊ ၄၂) တခြားဘာသာပြန်ကျမ်းတွေမှာလည်း အဲဒီလိုပဲ ဖော်ပြထားကြတယ်။ ခေတ်သုံးမြန်မာသမ္မာကျမ်းမှာလည်း ဒီလိုဖော်ပြထားတယ်– “စစ်သားတို့သည် သူ့ [ကုရေနေမြို့သား ရှိမုန်] ကို အတင်းအကျပ်ခေါ်၍ ကိုယ်တော်၏လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ထမ်းစေ၏။” (မာကု ၁၅:၂၁) အဲဒီအခန်းငယ်တွေမှာပါတဲ့ “လက်ဝါးကပ်တိုင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးက ဂရိစကားလုံး စတောရော့စ်ကနေ ပြန်ဆိုထားတာဖြစ်တယ်။ အဲလိုပြန်ဆိုဖို့ ခိုင်လုံတဲ့ အကြောင်းရင်းရှိပါသလား။ အဲဒီစကားလုံးရဲ့ မူရင်းအဓိပ္ပာယ်က ဘာလဲ။

မူရင်းအဓိပ္ပာယ်က လက်ဝါးကပ်တိုင်လား

စတောရော့စ်ဟာ “မူရင်းအရ တည့်မတ်တဲ့ တုတ်ချွန် ဒါမှမဟုတ် သစ်တိုင်ကို ရည်ညွှန်းတယ်။ ရာဇဝတ်သားတွေကို အဲလိုမျိုးတိုင်ပေါ်မှာ သံရိုက်ပြီး အဆုံးစီရင်တယ်။ နာမ်စကားလုံး စတောရော့စ်နဲ့ သစ်တိုင် ဒါမှမဟုတ် တိုင်ချွန်မှာ စွဲနေစေတယ်လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ကြိယာစကားလုံး စတောရူး နှစ်ခုစလုံးဟာ မူလကတည်းက သစ်တိုင်နှစ်ချောင်း ကန့်လန့်ဖြတ်ထားတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မသက်ရောက်ဘူး” လို့ဂရိကျမ်းပညာရှင် ဒဗလျူ. အီး. ဗိုင်းကဆိုတယ်။

စတောရော့စ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးက “သစ်တိုင်၊ တည့်မတ်တဲ့သစ်လုံးရှည် ဒါမှမဟုတ် တုတ်ချွန်တစ်ချောင်းကို ဆိုလိုတယ်။ အဲဒီတိုင်ပေါ်မှာ ဘာမဆို ချိတ်ဆွဲနိုင်တယ်။ ဒါမှမဟုတ် အဲဒီတိုင်ကို မြေကွက်တစ်ခုမှာ မြေစိုက်တိုင်အဖြစ် အသုံးပြုနိုင်တယ်” ဆိုပြီး အဘိဓာန်တစ်အုပ် (The Imperial Bible-Dictionary) မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ အဲဒီအဘိဓာန်မှာပဲ ဒီလိုဆက်ဖော်ပြထားတယ်– “ခရပ်စ် (လက်တင်စကား၊ လက်ဝါးကပ်တိုင်က အဲဒီစကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာ) ဆိုတဲ့စကားလုံးက ရောမလူတွေအတွက်တောင် အစကတည်းက တည့်မတ်တဲ့ သစ်လုံးရှည်ကိုပဲ ပြောနေတာဖြစ်နိုင်တယ်။” ဒါကြောင့် ကက်သလစ်စွယ်စုံကျမ်းမှာ ဒီလိုဖော်ပြထားတာ အံ့ဩစရာမဟုတ်ပါဘူး– “ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အစကတည်းက လက်ဝါးကပ်တိုင်ဆိုတာ ထိပ်ဖျားချွန်ပြီး တည့်မတ်နေတဲ့ တိုင်တစ်တိုင်ပဲ ဖြစ်တယ်ဆိုတာ သေချာတယ်။”

ကျမ်းရေးသူတွေဟာ ယေရှုကိုကွပ်မျက်တဲ့အခါ အသုံးပြုတဲ့ ကိရိယာကို ဖော်ပြဖို့ ဇိုင်လွန် ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံးကိုလည်း အသုံးပြုတတ်ကြတယ်။ ကျမ်းတစ်ကျမ်း (A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament) မှာ ဇိုင်လွန်ကို “သစ်ချောင်းတစ်ချောင်း၊ သစ်တိုင်တစ်တိုင်” ဆိုပြီး အနက်ဖွင့်ထားတယ်။ စတောရော့စ် လိုပဲ ဇိုင်လွန်ကလည်း “ဖြောင့်တန်းတဲ့ တုတ်ချွန် ဒါမှမဟုတ် သစ်တိုင်တစ်တိုင်သာဖြစ်ပြီး ရောမလူတွေဟာ ကားစင်တင်ခံရမယ့်သူတွေကို အဲဒီတိုင်ပေါ်မှာ သံမှိုစွဲထားကြတယ်” ဆိုပြီး အဲဒီကျမ်းမှာ ဆက်ဖော်ပြထားတယ်။

ဒါကြောင့် တမန်တော် ၅:၃၀ [သမ္မာကျမ်း] မှာ “သစ်တိုင် [ဇိုင်လွန်] ၌ဆွဲ၍ ကွပ်မျက်သောယေရှုကို ငါတို့ဘိုးဘေးများ၏ ဘုရားသခင်သည် ထမြောက်စေတော်မူပြီ” လို့ဖော်ပြထားတာကို သတိပြုမိမှာဖြစ်တယ်။ အလားတူ တခြားဘာသာပြန်ကျမ်းတွေမှာ စတောရော့စ်ကို “လက်ဝါး ကပ်တိုင်” လို့ပြန်ဆိုထားပေမဲ့ ဇိုင်လွန်ကို “သစ်တိုင်” ဆိုပြီး ပြန်ဆိုထားကြတယ်။ ယေရှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး တမန်တော် ၁၃:၂၉ [ကက်သလစ် ကျမ်းစာတော်မြတ်] မှာ ဒီလိုဖော်ပြထားတယ်– “ကိုယ်တော်ကိုရည်ညွှန်း၍ ရေးထားသောကျမ်းရှိသမျှကို ပြည့်စုံစေကြပြီးမှ သူတို့သည် ကိုယ်တော်ကို သစ်တိုင် [ဇိုင်လွန်] ပေါ်မှချ၍ သင်္ချိုင်းဂူတစ်ခုအတွင်း၌ ထားကြ၏။”

စတောရော့စ်နဲ့ ဇိုင်လွန်ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံးတွေရဲ့ မူလအဓိပ္ပာယ်ကိုကြည့်ရင် အထက်မှာရည်ညွှန်းခဲ့တဲ့ကျမ်း (Critical Lexicon and Concordance) မှာ ဒီလိုဖော်ပြထားတယ်– “အဲဒီဂရိစကားလုံးနှစ်လုံးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်က ကနေ့ခေတ် လူတွေ ယူဆနေတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ပြောနေတာမဟုတ်ဘူး။” တစ်နည်းပြောရရင် ခရစ်ဝင်ကျမ်းရေးသူတွေ အသုံးပြုခဲ့ကြတဲ့ စတောရော့စ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးက ကနေ့ လူတွေခေါ်ဆိုနေတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မျိုးမရှိဘူး။ ဒါကြောင့် ကမ္ဘာသစ်ဘာသာပြန်ကျမ်းက စတောရော့စ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးပါတဲ့ မဿဲ ၂၇:၄၀-၄၂ နဲ့ တခြားကျမ်းချက်တွေမှာ “ညှဉ်းဆဲရာသစ်တိုင်” ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို အသုံးပြုထားတာက ဆီလျော်ပါတယ်။ အဲဒီလိုပဲ “ကွပ်မျက်ရာသစ်တိုင်” ဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းကို ဘာသာပြန်ကျမ်းတစ်ကျမ်း (Complete Jewish Bible) မှာ အသုံးပြုထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။

လက်ဝါးကပ်တိုင်ရဲ့ မူလအစ

ယေရှုဟာ လက်ဝါးကပ်တိုင်မှာ ကွပ်မျက်ခံရတယ်လို့ ကျမ်းစာမှာ ဖော်ပြမထားပါဘူး။ ဒါဆိုရင် ကျမ်းစာအတိုင်း သွန်သင်လိုက်လျှောက်တယ်လို့ ပြောတဲ့ ခရစ်ယာန်အသင်းတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အဆောက်အအုံတွေမှာ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံတွေနဲ့ တန်ဆာဆင်ထားပြီး သူတို့ရဲ့ဘာသာတရားကိုဖော်ပြတဲ့ အမှတ်လက္ခဏာတစ်ခုအဖြစ် ဘာကြောင့် အသုံးပြုရတာလဲ။ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ဘာကြောင့် ဒီလောက်တောင် လူသိများလာရတာလဲ။

ကျမ်းစာအတိုင်း လိုက်လျှောက်ပါတယ်လို့ဆိုတဲ့ ခရစ်ယာန်တွေအပြင် ခရစ်ယာန်မဟုတ်တဲ့သူတွေလည်း လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ကြည်ညိုလေးမြတ်ကြတယ်။ ခရစ်ယာန်မဟုတ်တဲ့သူတွေဟာ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ခရစ်ယာန်အသင်းတွေမပေါ်ခင် ကြာမြင့်စွာကတည်းက သူတို့ရဲ့ဝတ်ပြုမှုတွေမှာ အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။ ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်တွေကို ရှေးအကျဆုံး လူ့ယဉ်ကျေးမှုတွေမှာ အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်ဆိုတာကို ဘာသာရေးစာပေ အတော်များများမှာ ဖော်ပြထားတယ်။ ဥပမာ၊ ရှေးခေတ်အီဂျစ်လူမျိုးရဲ့ အရုပ်စာတွေနဲ့ နတ်ဘုရား၊ နတ်ဘုရားမပုံတွေမှာ ထိပ်မှာစက်ဝိုင်းပုံရှိတဲ့ တီ (T) ပုံသဏ္ဌာန် လက်ဝါးကပ်တိုင်တစ်ခု ဆွဲထားပေးတတ်ကြတယ်။ အဲဒါကို လက်ကိုင်ပါတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင် (ansate) လို့ခေါ်ပြီး အသက်ရဲ့အမှတ်လက္ခဏာလို့ လူတွေက ယူဆကြတယ်။ အချိန်တန်တော့ အဲဒီလက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံစံကို ကော့ပ်တစ်ခရစ်ယာန်အသင်းနဲ့ တခြားခရစ်ယာန်အသင်းတွေက ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လက်ခံအသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။

ကက်သလစ်စွယ်စုံကျမ်းအရ “လက်ဝါးကပ်တိုင်ရဲ့ မူလပုံစံက တတိယဂရိအက္ခရာ ‘ဂမ်မာ’ ပုံစံ လက်ဝါးကပ်တိုင် (crux gammata) ရှိပုံရတယ်။ [တချို့က] အဲလိုလက်ဝါးကပ်တိုင်မျိုးကို ရှေးသုံးအိန္ဒိယဘာသာစကားတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ ဆန်းစ်ခရစ်ဘာသာစကား (Sanskrit) နဲ့ ဆွာစတီကာ (swastika) လို့ခေါ်တယ်။” မြန်မာလို စကြာတံဆိပ် လို့ခေါ်တယ်။ အဲဒီစကြာတံဆိပ်ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံက ဟိန္ဒူဘာသာဝင်တွေနဲ့ အာရှတစ်လွှားက ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေ အများဆုံး အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီဒေသတွေမှာ စကြာတံဆိပ်ကို အလှဆင်ယင်မှုတွေ၊ အဆင်တန်ဆာတွေမှာ တွေ့နေရတုန်းပါပဲ။

ဘယ်အချိန်ကတည်းက လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို ခရစ်ယာန်တွေရဲ့ အမှတ်လက္ခဏာတစ်ခုအဖြစ် လက်ခံခဲ့တယ်ဆိုတာကိုတော့ တိတိကျကျ မသိပါဘူး။ ကျမ်းစာအဘိဓာန်တစ်အုပ် (Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words) မှာဒီလို ဖော်ပြထားတယ်–  “အေဒီ ၃ ရာစုအလယ်ရောက်တော့ ခရစ်ယာန်အသင်းတွေဟာ ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ချက်ဆိုင်ရာ အယူဝါဒတချို့ကနေ သွေဖည်ခဲ့ကြတယ် ဒါမှမဟုတ် လိုရာဆွဲပြီး ပြုပြင်ပြောင်းလဲခဲ့ကြတယ်။ ခရစ်ယာန်တွေဟာ မိမိတို့ရဲ့ အယူမှားဝတ်ပြုရေးစနစ်ရဲ့ဂုဏ်ကို မြှင့်တင်ဖို့အတွက် အယူမှားတဲ့သူတွေကို ခရစ်ယာန်အသင်းသားတွေအဖြစ် လက်ခံခဲ့ကြတယ်။ တကယ်ဆိုရင် အယူမှားသူတွေက ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ချက်တွေကို ယုံကြည်လက်ခံခြင်း မရှိသေးပါဘူး။ ခရစ်ယာန်တွေဟာ သူတို့ကို တခြားအယူမှားအထိမ်းအမှတ်တွေ၊ အမှတ်လက္ခဏာတွေ ဆက်အသုံးပြုခွင့်ပေးခဲ့တယ်။” အဲလိုအသုံးပြုခွင့်ပေးခဲ့တဲ့ အမှတ်လက္ခဏာတွေထဲမှာ လက်ဝါးကပ်တိုင်လည်းပါတယ်။

စီအီး ၃၁၂ က နေနတ်ဘုရားကို ကိုးကွယ်သူ ရောမဧကရာဇ် ကွန်စတင်တိုင်းဟာ တိုက်ပွဲတစ်ခုမှာ နေကိုကြည့်လိုက်တဲ့အခါ နေပေါ်မှာ “in hoc vince” (ဒီအမှတ်လက္ခဏာအားဖြင့် အောင်မြင်မယ်) ဆိုတဲ့ လက်တင်ဆောင်ပုဒ်နဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံကို အာရုံရခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။ အဲဒီအဆိုကို စာရေးဆရာတချို့က ထောက်ပြကြတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ အဲဒီလက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံဟာ အမည်ခံခရစ်ယာန်တွေရဲ့ အမှတ်လက္ခဏာဖြစ်လာပြီး အောင်လံတွေ၊ ဒိုင်းလွှားတွေနဲ့ စစ်ဝတ်စုံတွေပေါ်မှာ တပ်ထားကြတယ်။ (လက်ဝဲဘက်မှာ ဖော်ပြထား) ရောမဧကရာဇ် ကွန်စတင်တိုင်းဟာ ခရစ်ယာန်ဘာသာထဲကို ပြောင်းဝင်လာခဲ့တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူဟာ ဘာသာပြောင်းဝင်လာပြီး နောက် ၂၅ နှစ်ကြာတဲ့အထိ နှစ်ခြင်းမခံခဲ့ဘူး။ သူအသက်ထွက်ခါနီး အိပ်ရာပေါ်လဲနေတဲ့အချိန်ကျမှ နှစ်ခြင်းခံသွားခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူ့ရဲ့ရည်ရွယ်ချက်ကို တချို့က သံသယဝင်ကြတယ်။ “သူဟာ ယေရှုရဲ့သွန်သင်ချက်တွေနောက် မလိုက်ဘဲ ခရစ်ယာန်ဘာသာကို အယူမှားတွေလက်ခံမယ့် ဘာသာတစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်” လို့ စာအုပ်တစ်အုပ် (The Non-Christian Cross) မှာဖော်ပြထားတယ်။

အဲဒီအချိန်ကစပြီး ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို အသုံးပြုလာခဲ့ကြတယ်။ ဥပမာ၊ စိန့်အန်ထော်နီရဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်က “အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ တီ (T) ပုံစံနဲ့တူပြီး [ဗာဗုလုန်] နတ်ဘုရား တမ္မုဇရဲ့ အမှတ်လက္ခဏာဖြစ်တဲ့ တောင် (tau) အက္ခရာကနေ ဆင်းသက်လာတယ်လို့ တချို့က ယူဆကြတယ်” ဆိုပြီး ကျမ်းစာအဘိဓာန်တစ်အုပ် (The Illustrated Bible Dictionary) မှာဖော်ပြထားတယ်။ ဒါ့အပြင် စိန့်အင်ဒရူးရဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကလည်း အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ အက်ခ်စ် (X) ပုံစံနဲ့တူတယ်။ သစ်တိုင်နှစ်ချောင်းကို ကန့်လန့်ဖြတ်ထားပြီး တစ်ချောင်းကို အောက်ဘက် အနည်းငယ် လျှောချထားတဲ့ပုံစံကိုတော့ လူသိများတယ်။ အဲဒီပုံစံကို လက်တင်လက်ဝါးကပ်တိုင်လို့ခေါ်ပြီး “သခင်ယေရှုဟာ အဲဒီလက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံစံပေါ်မှာ ကွပ်မျက်ခံရတယ်လို့ အစဉ်အဆက် မှားယွင်းစွာ ပြောဆိုလာကြတယ်။”

ပထမရာစု ခရစ်ယာန်တွေ ယုံကြည်ခဲ့ရာ

ပထမရာစုတုန်းက ယေရှုရဲ့သွန်သင်ချက်တွေကို ကြားနာခဲ့တဲ့ လူအတော်များများဟာ ယုံကြည်သူတွေဖြစ်လာပြီး ယေရှုရဲ့ရွေးနုတ်ဖိုးကို လက်ခံလာခဲ့ကြတယ်လို့ ကျမ်းစာမှာ ဖော်ပြထားတယ်။ ကောရိန္သုမြို့မှာရှိတဲ့ ဂျူးတွေကို တမန်တော်ပေါလု ဟောပြောပြီး ယေရှုဟာ ခရစ်တော်ဖြစ်တယ်ဆိုတာ သူတို့ကို လက်ခံယုံကြည်စေခဲ့တယ်။ အဲဒီနောက် “တရားဇရပ်မှူး ကရိပ္ပုမူကား အိမ်သူအိမ်သားရှိသမျှနှင့်တကွ သခင်ကို ယုံကြည်သူဖြစ်လာ၏။ သတင်းတရားကို ကြားနာသော ကောရိန္သုမြို့သား အများတို့သည်လည်း ယုံကြည်လာသဖြင့် နှစ်ခြင်းခံကြ၏။” (တမန်တော် ၁၈:၅-၈) တမန်တော်ပေါလုဟာ ယုံကြည်သူဖြစ်လာတဲ့ အဲဒီကောရိန္သုမြို့သားတွေကို ဘာသာရေးအထိမ်းအမှတ် ဒါမှမဟုတ် ရုပ်ပုံတချို့ကို ခရစ်ယာန်ဝတ်ပြုမှုမှာ စတင်အသုံးပြုကြဖို့ ညွှန်ကြားမယ့်အစား အယူမှားဝတ်ပြုရေးက ဆင်းသက်လာတဲ့ ဓလေ့ထုံးစံတွေနဲ့ ‘ရုပ်ပုံကိုးကွယ်ခြင်းကို ကြဉ်ရှောင်’ ပါဆိုပြီး ညွှန်ကြားခဲ့တယ်။—၁ ကောရိန္သု ၁၀:၁၄။

သမိုင်းပညာရှင်တွေနဲ့ သုတေသနပညာရှင်တွေဟာ ကနဦးခရစ်ယာန်တွေ လက်ဝါးကပ်တိုင်ကို အသုံးပြုခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားတွေကို ကနေ့ထက်ထိ မတွေ့ရှိရပါဘူး။ “ယေရှုဟာ အပြစ်မရှိပေမဲ့လည်း အရှက်ခွဲခံရခြင်းကို ဂရုမစိုက်ဘဲ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ်မှာ သေဒဏ်ခံခဲ့ရတယ်။ အဲဒီအရာနဲ့တူတဲ့ပစ္စည်းကို နောက်လိုက်တွေက အမြတ်တနိုးထားမယ်ဆိုရင် ယေရှု နှစ်သက်ပါ့မလား” လို့ ၁၇ ရာစုနှောင်းပိုင်းက စာရေးဆရာတစ်ယောက်မေးခဲ့တဲ့ မေးခွန်းကို စာအုပ်တစ်အုပ် (History of the Cross) မှာကိုးကား ဖော်ပြထားတာက စိတ်ဝင်စားစရာပဲ။ သင် ဘယ်လိုအဖြေပေးမလဲ။

ဘုရားသခင်နှစ်သက်လက်ခံတဲ့ ဝတ်ပြုမှုမှာ အရာဝတ္ထုတွေ၊ ရုပ်ပုံတွေ သုံးစရာမလိုပါဘူး။ ‘ဘုရားသခင်၏ ဝတ်ပြုရာအိမ်တော်နှင့် ရုပ်ပုံများသည် မည်သို့သက်ဆိုင်သနည်း’ ဆိုပြီး တမန်တော်ပေါလု မေးခဲ့တယ်။ (၂ ကောရိန္သု ၆:၁၄-၁၆) ခရစ်ယာန်တွေဟာ ယေရှုကို ကွပ်မျက်တဲ့အခါ အသုံးပြုခဲ့တဲ့ကိရိယာနဲ့ အလားသဏ္ဌာန်တူတဲ့အရာတွေကို ဝတ်ပြုရေးမှာ အသုံးပြုသင့်တယ်ဆိုပြီး ကျမ်းစာဘယ်နေရာမှာမှ မတွေ့ရပါဘူး။—မဿဲ ၁၅:၃; မာကု ၇:၁၃ တို့နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ပြီး ဖတ်ကြည့်ပါ။

ဒါဆိုရင် ခရစ်ယာန်စစ်တွေရဲ့ အမှတ်အသားက ဘာလဲ။ လက်ဝါးကပ်တိုင်၊ တခြားအမှတ်အသားတွေမဟုတ်ဘဲ ချစ်ခြင်းမေတ္တာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်လိုက်တွေကို ယေရှု ဒီလိုပြောခဲ့တယ်– “သင်တို့အချင်းချင်း ချစ်ကြလော့။ ငါသည် သင်တို့ကို ချစ်သည့်နည်းတူ သင်တို့သည်လည်း အချင်းချင်း ချစ်ကြလော့ဟူသော ပညတ်သစ်ကို ငါပေး၏။ သင်တို့အချင်းချင်း ချစ်ကြလျှင် ထိုချစ်ခြင်းမေတ္တာကိုထောက်၍ သင်တို့သည် ငါ၏တပည့်များဖြစ်ကြောင်း လူအပေါင်းတို့ သိရကြလိမ့်မည်။”—ယောဟန် ၁၃:၃၄၊ ၃၅။

[စာမျက်နှာ ၁၉ ပါအကျဉ်းဖော်ပြချက်]

ခရစ်ဝင်ကျမ်းရေးသူတွေ ဖော်ပြခဲ့တဲ့အရာနဲ့ ကနေ့ လူတွေခေါ်ဆိုနေတဲ့ လက်ဝါးကပ်တိုင်က တခြားစီပါပဲ

[စာမျက်နှာ ၁၈ ပါရုပ်ပုံ]

A 17TH-CENTURY DRAWING OF AN EXECUTION ON A STAUROSʹ, FROM LIPSIUS’ “DE CRUCE”

[စာမျက်နှာ ၁၉ ပါရုပ်ပုံ]

အသက်ရဲ့အမှတ်လက္ခဏာဖြစ်တဲ့ လက်ကိုင်ပါလက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံရေးဆွဲထားတဲ့ (ဘီစီအီး ၁၄ ရာစုခန့်က) အီဂျစ်နံရံပန်းချီ

[Credit Line]

© DeA Picture Library/Art Resource, NY

[စာမျက်နှာ ၁၉ ပါရုပ်ပုံ]

လက်ခ်ျမီးနာရာယန် ဟိန္ဒူဘုရားကျောင်းပေါ်က ဂမ်မာပုံစံလက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံ

[Picture Credit Line on page 20]

From the book The Cross in Tradition, History, and Art (1897)