Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe milandu nshi Baraba acitile?

Amabuuku yonse yane aya Mbila Nsuma yalilanda pali Baraba, uo kateka umwina Roma Ponti Pilato akakwile mu nshita ya kukakula Yesu. Mu Baibolo bamwita ukuti “umufungwa uwalumbuka” no kuti “icipondo.” (Mateo 27:16, Baibolo ya Cibemba iya mu 1956; Yohane 18:40) Abena Roma e bamwikete no kumupoosa mu cifungo mu Yerusalemu “pamo na balelwisha ubuteko, abaipeye abantu pa kulwisha ubuteko.”—Marko 15:7.

Nangu ca kutila takwaba ifyalembwa fya kale ifyalanda pa milandu Baraba acitile, abasoma bamo basosa ukuti ifi bamukakile pamo na balelwisha ubuteko, afwile ali mwi bumba lya bantu abaleimina ubuteko mu nshita ya batumwa. Flavius Josephus, uwalelemba ilyashi lya kale, alembele ukuti kwali amabumba ya fipondo ayengi ayalelwisha ubuteko pali ilya nshita; ifi fipondo fyaleti fyalelwilako abaYuda abo batitikishe ku bena Roma. Ilyo calefika muli ba 50 C.E., bucipondoka ubwaishilebako pa mulandu wa kutunganya ukuti abena Roma ne ntungulushi sha baYuda balefyenga abantu bwalikulile. Abengi pali balya abalelwisha abena Roma ilyo bafumine mu Yudea mu 66 C.E. bali muli aya mabumba ya fipondo.

Icitabo citila The Anchor Bible Dictionary citila: “Baraba afwile ali mwi bumba lya fipondo fya mu mishi. Abapiina balitemenwe ifi fipondo pantu fyalesansa abena Israele abakankaala kabili fyaleleta ne cimfulunganya mu buteko bwa bena Roma.”

Mu nshita sha bena Roma, milandu nshi abantu balecita pa kuti babepaye nga filya baipeye Yesu?

Inshila abena Roma balekandilamo abaleimina ubuteko, bantalamisoka, na bacintomfwa bambi abalelwisha ubuteko, ya kubapoopela pa cimuti no kubasha ukuti bafwe. Ukufwa imfwa ya musango yu kwali museebanya icine cine.

Icitabo cimo calanda ukuti: “Iyi yali ni mfwa iya museebanya, balecula nga nshi, kabili balebepaila pa lwalala. Balecita ifi pa kuti baletiinya abalefwaya ukwimina ubuteko.” (Palestine in the Time of Jesus) Ilyo umwina Roma uwalelemba ifitabo kale alandile pa fyo baleipaya bantalamisoka atile: “Balesala imisebo iyalepitamo sana abantu, pa kuti abengi balemona ntalamisoka bapoopele, baletiina no kucita imilandu.”

Josephus alandile ukuti, umufungwa umo uo baikete ilyo abashilika ba kwa Tito bashingile Yerusalemu mu 70 C.E., bamwipeye muli uyu musango mupepi ne fibumba fya musumba pa kuti abalebalwisha bomfwe umwenso no kucimba. Ilyo bacimfishe umusumba, abantu na bambi abengi balibepeye mu musango umo wine.

Ilyashi lya kale lilanga ukuti ilyo baipeye abantu abengi sana muli uyu musango, ni lintu Spartacus (73-71 B.C.E.) atungulwile abantu ukwimina ubuteko. Pali iyi nshita, abasha na bantu bambi babepaile pa nshila yafuma ku Capua ukuya ku Roma.

[Icikope pe bula 10]

“Tukakwileni Baraba,” uwalembele ni Charles Muller, 1878