Raica sara na lewena

Raica na lewenivola

O Bau Kila?

O Bau Kila?

O Bau Kila?

Na cava na cala i Parapa?

Eratou tukuni Parapa kece na va na Kosipeli, na turaga a sereka na iliuliu kei Roma o Ponitio Pailato me isosomi kei Jisu. E vakatokai o Parapa me “kaivesu raravisa” qai “daubutako.” (Maciu 27:16; Joni 18:40) Era vesuki koya tu na kai Roma mai Jerusalemi, qai vesu vata “kei na so tale nira saqata na matanitu, era laba tale ga.”​—Marika 15:7.

E sega ni dua na ka e volatukutukutaki me vakadinadinataka na cala i Parapa, ia na nona cavuti vata kei ira na saqata na matanitu e vakavuna na nodra okati koya eso na vuku me lewe ni ilala dauveivorati e Isireli ena imatai ni senitiuri. E tukuna na dauvolaitukutuku makawa o Flavius Josephus nira dau vakaitavi vakalevu na ilala daubasulawa ena sasaga mera vukei kina na lewenivanua ena gauna oya; era tukuna na daubasulawa qori nira valataka tiko na nodra dodonu na Jiu tauvanua era vakaloloma tu. A tete vakalevu sara ena veimama ni imatai ni senitiuri S.K., na nodra saqati ira na kainodra era rawati ira na Jiu, era saqati ira tale ga na kai Roma nira nanuma ni tawadodonu na ka era cakava. E muri, e dua na iwase levu ni nodra mataivalu na Jiu era ilala daubasulawa ra qai cemuri ira na kai Roma mai Jutia ena 66 S.K.

E tukuna na ivolavosa na Anchor Bible ni “o Parapa e rairai lewe ni dua na ilala dauvakacaca ena nona vanua. O ira na tauvanua era taleitaki ira na ilala dauvakacaca nira butakoci ira na vutuniyau ra qai vakatubuca ena matanitu o Roma.”

Ena nodra veiliutaki na kai Roma, na cala cava ena vakamatei kina e dua ena kena iwalewale a caka vei Jisu?

O ira na kai Roma era dau totogitaki ira na dauveivorati, daubasulawa, kei ira era saqata na matanitu nira vesu ena dua na ka mera vakararawataki kina me yacova na nodra mate. Na itotogi qori e raici me iwalewale ca duadua ni veivakamatei.

E tukuna na ivola na Palestine in the Time of Jesus ni “dau caka e matanalevu, e veibeci, qai mosimosi, e kena inaki me vakarerei ira era via saqata na veiliutaki.” E tukuna e dua na dauvolaivola e Roma ena gauna makawa me baleta na nodra vakamatei na daubasulawa: “E dau digitaki na gaunisala osooso duadua, me rawa nira raica e levu mera rere kina.”

A vakamacalataka o Josephus nira kauta vakavesu mai e dua na tagane na mataivalu nei Titus’ ena gauna a ravuti Jerusalemi kina ena 70 S.K., a qai vakamatei ena bai ni siti mera vakarerei kina o ira era via taqomaki koya. E levu tale era vakamatei va qori ena gauna a kasura kina na siti.

Na kedra iwiliwili levu duadua na vakamatei ena iwalewale qori me bau volatukutukutaki, a vakayacori ni oti na vuaviri a liutaka o Spartacus (73-​71 B.S.K.), era vakamatei kina e 6,000 na bobula kei na dauvala vakaiyaragi ena tolonisala mai Capua i Roma.

[iYaloyalo ena tabana e 10]

“Soli Parapa Vei Keimami” vola o Charles Muller, 1878