Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Nyiloñanyi yakoñeliyi Baraba?

Nyikanda yejima yiwana yaNsañu Yayiwahi yahosha hadi Baraba, muntu afumishiluwu mukaleya kudi nyuuli wawaRoma Pontusi Pilatu chatela amumbuku Yesu. Baraba amutenaña nawu ‘mukwakaleya wumu watiyakana mpuhu yatama’ nawa “kapondu.” (Matewu 27:16 Yowanu 18: 40) Amushili mukaleya kawaRoma muYerusalema ‘nawantu aleteli njita yakulwa nawakwakuyuula ituña, ajahili antu.’—Maku 15:7.

Hela chakwila kwosi wunsahu wukwawu wamwekeshaña muloña wakoñeliyi Baraba, chineli amuchindila hamu nawantu aleteli njita yakulwa nawakwakuyula ituña chaletesha atudizi amakwawu kumusha mwizanvu dawakwakulwa njita amuyaaka nkulakaji yatachi muIsarela. Mukwakusoneka nsañu yakushankulu Flavius Josephus wasonekeli nindi izanvu dawatupondu adichindilili hadi akwakulwa asweja kuya mpuhu adiña nakulwa munana mafuku; atupondu wenawa afwilileña kukwasha aYudeya akabishileñawu. A Yudeya aswejeli kudikaña muyaaka yamuma 50 C.E muloña atoñojokeleña nawu anakuyila katama kudi aRoma nianyuuli awaYudeya. Nkumininaku izanvu dawatupondu datuñili izaza deneni damashidika awaYudeya dahañili aRoma muYudeya mu 66 C.E.

Mukanda wumu wahosha nawu, “Baraba watela wadiña hakachi kwawatupondu amunyikala yanyanya. Awa atupondu adikeñeli nawantu abula kuheta muloña adiña nakwiyila asamaheta amuIsarela nawa aleteleña kukala chikupu kunfulumendi yawaRoma.”—The Anchor Bible Dictionary

Mumpinji yawaRoma, nyiloñanyi yajahilileñawu muntu neyi chamujahiluwu Yesu?

Aroma ajahileña atupondu, amakombi niakwakudikaña nanfulumendi amakwawu kuhitila mukuyikasila kumutondu nakuyishiya kulonda afwiluku. Kujaha antu muniyi njila akwimweneña nawu hinjila yatama nankashi.

Mukanda wumu wahosha nawu, “Ayijahilileña hakachi kawantu, ayitiyishileña nsonyi nawa chayikatileña hama, ajahileña antu muniyi njila kulonda achiinisheña ejima afwilileña kuluwañesha chiyuulu.” (Palestine in the Time of Jesus) Nsoneki wumu wawaRoma wakushankulu wasonekeli kutalisha hakujaha ambanji nindi: “Adiña nakutonda nyikwakwa yaswejeleña kuhita antu, kulonda antu amavulu amoneña hakwila atiyeña woma.”

Kwesekeja nachahosheliyi Josephus, mukwakaleya wamunjita iyakwatiluwu kudi amashidika aTitus hampinji yakuchikiluwu Yerusalema mu 70 C.E. amujahili munjila yoyimu kumpwembu yamusumba hakwila nawu atiyishi woma ayilumbu jawu kulonda ovwahili. Chelili musumba awujilumuni, antu amavulu ayijahili muniyi njila.

Nsañu yakushankulu yamwekeshaña nawu antu amavulu nankashi ayijahili munjila yoyimu mpinji yajahiluwu antu adikañili nanfulumendi alombweleñawu kudi Spartacus (mu 73-71 B.C.E.), haniyi mpinji anduñu akushika ku 6,000 niakwakuzuña ayijahilili mumukwakwa wafuma kuCapua nakuya kuRoma.

[Caption on page 14]

“Twinkenu Baraba” Wasonekeli Charles Muller, 1878