Owe shi tseya ngaa?

Omiyonena dhini dha li dha longwa kuBarabbas?

▪ Omavaangeli agehe gane otaga popi kombinga yaBarabbas, omulumentu ngoka a li a mangululwa komupangeli Omuroma, Pontius Pilatus pehala lyaJesus. Barabbas okwa li hi ithanwa “onkwatwa ya tseyika nawa” nosho wo “omukolokoshi.” (Mateus 27:16; Johannes 18:40) Barabbas okwa li a tulithwa mondholongo muJerusalem kAaroma “pamwe naakolokoshi ooyakwawo mboka ya li ya dhipaga aantu mokukolokosha kwawo.”—Markus 15:7.

Nonando kapu na uuyelele mboka tawu ulike kutya Barabbas okwa li a longo omuyonena, aalongwantu yamwe oya thika pehulithodhiladhilo kutya oku na okukala a li muyimwe yomoongundu dhAaisraeli yomethelemumvo lyotango ndhoka dha li dha tsa ondumbo nepangelo. Omulumentu gumwe gwedhina Flavious Josephus okwa li a nyola kutya pethimbo lyaBarabbas opwa li pu na oongundu oonene dhaatsindumbo nepangelo; dhaamboka ya li taya ti kutya otaya kambadhala okuhupitha Aajuda mboka ya li taya hepekwa. Uunashipotha wu li ompinge nokwaahe na uuyuuki mboka wa li tawu longwa kepangelo lyAaroma nosho wo kaanenentu yomuJuda owa li wa tsikile okuningwa sigo opokati kethelemumvo lyotango E.N. Engathithi lyaanashipotha lwanima olya li lya ningi ongundu onene yomatanga gAajuda ngoka ga ka tidha mo Aaroma muJudea mo 66 E. N.

O-The Anchor Bible Dictionary oya ti: “Otashi vulika Barabbas a li gumwe gwomaayugi yokomikandi. Aayugi mbaka oya li unene ya thikama po maantu yowala mboka ya li haya kala ya langela aayamba yomuIsraeli noku ya yuga iiniwe yawo noya li taya tsu ondumbo nepangelo lyaRoma.”

Omolwomayono geni epangelo lyAaroma lya li hali dhipaga aantu moku ya alela komuti gwomahepeko?

▪ Omukalo gwokwaalela aantu komuti gwomahepeko ngaashi Jesus a li a dhipagwa, ogwa li hagu longithwa kepangelo lyaRoma uuna tali ungaunga naamboka ya li taya kambadhala okuumba ko epangelo, aayoni yompango nenge mboka ya li taya tsu ondumbo nepangelo nosho wo noompangela dhalyo. Okwaalela aantu komuti gwoomahepeko okwa li kwa talika ko kutya oku li omukalo gwa shiga ko gwokuuvitha aantu omwenyo omutoye.

Embo lyedhina Palestine in the Time of Jesus olya ti: “Okwaalela aantu momukalo gwa tya ngawo okwa li haku ningwa montaneho yaayehe, okwa li kusitha ohoni nokwa li kweehameka noonkondo. Elalakano lyako olya li okutilitha kehe gumwe ngoka ta kambadhala okutsa ondumbo nepangelo.” Omunyoli gumwe gwomambo gwomuRoma shonale okwa ti kutya ngoka a li a tokolelwa komuti gwomahepeko “okwa li ha alelwa popepi noondjila ndhoka dha li hadhi endwa kaantu oyendji opo a vule okumonika kwaayehe nosha li hashi ningwa opo ku tilithwe yalwe.”

Shi na ko na sha naJosephus okwa ti: Omulumentu gumwe ngoka a li onkwatwa miita yomatanga gaTitus pethimbo lyokukondekwa kwaJerusalem mo 70 E.N., okwa li a alelwa kondje yekuma lyoshilando nonkambadhala yokumbandapaleka aantu kaaya kondjithe etanga ndyoka. Konima sho Jerusalem sha teka po, aantu yalwe oyendji oya li ya alelwa ngaashi onkwatwa ndjoka.

Okwaalelwa kwaantu oyendji noonkondo mondjokonona ndjoka ya nyolwa okwa li kwa ningwa pehulilo lyoshikonga shongundu yaanashipotha shoka sha li sha kwatelwa komeho kuSpartacus mo (73-71 K.E.N.), sho oonkwatwa 6 000 nosho wo aalumentu mboka ya li haya kondjele muupale womaudhano ya li ya dhipagelwa mondjila ndjoka ya za kuKapua yu uka kuRoma.

[Ethano pepandja 14]

Charles Muller okwa nyola a ti: “Tu mangululila Barabbas” 1878