Ni A Zwi Ḓivha?

Ndi vhuvhi vhufhio he Baraba a vhu ita?

▪ Evangeli dzoṱhe nṋa dzo amba nga ha Baraba, munna we Pontio Pilato muvhusi wa Roma a mu vhofholola nṱhani ha Yesu. Baraba u ḓivhiwa sa “munna, a fhiraho vhaṅwe nga vhuvhi” na a re “phondi.” (Mateo 27:16; Yohane 18:40) O vha o valelwa nga Vharoma ngei Yerusalema o “farwa na vho vusaho nndwa, vhó vhulaha muthu.”—Marko 15:7.

Naho vhuṱanzi ha uri Baraba o ita vhuvhi vhu siho kha rekhodo dza shango, zwa uri o vha o farwa na vho vusaho nndwa zwo ita uri vhaṅwe vhagudi vha mu dzhie sa muṅwe muraḓo wa zwigwada zwa mavemu zwe zwa vha zwi hone ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha ngei Isiraele. Muḓivhazwakale Flavius Josephus o vhiga uri zwenezwo zwigwada zwo vha zwi hone nga tshenetsho tshifhinga tsha khakhathi; nahone eneo mavemu o vha a tshi ḓiita unga a khou lwela uri hu vhe na mulalo u itela Vhayuda vho tsikeledzeaho. Musi Vhayuda vha tshi shandukela Vharoma na vhavhusi vha Vhayuda nga nṱhani ha uri vho vha vha songo vha fara zwavhuḓi, vhushandukwa honoho ho tou ṋaṋa vhukatini ha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E. Zwenezwo zwigwada zwo fhedzisela zwo vhumba tshigwada tshihulwane tsha mmbi ya Vhayuda tshee nga murahu tsha fhedzisela tsho pandela Vharoma Yudea nga 66 C.E.

The Anchor Bible Dictionary i ri, “Zwi nga kha ḓi itea uri Baraba o vha e muṅwe wa mavemu eneo. Eneo mavemu o vha a tshi ḓivhiwa vhukuma nga vhathu vha henefho ngauri o vha a tshi lalela vhapfumi vha Isiraele nahone a vusa vilinga kha muvhuso wa Roma.”

Tshifhingani tsha Vharoma, ndi milandu ifhio ye ya vha i tshi nga ita uri muthu a vhulahwe nga nḓila i fanaho na ya Yesu?

▪ Vharoma vho vha vha tshi ṱarafa maravhele, mavemu na zwigevhenga nga u vha vhofhelela kha danda ḽa tshengedzo nahone vha vha litsha henefho u swikela vha tshi fa. U ṱarafiwa nga nḓila yo raloho zwo vha zwi tshi dzhiiwa sa u fa nga nḓila ya tshiṱuhu u fhira dzoṱhe.

Bugu ine ya pfi Palestine in the Time of Jesus i ri, “Zwo vha zwi tshi itwa phanḓa ha vhathu, zwi tshi nyadzisa, zwi tshi pfisa vhuṱungu vhukuma, nahone zwo vha zwo itelwa u tshuwisa vhe vha vha vhe na muhumbulo wa u vutshela muvhuso.” Muṅwe muṅwali wa Muroma wa zwifhingani zwa kale o ri: “Musi hu tshi ombelwa muthu, zwo vha zwi tshi itelwa badani dzi re na vhathu vhanzhi u itela uri vhathu vhenevho vha kone u vhona zwavhuḓi na u tshuwiswa nga zwiitea zwenezwo.”

U ya nga Josephus, tshiṅwe tshivhotshwa tsha nndwa tshe tsha valelwa nga maswole a Tito musi hu tshi govhelwa Yerusalema nga 70 C.E. tsho ombelwa nga nḓila yeneyo phanḓa ha mitsheṱo ya muḓi hu u itela u tshuwisa vhane ha khou lwiwa navho uri vha ḓiṋekedzele. Musi muḓi wa Yerusalema u tshi kundwa, ho vha na vhanzhi vhe vha ombelwa nga nḓila yeneyo.

U ombelwa ha vhathu vhanzhi he ha vhuya ha vha hone kha ḓivhazwakale ho itea mafheleloni a u vutshela he ha rangwa phanḓa nga Spartacus (73-71 B.C.E.), musi phuli dza 6 000 na vhalwi vha tshi vhulahwa nḓilani i bvaho Capua yo livhaho Roma.

[Tshifanyiso kha siaṱari 14]

“Give us Barabbas” nga Charles Muller, 1878