Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

“Dimi lambetawo”

“Dimi lambetawo”

Tokoya mbetawɔ kawɔ

“Dimi lambetawo”

MATA akakoke mɛna lo yimba woho waki diombo di’ɔnango diaki lo woko diakawafɛ dive lâdiko. Nde aki mɛtɛ l’ɔkɛi w’efula, ndo nde akakoke tsho mbetawɔ dia Lazaro ɔnango lakandokaka ngandji ambovɔ. Nshi nyɛi yakete l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande, yakɛnama oko otanda wamboviya nshi efula wakayaka angɛndangɛnda dia ndjowaenda ndo dia ndjâsamba.

Koko kakianɛ, onto lakaye le Mata aki pami kakalekaka nanga Lazaro. Mɛna Yeso nto akôkeketsha oma l’ɔkɛi w’efula waki la nde nɛ dia pami kɛsɔ mbaki onto akɔ lâmɛ lakakoke shimbɛ ɔnango. Koko, Mata akakeketshama yema lo monga kâmɛ la Yeso l’andja w’osomba wa Bɛtaniya waki lo dikona. Lo tshenyi ya wonya yakandetsha kâmɛ la Yeso, nde akakeketshama nto l’ɔtɛ w’ɛnamelo koludi la ngandji kaki l’elungi kande. Yeso akawombola dimbola diakokimanyiya dia nde nkeketsha mbetawɔ kande kendana la eolwelo. Sawo diawɔ diakayokonyaka dia Mata mbuta ɛtɛkɛta w’ohomba efula w’ɔnɛ: “Dimi lambetawo nti: We eko Kristu, On’a [Nzambi]. Ndi kakayi la kete.”—Joani 11:27.

Mata aki mɛtɛ womoto laki la mbetawɔ ka wolo efula. Kânga mbahate Bible akambo efula lo dikambo diande, kɛnɛ katatɔ kekɔ la wetshelo efula wakoka nkeketsha mbetawɔ yaso. Dia nshihodia dui sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole mbala ka ntondo katɛkɛta Bible dikambo dia Mata.

“Ndjakananya la ndjahenyahenya”

Ngɔndɔ efula la ntondo, Lazaro aki la lɔsɛnɔ ndo la demba dia wolo. Vɔ wakahombe nongola ɔngɛndangɛnda wakaleke ohomba, mbuta ate Yeso Kristo lo luudu lawɔ la Bɛtaniya. Lazaro, Mata ndo Mariya waki ase nkumbo ɔtɔi, mbuta ate vɔ akɔ asato waki ana w’otema ɔtɔi wakadjasɛka lo luudu ɔtɔi. Anyangiyangi amɔtshi mɛnyaka dia ondo Mata mbaki enondo lo vɔ asato, nɛ dia mɛnamaka dia nde mbakalongolaka angɛndangɛnda ndo mbɔtɛkɛtami mbala ka ntondo lo Bible. (Joani 11:5) Bible hɛnya dia vɔ akɔ asato waki atshukanyi. Lo weho akɔ tshɛ, vɔ wakakome angɛnyi wa ma ma waki Yeso. Etena kakasambishaka Yeso la Judeya, lɛnɛ akandahomana l’ɔlɔshamelo ndo la lohetsho la wolo, nde aketɛ luudu lawɔ mpango kande. Aha la tâmu, nde akangɛnangɛna efula wɔladi waki lo luudu lawɔ ndo osukɔ awɔ.

Mata aki l’akambo efula wa nsala dia nsamba ndo nongola angɛndangɛnda wakayaka lakawɔ. Oko wakinde womoto lakakambaka olimu efula, mɛnamaka dia mbala efula nde aki l’elimu efula wa nsala. Koko, nongola Yeso aki diaaso dia lânde le nde. Kombeta edja, nde akalɔngɔsɔla dambo dia lɔɔka diakandadjɛ angɛndangɛnda ande wotshikitanyi l’alɔnga ndo ondo aki ndo asekande amɔtshi wakɛngɔlaka la nde. Lo nshi shɔ, nongola angɛndangɛnda aki dui di’ohomba efula. Etena kakayaka ɔngɛndangɛnda, wakanɔnanaka la nde, wakokololaka sabata, wakosolaka ekolo ndo wakawotɛka malashi l’ɔtɛ. (Luka 7:44-47) Ndo nto, wakakokɛka ɔngɛndangɛnda dimɛna, wakohangiyaka lo luudu la dimɛna ndo wakawoshaka mbo ya ndɛ y’amɛna efula.

Mata nde la Mariya wakakambaka olimu la wolo dia nkokɛ angɛndangɛnda. Mariya mbaki la shasikɔ ndo l’ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ lo vɔ ahende, ndo nde mɛtɛ mbaki onto la ntondo lakakimanyiyaka enondo ande. Koko kam’akakome Yeso, akambo wakatshikitana. Yeso akakambe la diaaso sɔ dia mbetsha wanɛ tshɛ waki lawɔ. Otshikitanyi la ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo nshi shɔ, Yeso akalɛmiyaka wamato ndo aki suke dia mbaetsha akambo wendana la Diolelo dia Nzambi diaki ɔtɛ a dui w’esambishelo kande. Lo diaaso sɔ Mariya akayodjasɛ l’ekolo wa Yeso ndo akoke kɛnɛ tshɛ kakandetsha.

Tokanyiya yema woho wakayaoke Mata l’otema ande. Lam’ele ndamɛ mbakakatɛ diangɔ tshɛ, mbakasale elimu tshɛ dia nkokɛ angɛndangɛnda ande, nde akaleke ndjakiyanya. Etena kakandetetaka ntshɔ nkalola ntshɔ nkalola l’ɔtɛ w’elimu efula waki la nde ko kadiyɛnde hasale ndoko olimu odjashi tsho lo dihole dia mbokimanyiya, onde takandahombe monga la yema ya lonyangu kana nyɔnya nkiki? Hatokoke mamba l’ɔtɛ wakandanyange. Tâkandakoke nsala elimu ɛsɔ tshɛ ndamɛ.

L’ekomelo, Mata kokoka nto mbikikɛ lonyangu laki la nde. Nde akahembola Yeso ɔtɛkɛta lo mbotɛ ate: “Khumadiondjo we heyi wati: Onalingu akantshikedi ulimu dime? Telandi ayi la ndjukimanyia.” (Luka 10:40) Ɔsɔ mɛtɛ aki ɛtɛkɛta wa wolo efula. Akadimudi efula kadimolaka dimbola nɛ ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ onde wɛ hayakiyanya dia . . . ”? Oma lâsɔ, nde akalɔmbɛ Yeso dia mbutɛ Mariya dia nde tôkimanyiya.

Ondo okadimwelo waki Yeso wakâmbiya Mata, oko wâmbiyama ambadi efula wa Bible. L’ɔkɔmi tshɛ, nde akawotɛ ate: “Mata, Mata, we ambuleka dia ndjakananya la ndjahenyahenya di’akambu efula, keli dikambu otoi mbeli uhumba. Mariya ambosonola leke l’ololo, lo haluyosama uma le ndi.” (Luka 10:41, 42) Kakɔna kakalange Yeso mbuta? Onde nde akɛnya dia Mata akaleke ndjasha l’akambo wa l’emunyi? Onde nde akɔnyɔla olimu wa wolo wakandakambe wa nkatɛ mbo ya ndɛ y’amɛna?

Ndooko. Lo mɛtɛ, Yeso akɛnya dia Mata aki l’eyango w’amɛna ndo woludi la ngandji. Ndo nto, nde kɔmbɔsa dia woho wakawolongola dimɛna aki dui dia kɔlɔ. Yeso aketawɔ dia ntshɔ lo “dambu dia wuki” diakokatɛ Mateu yema tshitshɛ la ntondo. (Luka 5:29) Dambo dia Mata komonga dikambo diakaleke ohomba le Yeso koko diaki dikambo diakaleke ohomba le nde ndamɛ. Ɔnkɔnɛ, nde akaleke ndjakiyanya lo dikambo dia diangɔ dia ndɛ polo ndo lo ndjonya yimba l’akambo wakaleke ohomba. Akambo akɔna wakaleke ohomba asɔ?

Yeso Ɔna ɛtɔi laki Jehowa Nzambi aki lo luudu la Mata êtsha akambo wa mɛtɛ. Ndoko ɛngɔ, oyadi mbo ya ndɛ yakandalangaka efula ndo ɛlɔngɔswɛlɔ tshɛ wakandasale, wakakoke monga l’ohomba woleki. Aha la tâmu, Yeso akakoke monga la lonyangu lo woho wakahandja Mata diaaso dia lânde sɔ dia nkeketsha mbetawɔ kande, koko nde akôtshike dia ndamɛ nsala ɔsɔnwɛlɔ. Ndo nto, Mata takandahombe nɔmba Yeso dia nde ntshutshuya Mariya dia pandja diaaso dia lânde sɔ.

Ɔnkɔnɛ, l’ɔkɔmi tshɛ nde akangola Mata lo mbêlɛ lo lokombo lande la dui di’ɔsɛngɔsɛngɔ dia nkitshakitsha lonyangu laki la nde lo mboshikikɛ dia taki ohomba dia nde “ndjakananya la ndjahenyahenya di’akambu efula.” Yangɔ ya ndɛ ya tshitshɛ yakawakoke mbidja lo dɔnga ɔtɔi kana alɔnga ahende otokoka, djekoleko l’etena kɛsɔ kakiwɔ la mbo ya ndɛ ya lo nyuma efula. Mbokɛmaka dia Yeso kokoka mpɔtɔla Mariya “leke l’ololo” lakandasɔnɛ, mbuta ate mbetshama oma le nde.

Ɔkɔndɔ wa mondo ɔsɔ wɛnya kɛnɛ kakasalema lo luudu la Mata wekɔ la wetshelo efula wakoka ambeki wa Kristo nkondja ɛlɔ kɛnɛ. Hatohombe mbetawɔ pondjo dia ɛngɔ kɛmɔtshi ka l’emunyi mbɔsa dihole diakokaso nkotsha ‘ehomba aso wa lo nyuma.’ (Mateu 5:3) Kânga mbakombolaso dia mbokoya lokaho laki la Mata ndo yimba ya ndjasha tshɛ l’olimu, tatetawɔke pondjo dia “ndjakananya la ndjahenyahenya” lo kɛnɛ kendana l’akambo wele bu ohomba efula, ɛnyɛlɔ oko olongwelo w’angɛndangɛnda ndjotokonya lo sho minya yimba l’akambo woleki ohomba. Etena katshumanaso kâmɛ l’asekaso ambetawudi, oyango wa ntondo wele la so bu wa mbisha kana nongola mbo ya ndɛ y’amɛna ya l’emunyi koko, ekɔ wa nkeketshana ndo mbodiana lo nyuma. (Romo 1:11, 12) Ɔnkɔnɛ, lo waaso wakeketshanaso asɔ, kânga mbo ya ndɛ ya yema tshitshɛ kokaka monga la wahɔ le anto.

Ɔnango lakandokaka ngandji akavu ndo ambolɔ

Onde Mata aketawɔ engwelo ka l’ɔkɔmi kaki Yeso ndo akakondja wetshelo oma lɔkɔ? Kema ohomba dia sho ndjambola. Lo mbɔtwɛlɔ k’ɔkɔndɔ wa dimɛna wendana l’ɔnango Mata ɔsɔ, ɔpɔstɔlɔ Joani akate ate: “Jesu akukaka Mata la onangu Lazaro ngandji.” (Joani 11:5) Ngɔndɔ efula yakete ntatɛ lam’akembola Yeso osomba wa Bɛtaniya wɔkɔndwami la diko. Lo mɛtɛ, Mata kotona dako dioludi la ngandji diakawosha Yeso ndo nde kombombɛ kɛlɛ l’otema. Nde akalame dako sɔ l’otema. Ndo lo dikambo sɔ nto, nde akatotshikɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ka mbetawɔ, nɛ dia akɔna l’atei aso ahatongaka l’ohomba w’engwelo lo tena dimɔtshi?

Etena kaki ɔnango la hemɔ, Mata akasale la wolo tshɛ dia mbokokɛ. Nde akasale kɛnɛ tshɛ kakandakoke nsala dia mbosamba ndo mbokimanyiya dia nde nkɔlɔngana. Koko, hemɔ kakaleke mpeka Lazaro wolo efula. Otsho oko otsho yanyi oko yanyi, akadiyɛnde asɔ waki suke dia mbokimanyiya. Mbala ngana yakende Mata elungi k’ɔnango, ohɔ ɛnɔnyi efula wakawetsha kâmɛ, ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔkɛi waki la wɔ?

Etena kakawɛnyi dia waya bu l’akoka wa nkimanyiya Lazaro, Mata nde la Mariya wakatome dikɛndji dia ntelɛ Yeso. Nde akasambishaka lo ngelo kakangana lawɔ lɔkɛndɔ la nshi hiende. Losango lawɔ laki ɔnɛ: “Khumadiondjo, ulungi, one latuyulangaka, eko la hemo.” (Joani 11:1, 3) Vɔ wakeyaka dia Yeso akalangaka ɔnangɛwɔ ndo vɔ waki la mbetawɔ dia nde ayosala kɛnɛ tshɛ kakokande nsala dia nkimanyiya ɔngɛnyi ande. Onde vɔ wakalongamɛka ɔnɛ Yeso ayoyokoma l’ɔkɔngɔ? Otondoyala aki ngasɔ, tshike elongamelo kawɔ kotɔtɔ l’ashi. Oshimu kele edja, Lazaro akavu.

Mata nde la Mariya wakalelaka ɔnangɛwɔ kâmɛ, wayalɔngɔsɔla dia mbokundɛ ndo wakalongola angɛndangɛnda efula wakaye oma lo ngelo yakasukana la Bɛtaniya. Koko, vɔ konongola ndoko losango lo dikambo dia Yeso. Mata akaleke ndjakiyanya lam’akatetaka nshi. L’ekomelo, l’ɔkɔngɔ wa Lazaro mvɔ ambeta nshi nyɛi, Mata akoke dia Yeso ekɔ suke l’osomba awɔ. Oko akinde womoto laki la shasikɔ, kânga mbakinde l’ɔkɛi w’efula, Mata akonɛ atalawɔ dia tohomana la Yeso aha la nde ndaka Mariya.—Joani 11:20.

Etena kakandɛnyi Nkumɛnde, nde akawotɛ kɛnɛ kakalekaka mbokiyanya nde la Mariya l’edja ka nshi efula ɔnɛ: “Khumadiondjo, utuyuyala lindu, tshiki onalingu kumvo.” Koko, Mata koshisha elongamelo ndo mbetawɔ kande. Nde akakotsha ate: “Ndu kakiane, dimi mbeyaka nti: [Nzambi] ayukusha tshe kayuyôlomba.” Aha la ntshimbatshimba Yeso akate dui dimɔtshi diakakeketsha elongamelo kande ate: “Onanyo ayulo.”—Joani 11:21-23.

Mata akafɔnyaka dia Yeso akawotɛka dikambo dia eolwelo ka lo nshi yayaye, diakɔ diakandokadimola ate: “Dimi mbeyaka nti: Ndi ayulo lu eulwelu ka lushi l’ekumelu.” (Joani 11:24) Nde aketawɔka wetshelo ɔsɔ la wolo tshɛ. Ewandji ɛmɔtshi wa l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda wakawelɛka ɔnɛ Asadukɛ, kombetawɔka wetshelo wendana la eolwelo, kânga mbakokɛmaka wetshelo wa l’Afundelo wakasambiyama wendana la dikambo sɔ hwe. (Danyele 12:13; Mako 12:18) Koko, Mata akeyaka dia Yeso aketshaka dia elongamelo ka eolwelo ndo akôlola anto amɔtshi, kânga mbakinde atolola ndoko onto lakavu nshi efula oko Lazaro. Koko, nde kombeyaka kɛnɛ kakokongɛka la ntondo.

Oma lâsɔ, Yeso akate dui dimɔtshi diahohamamɛki ɔnɛ: “Dimi leko eulwelu la lumu.” Lo mɛtɛ, Jehowa Nzambi akasha Ɔnande wolo wa mbolola anto l’andja w’otondo lo nshi yayaye. Yeso akambola Mata ate: “We mbetawoka diui so?” Oma lâsɔ, Mata akawosha okadimwelo wakenga ɔtɛ a dui wa sawo diaso. Nde aki la mbetawɔ dia Yeso mbele Kristo kana Mɛsiya, ndo ɔnɛ nde mbele Ɔnaki Jehowa Nzambi, ndo ɔprɔfɛta wakatɛkɛtama wakahombe ndja la nkɛtɛ.—Joani 5:28, 29; 11:25-27.

Onde Jehowa Nzambi nde la Ɔnande Yeso Kristo mbɔsaka mbetawɔ ka ngasɔ la nɛmɔ? Akambo akina wakasalema lo washo wa Mata mbishaka okadimwelo wokɛma hwe lo dimbola sɔ. Nde akalawɔ dia ntelɛ kadiyɛnde. L’ɔkɔngɔ diko, nde akɛnyi dia Yeso akanyange efula etena kakandasawolaka la Mariya kâmɛ l’anto akina waki lawɔ. Nde akɛnyi Yeso akɛdia asɔi ndo kɛsɔ mɛnyaka lonyangu l’efula latongaka l’onto etena kavushande. Nde akoke Yeso adjanga dia vɔ minya dive diakawafɛ lo diombo di’ɔnangɛwɔ.—Joani 11:28-39.

Lam’ele odo akatatɛ mbupola nsolo, Mata akatone dia vɔ minya dive nɛ dia lâsɔ ko nde ambovɔ aya nshi nyɛi. Yeso akawohola ate: “Dimi hakutedi nti: Naka we ayetawo, we ayena lutumbu la [Nzambi]?” Nde aketawɔ ndo akɛnyi lotombo la Jehowa Nzambi. Oma lâsɔ, Nzambi akasha Ɔnande wolo wa mbolola Lazaro oma lo nyɔi. Ohokanyiya yema woho wakahombe dikambo diayela nɛ kakatɛ lo yimba ya Mata polo lo lushi lande la nyɔi: Yeso akate la dui dia wolo ate: “Lazaro, tumba!” ko yema ya londjo yakokɛma etena kakayatombaka Lazaro oma lo diombo ɔmbami l’ahɔndɔ watowɔmbaka odo, oma lo woko wa dive; Yeso akawatɛ ate: “Nyuwombole, ndi atshu,” ko dia nshikikɛ dia dui sɔ diaki mɛtɛ, Mata de la Mariya wakakimɛ anya w’ɔnangɛwɔ. (Joani 11:40-44) Lonyangu l’efula laki l’otema wa Mata lakashile!

Ɔkɔndɔ ɔnɛ tɛnyaka dia eolwelo k’anto oma lo nyɔi kema dɔ di’anyanya; koko ekɔ wetshelo wahahanya otema wetsha Bible ndo dui dimɔtshi dia mɛtɛ diakasalema l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto. Jehowa nde la Ɔnande nangaka ntshɔkɔla wanɛ wele la mbetawɔ oko wakawasalɛ Mata, Mariya ndo Lazaro. Vɔ wambokitsha ɛtshɔkɔ wa ngasɔ la ntondo kayɛ wɛ lawɔ, naka wɛ monga la mbetawɔ ka wolo l’ɛnyɛlɔ ka Mata. *

“Mata akâkambela ulimu”

Bible tɛkɛtaka dikambo dia Mata mbala kekina nto, mbuta ate l’etatelo ka lomingu l’ekomelo laketsha Yeso lo lɔsɛnɔ lande la lanɛ la nkɛtɛ. Oko wakandeyaka dia ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa wolo wakokongɛka la ntondo, Yeso akasɔnɛ osomba wa Bɛtaniya nto oko dihole diakandahombe mumuya. Oma lɛkɔ, nde akahombaka nkɛndakɛnda kilɔmɛtɛlɛ 3 otsha la Jerusalɛma. Yeso nde la Lazaro wakalɛka lo luudu la Simɔna kanga sudi ndo lo diaaso sɔ mbatɛkɛta Bible mbala k’ekomelo lo dikambo dia Mata ɔnɛ: “Mata akâkambela ulimu.”—Joani 12:2.

Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna kakatshike womoto ɔsɔ lakakambaka olimu l’etete lee! Mbala ka ntondo katɛkɛta Bible dikambo diande, tɔ mɛnyaka dia nde akakambaka olimu, ndo mbala k’ekomelo katɛkɛtatɔ dikambo diande nde ekɔ lo ntetemala nkamba olimu, lo nsala la wolo dia nkotsha ehomba w’anto waki lo luudu lande. Tshumanelo di’ambeki wa Kristo dia nshi nyɛ, diekɔ l’ɔtshɔkɔ dia monga la wamato wele oko Mata, mbuta ate wele la dihonga, la lokaho ndo mbetawɔ kawɔ mɛnamaka nshi tshɛ lo woho wayashawɔ l’etondo awɔ tshɛ l’olimu. Kɛsɔ mɛtɛ mbakasalaka Mata. Ɔnkɔnɛ, nde akasale akambo la lomba, nɛ dia nde akahombe ntondoya ekakatanu wakahomana la nde.

L’edja ka nshi mɔtshi, Mata akakikɛ nyɔi ka kɔlɔ efula ka Nkumɛnde Yeso. Ndo nto, andjakanyi wa dungi pende asɔ wakadiake Yeso wakayashikikɛ dia ndjaka ndo Lazaro, nɛ dia eolwelo kande kakakeketsha mbetawɔ k’anto efula. (Joani 12:9-11) Ndo aha la tâmu, nyɔi akayokakitolaka dimama dia ngandji diaki lam’asa Mata nde l’anango. Hateye ngande ndo etena kakasalema dikambo sɔ, koko sho kokaka nshikikɛ dui nɛ ɔnɛ: Mbetawɔ ka wolo kaki la Mata kakokimanyiya dia nde mbikikɛ polo l’ekomelo. Diakɔ diahomba Akristo wa nshi nyɛ nsala la wolo dia mbokoya mbetawɔ kaki la Mata.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

^ od. 27 Dia mbeya awui akina wendana la wetshelo wa lo Bible wa eolwelo, enda tshapita 7 ya dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.

[Osato wa lo lɛkɛ 28]

Kânga mbakinde l’ɔkɛi w’efula, Mata aketawɔ dia Yeso mbɔlɔmbɔla ndo nkeketsha mbetawɔ kande

[Osato wa lo lɛkɛ 30]

Kânga mbakinde lo “ndjakananya la ndjahenyahenya,” Mata aketawɔ engwelo l’okitshakitsha tshɛ

[Osato wa lo lɛkɛ 32]

Mata akafutama l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande le Yeso etena kakolɔ ɔnango