Baibolo Ilaalula Abantu

CINSHI calengele umwaume uushalefwaya ukuba na bantu kabili uwatemenwe inyimbo sha congo asambilile ukutemwa abantu no kufwaisha ukubafwa? Cinshi calengele umwaume uwa ku Mexico ukuleka ukucita ubulalelale? Cinshi calengele umwina Japan uwali kalapashi mu kucimfyanya kwa kucofa incinga aleke pa kuti alebombela Lesa? Yumfwileni ifyo abene balondolola.

“Nali uwa Musaalula, uwa Cilumba, Kabili uwa Lubuli.”—DENNIS O’BEIRNE

UMWAKA BAFYELWE: 1958

ICALO: ENGLAND

IFYO BALI: TABALEFWAYA ABANTU KABILI BALITEMENWE INYIMBO SHA CONGO

INKULILO YANDI: Batata bali bena Ireland, kabili ilyo nalekula nalepepa ku Katolika. Ilingi naleya neka ku calici, nangu cingati nshatemenwe ukuyako. Na lyo line, nalitemenwe ifya kwa Lesa. Nalepepa Ipepo lya We Shifwe lyonse, kabili ndebukisha ukuti nga nindaala naletontonkanya pa fyo ili pepo lipilibula. Naletontonkanya pa mashiwi yalekanalekana ayabamo no kufwaya ukwishiba umo yalola.

Ilyo nali umulumendo, naishileba umuRasta. E lyo kabili nalefwaisha ukwishiba umulandu kwabelele akabungwe ka Anti-Nazi League. Lelo naishileba cipondoka, ifyo abatemwa inyimbo sha congo baba. Nalebomfya imiti ikola, maka maka ibange, ilyo nalepeepa nalimo cila bushiku. Apo nshalesakamana nangu cimo, nalenwesha ubwalwa, nshabikile amano ku bumi bwandi, kabili nshabikile amano ku bantu bambi. Nshalefwaya ukuba na bantu, nshalefwaya ukulanda no muntu uuli onse kamo fye nga namona ukuti ifyo alefwaya ukulanda naficindama. Nalekaana fye no kunkopa. Nga naibukisha, ndamona ukuti nali uwa musaalula, uwa cilumba, kabili uwa lubuli. Nali fye ne cikuuku ku bantu abo naishibene nabo sana.

Ilyo nali ne myaka nalimo 20, natendeke ukutemwa ifya mu Baibolo. Umunandi uwaleshitisha imiti ikola alitendeke ukubelenga Baibolo ilyo ali mu cifungo, kabili twalelanshanya nankwe sana pa mipepele, amacalici, na pa fyo Satana alufya abantu pa calo. Nalishitile Baibolo no kutendeka ukulaibelengela. Ine no munandi twalebelenga ifiputulwa fimo ifya mu Baibolo, e lyo twaikala pamo no kulanshanya ifyo tubelengele, no kumona umo filolele. Twalecita ifi fine pa myeshi iingi.

Ifi e fyo twasambilile mu fyo twabelengele: ukuti tuleikala mu nshiku sha kulekelesha; ukuti Abena Kristu bafwile ukulabilisha imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa; ukuti tabafwile ukuitumpa mu fya calo, ukubikako fye na mapolitiki; no kuti Baibolo ilafunda abantu ukuba ne mibele isuma. Twalishininkishe ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine kabili kufwile ukuba ne mipepele ya cine. Nomba mipepele nshi iyo ine? Twalitontonkenye pa macalici ayengi, ayatemwa ifya kusefyasefya no kuibimba mu mapolitiki, kabili twalimwene ukuti ifi te fyo Yesu alecita. Twalishibe ukuti Lesa taletungulula aya macalici,  e ico twatendeke ukutontonkanya pa macalici ayashaishibikwe sana pa kuti tumone nga ya cine.

Twaleipusha aba muli aya macalici amepusho ayengi. Twalishibe ifyo Baibolo ilanda pa mepusho twalebepusha, kanshi twaleishiba nga ba-asuka ukulingana ne fyo Icebo ca kwa Lesa cilanda. Pa numa ya kulanshanya na bo, lyonse nalepepa kuli Lesa ukuti, ‘Nga cine cine aba bantu baba mu mipepele ya cine, mukaleke tukakumane na bo na kabili.’ Lelo ilyo papitile imyeshi tulelanshanya fye na ba mipepele yapusanapusana, tapali nangu bamo aba-aswike amepusho twakwete ukubomfya Baibolo; kabili nshalefwaya ukumonana naba bantu na kabili.

Pa kulekelesha, twakumene ne Nte sha kwa Yehova. Twabepwishe amepusho yamo yene, lelo bena balitwaswike ukubomfya Baibolo. Ifyo batwaswike fyalilingene ne fyo twasambilile. E ico twabepwishe amepusho na yambi ayo tushaishibe. Ku ca kumwenako, twabepwishe ifyo Lesa alanda pa kupeepa fwaka no kubomfya imiti ikola. Na kabili balitwaswike ukubomfya Icebo ca kwa Lesa. Twalisumine ukuya ku kulongana ku Ng’anda ya Bufumu.

Ukusangwa ku kulongana kwalinkosele pantu nshalefwaya ukuba pamo na bantu, kanshi nshatemenwe ilyo abantu abasansamuka kabili abafwele ubusaka sana baleisa mu kulanda na ine. Nalemona kwati bamo pali aba nangu baleisa mu kulanda na ine baletontonkanya fye fimbi pali ine, e co nshalefwaya ukuya ku kulongana na kabili. Lelo nge fyo nalecita lyonse, nalipepele kuli Lesa ukuti nkalongane na ba bantu na kabili nga ca kutila cine cine bali mu mipepele ya cine, kabili nalitendeke ukufwaisha ukusambilila Baibolo na ba Nte.

IFYO BAIBOLO YA-ALWILE UBUMI BWANDI: Nalishibe ukuti mfwile ukuleka ukubomfya imiti ikola, kabili tacankosele ukuleka. Icankosele kuleka ukupeepa fwaka. Nalyeseshe ukuleka pa miku iingi lelo nalefilwa. Ilyo naumfwile ukuti kwali bamo abalekele ukupeepa ukwabula ubwafya, napepele kuli Yehova. Awe Yehova alingafwile kabili nalilekele ukupeepa. Nalisambilile ifyo cacindama ukupepa kuli Yehova ukufuma pa nshi ya mutima.

Cimbi icikalamba ico nacitile kwalula imifwalile yandi ne mishishi. Ilyo naile ku kulongana ku Ng’anda ya Bufumu umuku wa kubalilapo, imishishi yandi yali iitali kabili nalipentelemo laini ya blu. Ilyo papitile inshita, nalipentele imishishi na kabili, uno muku yali iyakashikila. Nalefwala ama jeans ne jaketi apalembelwe ifilembo ifyalekanalekana. Nshalefwaya ukwalula imimonekele yandi, nangu ca kutila ba Nte balilandileko na ine cikuuku cikuuku. Lelo umuye nshiku, natontonkenye pa fyo 1 Yohane 2:15-17 ilanda ukuti: “Mwitemwa ici calo nelyo ifya muli ici calo. Ngo muntu atemwa icalo, ninshi tatemwa Shifwe.” Nalilwike ukuti imimonekele yandi yalelanga ukuti nalitemenwe ici calo kabili nalilwike no kuti pa kuti nange ukuti nalitemwa Lesa, nalingile ukwaluka. Kabili ifi fine e fyo nacitile.

Mu kuya kwa nshita, nailwike ukuti te ba Nte fye abalefwaya ukuti ndesangwa ku kulongana kwa Bena Kristu. Ilembo lya AbaHebere 10:24, 25 lyalinangile ukuti e fyo Lesa alefwaya ndecita. Ilyo natendeke ukusangwa ku kulongana konse no kwishibana na bantu nalelongana na bo, napingwilepo ukuipeela kuli Yehova no kubatishiwa.

IFYO NANONKELAMO: Ifyo Yehova atusuminisha ukuba ifibusa fyakwe fyalimfika pa mutima. Icikuuku akwata ne fyo asakamana abantu fyalinenga ukulamupashanya no kulakonka icilangililo Umwana wakwe, Yesu Kristu, anshilile. (1 Petro 2:21) Nalishiba ukuti ne lyo nde-esha ukuba ne mibele ya Bwina Kristu, kwaliba ifyo abantu bakulanjishibilako. Ndesha na maka ukutemwa bambi no kubabikako amano. Ndapashanya Yesu mu fyo nsunga umwina mwandi no mwana wandi, kabili ndabika sana amano kuli bamunyinane ne nkashi mu cilonganino. Ukupashanya Kristu kwalilenga ukuti abantu bancindike, kwalenga ndeke ukulatontonkanya ukuti nshacindama, kabili kwalilenga no kuti ntemwe bambi.

“Balincindike.”—GUADALUPE VILLARREAL

UMWAKA BAFYELWE: 1964

ICALO: MEXICO

IFYO BALI: BALITEMENWE UKUCITA UBULALELALE

 INKULILO YANDI: Twafyelwe 7, kabili nakuliile mu Hermosillo, mu Sonora, ku Mexico. Abantu bekala kuli iyi ncende bapiina icine cine. Batata bafwile ninshi ndi fye umwaice, kanshi bamayo e batukushishe. Ilingi nshalekwata insapato pantu tatwakwete indalama. Natendeke ukubomba ninshi ncili fye umwaice pa kuti ndeafwako bamayo ku fyalekabilwa pa ng’anda. Twaleikala abengi nga nshi nge fyo ne ndupwa ishingi shaleikala.

Ilingi line, bamayo tabalebapo pa ng’anda pa kuti baletucingilila. Ilyo nali ne myaka 6, umulumendo umo uwa myaka 15 atendeke ukuulungana na ine. Alecita ifi fine pa myaka iingi. Icafuminemo ca kuti naletontonkanya fye pa kuulungana. Nalemona kwati caliba fye bwino ukulakumbwa umwaume munobe. Ilyo naile kuli badokota na kuli bashimapepo ukuti bangafwe, balenjeba ukuti nali fye bwino, tapali icalubene.

Ilyo nali ne myaka 14, napingwilepo ukulafwala no kulacita ifintu ngo mwanakashi pa kuti abantu beshibe ukuti naleulungana na baume banandi. Ifi fine e fyo nalecita pa myaka 11, kabili naleulungana na baume abalekanalekana. Mu kuya kwa nshita, nasambilile ifya kuwamya imishishi kabili naiswile shopu ya mishishi. Lelo nshali ne nsansa. Nalecula mu matontonkanyo. Nalilwike ukuti ifyo nalecita tafyaweme. Natendeke ukutontonkanya ukuti: ‘Bushe kwaliba abantu abasuma kabili aba nsansa?’

Naletontonkanya pali nkashi yandi. Alitendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili alibatishiwe no kubatishiwa. Alenshimikilako ifyo alesambilila, lelo nshalepoosako amano. Na lyo line, nalekumbwa ifyo ali ne fyo baleikala bwino na balume. Nalemona ukuti balitemwanene nga nshi kabili balicindikene. Bali ne cikuuku. Mu kuya kwa nshita, Nte umo atampile ukusambilila Baibolo na ine. Pa kubala, nalesambilila fye ico cine. Lelo mu kuya kwa nshita ifintu fyalyalwike.

IFYO BAIBOLO YA-ALWILE UBUMI BWANDI: Ba Nte balindalike ukuyasangwa ku kulongana, awe e fyo naile. Ifyo namwene ilyo naileko nshatalile mfimonapo. Abantu abengi balempumya, lelo ba Nte bena balimposeshe cikuuku cikuuku, kabili balincindike. Ifi fintu fyalimfikile sana pa mutima.

Ilyo nasangilwe ku kulongana kukalamba ukwa Nte sha kwa Yehova, e lyo nacililemo ukubatemwa. Nalimwene ukuti na lintu bali abengi, aba bantu basuma icine cine, nga filya fine nkashi yandi ali. Naletontonkanya nga ca kutila aba e bantu abasuma kabili aba nsansa abo nalefwaya ukula-ampana nabo. Nalipapile ukumona ifyo batemwana no kwikatana, ne fyo balebomfya Baibolo pa kwasuka amepusho yonse. Nalikutulwike ukuti Baibolo e yalengele ukuti babe abantu abasuma. Kabili nalimwene no kuti nalingile ukwaluka mu fintu ifingi pa kuti mbe Inte ya kwa Yehova.

Na kuba nalingile ukwaluka nga nshi, pantu nalecita ifintu fyonse kwati ndi mwanakashi. Nalekabila ukwaluka muli fyonse fye, mu milandile, imibele, imifwalile, imisakwile, kabili nalekabila no kusala ifibusa fimbi. Abanandi abo naleangala nabo kale batendeke ukunseka, balenjeba ati: “Cinshi ulecitila ifi? Wali fye bwino filya fine wali. Uleke ukusambilila Baibolo. Walikwata fyonse ifyo ukabila.” Nomba icankosele sana kuleka ubulalelale.

 Na lyo line, nalishibe ukutila kuti na-aluka, pantu amashiwi yaba pali 1 Abena Korinti 6:9-11 yalimfikile pa mutima. Yatila: “Yangu! Bushe tamwaishiba ukuti abashalungama tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa? Mwilufiwa. Aba bulalelale, nangu abapepa utulubi, nangu abacende, nangu abaume abasuminisha abaume banabo ukulaala na bo, nangu abaume abalaala na baume banabo . . . tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa. Kabili imwe bamo e fyo mwali. Lelo mwalisambwa.” Yehova alyafwile abantu ba ku kale ukwaluka, na ine alingafwile. Nalyeseshe pa myaka iingi kabili nalishombweke sana pa kuti ndeke ubulalelale, nomba icangafwile sana kutemwa uko ba Nte bantemenwe ne fyo balengafwa.

IFYO NANONKELAMO: Ino nshita naliba ne mibele isuma. Nalyupa, kabili ine no mwina mwandi tulasambilisha umwana wesu umwaume ukulakonka amafunde ya mu Baibolo. Nalilekelela fye imibele yandi iya kale, kabili ino nshita ndaipakisha ukupepa Lesa no kubombako imilimo ya mu cilonganino. Nine eluda kabili nalyafwako bambi ukusambilila icine caba mu Cebo ca kwa Lesa. Ukwaluka kwandi kwalengele bamayo ukutemwa sana ica kuti balisumine ukusambilila Baibolo kabili balibatishiwe. Nkashi yandi uwali ne mibele yabipa na o asangwike Inte ya kwa Yehova.

Nangu fye bantu abaishibe ifyo nali kale balimona ukuti nalyaluka icine cine. Kabili nalishiba icalenga ukuti njaluke. Kale naleya kuli badokota na bashimapepo ukuti bangafwe, lelo ifyo balenjeba tafyaweme. Nomba Yehova alingafwa icine cine. Nangu cingati nalemona ukuti ndi wa cabe cabe, Yehova alimbikileko amano, alinangile ukutemwa, kabili alintekanishishe. Ukwishiba ukuti Lesa uwa mano, umusuma, kabili uwakwata ukutemwa alimbikako amano kabili afwaya ukuti imikalile yandi iwame, kwalingafwile sana.

“Nshali ne Nsansa, Nalitalalilwe.”—KAZUHIRO KUNIMOCHI

UMWAKA BAFYELWE: 1951

ICALO: JAPAN

IFYO BALI: BALI NI BAKALAPASHI MU KUCOFA INCINGA

INKULILO YANDI: Nakuliile mwi tauni lya Shizuoka, ku Japan, itauni ilyabela mu lulamba lwa bemba ukushaba ifya kucita ifingi. Mu lupwa lwesu twali 8, kabili twaleikala mu ng’anda iinono. Batata balikwete ituuka umo baleshitisha no kulungisha incinga. Ukufuma fye ilyo nali umwaice, batata balensenda ukwalebela amangalo ya balecimfyanya ukucofa incinga kabili natendeke ukutemwa ici cangalo. Mu kuya kwa nshita, batata batendeke ukunsambilisha ukuti nkabe kalapashi muli ici cangalo. Ninshi ncili fye ku praimari, balitendeke ukunsambilisha ifya kucofa incinga. Ilyo nali ku sekondari, naliwinine mu kucimfyanya kwaliko mu calo cesu pa myaka itatu iyakonkene. Ubuteko bwalinsalile ukuti nkaye ku yuniversiti uko bwali no kulandipilila fyonse, lelo nasalilepo ukuya kwi sukulu lya kusambilila ukuba kalapashi mu kucofa incinga. Ilyo nali ne myaka 19, naishileba kalapashi.

 Pali iyi nshita, ico nalefwaisha kucimfya bonse mu Japan muli ubu bwangalo. Nalefwaisha ukulapanga indalama ishingi pa kuti ndesunga ulupwa no kuti luleikala bwino. E ico nabikile sana amano ku kuikansha. Limo nga cangafya ilyo ndeikansha, lyonse naletontonkanya fye ukuti ico nafyalilwe kulacimfyanya mu kucofa incinga, kanshi mfwile fye ukukosapo! Kabili ifi fine e fyo nalecita. Nalitendeke ukumona ukuti ukubombesha kwandi takwaleya fye mu menshi. Mu mwaka wa kubalilapo, nalicimfishe bonse. Umwaka wakonkelepo, balinsalile ukuba pa ba kucimfyanya apo bali no kumona uwali no kucimfya bonse mu Japan. Imiku 6, nalefuma namba 2 mu Japan.

Apo lyonse naleba pa balewina ifilambu, batendeke ukunjita ati “umulumendo wakosa uwa mu Tokai.” Nalitemenwe sana ukucimfyanya. Mu kuya kwa nshita, abantu balitendeke ukuntiina pantu lyonse fye nine nalefwaya ukucimfya. Nalitendeke ukukwata indalama ishingi, kabili naleshita fyonse ifyo nalefwaya. Nalishitile ing’anda iyakwete no muputule wa kutukushishamo umubili kabili mwali na fimashini ifisuma sana. Nalishitile na motoka iyapangilwe ku calo cimbi kabili umutengo wa iko walilingene no mutengo wa ng’anda. Pa kuti indalama shilaonaika, natendeke ukushita ifikuulwa ne mpanga no kubika indalama shandi mu makwebo.

Na lyo line, nshali ne nsansa, nalitalalilwe. Pali iyi nshita, ninshi nalyupa, nalikwata na bana, lelo ilingi nalefulilwa sana umukashi wandi na bana. Nalebafulilwa na pa tuntu fye utunono. Balendolesha mwenso mwenso pa kuti beshibe nga ca kutila ubo bushiku nshibukile bwino.

Lelo, mu kuya kwa nshita, umukashi wandi alitendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Apa e po natendekele ukwaluka. Anjebele ukuti alefwaya ukuyalonganako na ba Nte, e ico napingwilepo ukutila tukaye fye ulupwa lonse. Ncili ndebukisha ubushiku eluda aishile pa ng’anda pa mwandi no kutendeka ukusambilila Baibolo na ine. Ifyo nasambilile fyalimfikile pa mutima.

IFYO BAIBOLO YA-ALWILE UBUMI BWANDI: Nshakatale ndaba ifyo ilembo lya Abena Efese 5:5 lyamfikile pa mutima ilyo nalibelengele. Litila: “Uwa bulalelale nangu uwakowela nangu uufwaisha ukukwata ifingi—e kutila kapepa wa tulubi—takengile mu bufumu bwa kwa Kristu no bwa kwa Lesa.” Nakutulwike ukuti ukucimfyanya kwa kucofa incinga cimo no kuteya ifyangalo fya kushitikapo no kuti ici cangalo calelenga umuntu ukulafwaisha ukukwata ifingi. Kampingu yatampile ukuncusha. Nailwike ukuti nga ndefwaya ukusekesha Yehova Lesa, mfwile ukuleka ifi fyangalo. Lelo tacayangwike ukufileka.

Uyu e mwaka uo nawinine sana ifilambu kabili nalefwaisha ukutwalilila ukulawina. Lelo, nasangile ukuti ukusambilila Baibolo kwalenenga ukuba no mutende wa matontonkanyo, ukuba uwatekanya, imibele iyapusene sana ne mibele nalingile ukukwata pa kucimfya amangalo! Ukutula apo natendekele ukusambilila Baibolo, naileko fye imiku itatu ku kucimfyanya, lelo umutima wandi walefwaya ukutwalilila ukucimfyanya. Nshaishibe ifyo nali no kulacita pa kusakamana ulupwa lwandi. Amano yalipelele, balupwa nabo batendeke ukumpatikisha ukuleka ukwampana ne Nte sha kwa Yehova. Batata balyumfwile sana ububi. Nshaishibe ifya kucita, e ico nalisakamikwe sana ica kuti nalilwele ifilonda mu mala.

Icangafwile pali iyi nshita ya-afya ca kuti nshalekele ukusambilila Baibolo no kuya ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova. Icitetekelo candi caile cilekoselako. Nalombele Yehova ukuti alekutika ku mapepo yandi no kunenga ukwishiba ukuti alakutika. Ukusakamikwa kwandi kwalicepeleko ilyo umukashi wandi anjebele ukuti pa kuba ne nsansa talekabila ukulaikala mu ng’anda iikalamba. Panono panono natampile ukulunduluka.

IFYO NANONKELAMO: Nalisambilile ukuti amashiwi Yesu asosele ayalembwa pali Mateo 6:33 ya cine. Atile: “E ico, intanshi mulefwaya ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi ifyo mukabila akamupeela.” Tatwatala atubulisha ‘ifyo tukabila’ mu bumi ifyo Yesu alandilepo. Nangu ca kutila indalama nkwata shinono sana nga kushilinganya ku sho nalekwata ilyo nali mu bwangalo bwa kucofa incinga, pa myaka 20 iyapita ine no lupwa lwandi tatubulisha nangu cimo.

E lyo kabili, nga ndi na bantu mpepa na bo nangu ndebomba imilimo ya kwa Lesa, ndaba ne nsansa kabili ndasangalala, ifyo nshatalile ng’umfwapo kale. Inshita ipita fye bwangu bwangu. Na kabili twaliba ne nsansa mu lupwa lwesu. Abana bandi bonse batatu pamo na bakashi babo balabombela Yehova mu cishinka.