Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana kesi kakaluña kachinana hiluña dakuyandishilamu antu?

Komana kesi kakaluña kachinana hiluña dakuyandishilamu antu?

Malwihu Ehulañawu Antañi . . .

Komana kesi kakaluña kachinana hiluña dakuyandishilamu antu?

▪ Munyikanda yaNsañu Yayiwahi, Yesu wayisoñamishili atumbanji twindi kutalisha kukusompesha mukesi kakaluña kachinana. Kafwampi, Yesu wakeñeleña nindi ashi muchima chikupu kuchuma chayisoñamishiliyi. Komana wadiña nakutena hakesi kakaluña kachinana kakuyandishilamu antu haya nyaka?—Matewu 5:22.

Nhoshelu yakwila nawu kesi kakaluña kachinana ayituntulula kwizu dachiGriki dakwila nawu Gehena. Izu daGiriki Geʹen·na desekana nezu dachiHeberu geh Hin·nomʹ, dalumbuluka nawu “chinekineki chaHinomi,” hela izu dejima geh veneh-Hin·nomʹ, dalumbuluka nawu, “chinekineki chawanyana kaHinomi.” (Yoshuwa 15:8; 2 Anyanta 23:10) Iluña denidi makonu aditenaña nawu Wadi er-Rababi, hichinekineki chakunama nawa chanyanya chekala kukabeta kambwela nikukabeta kambwela kakumujika waYerusalema.

Hampinji yayuulileñawu anyanta muYuda, kufuma muyaaka nkulakaji yamuchitanu nayisatu B.C.E., idi iluña adizatishileña kuyaaku yawusenji, nikulambula anyana kuhitila mukuyocha mukesi. (2 Kushindulula 28:1-3; 33:1-6) Kaprofwetu Yeremiya washimwineñahu dehi nindi chinekineki chenichi akajahilaku aYudeya kudi aBabiloni nawusompeshi waNzambi hamuloña wayililu yawu yatama. *Yeremiya 7:30-33; 19:6, 7.

Kwesekeja nachahosheliyi muntu wadiza nankashi wakuYuda David Kimhi mu (c. 1160-c. 1235 C.E.), chinekineki chenichi achibalumwini kwikala izalelu dakumwañila nswadi yamumusumba waYerusalema. Idi iluña adizatishileña neyi ibuku dakwochelamu nswadi nawa kesi kwocheleña majilu kajimineña wanyi. Yuma yejima yanatilileñawu munidi ibuku yasukumineña shitu kushala kwamawuti.

Akwakubalumuna maBayibolu amavulu kwawu ahimpili izu dakwila nawu Geʹen·na nakudibalumuna nawu “kaluña kachinana.” (Matewu 5:22) Muloñadi? Muloña adiña nayitoñojoka yawusenji yakwila nawu antu atama neyi anafwi ayibabeshaña nakuyocha mukesi kabutukileña muchinekineki hanji yaYerusalema. Hela chochu, Yesu hateneni Gehena nindi hiluña dakuyandishilamu antuku.

Yesu welukili nindi yitoñojoka yakwila nawu antu amomi ayochaña mukesi yamuhilishaña Tata yindi wamwiwulu, Yehova. Hakuhosha chazatishileñawu Gehena mumafuku akaprofwetu Yeremiya, Nzambi wahosheli nindi: “Anatuñi yinañanaña yakuTofweti yekala muchinekineki chamwana kaHinomi, kulonda kwocha anyanawu amayala nawambanda mukesi; chuma chinabulili kuyileja, hela kwinza tuhu kumuchima wami nehi.” (Yeremiya 7:31) Kubombelahu, yitoñojoka yakwila nawu afu ayiyadishaña mukesi yamudimbululaña Nzambi wukweti kukeña nintañishilu yamuBayibolu yatiyakana yakwila nawu “afu hiyeluka chumaku.”—Mukwakutaŋisha 9:5, 10.

Yesu wazatishili izu ‘daGehena’ neyi chinjikijilu chakujilumuna chikupu hamuloña wawunsompeshi waNzambi. Dichi ‘Gehena’ yadifwana ‘nejiya dakesi’ diyatenawu mumukanda waChimwekeshu. Gehena niijiya dakesi hichinjikijilu chakufwa kwahaya nyaka kwakadi kusañuka.—Luka 12:4, 5; Chimwekeshu 20:14, 15.

[Tumazu twaheshina]

^ Mukanda waNew Catholic Encyclopedia wahosha haniwu wuprofwetu nawu: “Hakujilumuna Yerusalema antu amavulu ashakamineñamu ayijahili nawa yibimbi yawu ayinatilili muchinekineki chakadi kuyijika kulonda atokelumu hela kuyocha.”