“Beno yindula mambu yina kele ya . . . luzitu.”​—FILP. 4:8.

1, 2. Inki mepusaka bantu mingi na nsi-ntoto yai na kuvanda ti ngindu ya mbi na yina metala luzingu, mpi yo kebasisa nki bangyufula?

 BETO kezinga na ntangu mosi ya mpasi mpi ya mbi mpenza na disolo ya luzingu ya bantu. Sambu na bantu yina kele ve na bangwisana ya mbote ti Yehowa, kukanga ntima na bantangu ya mutindu yai kele “mpasi mingi.” (2 Tim. 3:1-5) Bo kele ve ti muntu ya kusadisa bo na bampasi na bo mpi mbala mingi bo kekukaka ve kumanisa mbote-mbote bampasi yango. Sambu na kubuya kubaka luzingu na mbalu mingi, bantu mingi kesosaka byese na bansaka mingi ya kulutisila ntangu yina kebasika na nsi-ntoto yai.

² Sambu na kununga bampasi ya luzingu, mbala mingi bantu ketulaka byese na kisika ya ntete. Kana Bakristu kukeba ve, bo lenda yantika kusala mutindu mosi kukonda mpasi. Inki mutindu beto lenda buya dyambu yina? Keti yo talomba nde beto buya byese yonso? Inki mutindu beto lenda vanda ti bukatikati na yina metala byese mpi mikumba na beto? Inki minsiku ya mesimbama na Masonuku yina fwete twadisa beto, na mpila nde ata beto ketula mambu ya kuluta mfunu na kisika ya ntete, beto lutisa ve ndilu?

Vanda Mayele na Nsi-Ntoto Yina Kezolaka Kyese

3, 4. Inki mutindu Masonuku kesadisaka beto na kumona mfunu ya kubaka luzingu na mbalu mingi?

³ Ntembe kele ve nde, nsi-ntoto yai ketulaka mfunu mingi na ‘kuzola kiese.’ (2 Tim. 3:4) Mutindu yina nsi-ntoto kemonisaka nde muntu fwete kudisepedisa, lenda vanda kigonsa sambu na kimpeve na beto. (Bing. 21:17) Yo yina, sambu na bikuma ya mbote mikanda yina ntumwa Polo kusonikilaka Timoteo ti Tito kele mpi ti ndongisila ya ketadila luzitu. Kusadila ndongisila yina tasadisa beto na kutelamina ngindu ya mbi ya nsi-ntoto na yina metala luzingu.​—Tanga 1 Timoteo 2:1, 2; Tito 2:2-8.

⁴ Bamvu-nkama mingi na ntwala, Salomo kusonikaka mfunu ya kubuya byese sambu na mwa ntangu, na mpila nde beto baka luzingu na mbalu mingi. (Lo. 3:4; 7:2-4) Nkutu, sambu luzingu kele nkufi, beto kele na mfunu ya kusala “ngolo” sambu na kuguluka. (Luka 13:24) Sambu na kulungisa yo, beto fwete landa kutadila mambu yina kele “ya luzitu.” (Filp. 4:8, 9) Yo ketendula nde, beto fwete tula dikebi na mambu yonso ya luzingu ya Mukristu.

5. Inki dyambu beto fwete baka na mbalu mingi?

⁵ Mu mbandu, na kulandaka mbandu ya Yehowa ti Yezu, Bakristu kebakaka na mbalu mingi mukumba na bo ya kusala kisalu ya ngolo. (Yoa. 5:17) Yo yina, mbala mingi bantu kekumisaka bo sambu bo kesalaka kisalu ya mbote mpi bo kevandaka bantu yina bo lenda tudila ntima. Mingimingi, bamfumu ya mabuta kekudiyangisaka sambu na kusala kisalu ya ngolo sambu na kusadisa mabuta na bo. Nkutu, muntu yina kelungisaka ve bampusa ya kinsuni ya dibuta na yandi mefwanana ti muntu yina “mevidisa lukwikilu na yandi” na Yehowa!​—1 Tim. 5:8.

Dibanza ya Mayele Kansi ya Kyese Sambu na Lusambu na Beto

6. Inki mutindu beto mezaba nde beto fwete baka lusambu na beto na Yehowa na mbalu mingi?

⁶ Yehowa kemonaka nde, yo kele mfunu mingi na kusambila yandi na mutindu yina mefwana mpenza. Mu mbandu, na nsi ya Nsiku ya Moize, bantu ya Izraele vandaka kubaka malanda ya mbi ntangu bo vandaka kubuya kusambila Yehowa. (Yoz. 23:12, 13) Na mvu-nkama ya ntete ya T.B., yo lombaka nde balongoki ya Kristu kusala bikesa ya ngolo sambu na kutanina lusambu ya kyeleka na malongi mpi na bikalulu ya mbi. (2 Yoa. 7-11; Kus. 2:14-16) Bubu yai, Bakristu ya kyeleka kelanda kubaka lusambu na bo na mbalu mingi.​—1 Tim. 6:20.

7. Inki mutindu Polo kudibongisaka sambu na kisalu na yandi ya kusamuna?

 ⁷ Kisalu na beto ya kusamuna kele nto ya kyese. Kansi, sambu na kutanina kyese na kisalu ya kusamuna, beto fwete yindulula yo mbotembote na ntwala mpi kudibongisa. Polo kutendulaka mutindu yandi vandaka kutadila ti dikebi mingi bantu yina yandi vandaka kulonga. Yandi sonikaka nde: “Ebuna konso bantu yina ya mono ke vandaka ti bo, mono ke vandaka mpi bonso bo. Mono ke salaka mambu yai yonso sambu na nsangu ya mbote na mpila nde mono mpi kubaka ndambu ya mambote na yo.” (1 Kor. 9:22, 23) Polo vandaka kusepela mingi na kusadisa bantu na kimpeve, mpi kutadila ti dikebi mutindu yandi zolaka kulungisa bampusa ya sikisiki ya bantu yina vandaka kuwa yandi. Mpidina, yandi lendaka kupesa bo kikesa mpi mpusa ya kusambila Yehowa.

8. (a) Inki fwete vanda nkadilu na beto sambu na bantu yina beto kelongaka na kisalu ya kusamuna? (b) Inki mutindu kutwadisa kulonguka ya Biblia lenda nata kyese na kisalu ya kusamuna?

⁸ Inki mutindu kisalu ya kusamuna kuvandaka mfunu sambu na Polo? Yandi vandaka ti luzolo ya kuvanda “mpika” ya Yehowa mpi ya bantu yina zolaka kuwa nsangu ya kyeleka. (Roma 12:11; 1 Kor. 9:19) Ntangu beto mendima mukumba ya kulonga bantu Ndinga ya Nzambi​—yo vanda na kulonguka Biblia ti muntu na nzo, na balukutakanu ya Bukristu, to na Lusambu ya Dibuta—​keti beto kebakisaka mukumba na beto sambu na bantu yina beto kelongaka? Mbala yankaka beto kemonaka nde, kutwadisa mbala na mbala kulonguka ya Biblia kele kilo mingi sambu na beto. Ya kyeleka, mbala mingi yo kelombaka kubaka ntangu yina beto zolaka kusala mambu na beto mosi mpi kusadila yo sambu na kusadisa bankaka. Kansi, keti yo kewakana ve ti bangogo yai ya Yezu “kiese ke vandaka mingi na kupesa, kansi na kubaka kiese ke vandaka fioti”? (Bis. 20:35) Kana beto kelonga bankaka nzila ya luguluku, yo tanatila beto kyese yina lenda fwanana ve ti konso kisalu yina.

9, 10. (a) Keti kuvanda muntu ya luzitu ketendula nde beto fwete buya bansaka ya kulutisila ntangu mpi kusepela ti bankaka? Tendula. (b) Inki tasadisa nkuluntu sambu na kusyamisa bankaka mpi kuvanda muntu yina bo lenda solula ti yandi kukonda mpasi?

⁹ Kuvanda muntu ya luzitu ketendula ve nde, beto fwete buya bansaka ya kulutisila ntangu mpi kubuya kusepela ti bantu yankaka. Yezu kupesaka mbandu mosi ya kukuka na mutindu yandi vandaka kubaka ntangu sambu na kulonga kaka ve, kansi mpi sambu na kulutisa ntangu ti bankaka mpi kuyedisa bangwisana ya mbote ti bo. (Luka 5:27-29; Yoa. 12:1, 2) Kuvanda muntu ya luzitu ketendula mpi ve nde, beto fwete monanaka ntangu yonso bonso bantu ya makambu ngolo. Kana Yezu kuvandaka muntu ya makambu ngolo, ntembe kele ve nde bantu zolaka ve kupusana penepene na yandi. Ata bana-fyoti vandaka kusepela kuvanda na lweka na yandi. (Mar. 10:13-16) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya bukatikati ya Yezu?

¹⁰ Mpangi-bakala mosi kutubaka dyambu yai sambu na nkuluntu mosi: “Yandi kevingilaka nde yandi sala mambu mingi, kansi yandi kevingilaka ve nde bankaka kusala mambu na mutindu ya kukuka.” Keti bo lenda tuba mutindu yai sambu na nge? Yo kele mbote na kuvanda ti bangindu ya bukatikati na mambu yina beto kevingilaka nde bankaka kusala. Mu mbandu, bana kesalaka mambu mbote ntangu bibuti ketudilaka bo balukanu ya bukatikati mpi kesadisaka bo na kulungisa yo. Mutindu mosi, bankuluntu lenda syamisa bampangi na dibundu sambu na kuyela na kimpeve mpi kupesa bo bangindu ya sikisiki na mutindu ya kusala yo. Dyaka, kana nkuluntu kele ti dibanza ya bukatikati sambu na yandi mosi, yandi tapesa bampangi yankaka kikesa mpi bo takwendaka penepene na yandi kukonda mpasi. (Roma 12:3) Mpangi-nkento mosi kutubaka nde: “Mono kezolaka ve nde nkuluntu kubaka mambu yonso na nsaka. Kansi, kana yandi kele mpi makambu ngolo ntangu yonso, yo tavanda mpasi sambu na kusolula ti yandi kukonda mpasi.” Mpangi-nkento yankaka kutubaka nde yandi kemonaka nde bankuluntu yankaka “lenda pesa bampangi boma sambu bo kevandaka ilungi ya kukanga.” Bankuluntu tazola ata fyoti ve kufyotuna kyese yina bampangi na bo ya Bakristu fwete vanda na yo sambu na lusambu na bo na Yehowa, “Nzambi  . . . ya kiese.”​—1 Tim. 1:11.

Kubaka Mikumba na Dibundu

11. ‘Kuzola kuvanda’ ti mikumba na dibundu ketendula inki?

¹¹ Ntangu Polo kusyamisaka bampangi-babakala na kusala bikesa sambu na kulungisa malombo  ya kubaka mikumba ya nene na dibundu, dibanza na yandi kuvandaka ve ya kusyamisa muntu yonso na kulungisa bampusa na yandi mosi. Kansi, yandi sonikaka nde: “Kana muntu ke zola kuvanda mutwadisi ya dibundu, zaba nde yandi me sola kisalu mosi ya mbote.” (1 Tim. 3:1, 4) Bangogo ‘kuzola kuvanda’ ketendula nde bampangi-babakala fwete monisa mpusa ya ngolo ya kusala bikesa sambu na kukuma ti bikalulu ya kimpeve yina mefwana sambu na kusadila bampangi na bo. Kana mpangi mosi ya bakala mebakaka mbotika tuka mvula mosi mpi kelungisa na kiteso ya mefwana malombo ya Masonuku sambu na kuvanda nsadi ya kisalu, mutindu mukanda ya 1 Timoteo 3:8-13 kemonisa yo, bankuluntu lenda tinda zina na yandi sambu na kubaka mukumba yina. Simba nde, verse ya 8 ketuba na sikisiki yonso nde: “[Bansadi ya kisalu, NW] mpi, bo fweti vanda bantu ya luzitu.”

12, 13. Tubila mambu yina bampangi-babakala ya baleke lenda sala sambu na kuvanda ti mikumba na dibundu.

¹² Keti nge ke mpangi-bakala yina mebakaka mbotika mpi kezola kulungisa bamvula 20 mpi nge kebakaka lusambu na nge na Yehowa na mbalu mingi? Yo kele ti mambu mingi yina nge lenda sala sambu na kuvanda ti mikumba na dibundu. Dyambu mosi kele, kutomisa kisalu na nge ya kusamuna. Keti nge kesepelaka kusamuna ti bampangi-babakala ya bamvula yonso ya kele na kimvuka na beno ya kisalu ya kusamuna? Keti nge kesalaka bikesa sambu na kuzwa muntu yina nge lenda longuka Biblia ti yandi? Kana nge kelonguka Biblia ti muntu mpi kelanda mabanza yina kepesamaka na balukutakanu ya Bukristu, nge tatomisa mayele na nge ya kulongila. Dyaka, nge talonguka na kuditula na kisika ya bantu yina kelonguka banzila ya Yehowa. Ntangu longoki na nge ya Biblia meyantika kumona nde yandi fwete sala bansoba na luzingu na yandi, nge talonguka​—ti ntima ya nda mpi na mayele yonso—​sambu na kusadisa yandi na kusadila minsiku ya Biblia.

¹³ Beno bampangi-babakala ya baleke, beno lenda vanda ya kuyilama sambu na kupesa lusadisu na bampangi-bambuta na dibundu, na kusadisaka bo na mitindu yonso yina lenda monana. Beno lenda tula mpi dikebi na bunkete ya Nzo ya Kimfumu, na kusadisaka sambu yo vanda bunkete ntangu yonso. Ntangu beno kendima kusadisa na mitindu yonso yina beno lenda sala, mpeve na beno ya kudipesa tamonisa nde beno kebakaka kisalu na beno ya kusamuna na mbalu mingi. Bonso Timoteo, beno lenda longuka na kulungisa bampusa ya dibundu na masonga yonso.​—Tanga Filipi 2:19-22.

14. Inki mutindu bampangi-babakala ya baleke lenda ‘mekama’ sambu na kusala na dibundu?

¹⁴ Beno bankuluntu, beno bakisa nde beno fwete sadila bampangi-babakala ya baleke yina kesalaka bikesa sambu na kutina “nzala ya kileki” mpi bayina ‘ketulaka ngolo na kusala mambu ya mbote ti kuvanda na lukwikilu, kuzola na ntima, ti na ngemba,’ kumosi ti bikalulu yankaka ya mbote. (2 Tim. 2:22) Ntangu beno kepesa bo mwa bisalu na dibundu, bo lenda ‘mekama’ sambu na kuzaba kana bo lenda baka mikumba, na mpila nde “bantu yonso ta mona nde bisalu na [bo] ke kwenda na ntwala.”​—1 Tim. 3:10; 4:15.

Kumonisa Luzitu na Dibundu mpi na Dibuta

15. Na kutadila mukanda ya 1Timoteo 5:1, 2, nki mutindu beto lenda monisa luzitu na beto na mutindu yina beto ketadilaka bankaka?

¹⁵ Kuvanda muntu ya luzitu ketendulaka mpi kupesa lukumu na bampangi na beto ya babakala mpi ya bankento. Na ndongisila yina Polo kupesaka Timoteo, yandi monisaka mfunu ya kuzitisa bankaka. (Tanga 1 Timoteo 5:1, 2.) Dyambu yai kele mfunu, mingimingi ntangu  bampangi-babakala mpi bampangi-bankento kesadilana mambu. Mbandu ya Yobi na yina metala kupesa bankento lukumu, mingimingi nkwelani na yandi, kele mbandu ya mbote ya kulanda. Yandi salaka kikesa ya ngolo sambu na kukonda kutala na ntangu ya nda nkento yankaka ti ngindu ya kuladisa yandi. (Yobi 31:1) Kupesa luzitu na bampangi na beto ya babakala mpi ya bankento ketendula nde, beto fwete sakana ve ti mawi na bo kana beto kele ve ti ngindu ya kukwelana ti bo to kusala dyambu mosi yina lenda sala nde bo kudiwa ve mbote ntangu bo kele na lweka na beto. Kupesa bankaka lukumu kele mfunu mingimingi, ntangu bantu zole kesala kinduku yina kenataka na makwela. Mukristu yina kele muntu ya luzitu tasakana ve ata fyoti ti mawi ya mpangi-bakala to ya mpangi-nkento.​—Bing. 12:22.

16. Swaswanisa dibanza yina bantu ya nsi-ntoto kevandaka na yo sambu na mukumba ya bakala mpi tata ti mutindu yina Biblia kemonisaka mukumba na yandi.

¹⁶ Beto fwete keba mpi sambu na kutanina dibanza ya mfunu na mikumba yina Nzambi na beto mepesaka na dibuta. Nsi-ntoto ya Satana kevwenzaka mukumba ya bakala mpi ya tata. Televizio, bafilme ti bavideo kesyamisaka bantu na kukonda luzitu na mfumu ya dibuta mpi na kumona yandi bonso kima mosi ya mpamba. Kansi, Masonuku kepesaka bakala mukumba ya nene, na kutulaka yandi “Mfumu ya nkento na yandi.”​—Ef. 5:23; 1 Kor. 11:3.

17. Tendula mutindu kupesa maboko na beto na Lusambu ya Dibuta lenda monisa nde beto kebakaka mikumba na beto na mbalu mingi.

¹⁷ Bakala lenda lungisa bampusa ya kinsuni ya dibuta na yandi. Kansi kana yandi kepesa ve lutwadisu ya kimpeve, yandi tamonisa nde yandi mekonda luswasukusu mpi mayele. (Kul. 6:6, 7) Yo yina, 1 Timoteo 3:4 ketuba nde, kana nge kele mfumu ya dibuta mpi nge kezola kubaka mikumba ya ngika na dibundu, nge fwete vanda muntu yina ‘keyalaka nzo na yandi; yina kelongaka bana na yandi na kulemfuka na yandi na luzitu yonso.’ Na kutadila dyambu yai, kudiyula nde: ‘Keti mono kebakaka ntangu ya kusala Lusambu ya Dibuta mbala na mbala na nzo na mono?’ Bakristu yankaka ya bankento kesalaka bikesa sambu na kubondila babakala na bo na kubaka kisika ya ntete na dibuta na mambu ya kimpeve. Bakala yonso fwete baka mukumba na yandi yai na mbalu mingi. Ya kyeleka, mpangi-nkento ya Mukristu fwete pesa maboko na ngidika ya Lusambu ya Dibuta mpi kusala kumosi ti bakala na yandi sambu nde yo nunga.

18. Inki mutindu bana lenda longuka na kuvanda bantu ya luzitu?

¹⁸ Biblia kesyamisaka mpi bana na kutula dikebi na mambu ya kuluta mfunu na luzingu. (Lo. 12:1) Yo kele mbi ve nde bana-fyoti kulonguka bisalu ya ngolo, mpi kusala bisalu ya nzo ya mefwana na mvula mpi na makuki na bo. (Mawa 3:27) Ntangu Ntotila Davidi kuvandaka leke, yandi longukaka kuvanda ngungudi ya mbote. Yandi longukaka mpi kuyimba bankunga ti kusonika yo​—makuki yina kusadisaka yandi na kusadila yo na ntwala ya mfumu ya Izraele. (1 Sam. 16:11, 12, 18-21) Ntembe kele ve nde, ntangu yandi vandaka leke Davidi vandaka kusala bansaka, kansi yandi longukaka mpi mambu ya mfunu yina kupesaka yandi makuki yina yandi sadilaka na nima sambu na kukumisa Yehowa. Makuki na yandi ya  kuvanda ngungudi kusadisaka yandi na kutwadisa dikanda ya Izraele ti ntima ya nda. Beno baleke, inki mambu beno kelonguka yina tapesa beno makuki yina tasadisa beno na kusadila Ngangi na beno mpi tayidika beno na mikumba yina beno tabaka na bilumbu kekwisa?

Vanda ti Dibanza ya Bukatikati

19, 20. Nge kele ti lukanu ya kuvanda ti nki nkadilu ya bukatikati na yina metala nge mpi lusambu na nge?

¹⁹ Beto yonso lenda sala ngolo sambu na kuvanda ti dibanza ya bukatikati na mutindu beto kekuditadilaka, disongidila kukonda kudibaka na luzitu mingi. Beto fwete zola ve kukuma ‘bantu ya mbote’ kuluta ndilu. (Lo. 7:16) Kusala mwa bansaka lenda fyotuna bampasi yankaka yina kebasikaka na nzo, na kisalu, to na bangwisana na beto ti bampangi-Bakristu ya babakala mpi ya bankento. Bantu ya dibuta fwete vanda ve ti kikalulu ya kutonga-tonga ntangu yonso bantu yankaka na dibuta na mpila nde bo bebisa ve ngemba mpi lutaninu yina fwete vanda na nzo. Na dibundu, bantu yonso lenda longuka na kuseka mpi kusepela ti bankaka, mpi kusala nde masolo na beto mpi mutindu na beto ya kulonga kupesa bankaka kikesa mpi kuvanda ya mbote.​—2 Kor. 13:10; Ef. 4:29.

²⁰ Beto kezinga na nsi-ntoto yina bantu kepesaka ve luzitu na Yehowa mpi na bansiku na yandi. Kansi bantu ya Yehowa kebakisaka nde, bulemfu mpi kwikama na bo na Nzambi kele mfunu mingi mpenza. Yo kele kyese mpenza na kuvanda na kati ya kimvuka ya nene ya bantu yina kesambilaka Yehowa “na luzitu yonso”! Bika nde lukanu na beto kuvanda ya kulanda kubaka luzingu mpi lusambu na beto na mbalu mingi.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Sambu na nki beto fwete telamina ngindu ya mbi ya nsi-ntoto na yina metala luzingu?

• Inki mutindu beto lenda vanda na kyese, kansi mpi mayele na yina metala kisalu na beto ya kusamuna?

• Inki mutindu dibanza na beto ya kubaka mikumba na dibundu kemonisaka kana beto kele bantu ya luzitu to ve?

• Tendula kikuma yina kupesa lukumu na bampangi na beto mpi na bantu ya dibuta kele dyambu mosi ya mfunu mingi.

[Bangyufula ya Kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Bakala fwete lungisa bampusa ya kinsuni mpi ya kimpeve ya dibuta na yandi