Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

‘Olowa wa nyuma’ tombolaka Nzambi

‘Olowa wa nyuma’ tombolaka Nzambi

‘Olowa wa nyuma’ tombolaka Nzambi

“Papa ayutumbwama, dia nyu nto elua efula.”—JOA. 15:8.

1, 2. a) Waaso akɔna wele la so wa nkeketsha anto akina? b) Woshasha akɔna w’oma le Jehowa walowanya akoka aso wa mbokambɛ?

TƆSƐDINGOLE akambo ahende anɛ: Okristo ɔmɔtshi wa womoto ambɛna dia kadiyɛso kekina k’osekaseka ekɔ lo ndjakiyanya l’ɔtɛ wa dikambo dimɔtshi. Nde ambôkana la nde dia vɔ ahende nsambisha. Etena katawasawola oma luudu lɔmɔtshi otsha lo luudu lokina lam’ewɔ l’esambishelo, kadiyɛso k’osekaseka ambotatɛ mbotɛ kɛnɛ kôkiyanya. Ko lushi lɔsɔ l’ɔkɔngɔ diko, kadiyɛso k’osekaseka akayokaloyaka Jehowa losaka lo dɔmbɛlɔ l’ɔtɛ wakayasha kadiyɛso kambutshunda lo nyuma kɛsɔ la ngandji tshɛ le nde, nɛ dia kɛsɔ mbakinde mɛtɛ l’ohomba. Lo dihole dikina, wadi l’omi amɔtshi waki kodikalolaka oma lo wodja wakawâtome dia tosambisha. Lo losanganya lɔmɔtshi, etena kakawakɔndɔlaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ akambo wakatohomana la wɔ, ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ akâhokamɛka la yambalo tshɛ. Ɛnɔnyi ɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ, etena kakandayalɔngɔsɔlaka dia monɔ lo wodja wakawôtome dia tosambisha, nde akohɔ dia diɛsɛ la kɛnɛ kakakɔndɔla atshukanyi asɔ mbakayokonyaka dia nde nkombola dia nkamba olimu wa misiɔnɛrɛ.

2 Ondo bɛnyɛlɔ sɔ koholaka dikambo di’onto ɔmɔtshi lakonge la shɛngiya y’ɔlɔlɔ lo lɔsɛnɔ layɛ kana di’onto lakayonge la shɛngiya y’ɔlɔlɔ lo lɔsɛnɔ lande. Lo mɛtɛ, paka lo pai mbakoka sawo dia mbala ɔtɔi ntshikitanya lɔsɛnɔ l’onto, koko lushi tshɛ tekɔ la waaso wa nkeketsha anto akina. Tɔshi dia ekɔ dikambo dimɔtshi diakokaso nsala dia ndowanya waonga ndo akoka aso dia sho ndeka nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso ndo dia Nzambi ndeka nkamba la so, shi dikambo sɔ diayotɔngɛnyangɛnya? Aha la tâmu, Jehowa toshaka woshasha wa ngasɔ, mbuta ate nyuma kande k’ekila. (Luka 11:13) Oko wakamba nyuma kaki Nzambi olimu lo nsɛnɔ yaso, tɔ tokimanyiyaka dia sho nkɛnɛmɔla waonga w’amɛna walowanya elimu tshɛ wôkambɛso. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ woshasha wa diambo efula!—Adia Ngalatiya 5:22, 23.

3. a) Ngande wele woho wakɛnɛmɔlaso ‘olowa wa nyuma’ tombolaka Nzambi? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

3 Waonga watokimanyiya nyuma k’ekila dia nkɛnɛmɔla mɛnyaka lonto la ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya nyuma kakɔ, mbuta ate Jehowa Nzambi. (Kol. 3:9, 10) Yeso akɛnya ɔkɔkɔ woleki woke wahomba Akristo nsala la wolo dia mbokoya Nzambi etena kakandatɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Papa ayutumbwama, dia nyu nto elua efula.” * (Joa. 15:8) Naka sho nkɛnɛmɔla ‘olowa wa nyuma,’ kete dui sɔ diayɛnama hwe oma l’ɛtɛkɛta ndo etsha aso, ndo Nzambi ayotombwama. (Mat. 5:16) Lo toho takɔna totshikitanyi olowa wa nyuma la waonga wa kɔlɔ wa l’andja ɔnɛ waki Satana? Ngande wakokaso nkɛnɛmɔla olowa wa nyuma? Lande na kakokadiɔ monga tshondo y’okakatanu dia nsala dui sɔ? Tayanga nsɛdingola ambola asɔ etena kakɛtshanyaso waonga asato wa ntondo wa l’olowa wa nyuma, mbuta ate ngandji, ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ki.

Ngandji kohikami lo tɔndɔ dia lâdiko

4. Woho akɔna wa ngandji kakadjangɛ Yeso ambeki ande dia vɔ monga la tɔ?

4 Ngandji kakɛnɛmɔlaso l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila ntshikitana etale la woho wa ngandji kele l’anto wa l’andja ɔnɛ. Lo woho akɔna? Nɛ dia tɔ pikama lo tɔndɔ dia lâdiko. Yeso akɛnya otshikitanu ɔsɔ lo yoho ya hwe lo Dako diande dia lo dikona. (Adia Mateu 5:43-48.) Nde akɛnya dia kânga atshi wa kɔlɔ tshutshuyamaka dia salɛ anto akina akambo woho wâsalɛwɔ. Wanɛ wele la woho wa “ngandji” ka ngasɔ hawoyahombia akambo amɔtshi lo wahɔ w’anto akina, koko vɔ mbasalɛka akambo paka woho wâsalɛwɔ. Naka sho nangaka ‘monga ana wa Shɛso lele l’olongo,’ kete sho pombaka ntshikitana l’anto wa l’andja ɔnɛ. Lo dihole dia salɛ anto akina akambo woho watosalɛwɔ, sho pombaka mbaɔsa ndo mbasalɛ akambo woho wawaɔsa Jehowa ndo wâsalɛnde akambo. Ko, ngande wakokaso nanga atunyi aso oko wakatodjangɛ Yeso?

5. Ngande wakokaso mɛnya ngandji otsha le anto watosoya?

5 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi k’oma lo Bible. Etena kakawasambishaka la Filipi, Paulo nde la Silasi wakandama, wakakɔmama wolo ndo wakadjama lo lokanu lɛnɛ akawatowadjaka ekolo lo lowete. Etena kakiwɔ lo lokanu, ondo olami wa lokanu akâhɛnyahɛnyaka. Etena kakakelekɔ ɛkɔdi wakawâkeleka lam’akadidima nkɛtɛ, onde vɔ wakayange dia nsɔmbɔya lo salɛ pami kɛsɔ kɔlɔ? Ndooko. Woho wakawayakiyanya di’ɔlɔlɔ ande, mbuta ate ngandji ka ndjahombia kaki la wɔ kakâtshutshuya aha la ntshimbatshimba dia vɔ nkokɛ olami wa lokanu, lo mbokimanyiya nde la wa lo luudu lande tshɛ dia vɔ nkoma ambetawudi. (Etsha 16:19-34) Anangɛso efula wa lo nshi yaso nyɛ wekɔ lo ‘ntshɔkɔla wanɛ wâsoya.’—Romo 12:14.

6. Lo toho takɔna takokaso nkɛnɛmɔla ngandji ka ndjahombia otsha le anangɛso l’akadiyɛso? (Enda kiombo yele lo lɛkɛ 21.)

6 Ngandji kokaso asekaso ambetawudi ndeka lâsɔ nɛ dia ‘tekɔ l’ɔkɛndɛ wa nkimɔ nyumu yaso lo dikambo di’anangɛso.’ (Adia 1 Joani 3:16-18.) Koko, mbala efula sho kokaka nkɛnɛmɔla ngandji kaso l’akambo wa totshitshɛ. Ɛnyɛlɔ, naka tambota kana tambosala dikambo dimɔtshi diambonyangiya ɔnangɛso kana kadiyɛso, sho kokaka mɛnya ngandji lo nsala kɛnɛ tshɛ kahombama dia mbidja wɔladi. (Mat. 5:23, 24) Ko kayotota naka onto ɔmɔtshi ambotosalɛ kɔlɔ? Onde tekɔ ‘nsuke dia mbodimanyiya,’ kana sho towombɛka nkɛlɛ? (Osam. 86:5) Ngandji k’efula kakɛnɛmɔlaso l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila kokaka tokimanyiya dia sho dimanyiya mungu ya totshitshɛ yatosalɛ anto akina l’otema ɔtɔi ‘oko watodimanyiya Jehowa.’—Kol. 3:13, 14; 1 Pet. 4:8.

7, 8. a) Shɛngiya yakɔna yele la ngandji kokaso Nzambi otsha le anto? b) Ngande wakokaso mfudia ngandji kokaso Jehowa? (Enda osato wele l’ɛse.)

7 Ngande wakokaso nkɛnɛmɔla ngandji ka ndjahombia otsha le anangɛso l’akadiyɛso? Ele lo mfudia ngandji kokaso Nzambi. (Ef. 5:1, 2; 1 Joa. 4:9-11, 20, 21) Wenya wetshaso kâmɛ la Jehowa lo tshimbo ya wadielo wa Bible, okanelo wa yimba ndo dɔmbɛlɔ keketshaka etema aso ndo fudiaka ngandji kokaso Shɛso lele l’olongo. Koko, sho pombaka tshungolaka etena ka ndjasukanya la Nzambi.

8 Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Ohɔsa dia ekɔ paka lo wenya ɛmɔtshi wakashikikɛma lo lushi eto mbahombaso mbadiaka Ɔtɛkɛta waki Nzambi, kanaka la wɔ yimba ndo nɔmbaka Jehowa. Shi wɛ otolamaka la yambalo tshɛ wenya ɛsɔ diaha kânga dikambo ndjofukutanya wenya wetshayɛ kâmɛ la Jehowa? Lo mɛtɛ, ndoko onto lakoka toshimba dia sho nɔmba Nzambi, ndo efula ka l’atei aso kokaka mbadia Bible wonya tshɛ walangaso. Diakɔ diele, ekɔ ohomba sho mbɔsa tɛdikɔ tahombama diaha elimu aso wa lushi la lushi ndjotɔsɛ wenya wahombaso mbetsha kâmɛ la Nzambi. Onde wɛ tshungolaka etena kahombama lushi tshɛ dia ndjasukanya la Jehowa?

‘Ɔngɛnɔngɛnɔ wa nyuma k’ekila’

9. Dikoka diakɔna diatokimanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waya l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila dia sho monga la diɔ?

9 Dikoka dimɔtshi dia woke diele la olowa wa nyuma ele woho watokimanyiyawɔ dia sho ntshikala nge kânga la ntondo k’ekakatanu. Ɔngɛnɔngɛnɔ, dionga dia hende di’olowa wa nyuma diayangaso nsɛdingola mɛnyaka mɛtɛ ka dikambo sɔ. Ɔngɛnɔngɛnɔ ekɔ oko otamba wa wolo wahakoke nɛngɛ kânga lo nkɛtɛ y’ofumbo. Lo nkɛtɛ k’otondo, ekambi waki Nzambi efula ‘waketawɔ ɔtɛkɛta l’atei w’asui efula la ɔngɛnɔngɛnɔ wa nyuma k’ekila.’ (1 Tes. 1:6) Akina wekɔ lo diɛnɛ l’ekakatanu ndo l’ehemba. Koko, Jehowa mbakeketshaka lo tshimbo ya nyuma kande dia vɔ ‘mbikikɛ ekakatanu lo yoho ya dimɛna ndo la memakana kâmɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.’ (Kol. 1:11) Ko kakɔna kele lo kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ ɔsɔ?

10. Kakɔna kele lo kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ aso?

10 Otshikitanyi la “efumbofumbo k’ongonyi” ka l’andja waki Satana ɔnɛ, ɛngɔnyi wa lo nyuma watosha Jehowa hawoshilaki nɛmɔ pondjo. (1 Tim. 6:17; Mat. 6:19, 20) Nde tolakaka elongamelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ ka nshi yayaye yaha l’ekomelo. Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga lo nkumbo k’Akristo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo. Ndo nto, ɔngɛnɔngɛnɔ pikama lo diɔtɔnganelo dia dimɛna diele lam’asaso la Jehowa. Sho ndjaokaka oko Davidi lele kânga mbakandahombe nsɛna oko yekekɔ, nde akatombola Jehowa lo mbuta ɔnɛ: “Elomo ami wayukutumbulaka, ne dia ngandji kaye ka shikaa kuleki lumu ololo. Dimi . . . layukutumbulaka lam’ekimi la lumu.” (Osam. 63:3, 4) Kânga etena kadiɛnɛso l’ekakatanu, sho tombolaka Nzambi l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

11. Lande na kele ekɔ ohomba dia sho kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

11 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakeketsha Akristo ɔnɛ: “Nyongenangenaki le Khumadiondjo tena tshe. Dimi lambunyutela ntu nti: Nyongenangenaki!” (Fil. 4:4) Lande na kele ekɔ ohomba di’Akristo kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Nɛ dia dikambo diakatondja Satana mendanaka la lowandji laki Jehowa. Satana akasɛmɛ ɔnɛ ndoko onto layokambɛ Jehowa la lolango lande. (Jobo 1:9-11) Naka sho kambɛ Jehowa paka dia minya okita koko aha l’ɔngɛnɔngɛnɔ, kete olambo wa lotombo wôlambolaso wayonga anyanya. Ɔnkɔnɛ, sho salaka la wolo dia nkitanyiya dako diaki omembi w’esambo diata ɔnɛ: “Nyukambelaki [Jehowa] l’ɔngɛnɔngɛnɔ, nyuyaki la ntundu kandi l’esambu.” (Osam. 100:2) Olimu wakambema l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la lolango tombolaka Nzambi.

12, 13. Kakɔna kahombaso nsala dia ndɔshana la tokanyi ta kɔlɔ?

12 Koko, kânga ekambi waki Jehowa wakayakimɔ le nde kokaka nkɔmɔ lo tena dimɔtshi etena kahomanawɔ l’ekakatanu ndo kasalawɔ la wolo dia mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ. (Fil. 2:25-30) Kakɔna kakoka tokimanyiya lo tena dia ngasɔ? Sho mbadiaka lo Efeso 5:18, 19 ɔnɛ: “Nyuludiami la nyuma. Nyutaneli kimbu la esambu w’ololo la wa nyuma. Nyimbeli Khumadiondjo esambu wa mbandula l’etema anyu.” Ngande wakokaso nkamba la dako sɔ?

13 Etena katoyɛ tokanyi ta kɔlɔ, sho kokaka nsɛngasɛnga Jehowa lo dɔmbɛlɔ ndo nsala la wolo dia nkana yimba l’akambo wakoka mandɔma. (Adia Filipi 4:6-9.) Amɔtshi mɛnaka dia memba esambo aso wa Diolelo wakadjama l’eshinga la dui di’ɔkɔkɛ keketshaka timba tawɔ ndo mbakimanyiyaka dia vɔ monga la tokanyi t’amɛna. Ɔnangɛso ɔmɔtshi lakahomana l’okakatanu wakɔkɔmɔlaka mbala efula mbohɔka ate: “Lâdiko di’alɔmbɛlɔ wa mbala la mbala w’oma k’ɛse otema, lakakimɛ esambo ɛmɔtshi wa Diolelo l’ɔtɛ. Otema ami wakalolaka tɔɔ la wɔladi etena kakamembaka esambo w’amɛna ɛsɔ dia ntombola Jehowa, oyadi la dui dia wolo kana l’etei k’otema. Ndo nto, l’etena kɛsɔ dibuku Yasukanya la Jehowa diakatondjama. Lakashidiya diadia mbala hiende l’ɔnɔnyi wakayele. Dibuku sɔ diakɔdiaka otema ami. Lakɛnyi dia Jehowa akatshɔkɔla welo wakamadje.”

“Dimama dia ki”

14. Dionga diakɔna di’ohomba efula diaya oma lo wɔladi diatokimanyiya nyuma k’ekila dia sho monga la diɔ?

14 Lo nsanganya yaso ya weke ya wedja efula, sho mongaka kâmɛ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso w’oma l’ahole wotshikitanyi. Nsanganya shɔ yekɔ waaso amɔtshi wɛnama wɔladi wele lam’asa ekambi waki Nzambi wa l’andja w’otondo. Mbala efula, wanɛ watoyendaka mambaka etena kɛnawɔ anto wɔsawɔ oko apetshanyi lam’asawɔ ‘wasala la wolo dia nama kâmɛ katokimanyiya nyuma dia sho monga la tɔ lo dimama dia ki.’ (Ef. 4:3) Kâmɛ kɛsɔ kekɔ dikambo dia diambo lo menda etshikitanu wambosala anto efula.

15, 16. a) Ngande wakɔsaka Petero ase Wedja, ndo ngande waki dikambo sɔ tshondo y’okakatanu le nde? b) Ngande wakakimanyiya Jehowa Petero dia nde ntshikitanya dionga diande?

15 Ekɔ tshondo y’okakatanu di’anto woye oma lo waoho wotshikitanyi monga kâmɛ. Dia tokimanyiya dia sho nshihodia kɛnɛ kahombaso nsala dia kâmɛ kɛsɔ monga, nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka lo ntambe ka ntondo kaki ɔpɔstɔlɔ Petero. Woho wakɔsaka Petero ase Wedja waki kombahema ohekele mɛnamaka hwe oma l’ɛtɛkɛta ande ɛnɛ: “Nyu mbeyaka nyati: Dikambu dia usi Juda mbekesanela la usi wudja ukina, kana mboto lu luudu landi, eko ekila. Keli [Nzambi] ambomenya ati: Tetaki nduku untu wati: Untu k’untu, kana kanga mindu.” (Etsha 10:24-29; 11:1-3) Lo ndjela kanyi yaki l’anto l’etena kɛsɔ, mɛnamaka dia Petero aketawɔka dia Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakadjangaka dia nanga paka asekande ase Juda. Le nde, ondo komonga dikambo dia kɔlɔ dia mbɔsa ase Wedja oko atunyi lo mbahetsha. *

16 Tokanyiya yema okakatanu wakahombe monga la Petero etena kakandɔtɔ lo luudu laki Kɔnɛliyɔ. Onde akakoke dia onto laki ntondo la tokanyi ta kɔlɔ otsha le ase Wedja ndjetawɔ dia ‘monga kâmɛ’ lawɔ lo “dimama dia ki”? (Ef. 4:3, 16) Eelo nɛ dia nshi ngana la ntondo, nyuma kaki Nzambi kakadihola otema wa Petero lo mbokimanyiya dia nde ntshikitanya dionga diande ndo minya tokanyi ta kɔlɔ taki la nde. Lo ɛnɛlɔ kɛmɔtshi, Jehowa akôlembetshiya hwe dia woho wɔsande anto halemanɛ la lokoho la demba kana wodja awɔ. (Etsha 10:10-15) Diakɔ diakatɛ Petero Kɔnɛliyɔ ate: “Mete, dimi lambeya nti: [Nzambi] kema la shonodi y’antu. Keli ndi mbetawoka wa lu wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.” (Etsha 10:34, 35) Petero akayotshikitanyaka tokanyi taki la nde ndo akayongaka kâmɛ la ‘nkumbo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo.’—1 Pet. 2:17.

17. Ngande wele kâmɛ kele l’atei w’ekambi waki Nzambi dikambo dia diambo?

17 Kɛnɛ kakakomɛ Petero tokimanyiyaka dia sho nshihodia etshikitanu wa diambo wasalema l’atei w’ekambi waki Nzambi. (Adia Isaya 2:3, 4.) Miliyɔ y’anto “[w’]uma lu wedja tshe, ndu uma lu wauhu tshe ndu uma lu weuhu w’antu tshe, ndu w’eteketa tshe,” wambotshikitanya tokanyi tawɔ dia tiɔtɔnganyiya la “lulangu la [Nzambi], l’ololo latôngenyangenyaka, ndu l’uluwanyi.” (Eny. 7:9; Romo 12:2) Anto efula wa l’atei awɔ waki la lohetsho, la lotunu ndo la diatɔnelo diele l’andja ɔnɛ waki Satana. Koko, lo tshimbo ya wekelo w’Ɔtɛkɛta waki Nzambi ndo l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, vɔ wakeke dia “[ndjela] akambu watutungaka ki.” (Romo 14:19) Kâmɛ kɛsɔ tombolaka mɛtɛ Nzambi.

18, 19. a) Ngande wakoka onto tshɛ la l’atei aso nkimanyiya dia wɔladi ndo kâmɛ monga l’atei w’etshumanelo? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

18 Ngande wakoka onto tshɛ la l’atei aso nkimanyiya dia wɔladi ndo kâmɛ monga l’atei w’ekambi waki Nzambi? Tshumanelo efula diekɔ l’anto woye oma lo wedja ekina. Amɔtshi l’atei awɔ mbeyaka monga la mbekelo yotshikitanyi kana haweye ɔtɛkɛta aso dimɛna. Onde sho salaka la wolo dia mbowaeya dimɛna? Kɛsɔ mbatodjangɛ Ɔtɛkɛta waki Nzambi dia sho nsala. Etena kakandafundɛ etshumanelo ka la Rɔma kakakengama l’ase Juda ndo l’ambetawudi w’ase Wedja, Paulo akate ate: “Nyulungwani uku akanyulungula Kristu dia ntumbula [Nzambi].” (Romo 15:7) Onde ekɔ onto ɔmɔtshi l’etshumanelo kanyu lahombayɛ mbeya dimɛna?

19 Kakɔna kakokaso nsala nto dia sho mbetawɔ nɔmbwama la nyuma k’ekila lo nsɛnɔ yaso? Sawo diayela diayokadimola dimbola sɔ etena kayotɔsɛdingola waonga wambotshikala w’olowa wa nyuma.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

^ od. 3 Olowa wakatɛkɛtaka Yeso lanɛ mendanaka la ‘olowa wa nyuma’ ndo ‘olowa w’oma l’ɛlɔmɔ’ walambola Akristo Nzambi lo tshimbo y’olimu w’esambishelo ka Diolelo.—Heb. 13:15.

^ od. 15 Akambu w’Asi Lewi 19:18 mbutaka ɔnɛ: “Tukaluyaki kolo lu kolo, tuyalaki la ukumba le asi wudja aye. Keli ulangaki unyaye uku ayalangaye.” Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda wakɔsaka ɔnɛ “asi wudja aye” ndo “unyaye” akalembetshiyaka paka ase Juda ato. Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakalɔmbaka dia ase Isariyɛlɛ nkakitɔna la wedja ekina tshɛ. Koko, ɛlɛmbɛ ɛsɔ kosukɛka tokanyi takatondja ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo ntambe ka ntondo takɛnyaka dia onto tshɛ laki komonga ose Juda aki otunyi ndo akahombaka petshama.

Ngande wayoyokadimola?

• Ngande wakokaso mɛnya ngandji ka ndjahombia otsha le anangɛso l’akadiyɛso?

• Lande na kele ekɔ ohomba dia sho nkotsha olimu wakambɛso Nzambi l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

• Ngande wakokaso nkimanyiya dia wɔladi ndo kâmɛ monga l’atei w’etshumanelo?

[Ambola wa wekelo]

[Kiombo ya lo lɛkɛ 21]

“Anto anɛ mbele Akristo wa mɛtɛ”

Dibuku Between Resistance and Martyrdom—Jehovah’s Witnesses in the Third Reich mbutaka kɛnɛ kakate ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’ose Juda waki lo lokanu lɛnɛ akandatɛnana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa mbala ka ntondo l’ɔkɔngɔ wa nde nkoma lo mpango ka lokanu ka la Neuengamme. Nde mbutaka ate:

“Kam’akatɔtɔ l’olui w’asekaso ase Juda, sho ase Juda w’oma la Dachau, vɔ wakatatɛ mbishɛ diangɔ tshɛ diaki la wɔ diaha vɔ tosha. . . . L’andja wa [mpango ka lokanu] takakimanyiyanaka. Koko, lanɛ taya lam’asa eko la nyɔi nɛ dia onto tshɛ oyakiyanya paka dia wahɔ ande hita aha la mbidja anto akina yimba. Koko, Ambeki wa Bible kosalaka ngasɔ. Lushi lɔsɔ, vɔ wakakambe olimu l’etete dia nɔngɔsɔla ɛlɔnda w’ashi. Aki lo eleko ka tshitshi efula ndo vɔ wakahombe memala lushi l’otondo l’ashi asɔ wa tshitshi. Ndoko onto lakashihodia woho wakawakikɛ dui sɔ. Vɔ wakate ɔnɛ Jehowa ambowasha wolo. Vɔ waki l’ohomba wa mapa wa ndɛ oko sho nɛ dia waki la ndjala. Ko kakɔna kakawasale? Vɔ wakasanganya mapa waki la wɔ dihole ɔtɔi, wakakahanya l’elui ehende, vɔ wakɔshi olui ɔmɔtshi ndo wakasha asekawɔ ambetawudi wakakome oma lo mpango ka la Dachau olui okina. Vɔ wakalongɔna ndo wakakumbatanɛ. La ntondo ka vɔ ndɛ, vɔ wakalɔmbɛ. Oma lâsɔ, vɔ tshɛ wakalote ndo waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Vɔ wakate vate taya bu nto la ndjala. Nyamboka lande na kakamanyote nte: Anto anɛ mbele Akristo wa mɛtɛ?”

[Esato wa lo lɛkɛ 19]

Onde wɛ ndjatshungwɛka etena lushi tshɛ oma l’akambo akina dia ndjasukanya la Jehowa?