Mman ko pi n'en ni bay riy

Mman ko table of contents

Pi Wom’engin Gelngin Got nib Thothup e Yira Pining e Sorok Riy Ngak Got

Pi Wom’engin Gelngin Got nib Thothup e Yira Pining e Sorok Riy Ngak Got

Pi Wom’engin Gelngin Got nib Thothup e Yira Pining e Sorok Riy Ngak Got

“Ara’ rogon min ta’ fan e en ni Chitamangiy ni faanra yib wom’engimed ni pire’; ara’ kanawoen mi gimed mang pi gachalpeg.—JOHN 15:8.

1, 2. (a) Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’ riy? (b) Mang tow’ath ni yib rok Jehovah e rayog ni nge mon’ognag e pigpig ni gad be tay ngak?

 MU LEMNAG l’agruw ban’en: Reb e walag nib pin e ke guy reb e walag nib pin nib bitir ngak ni bay ban’en ni be magafan’ ngay. Ma aram me guy rogon ni nga ranow ko machib u taabang. Nap’an ni yow be non ko ngiyal’ ni baaram ni yow be yan ko machib, ma aram me tabab fa bin baaram e walag nib bitir i weliy e magawon rok. Faani taaboch riy u nap’an ni be meybil, mi ri pining e magar ngak Jehovah ko n’en ni ke rin’ fa bin baaram e walag ni ke pi’ e athamgil nga laniyan’; ya ireram e n’en nib t’uf rok. Mu reb e binaw e bay ba wu’ i mabgol riy ni ka fin ra bow ko machib u reb e nam. Mu nap’an nni tay reb e abich, ma aram mu ur weliyew salaprow, ma bay reb e walag nib pagel nib fel’ yangaren ni ke par be motoyil. In e duw nga tomuren u nap’an ni be fal’eg rogon ni nge yan nga reb e nam ni nge pi’ e ayuw ko machib, ma aram me yib ngan’ e n’en ni i weliy fa wu’ i mabgol nge rogon ni pi’ e athamgil nga laniyan’ ni nge adag ni nge mang reb e missionary.

2 Re n’ey e sana ra yibnag ngan’um be’ ni rin’ ara yog ban’en ni pi’ e athamgil nga lanin’um me thil e lem rom, ara be’ nim rin’ ara mog ban’en ni pi’ e athamgil nga laniyan’ me thil e lem rok. Gathi gubin ngiyal’ ni ma buch ban’en ni aray rogon, machane gubin e rran nrayog ni ngad pied e athamgil nga laniyan’ boch e girdi’. Susun e bay ban’en nra mon’ognag e salap rom nge fel’ngim ya nge yog nim ayuweg e pi walag u lan e ulung. Gathi aram ban’en nrib fel’? Bin riyul’ riy e bay reb e tow’ath ni ke pi’ Jehovah ngodad, ni aram gelngin nib thothup. (Luke 11:13) Nap’an nra gagiyegnagdad gelngin Got nib thothup, ma ma sunumeg u lanin’dad boch e fel’ngin ni ma mon’ognag e pigpig ni gad ma tay ngak Got. Aram reb e tow’ath nrib manigil!—Mu beeg e Galatia 5:22, 23. a

3. (a) Faan gad ra maruweliy wom’engin gelngin Got nib thothup ni nge yog ngodad, ma uw rogon ni yira yog e sorok riy ngak Got? (b) Mang boch e deer ni gad ra weliy?

3 Pi fel’ngin ni ma sunumeg gelngin Got nib thothup u lanin’dad e be m’ug riy rogon e En ni Ke Yib e re gelngin nem rok, ni aram Jehovah Got. (Kol. 3:9, 10) I tamilangnag Jesus e bin th’abi ga’ i fan ni susun e nge athamgil e pi Kristiano ni ngar folwokgad rok Got u nap’an ni gaar ngak e pi apostal rok: “Ara’ rogon min ta’ fan e en ni Chitamangiy ni faanra yib wom’engimed ni pire’; ara’ kanawoen mi gimed mang pi gachalpeg.” b (John 15:8) Nap’an ni gad ra maruweliy ni nge yog wom’engin “gelngin Got” ngodad, ma ra m’ug ko thin rodad nge ngongol rodad; me yog nda pininged e sorok ngak e Got rodad. (Matt. 5:16) Mang boch e kanawo’ nib thil wom’engin gelngin Got nib thothup riy nga rarogon e fayleng rok Satan? Uw rogon ni ngad maruweliyed wom’engin gelngin Got nib thothup nge yog ngodad? Ma mang fan nib mo’maw’ ni ngan rin’ e re n’ey? Gad ra weliy e fulweg ko pi deer ney u nap’an ni gad ra weliy e dalip ni som’on e fel’ngin ni ma sunmiy wom’engin gelngin Got nib thothup ko ngongol rodad ni aram e t’ufeg, nge felfelan’, nge gapas.

T’ufeg ni Bod e T’ufeg rok Got

4. Ba miti mang t’ufeg e yog Jesus ngak pi gachalpen ni ngaur daged?

4 T’ufeg ni ma sunumiy gelngin Got nib thothup e ba thil ko t’ufeg ni bay ko re fayleng ney. Ni uw rogon? Ya binem e t’ufeg e bod e t’ufeg rok Got. I tamilangnag Jesus e re n’ey ko fare Welthin ni pi’ u daken e Burey. (Mu beeg e Matthew 5:43-48.) I yog ni mus ngak e pi tadenen nib ga’ ni yad ma rin’ ngak e girdi’ e n’en ni yima rin’ ngorad. Mit ney e “t’ufeg” e danir pag fay riy, ya yima dag ko ngiyal’ ni ke dag be’. Machane, faanra gad baadag ni ngad ‘manged pi fak e Chitamangidad ni bay u tharmiy,’ ma thingar da pared ni gad ba thil ko girdi’ nu fayleng. Thingar da ngongolgad ngak e girdi’ ni bod rogon ni ma ngongol Jehovah ngorad, ma gathi ngad rin’ed ngorad e tin ni yad ma rin’ ngodad. Ere uw rogon ni nge t’uf rodad e toogor rodad ni bod rogon ni tay Jesus chilen ni ngan rin’?

5. Uw rogon ni ngad t’ufeged e piin ni yad ma gafgownagdad?

5 Am lemnag ban’en ni buch ni bay u Bible. Nap’an ni be machib Paul nge Silas u Filippi, min kolrow ngan toyrow nib gel, ngemu’ mi nin’row nga kalbus, min tay ayrow ko gek’iy nib dub’ag ni kan ker luwan ey riy. Ba mudugil ni nap’an ni ur moyew u rom ma i gafgownagrow e en pilungen e kalbus. Nap’an nni pagrow u tomuren ba durru’, mar guyew rogon ni ngar fulwegew taban e n’en ni i rin’ fare moon ngorow, fa? Danga’, ya t’ufeg ni bay rorow e ir e k’aringrow ni ngar ayuwegew fare moon ni pilungen e kalbus nge chon e tabinaw rok ngar manged boch i gachalpen Jesus. (Acts 16:19-34) Boor e walag e ngiyal’ ney ni kar folwokgad rok Paul nge Silas, ma kar ‘weniggad ngak Got ni nge ayuweg e piin ni yad be gafgownagrad.’—Rom. 12:14.

6. Mang boch e kanawo’ nrayog ni ngad paged fadad riy ngad t’ufeged pi walagdad? (Mu guy e kahol ko page 23)

6 T’ufeg rodad ngak pi walagdad e ku bay boch ban’en nib muun ngay. “Ku er rogodad nsusun e ngad pied e pogofan rodad ni fan ngak pi walagdad.” (Mu beeg e 1 John 3:16-18.) Machane, ku rayog ni ngad t’ufeged pi walagdad u boch e kanawo’ nib achig. Bod ni faanra ka dogned ara kad rin’ed ban’en ni ke kirebnag laniyan’ reb e walag, ma ngad guyed rogon nge aw e gapas u thildad. Faan gad ra rin’ ni aram rogon ma aram e gad be ngongol u fithik’ e t’ufeg. (Matt. 5:23, 24) Ma uw rogon ni faanra be’ e ke kirebnag lanin’dad? Gad ma guy rogon ni ngad ‘n’aged fan,’ fa gad ma tay u lanin’dad? (Ps. 86:5) T’ufeg ni ma yibnag gelngin Got nib thothup e rayog ni nge ayuwegdad ngad n’aged fan e nochi oloboch nib achig mu ud n’aged fan u wan’dad e n’en ni ke rin’ bagadad ngak bagadad ni ‘bod rogon ni ke n’ag Somol fan u wan’ e tin ni kad rin’ed nib togopluw ngak.’—Kol. 3:13, 14; 1 Pet. 4:8.

7, 8. (a) Uw rogon ni bay rogon e t’ufeg rodad ngak e girdi’ ko t’ufeg rodad ngak Got? (b) Uw rogon ni ngad gelnaged e t’ufeg rodad ngak Jehovah? (Mu guy e sasing ko page 21.)

7 Uw rogon ni ngad maruweliyed e t’ufeg rodad ngak pi walagdad? Thingari t’uf Got rodad. (Efe. 5:1, 2; 1 John 4:9-11, 20, 21) Tayim ni gad ma tay ni fan ngak Jehovah u daken e beeg Bible, ma gad be fal’eg i lemnag, nge meybil e ma pi’ e athamgil nga lanin’dad, ma ma gelnag e t’ufeg rodad ngak. Machane, ba t’uf ni ngad gayed rogon ni ngad chugurgad ngak.

8 Baaray rogon: Susun e kemus ni taa ba ngiyal’ u gubin e rran nrayog ni ngam beeg e Bible riy, ma ga fal’eg i lemnag, ma ga meybil ngak Jehovah. Gathi ga ra guy rogon ni dabi magawonnag ban’en e re ngiyal’ i n’em ni kam tay ni fan ngak Jehovah? Riyul’ ni dariy be’ nrayog ni nge talegdad ndab kud meybilgad ngak Got, ma yooren i gadad e rayog ni nge beeg e Bible ko ngiyal’ ni baadag. Machane, ba t’uf ni ngad guyed rogon ni dabi magawonnag e pi n’en ni gad ma rin’ u reb e rran ngu reb e tayim ni gad ma tay ni fan ngak Got. Ga ma guy rogon ni nge yoor e tayim rom u reb e rran ngu reb ni ngam maruweliy e tha’ u thilmew Jehovah, fa?

“Felfelan’ ni Ma Pi’” Gelngin Got nib Thothup

9. Uw rogon nrayog ni nge ayuwegdad gelngin Got nib thothup ngaud pared ni gad ba felfelan’?

9 Felfelan’ ni aram bang i wom’engin gelngin Got nib thothup e rayog ni nge ayuwegdad u nap’an ni kad mada’naged boch ban’en nib mo’maw’. Felfelan’ e bod e woldug nrayog ni nge par nib fas ni yugu demtrug rogon e yafang. Boor e tapigpig rok Got u ga’ngin yang e fayleng ni yad be “fol ko thin rok Got u fithik’ e felfelan’” ni yugu aram rogon nib gel e gafgow ni yad be tay. (1 Thess. 1:6) Boch i yad e yad be magawon ko salpiy ma der yog ngorad e tin nib t’uf rorad. Machane ma pi’ Jehovah gelngirad u daken gelngin nib thothup ya nge yog nra “athamgiliyed urngin ban’en u fithik’ e gum’an’.” (Kol. 1:11) Uw e ma yib e re felfelan’ ney riy?

10. Uw e ma yib e felfelan’ rodad riy?

10 Pi n’en ni ke pi’ Jehovah ngodad nra fel’ rogodad riy e ba thil ko “pi n’en ni ma fel’ rogoy riy” ko fayleng rok Satan. (1 Tim. 6:17; Matt. 6:19, 20) Ke pi’ e athap ngodad ni fan ko gabul nge langlath nrayog ni ngad felfelan’gad ngay. Maku gad ba felfelan’ ni gad bang ko fare ulung i walag ni Kristiano u ga’ngin yang e fayleng. Ma bin th’abi ga’ fan riy e gad ba felfelan’ ni bochan e ba fel’ thildad Got. Taareb rogon e lem rodad David ni yugu aram rogon ni immoy ba ngiyal’ ni i mil ni be mith, me pining e sorok ngak Jehovah ko tang ni gaar: “Rogon ni yig ga be par nib t’uf e girdi’ rom e kab fel’ ko yafos, ere bay gu pining e sorok ngom. Bay ug pining e magar ngom u n’umngin nap’an e yafos rog.” (Ps. 63:3, 4) Mus ko ngiyal’ ni gad be gafgow ma gad ma pining e sorok ngak Got u fithik’ e felfelan’.

11. Mang nib ga’ fan ni ngad pigpiggad ngak Jehovah ni gad ba felfelan’?

11 I pi’ apostal Paul e athamgil nga laniyan’ e piin Kristiano ni gaar: “Gubin ngiyal’ ni nguum felfelan’gad ko taab girdi’ ni kam tiyed Somol. Ere ngku gog bayay ni nge lungug: mu felfelan’gad!” (Fil. 4:4) Mang nib ga’ fan ni nga i pigpig e piin Kristiano ngak Jehovah ni yad ba felfelan’? Bochan fare deer ni sum rok Satan ni bay rogon nga mat’awun Jehovah ko gagiyeg. Ke yog Satan ndariy be’ ni ma pigpig ngak Got ni bochan e ba t’uf Got rok. (Job 1:9-11) Faanra ngad pigpiggad ngak Jehovah ni dariy e felfelan’ rodad, ma aram e maligach ni gad be pi’ ngak e de polo’. Ere ba t’uf ni ngad folgad ko n’en ni yog fare psalmist ni gaar: “Mu liyorgad ngak Somol u fithik’ e felfelan’, mi gimed yib nga p’eowchen ni gimed be tang u fithik’ e felfelan’!” (Ps. 100:2) Gad ra pigpig u fithik’ e felfelan’ ma yira pining e sorok ngak Got.

12, 13. Uw rogon ni nge chuw e lem rodad ni ma meewarnag lanin’uy?

12 Mus ko pi tapigpig rok Jehovah ni yad ba yul’yul’ ni bay yu ngiyal’ ni ma meewar lanin’rad. (Fil. 2:25-30) Mang e rayog ni nge ayuwegdad u nap’an ni ke meewar lanin’dad? Be gaar e Efesus 5:18, 19: “Machane nge sugnagmed [“gelngin Got nib thothup,” NW]. Ra bigimed ma ngi i welthin ngak bigimed u fithik’ e tang ni thin rok Got ni bay ko Psalm, nge tang ni machib, nge tang ni murung’agen Got; um tangniged Somol ni gimed be yin’ e tang ni machib, nge tang ni thin rok Got ni bay ko Psalm, ni gimed be pining e sorok ngak u fithik’ i lanin’med.” Uw rogon ni ngad folgad ko re fonow nem?

13 Nap’an nra yib e lem ngodad ni ma meewarnag lanin’uy, ma rayog ni ngad ninged e ayuw ngak Jehovah u daken e meybil ma gad athamgil ni ngad fal’eged i lemnag e pi n’en ni yira pining e sorok riy ngak. (Mu beeg e Filippi 4:6-9.) Boch e girdi’ e kar pirieged ni faan yad ra motoyil ko pi tang ni gad ma yon’ u nap’an e muulung, mi yad un ngay, ma ma fal’eg lanin’rad. Immoy reb e walag ni pumoon ni mada’nag reb e magawon nib gel ni meewarnag laniyan’ ni gaar: “Gathi kemus ni gu ma meybil u polo’ i gum’irchaeg, ya kug fil in e tang ni yima yon’ u nap’an e muulung ke mit ngog. Gu ra yon’ e pi tang nem ma ma gapas lanin’ug. Maku aram e ngiyal’ nni wereg fare ke babyor ni kenggin e Draw Close to Jehovah (Mu Chugur ngak Jehovah). L’agruw yay ni gu beeg u lan reb e duw. Re n’em e kari fal’eg lanin’ug. Gu manang ni ke tow’athnageg Jehovah ko athamgil ni kug tay.”

‘Fare Gapas ni Ir e Ke M’agdad nga Taabang’

14. Mang e ba gagiyel ko gapas ni ma sunumiy gelngin Got nib thothup?

14 Nap’an e pi international convention rodad ma boor e walag ni kar bad ko nam nib thilthil ni yad ma felfelan’ ni gad ma chag u taabang. Re n’ey e be gagiyelnag e gapas ni bay ko girdi’ rok Got e ngiyal’ ney. Girdi’ ni yad ma guy e re n’ey e ba ga’ ni yad ma gin ya darur lemnaged nrayog ni nge par e piin ni yad ba toogor ni kar ‘taab girdi’gad.’ (Efe. 4:3) Re taareban’ ney e ban’en nrib fel’ ni bochan e pi n’en ni ke thilyeg boch e girdi’ u rarogorad.

15, 16. (a) Be’ nu uw Peter, ma uw rogon ni i magawonnag e re n’ey e lem rok? (b) Uw rogon ni ayuweg Jehovah Peter nge thil e lem rok?

15 Ba mo’maw’ ni nge taareban’ e girdi’ nib thilthil e nam rorad. Ra ngad nanged rogon ni nge taareban’dad ma som’on e ngad lemnaged e n’en ni rin’ apostal Peter. Ba tamilang rogon ni ma lemnag e piin ni gathi yad piyu Jew ko thin rok ni gaar: “Gimed manang faram ni be’ u Israel e de mat’aw ko ba’ rok e teliw ni nge yan i guy ara i chag ngak be’ ni gathi be’ u Israel. Machane Got e ke dag ngog nthingari dab ku ug lemnag be’ ni de beech ara ba alit ni rogon ni ba’ ko Motochiyel.” (Acts 10:24-29; 11:1-3) Aram rogon e lem ko girdi’ e ngiyal’ nem, ere ba tamilang ni ilal Peter ma ma lemnag ni rogon ni be yog e Motochiyel e kemus ni goo piyu Jew e ngi i t’ufegrad. Ere sana ma lemnag ni girdi’ ni gathi yad e Jew e yad e toogor ma ngan fanenikayrad. c

16 Am lemnag rogon e lem rok Peter u nap’an ni yan nga tafen Kornelius. Rayog rok be’ ni ngar ‘pethgad’ e piin ni gathi yad piyu Jew ni i fanenikayrad mar pared ni kar taarebgad u daken fare ‘gapas ni ir e ke m’agrad nga taabang’? (Efe. 4:3, 16) Rayog, ya in e rran u m’on riy me tamilangnag gelngin Got nib thothup laniyan’ Peter me thil e lem rok nge daki laniyan’. I pilyeg Jehovah e changar rok nge guy ni Jehovah e taareb rogon urngin e girdi’ u wan’. (Acts 10:10-15) I yog Peter ngak Kornelius ni gaar: “Ka fin gu nang e chiney nriyul’ ni gubin e girdi’ ma taareb rogorad u wan’ Got. En ni ba’ madgun Got u wan’ ma be rin’ e tin nib mat’aw e ra i par nib fel’ u wan’ Got ndemtrug ko be’ u kun nam.” (Acts 10:34, 35) I thil Peter ma aram me yog ni nge taareban’rad e piin ni ‘yad ni ke mich Got u wan’rad.’—1 Pet. 2:17.

17. Uw rogon nib gagiyel e taareban’ ni bay ko girdi’ rok Got?

17 N’en ni buch rok Peter e ra ayuwegdad ni nge fel’ u wan’dad e n’en ni be rin’ e girdi’ rok Got e ngiyal’ ney. (Mu beeg e Isaiah 2:3, 4.) Bokum milyon e girdi’ ni kar bad u “gubin e nam, nge ganong, nge gubin mit e girdi’, ngu gubin e thin” ni kar thilyeged e lem rorad ya nge yog ni puluw ko “tin nib m’agan’ Got ngay ni tin nib fel’, nib fel’ u wan’ Got ma rib yal’uw.” (Rev. 7:9; Rom. 12:2) Boor e pi girdi’ ney e ur fanenikayed yad kafram, ma yad ba tathil, ma yad ba yoor raba’. Machane bochan ni kar filed e Bible ma ke ayuwegrad gelngin Got nib thothup, ma aram fan ni kar filed rogon ni ngar “nameged e pi n’en ni ma fek e gapas i yib.” (Rom. 14:19) Re taareban’ ney e yima pining e sorok riy ngak Got.

18, 19. (a) Uw rogon ni ngad ayuweged e ulung nge par ni bay e gapas nge taareban’ riy? (b) Mang e gad ra fil ko bin migid e article?

18 Uw rogon ni ngad ayuweged nga i par ni bay e gapas nge taareban’ u thildad? Boor e ulung ni bay boch e walag riy ni kar bad u boch e nam. Sana boch i yad e ba thil e yalen rorad fa gathi ri yad manang e thin rodad. Ere uw rogon ni ngad nanged yad nib fel’ rogon? Ireray e n’en ni be tay e Bible chilen ngodad. Nap’an ni yol Paul nge yan ko ulung nu Roma ni girdi’ riy e Jew nge piin ni gathi Jew, me gaar: “Um pired nra bigimed ma ba t’uf rok bigimed, ni bod ni be par Kristus ni gimed ba t’uf rok, ni fan e nga nog e sorok ngak Got.” (Rom. 15:7) Bay be’ u lan e ulung ni ga be lemnag nib t’uf ni ngam nang boch ban’en u murung’agen, fa?

19 Mang e ku rayog ni ngad rin’ed ya nge yog ni gagiyegnagdad gelngin Got nib thothup? Bin migid e article e ra pi’ e fulweg ko re deer ney, ya gad ra weliy riy e tin ni ka bay i wom’engin gelngin Got nib thothup.

[Footnotes]

a Galatia 5:22, 23 (NW): “Machane gelngin Got nib thothup e ma sunumeg u lanin’dad e t’ufeg, nge felfelan’, nge gapas, nge gum’an’, nge gol, nge fel’ ngak e girdi’, nge sumunguy, nge michan’, nge t’ar laniyan’. Dariy ba motochiyel nib togopuluw ko pi n’ey.”

b Fare wom’engin ara fel’ngin ni ke weliy Jesus murung’agen e ba muun ngay wom’engin “gelngin Got nib thothup” nge ‘maligach rodad’ ni gad ma pi’ ngak u daken e machib ni gad ma tay.—Heb. 13:15.

c Levitikus 19:18 e be gaar: “Dabi guy be’ rogon ni nge fulweg taban e kireb ngak be’, ara i par ni be fanenikay faanem, ya nge par nib t’uf yugu boch e girdi’ rok ni bod ir nib t’uf ir rok.” Pi tayugang’ ko teliw rok piyu Jew e yad ma lemnag ni fare bugithin ni “be’” nge “yugu boch e girdi’” e kemus ni fan ngak piyu Jew. Be yog e Motochiyel ni dabi chag piyu Israel ngak e girdi’ ko pi nam. Machane, n’en ni be yip’ fan e de taareb rogon ko lem ko pi tayugang’ ko teliw ko bin som’on e chibog ni yad ma tay ni piin ni gathi yad piyu Jew e yad e toogor ma ngan fanenikayrad.

Uw Rogon ni Ga Ra Fulweg?

• Uw rogon ni ngad paged fadad ngad t’ufeged pi walagdad?

• Mang nib ga’ fan ni ngaud pigpiggad ngak Got ni gad ba felfelan’?

• Uw rogon ni nge par e ulung ni bay e gapas nge taareban’ riy?

[Study Questions]

[Box on page 23]

“Ireray e Tin Riyul’ e Kristiano”

Immoy ba ken e babyor ni kan weliy riy e n’en ni yog reb e pagel nib Jew ni immoy ko fare concentration camp u Neuengamme u murung’agen e yay ni som’on ni guy e Pi Mich Rok Jehovah u nap’an ni taw e ngaram. (Between Resistance and Martyrdom—Jehovah’s Witnesses in the Third Reich) I gaar:

“Gamad e Jew nu Dachau e nap’an ni gu tawgad e ngaram, me tabab boch i gamad i mithag e chugum rok ya nge dabi pi’ boch ku be’. . . . U m’on nni fekmad e ngaram ni kalbus, ma gamad ma ayuweged gamad. Machane, chiney nda gu nanged ko nggu m’ad fa gamad ra fas e ra bagamad ma goo ir e be lemnag ir. Am lemnag e n’en ni i rin’ e pi Bible Student. Ngiyal’ nem e ur maruwelgad nib gel ni yad be ngongliy e pipe ko ran. Rib gel e garbeb ma polo’ reb e rran ni kar sak’iygad u fithik’ e ran ni garbeb. Dariy be’ ni manang ko uw rogon me yog ni ngar pared u fithik’ e garbeb ni aram n’umngin nap’an. Machane, ka rogned ni Jehovah e ke pi’ gelngirad. Kar ra m’ad ko bilig ni bod gamad. Machane, mang e kar rin’ed? Kar kunuyed urngin e flowa ni bay rorad nga taabang, mar ked boch mi yad pi’ boch nge kay e tin baaram i walagrad ni kafin ra bad e ngaram u Dachau ni kalbus. Ranod ra nonad ngorad mi yad faray owcherad. Mu m’on nra abichgad mi yad meybil. Ma nap’an nra mu’gad ma kar fasgad ma kar felfelan’gad. Ma rogned ni ke m’ay e bilig rorad. Ma aram mug gaar u wan’ug: Ireray e tin riyul’ e Kristiano.”

[Picture on page 21]

Ga ma tay e tayim u gubin e rran ni ngam rin’ boch ban’en nra chugurnag thilmew Jehovah, fa?