“Mpeve na nge kuvandila mono mbote ti kunata mono na nzila ya mbote.”​—NK. 143:10.

1, 2. (a) Tanga mwa mabaku yina Yehowa kesadilaka mpeve santu na yandi sambu na mambote ya bansadi na yandi. (b) Keti mpeve santu kesalaka kaka na mabaku ya sipesiali? Tendula.

 INKI kekwisilaka nge na mabanza ntangu nge keyindulaka kisalu ya mpeve santu? Keti nge kemonaka na mabanza bisalu ya nene ya Gedeoni mpi ya Samsoni? (Baz. 6:33, 34; 15:14, 15) Mbala yankaka, nge keyindula kikesa ya Bakristu ya ntete to pima yina Etiene kuvandaka na yo ntangu yandi telamaka na ntwala ya Sanedreni. (Bis. 4:31; 6:15) Na ntangu na beto, inki beto lenda tuba sambu na kyese yina kevandaka na balukutakanu na beto ya bansi mingi, kwikama ya bampangi na beto yina kele na boloko sambu bo buyaka kukota na mambu ya politiki, mpi kuyela ya ngolo ya kisalu ya kusamuna? Bambandu yai yonso kepesa banzikisa ya kemonisa kisalu ya mpeve santu.

² Keti mpeve santu kesalaka kaka na mabaku ya sipesiali to na mambu ya nene? Ve. Ndinga ya Nzambi kezabisa Bakristu “na kutambula na mpeve,” na “kutwadisama na mpeve,” mpi na ‘kuzinga na mpeve.’ (Gal. 5:16, 18, 25, NW) Bangogo yai kemonisa nde mpeve santu lenda landa kutwadisa luzingu na beto. Konso kilumbu, beto fwete lomba na Yehowa na kutwadisa mabanza na beto, ntubilu na beto, mpi bisalu na beto na nzila ya mpeve santu na yandi. (Tanga Nkunga 143:10.) Kana beto kebika nde mpeve santu kusala kisalu na yo na luzingu na beto, yo tabuta na kati na beto mbuma yina kepesaka bankaka kikesa mpi ya kekumisaka Nzambi.

3. (a) Sambu na nki yo kele mfunu nde beto twadisama na mpeve? (b) Inki bangyufula beto tatadila?

³ Sambu na nki yo kele mfunu nde mpeve santu kutwadisa beto? Sambu ngolo yina ketelaminaka mpeve ya Nzambi kesosaka kutwadisa beto. Ngolo yankaka yina kele dyambu yina Masonuku kebingaka “kimuntu,” disongidila bampusa ya masumu yina nitu na beto ya kukonda kukuka kevandaka na yo, mpi kukonda kukuka yina beto mebakaka na Adami. (Tanga Galatia 5:17.) Yo yina, kubika nde mpeve ya Nzambi kutwadisa beto kelombaka inki? Keti yo kele ti bitambi yina beto lenda sala sambu na kukanga nzila na bupusi ya nitu na beto ya masumu? Bika beto tadila bangyufula yai ntangu beto ketubila bitini sambanu yina kubikalaka ya “mbuma ya mpeve,” disongidila “ntima ya nda, mambote, bumbote, lukwikilu, mawete, kudiyala.”​—Gal. 5:22, 23, NW.

Mawete mpi Ntima ya Nda Kenataka Ngemba na Dibundu

4. Inki mutindu mawete mpi ntima ya nda kenataka ngemba na dibundu?

⁴ Tanga Kolosai 3:12, 13. Na kati ya dibundu, mawete mpi ntima ya nda kesalaka na kimvuka sambu na kutula ngemba. Bitini yai yonso zole ya mbuma ya mpeve kesadisaka beto na kusadila bankaka mambu ti zola yonso, na kubikala pima ntangu bantu kesosila beto, mpi na kubuya kuvutula mbela ntangu bantu metubila beto to mesadila beto mambu ya mbi. Kana beto kewakana ve ti mpangi-Mukristu mosi, ntima ya nda, to kukanga ntima tasadisa beto na kubuya ve mpangi na beto ya bakala to ya nkento, kansi na kusala mambu yina beto lenda sala sambu na kuvutula ngemba. Keti mawete mpi ntima ya nda kele mpenza mfunu na kati ya dibundu? Ee, sambu beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka.

5. Inki kusalamaka na kati ya Polo ti Barnabasi, mpi dyambu yango kemonisa nki?

⁵ Beto tadila dyambu yina kubasikaka na kati ya Polo ti Barnabasi. Bo salaka kumosi bamvula mingi sambu na kunata nsangu ya mbote na  ntwala. Konso muntu kuvandaka ti bikalulu ya mbote. Kansi na dibaku mosi buna, “ntembe ya ngolo vandaka na kati na bo. Yo yina, bo kabanaka.” (Bis. 15:36-39) Dyambu yai kemonisa nde ata na kati ya bansadi ya Nzambi yina mekudipesaka, mavwanga lenda basika bantangu yankaka. Kana Mukristu mosi kele na mavwanga ti mpangi yankaka, nki yandi lenda sala sambu na kubuya nde dyambu yango kukuma ve kuswana ya ngolo yina lenda bebisa bangwisana na bo kimakulu?

6, 7. (a) Inki ndongisila ya Masonuku yina beto lenda sadila na ntwala nde kutubana kukuma kuswana ya ngolo? (b) Inki kele mambote ya ‘kuwa mpi kuyindula ntete na ntwala ya kutuba, mpi ya kuwa ve makasi nswalu’?

⁶ Mutindu bangogo “ntembe ya ngolo” kemonisa yo, mavwanga yina kubasikaka na kati ya Polo mpi Barnabasi kuvandaka ya kintulumukina mpi ya ngolo mpenza. Kana Mukristu mosi meyantika kuwa makasi ntangu yandi ketubana ti mpangi-Mukristu yankaka na dyambu mosi buna, yo tavanda mayele nde yandi sadila ndongisila yai ya kele na Yakobo 1:19, 20: “Konso muntu fweti vanda ya kuyilama na kuwa nsangu ya Nzambi, kansi yandi fweti yindula ntete ebuna yandi tuba; yandi mpi lenda kuwa makasi nswalu ve, sambu muntu yina ke waka makasi yandi ke salaka ve mambu yina me lunga na meso ya Nzambi.” Na kutadilaka dyambu yina mesalama, yandi lenda soba disolo yina, kuzenga disolo yango sambu na kuvutukila yo na ntangu yankaka, to kulomba ndolula mpi kukatuka pana na ntwala nde kutubana yina kukuma kuswana ya ngolo.​—Bing. 12:16; 17:14; 29:11.

⁷ Kulanda ndongisila yai kenataka nki mambote? Ntangu Mukristu mosi kebaka ntangu ya kulembika makasi, kesamba sambu na dyambu yango, mpi ketadila mutindu ya mbote ya kupesa mvutu, yandi kekudibikaka nde mpeve ya Nzambi kutwadisa yandi. (Bing. 15:1, 28) Na nsi ya lutwadisu ya mpeve, yandi lenda monisa mawete mpi ntima ya nda. Mpidina, yandi tavanda ya kuyilama sambu na kulanda ndongisila yai ya kele na Efezo 4:26, 29: “Kana beno me wa makasi, beno keba, mbaimbai yo ta benda beno na kusala masumu . . . Beno tuba mambu ya mbi ve, kansi beno tuba kaka mambu ya mfunu yina lenda sadisa bantu yina ke wa beno.” Ya kyeleka, ntangu beto kemonisaka mawete mpi ntima ya nda, beto kesalaka na mpila nde ngemba mpi bumosi kuvanda na dibundu.

Syamisa Dibuta na Nge na Mambote mpi Bumbote

8, 9. Mambote mpi bumbote kele nki, mpi yo kevandaka ti nki bupusi na ngemba yina kevandaka na nzo?

⁸ Tanga Efezo 4:31, 32; 5:8, 9. Mutindu mupepe ya kitoko mpi mwa kima ya madidi na mwini ya ngolo kekitisaka ntima, mambote mpi bumbote kepesaka kikesa. Yo kesadisaka sambu ngemba kuvanda na kati ya dibuta. Mambote kele kikalulu mosi ya kitoko, yina kekatukaka na kutudilaka bankaka dikebi ya kyeleka, dikebi yina kemonanaka na bisalu yina kesadisaka mpi na bangogo ya mbote. Bonso bumbote, mambote kele kikalulu ya mbote yina kelombaka kusala  mambu ya mbote sambu na bankaka. Yo kemonanaka na kikalulu ya kukaba. (Bis. 9:36, 39; 16:14, 15) Kansi bumbote ketendulaka dyambu yankaka dyaka.

⁹ Bumbote kele kikalulu mosi ya mbote mpenza. Yo ketendula ve kaka mambu yina beto kesalaka kansi, kuluta mfunu, kimuntu na beto. Yo kele bonso mbuma yina mvimba na yo kele sukadi, mpi ya kukonda kubeba yo vanda na nganda to na kati. Mutindu mosi, bumbote yina mpeve santu kebutaka kevandaka na bupusi na luzingu ya mvimba ya Mukristu.

10. Inki lenda salama sambu na kusadisa bantu ya dibuta na kukuna mbuma ya mpeve?

¹⁰ Na dibuta ya Mukristu, nki lenda sadisa bantu ya dibuta na kusadilana mambu ti mambote mpi bumbote? Nzayilu ya sikisiki ya Ndinga ya Nzambi kele mfunu mingi. (Kol. 3:9, 10) Bamfumu ya mabuta yankaka kekotisaka kulonguka ya mbuma ya mpeve na manaka na bo ya nkokila ya Lusambu ya Dibuta ya konso mposo. Kuyidika kulonguka ya mutindu yina kevandaka ve mpasi na kusala yo. Ntangu nge kesala bansosa na bisadilu yina kele na ndinga na beno, pona malongi ya ketubila konso kitini ya mbuma ya mpeve. Beno lenda tadila baparagrafe fyoti na mposo mosi, kubaka bamposo mingi sambu na kutadila konso kitini ya mbuma ya mpeve. Ntangu beno kelonguka masolo yango, beno tanga mpi beno tadila baverse yina bo mevutukila ve bangogo na yo. Beno sosa mitindu yina beno lenda sadila mambu yina beno melonguka, mpi beno samba Yehowa sambu yandi sakumuna bikesa na beno. (1 Tim. 4:15; 1 Yoa. 5:14, 15) Keti kulonguka ya mutindu yai lenda nata bansoba na mutindu konso muntu ya dibuta lenda sadila bankaka mambu?

11, 12. Inki mutindu bankwelani zole kubakaka mambote ntangu bo longukaka kikalulu ya mambote?

¹¹ Bankwelani mosi ya mekatuka kukwelana ntama mingi ve, mpi ya kuvandaka na mpusa nde makwela na bo kununga, kubakaka lukanu ya kulonguka na mudindu mbuma ya mpeve. Inki mambote bo bakaka? Nkento ketuba nde: “Kulonguka kikalulu ya mambote mesadisaka beto na kusala bansoba ya kyeleka na mutindu beto kesadilanaka mambu tii bubu yai. Yo melongaka beto na kuvanda ti bukati-kati mpi kulolulana. Mpi yo mesadisaka beto na kulonguka kutuba ‘matondo’ mpi ‘lolula mono’ kana mpila kele.”

¹² Bankwelani yankaka yina kuvandaka ti bampasi na makwela na bo, kubakisaka nde kikalulu ya mambote kuvandaka ve na kati ya bangwisana na bo. Bo bakaka lukanu ya kulonguka na kimvuka dilongi ya ketadila mambote. Inki mbutu yo butaka? Bakala keyibuka nde: “Kulonguka kikalulu ya mambote kusadisaka beto na kumona mfunu ya kutudilana ntima na kisika ya kuvanda na bangindu ya mbi sambu na muntu yankaka, mpi kutula dikebi na mambu ya mbote yina konso muntu kesala. Beto yantikaka kutula dikebi na bampusa ya konso  muntu. Kumonisa kikalulu ya mambote ketendula mpi kulomba nkento na mono na kumonisa dibanza na yandi na luzolo yonso kukonda nde mono telamina mambu yina yandi ketuba. Yo vandaka kutendula dyaka nde, mono fwete buya lulendo na mono. Ntangu beto yantikaka kumonisa kikalulu ya mambote na makwela na beto, beto yambulaka malembe-malembe kikalulu ya kudinungisa. Yo vandaka mfunu mpenza.” Keti dibuta na beno kebakaka mambote ya kekatukaka na kulonguka ya mbuma ya mpeve?

Monisa Lukwikilu Ntangu Nge Kele na Kingenga

13. Beto fwete keba na nki kigonsa ya metala kimpeve na beto?

¹³ Bakristu fwete bika nde mpeve ya Nzambi kutwadisa bo yo vanda na meso ya bantu mpi na kingenga. Bubu yai na nsi-ntoto ya Satana, bifwanisu ya mbi mpi bansaka ya mbi ya kulutisila ntangu mekuma mingi. Dyambu yai kele kigonsa sambu na kimpeve na beto. Inki Mukristu fwete sala? Ndinga ya Nzambi kelongisila beto nde: “Beno fweti losa mambu yonso yina kele ya nsoni ti mambu ya mbi ya mutindu na mutindu. Beno lemfuka na Nzambi, beno ndima nsangu yina ya yandi ke tula na ntima na beno, sambu yo lenda gulusa beno.” (Yak. 1:21) Bika beto tadila mutindu lukwikilu, yina kele kitini yankaka ya mbuma ya mpeve, lenda sadisa beto na kubikala bunkete na ntwala ya Yehowa.

14. Inki mutindu kukonda lukwikilu kenataka na kusala mambu ya mbi?

¹⁴ Lukwikilu ketendula ntetentete nde, beto fwete mona nde Yehowa Nzambi kele mpenza muntu ya kyeleka sambu na beto. Kana Nzambi kele ve muntu ya kyeleka sambu na beto, beto lenda sala mambu ya mbi kukonda mpasi. Beto tadila mambu yina kusalamaka na bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama. Yehowa kumonisaka na Ezekiele nde bantu vandaka kusala mambu ya mbi na kinsweki, ntangu yandi tubaka nde: “Nge, muntu, keti nge ke mona mambu ya bambuta ya Israele ke sala na kinsweki? Bo yonso ke samba, konso muntu me telama na kisika ya kiteki na yandi. Bo ke tuba na nsi ya ntima nde Mfumu Nzambi ke mona beto ve, yandi me bikisaka ntoto.” (Ezek. 8:12) Keti nge kebakisa mambu yina kuvandaka na kisina ya dyambu yina? Bo vandaka kundima ve nde, Yehowa vandaka kuzaba mambu yina bo vandaka kusala. Yehowa kuvandaka ve muntu ya kyeleka sambu na bo.

15. Inki mutindu lukwikilu ya ngolo na Yehowa ketaninaka beto?

¹⁵ Kansi, beto tadila mbandu ya Yozefi. Ata yandi vandaka ntama ti dibuta mpi bantu na yandi, Yozefi kubuyaka kusala bizumba ti nkento ya Potifare. Sambu na nki? Yandi ketuba nde: “Nki mutindu mono lenda sala mambu ya mbi mutindu yai? Nki mutindu mono lenda sala masumu na Nzambi?” (Kuy. 39:7-9) Ee, Yehowa kuvandaka muntu ya kyeleka sambu na yandi. Kana Nzambi kele muntu ya kyeleka sambu na beto, beto tatalaka ve bansaka ya mbi ya kulutisila ntangu to tasalaka ve konso kima yina na kinsweki ya beto mezaba nde yo kesepedisaka Nzambi ve. Lukanu na beto tafwanana ti ya muyimbi-bankunga yina kuyimbaka nde: “Mono  ta zingaka luzingu mosi ya mbote na nzo na mono, mono ta ndimaka mambu ya mbi ve ata fioti.”​—Nk. 101:2, 3.

Tanina Ntima na Nge na Kumonisaka Kudiyala

16, 17. (a) Mutindu mukanda ya Bingana kemonisa yo, nki mutindu “leke mosi ya zoba” kubwaka na mutambu ya disumu? (b) Mutindu lutiti 30 kemonisa yo, nki mutindu dyambu ya kiteso mosi lenda kumina bambuta to baleke bubu yai?

¹⁶ Kudiyala, kitini ya nsuka ya mbuma ya mpeve, kesadisaka beto na kubuya mambu yina Nzambi kemengaka. Yo lenda sadisa beto na kutanina ntima na beto. (Bing. 4:23) Beto tadila disolo yina kele na Bingana 7:6-23, ya kemonisa “leki mosi ya zoba” yina kubwaka na mayele ya mbi ya nkento mosi ya ndumba. Yandi bwaka na mutambu na nima ya “kutambula-tambula na balabala penepene ya kisika vandaka nzo ya nkento” yina. Mbala yankaka, yandi lutaka penepene ya nzo yina sambu kaka na kuzaba mambu yina vandaka kusalama kuna. Kukonda kusukinina, yandi bakisaka ve nde yandi vandaka kukwenda na nzila ya mbi yina vandaka kutula ‘luzingu na yandi na kigonsa.’

¹⁷ Inki mutindu leke yai ya bakala lendaka kubuya kifu yai ya nene? Na kutulaka dikebi na lukebisu yai: “Beno landa-landa [nzila na] yandi ve.” (Bing. 7:25) Kele ti dilongi sambu na beto: Kana beto kezola nde mpeve ya Nzambi kutwadisa beto, beto fwete buya kusala mambu yina lenda tula beto na mpukumuna. Mutindu mosi yina muntu lenda landa nzila ya mbi ya “leke mosi ya zoba” kele na kusosa-sosaka kukonda kikuma ba chaîne ya televizio to bansangu na basite ya Internet. Yo vanda na luzolo to ve, yandi lenda tala kukonda kukana bifwanisu yina ketedimisaka mpusa ya kuvukisa nitu. Yandi lenda yedisa malembe-malembe kikalulu ya mbi ya kutala pornografi, yina lenda natila yandi malanda ya mbi na kansansa na yandi mpi na bangwisana na yandi ti Nzambi. Dyaka, yo lenda vanda na bupusi na luzingu na yandi ya mvimba.​—Tanga Roma 8:5-8.

18. Inki balukanu Mukristu lenda baka sambu na kutanina ntima na yandi, mpi nki mutindu dyambu yai kelombaka kumonisa kudiyala?

¹⁸ Ya kyeleka, beto lenda mpi fwete monisa kudiyala na kusalaka mambu kukonda kusukinina ntangu beto memona kifwanisu mosi ya mbi. Kansi, yo tavanda mbote mpenza kana beto buya ntetentete dyambu yango! (Bing. 22:3) Kumonisa kudiyala kelombaka kubaka balukanu ya mefwana sambu na kuditanina mpi kusadila yo. Mu mbandu, kutula ordinatere na kisika yina bantu yonso kemona yo lenda vanda lutaninu. Bantu yankaka kemonaka nde yo kele mbote na kusadila ordinatere to kutala televizio kaka ntangu bantu yankaka kele. Bankaka mebakaka lukanu ya kusadila ve Internet. (Tanga Matayo 5:27-30.) Bika beto baka balukanu yina mefwana sambu na kuditanina mpi kutanina dibuta na beto na mpila nde beto lenda sambila Yehowa “na ntima ya mpembe, na mabanza ya mbote na ntima, ti na lukwikilu ya kieleka.”​—1 Tim. 1:5.

19. Inki kele mambote ya kubika nde mpeve santu kutwadisa beto?

¹⁹ Mbuma yina mpeve santu kebutaka kenataka balusakumunu mingi. Mawete mpi ntima ya nda kenataka ngemba na dibundu. Mambote mpi bumbote kesalaka nde kyese kuvanda na dibuta. Lukwikilu mpi kudiyala kesadisaka beto na kubikala penepene na Yehowa mpi kubikala bunkete na ntwala na yandi. Dyaka, mukanda ya Galatia 6:8, kendimisa beto nde: “Muntu yina ke kunaka bambuma ya kimpeve, yandi ta katula bambuma ya kimpeve, disongidila nde moyo ya mvula na mvula.” Ya kyeleka, na nsadisa ya nkudulu ya Kristu, Yehowa tasadila mpeve santu na yandi sambu na kupesa luzingu ya kukonda nsuka na bantu yina kebikaka nde mpeve kutwadisa bo.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki mutindu mawete mpi ntima ya nda kenataka ngemba na dibundu?

• Inki lenda sadisa Bakristu na kumonisa mambote mpi bumbote na nzo?

• Inki mutindu lukwikilu mpi kudiyala kesadisaka Mukristu na kutanina ntima na yandi?

[Bangyufula ya Kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 28]

Inki mutindu nge lenda buya nde kutubana kukuma ve kuswana ya ngolo?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 29]

Kulonguka mbuma ya mpeve lenda nata mambote na dibuta na nge

[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]

Inki bigonsa beto kebuyaka ntangu beto kemonisaka lukwikilu mpi kudiyala?