Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɛmaa Nyamenle Sunsum Ne Kile Wɔ Adenle?

Asoo Ɛmaa Nyamenle Sunsum Ne Kile Wɔ Adenle?

Asoo Ɛmaa Nyamenle Sunsum Ne Kile Wɔ Adenle?

“Wɔ sunsum ne le kpalɛ; maa ɔhile me adenle wɔ fɔɔnwoyɛlɛ azɛlɛ zo.”—EDW. 143:10, NW.

1, 2. (a) Ka mekɛ mɔɔ Gyihova vale ye sunsum ne manle ye azonvolɛ la bie mɔ. (b) Asoo mekɛ titile nu ala a sunsum ne yɛ gyima a? Kilehile nu.

SAA ɛlɛsuzu sunsum nwuanzanwuanza ne gyimayɛlɛ nwo a, duzu a ba wɔ adwenle nu a? Wɔ adwenle kɔ nwanwane gyima mɔɔ Gedɛyɔn nee Samesɛn yɛle la azo ɔ? (Maa. 6:33, 34; 15:14, 15) Bie a akɛnrasesebɛ mɔɔ alumua Keleseɛnema ne nyianle anzɛɛ kɛzi Sitivin ziele ɔ nwo diinyi wɔ Sanhedrin ne anyunlu la ba wɔ adwenle nu. (Gyi. 4:31; 6:15) Anyelielɛ mɔɔ yɛnyia ye wɔ maanle maanle avinli nyianu bo, yɛ mediema mɔɔ bɛfa bɛ bɛgua efiade ɔlua foa biala mɔɔ bɛnle noko bɛdi nɔhalɛ, nee edwɛkɛhanlɛ gyima ne mɔɔ ɛlɛnyia anyuhɔlɛ ndɛndɛ wɔ ɛnɛ mekɛ ye anu la noko ɛ? Ɛhye mɔ amuala di gyima mɔɔ sunsum ne ɛlɛyɛ la anwo daselɛ.

2 Asoo sunsum ne yɛ gyima wɔ mekɛ titile bie anu ala ɔ? Kyɛkyɛ. Nyamenle Edwɛkɛ ne ka kile Keleseɛnema kɛ bɛmaa “sunsum ne ɛhilehile bɛ,” bɛmaa ‘sunsum ne ɛhile bɛ adenle,’ yɛɛ bɛmaa ‘sunsum ne ɛli bɛ nyunlu wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu.’ (Gal. 5:16, 18, 25) Edwɛkɛ ɛhye mɔ kile kɛ sunsum nwuanzanwuanza ne kola nyia yɛ ɛbɛlabɔlɛ zo tumi mekɛ biala. Ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ Gyihova yɛmaa ɔdua ye sunsum ne azo ɔbɔ yɛ adwenle ne anwo bane, na ɔboa yɛ wɔ yɛ ɛdendɛlɛ nee yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu dahuu. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 143:10. *) Saa yɛmaa sunsum ne yɛ gyima wɔ yɛ nu alehyenlɛ biala a, yɛbala subane mɔɔ menli anye die nwo la ali na ɔbamaa bɛaye Nyamenle ayɛlɛ.

3. (a) Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛmaa sunsum ne kile yɛ adenle a? (b) Kpuyia boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

3 Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛmaa sunsum ne kile yɛ adenle a? Tumi gyɛne bie mɔɔ ɔko ɔtia sunsum nwuanzanwuanza ne la kpondɛ kɛ ɔfa yɛ ɔyɛ gyima. Ngɛlɛlera ne fɛlɛ ye “sonla atiakunluwɔzo,” ɔvi nwonane ne mɔɔ ɛnli munli mɔɔ yɛnyianle ye Adam ɛkɛ ne la. (Bɛgenga Galeehyeama 5:17.) Ɛnee duzu a Nyamenle sunsum ne mɔɔ yɛmaa yeahile yɛ adenle la kile a? Asoo ndenle bie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛdua zo na yɛahola yɛaho yɛatia yɛ nwonane ne atiakunluwɔzo mɔɔ ɔtwe yɛ ɔsia la ɔ? Yɛbabua kpuyia ɛhye mɔ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛsuzu ‘sunsum ne ma ne’ foa nsia ne mɔɔ ɛha, “abotane, atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ, kpalɛyɛlɛ, nɔhalɛlilɛ, mɛlɛbɛnwoaze, yɛɛ bɛ nwo zo ɛhomolɛ” nwo la.—Gal. 5:22, 23.

Mɛlɛbɛnwoaze Nee Abotane Maa Anzondwolɛ Ba Asafo Ne Anu

4. Kɛzi mɛlɛbɛnwoaze nee abotane boa maa anzondwolɛ ba asafo ne anu ɛ?

4 Bɛgenga Kɔlɔsaema 3:12, 13. Mɛlɛbɛnwoaze nee abotane maa anzondwolɛ ba asafo ne anu. Sunsum ne ma ne foa ɛhye mɔ boa maa yɛ nee yɛ gɔnwo mɔ di ye wɔ ahunlunyele nu. Saa awie ka yɛ ɛya a yɛsi abotane, yɛɛ saa bɛfo yɛ a yɛnli nzenralɛ. Saa yɛ nee yɛ diema Keleseɛnenli bie nyia edwɛkɛ a yɛ nee ye ɛnya, emomu abotane boa maa yɛsiezie yɛ avinli. Asoo mɛlɛbɛnwoaze nee abotane nwo hyia wɔ asafo ne anu amgba? Ɛhɛe, ɔboalekɛ yɛ mualɛ yɛnli munli.

5. Duzu a zile Pɔɔlo nee Baanabase avinli a, na duzu a ɛhye maa ɔda ali wienyi a?

5 Suzu mɔɔ zile Pɔɔlo nee Baanabase avinli la anwo. Ɛnee bɛbɔ nu bɛha edwɛkpa ne ɛvolɛ dɔɔnwo. Ɛnee bɛ nuhua ko biala lɛ subane kpalɛ. Noko akee, kenle ko “kpolerazulɛ . . . kyengye kpalɛ manle bɛ mu nwiɔ bɛ avinli tetele.” (Gyi. 15:36-39) Ɛhye maa yɛnwu ye wienyi kɛ ɔdwu mekɛ ne bie a, akɛsakɛsa kola ba Nyamenle azonvolɛ mɔɔ bɛdu bɛ nwo bɛmaa ye bɔbɔ la avinli. Saa edwɛkɛ ba Keleseɛnenli bie nee ɔ diema diedinli avinli a, duzu a ɔwɔ kɛ bɛyɛ na bɛanva ɛya bɛanli butule na bɛ avinli anzɛkye a?

6, 7. (a) Baebolo nu folɛ boni a saa yɛdi zo a butule ɛnrɛra yɛ nee yɛ diema diedinli bie avinli a? (b) Nvasoɛ boni a wɔ ‘awie anzo anwo mɔɔ ɔbadie, dɔɔnwo mɔɔ ɔnrɛdendɛ yɛɛ ɛya mɔɔ ɔnrɛva la azo a’?

6 Kɛmɔ edwɛkɛ ‘kpolerazulɛ kyengye kpalɛ’ kile la, Pɔɔlo nee Baanabase avinli akɛsakɛsa ne rale arɛlevilɛ nu yɛɛ ɛnee nuhua yɛ se kpalɛ. Saa Keleseɛnenli bie nwu kɛ edwɛkɛ bie mɔɔ ɔ nee ɔ diema diedinli bie ɛlɛka la kpondɛ ava ɛya ara a, ɔle kpalɛ kɛ ɔbali folɛ mɔɔ wɔ Gyemise 1:19, 20 la azo: “Ɔwɔ kɛ awie biala tie ɔ nzo anwo, ɔmmatendɛ dɔɔnwo yɛɛ ɔmmafa ɛya. Ɛyavalɛ ɛmmaa sonla ɛnzɔ Nyamenle anye.” Ɔbanlea gyinlabelɛ ne anwo yeahakyi edwɛkɛ ne anzɛɛ yeahwe ɔ nwo, ɔnrɛmaa ɔnrɛyɛ butule.—Mrɛ. 12:16; 17:14; 29:11.

7 Nvasoɛ boni a yɛbanyia ye wɔ folɛ ɛhye mɔɔ yɛbali zo la azo a? Saa Keleseɛnenli bie si abotane, ɔyɛ edwɛkɛ ne anwo asɔne, na ɔdwenle kɛzi ɔbabua la anwo kpalɛ a, ɔbamaa Nyamenle sunsum ne ahile ye adenle. (Mrɛ. 15:1, 28) Ɔlua sunsum ne moalɛ zo, ɔbahola yeabɛlɛ ɔ nwo aze na yeazi abotane. Ɛhye kola boa ye maa ɔdi folɛdulɛ mɔɔ wɔ Ɛfɛsɛsema 4:26, 29 la azo: “Saa ɛfa ɛya a, mmamaa ɔfa wɔ ɔkɔ ɛtane nu . . . Bɛmmamaa edwɛkɛ ɛtane fi bɛ nloa anu finde; bɛdendɛ kɛnlɛma mɔɔ maa sonla nyia ngɔzo na ɔnyia mɔɔ ɔkpondɛ la, amaa mɔɔ bɛkɛha la biala azo ara nvasoɛ amaa bɛdabɛ mɔɔ bɛtie la.” Nɔhalɛ nu, saa yɛfa mɛlɛbɛnwoaze nee abotane yɛyɛ ɛdanlɛ yɛkeda a, yɛbaboa yɛamaa anzondwolɛ nee koyɛlɛ adɛnla asafo ne anu.

Atiakunlukɛnlɛma Nee Kpalɛyɛlɛ Wɔ Abusua Ne Anu

8, 9. Duzu a le atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nee kpalɛyɛlɛ, na kɛzi bɛboa abusua ne ɛ?

8 Bɛgenga Ɛfɛsɛsema 4:31, 32; 5:8, 9. Kɛmɔ anwoma fɛlɛko nee nzule weɛlɛkɔkɔ maa sonla nwo tɔ ye wɔ wuluwulu mekɛ nu la, zɔhane ala a atiakunlukɛnlɛma nee kpalɛ ɛyɛlɛ noko de a. Bɛmaa anzondwolɛ ba abusua nu. Sonla mɔɔ anye die menli nwo nɔhalɛ nu la a da atiakunlukɛnlɛma ali, na ɔdua ye ɛdendɛlɛ nee ye nyɛleɛ zo ɔboa awie mɔ. Kpalɛyɛlɛ le kɛ atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ la, ɔle subane mɔɔ maa bɛboa awie mɔ a. Ahunlunyele a maa bɛda ye ali a. (Gyi. 9:36, 39; 16:14, 15) Noko kpalɛyɛlɛ eza kile debie gyɛne.

9 Kpalɛyɛlɛ le ɛbɛla kpalɛ ɛbɔlɛ. Ɔngile kpalɛ mɔɔ yɛyɛ yɛmaa awie mɔ la angome, emomu mɔɔ ɔhyia kpalɛ la, kɛzi yɛdayɛ mumua ne yɛde la. Maa yɛva raalɛ bie mɔɔ ɛlɛkpakyekpakye bakama bie anu yeamaa ye abusua ne la yɛyɛ ndonwo. Ɔnea ko biala mɔɔ ɔbakpakye la boɛ saa yebolo kpalɛ na ɔbayɛ fɛ a, anzɛɛ ɔtɛkpɔlɔle a. Zɔhane ala a, kpalɛyɛlɛ subane mɔɔ sunsum ne maa yɛnyia la da ali wɔ Keleseɛnenli ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti anu a.

10. Duzu a yɛbahola yɛayɛ na abusua ne anu amra ala sunsum ne ma ne ali a?

10 Wɔ Keleseɛnema awuke nu, duzu a bahola aboa abusua ne anu amra amaa bɛala atiakunlukɛnlɛma nee kpalɛyɛlɛ ali bɛahile bɛ nwo ngoko ngoko a? Nyamenle Edwɛkɛ ne anu nɔhalɛ ndelebɛbo nwo hyia kpalɛ. (Kɔl. 3:9, 10) Mbusua tile bie mɔ maa bɛsukoa sunsum ne ma ne anwo debie bɛboka bɛ dapɛne biala nɔsolɛ Abusua Ɛzonlenlɛ ne anwo. Debiezukoalɛ zɛhae anwo ngyehyɛleɛ ɛyɛlɛ ɛnyɛ se. Fa ninyɛne mɔɔ ɛbahola wɔava wɔayɛ neɛnleanu wɔ wɔ aneɛ ne anu la di gyima kpondɛ edwɛkɛ mɔɔ fane sunsum ne ma ne foa biala anwo la. Bɛbahola bɛazuzu ɛdendɛkpunli ekyi bie anwo dapɛne biala na bɛava dapɛne dɔɔnwo bɛazuzu ma ne foa biala anwo. Saa bɛlɛsukoa deɛ ne a, bɛgenga ngɛlɛlera ne mɔ na bɛzuzu nwo. Bɛkpondɛ ndenle bɛlua zo bɛva mɔɔ bɛkɛzukoa la bɛli gyima, na bɛzɛlɛ Gyihova bɛmaa ɔyila bɛ mɔdenlebɔlɛ ne azo. (1 Tem. 4:15; 1 Dwɔn 5:14, 15) Asoo debiezukoalɛ zɛhae bahola amaa abusua ne ayɛ nzenzaleɛ wɔ kɛzi bɛ ne bɛ nwo di la anu ɔ?

11, 12. Nvasoɛ boni a Keleseɛnema agyalɛma bie mɔ nyianle wɔ atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nwo ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ bɛzukoale la azo a?

11 Ɛnee agyalɛma bie kpondɛ kɛ bɛ agyalɛ ne gyinla yemɔti bɛzile kpɔkɛ kɛ bɛbazukoa sunsum ne ma ne anwo debie dɔɔnwo. Nvasoɛ boni a bɛnyianle a? Yelɛ ne ka kɛ: “Kɛmɔ yɛzukoa kɛ atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ eza kile nɔhalɛlilɛ la ati yemaa yɛhakyi kɛzi yɛ nee yɛ nwo di la toonwo yeradwu ɛnɛ. Yemaa yɛzukoa kɛ yɛbagyakyi edwɛkɛ nu na yɛava ɛtane yɛahyɛ. Eza yeboa yɛ yemaa yɛzukoa kɛ yɛbaha ‘meda wɔ ase’ nee ‘gyakyi maa ɔha’ wɔ mekɛ mɔɔ ɔfɛta la anu.”

12 Keleseɛnema agyalɛma gyɛne mɔɔ ɛnee ɛlɛyia ngyegyelɛ la yɛle ye nzonlɛ kɛ ɛnee bɛnla atiakunlukɛnlɛma ali wɔ bɛ avinli. Bɛzile kpɔkɛ kɛ bɛbabɔ nu bɛazukoa atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nwo debie. Duzu a vile nu rale a? Kunli ne ka kɛ: “Atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nwo debie mɔɔ yɛzukoale la manle yɛnwunle kɛ ɔwɔ kɛ yɛdie yɛ nwo yɛdi, ɔnle kɛ yɛnyia adwenle ɛtane yɛmaa yɛ bokavolɛ, na yɛfa yɛ adwenle yɛsie subane kpalɛ mɔɔ ɔlɛ la azo. Yɛbɔle ɔ bo yɛmanle yɛ bokavolɛ ngyianlɛ nwo hyianle yɛ. Mɔɔ boka atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nwo la a le kɛ me bamaa me ye adenle yeahile ye adwenle wɔ edwɛkɛ nwo mɔɔ menva ɛya wɔ mɔɔ ɔbaha la anwo a. Ɛnee ɔwɔ kɛ medi anwomemaazo zo. Mekɛ mɔɔ yɛbɔle ɔ bo kɛ yɛda atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ ali wɔ yɛ agyalɛ ne anu la, ngyegyelɛ mɔɔ ɛnee wɔ yɛ avinli la azo dele ngyikyi ngyikyi. Ɔmanle yɛ nwo dɔle yɛ bɔkɔɔ.” Asoo wɔ abusua ne bahola anyia nvasoɛ avi sunsum ne ma ne anwo debiezukoalɛ zo ɔ?

Saa Ɔka Ɛ Ngome Bɔbɔ A Da Diedi Ali

13. Duzu a kola sɛkye yɛ sunsum nu gyinlabelɛ ne mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ nwo a?

13 Ɔwɔ kɛ Keleseɛnema maa Nyamenle sunsum ne kile bɛ adenle wɔ mekɛ mɔɔ bɛwɔ menli nu anzɛɛ ɔkɛha bɛ ngome la. Ɛnɛ, nvoninli mɔɔ anwo ɛnde nee anyelielɛ mgbane mgbane ɛbu wɔ Seetan ewiade ne anu. Ɛhye kola sɛkye yɛ sunsum nu gyinlabelɛ. Duzu a ɔwɔ kɛ Keleseɛnema yɛ a? Nyamenle Edwɛkɛ ne tu yɛ folɛ kɛ: “Bɛvuandi subane ɛtane nee nyɛleɛ ɛtane kɔsɔɔti bɛgua na bɛdo bɛ nwo aze bɛmaa Nyamenle, bɛlie edwɛkɛ ne mɔɔ yelua ye wɔ bɛ ahonle nu la bɛdo nu, na yemɔ yɛɛ ɔkola ɔdie bɛ ngoane a.” (Gye. 1:21) Maa yɛzuzu kɛzi diedi, sunsum ne ma ne foa bieko kola boa maa yɛ nwo kɔ zo te wɔ Gyihova anyunlu la anwo.

14. Adenle boni azo a diedi mɔɔ awie ɛnlɛ la kola maa ɔyɛ ɛtane a?

14 Saa yɛlɛ nɔhalɛ diedi a, yɛbabu Gyihova Nyamenle kɛ ɔwɔ ɛkɛ amgba. Saa yɛmbu Nyamenle kɛ ɔwɔ ɛkɛ amgba a, ɔnrɛyɛ se kɛ yɛbayɛ ɛtane. Maa yɛzuzu mɔɔ dole Nyamenle menli wɔ tete ne la anwo. Gyihova yele ninyɛndane mɔɔ ɛnee bɛlɛyɛ wɔ feabo la hilele ngapezonli Yizikeɛle, ɔhanle kɛ: “Sonla ra, wɔnwu mɔɔ Yizilayɛ mgbanyima ɛlɛyɛ ye feabo la ɔ? Sonla ko biala nee ye ekpumgbunli mɔɔ ɔsonle ye nvoninli wɔ nu la. Ɔluakɛ bɛse, ‘[Gyihova] ɛnnwu yɛ, [Gyihova] arɛle ɛvi maanle ne.’” (Yiz. 8:12) Ɛyɛle deɛ mɔɔ manle ngyegyelɛ ne rale la nzonlɛ ɔ? Ɛnee bɛnlie bɛnli kɛ Gyihova nwu mɔɔ bɛlɛyɛ la. Bɛambu Gyihova kɛ ɔwɔ kɛ.

15. Kɛzi Gyihova anu diedi kpundii kola bɔ yɛ nwo bane ɛ?

15 Noko, suzu Dwosefi neazo ne anwo. Ɔnva nwo kɛ ɛnee Dwosefi nee ye abusua ne nee ye menli ne avinli twe la, ɔ nee Pɔtefaa aye ne anzɛkye agyalɛ. Duzu ati ɔ? Ɔhanle kɛ: “Duzu ati yɛɛ akee menwɔyɛ amumuyɛ kpole ɛhye, na menwɔyɛ ɛtane menwɔtia Nyamenle ɛ?” (Mɔl. 39:7-9) Ɛhɛe, ɔbule Gyihova kɛ ɔwɔ ɛkɛ amgba. Saa yɛbu Nyamenle kɛ ɔwɔ ɛkɛ amgba a, yɛnrɛnlea anyelielɛ ninyɛne mɔɔ anwo ɛnde anzɛɛ yɛnrɛvea yɛnrɛyɛ debie mɔɔ Nyamenle anye ɛnlie nwo la. Yɛbabɔ kpɔkɛ kɛ edwɛndolɛnli ne mɔɔ dole edwɛne ɛhye la: “Mebava pɛlepɛlelilɛ meadɛnla me sua nu. Menrɛva ɛtaneyɛlɛ biala menrɛzie me nyunlu.”—Edw. 101:2, 3.

Bɛ Nwo Zo Ɛhomolɛ Bɔ Yɛ Ahonle Nwo Bane

16, 17. (a) Kɛmɔ yɛnwu ye wɔ Mrɛlɛbulɛ buluku ne anu la, kɛzi kpavolɛ bie mɔɔ “ɔnze nrɛlɛbɛ fee” la dɔle ɛtaneyɛlɛ ɛhane nu ɛ? (b) Kɛmɔ bɛhile ye wɔ mukelɛ 30 ne la, ɔnva nwo yɛ ɛvolɛ, kɛzi deɛ ko ne ala bie bahola ado yɛ ɛnɛ ɛ?

16 Bɛ nwo zo ɛhomolɛ a le sunsum ne ma ne foa mɔɔ li awieleɛ mɔɔ yɛbazuzu nwo a. Ɔboa yɛ ɔmaa yɛkpo ninyɛne mɔɔ Nyamenle kyi la. Ɔkola ɔboa yɛ ɔmaa yɛbɔ yɛ ahonle ne anwo bane. (Mrɛ. 4:23, NW) Maa yɛzuzu edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mrɛlɛbulɛ 7:6-23 mɔɔ fane kpavolɛ bie mɔɔ “ɔnze nrɛlɛbɛ fee” na ɔdɔle tuutuunli bie ɛhane nu la anwo. Ɔdɔle ye ɛhane nu wɔ mekɛ mɔɔ ‘ɔlua kpalɛ ne azo na ɔvale raalɛ ne kodoka ne anu la.’ Bie a akpɔsemadi ti a ɔhɔvale ye kodoka ne anu a. Yeandwenle nwolɛ fee kɛ mɔɔ ɔlɛyɛ la “kɛwie ye ewule.”

17 Kɛzi anrɛɛ kpavolɛ ne bahola ahoati mɔɔ dole ye la ɛ? Saa ɔdiele kɔkɔbɔlɛ ɛhye a: “Bɛmmaminli bɛfa ye adenle zo ɛlɛ.” (Mrɛ. 7:25) Ɔwɔ kɛ yɛsukoa debie yɛfi nu: Saa yɛkpondɛ kɛ Nyamenle sunsum ne kile yɛ adenle a, ɔwɔ kɛ yɛkpo ninyɛne mɔɔ bahola azɔ yɛ anlea la. Saa awie kɔ Intanɛte ne azo na debie biala mɔɔ ɔbanwu ye la ɔdi ɔnzi anzɛɛ saa ɔlɛnea TV na yeanlea ɛleka ko na ɔkakyihakyi ye a ɔbahola yeayɛ kɛ ‘kpavolɛ ne mɔɔ ɛnze nrɛlɛbɛ fee la.’ Ɔbahola yeahɔvinde ninyɛne mɔɔ maa nla nwo atiakunluwɔzo nu yɛ se la azo arɛlevilɛ nu. Ɔbahola yeamaa yeanlea nla nwo nvoninli yeazɛkye ye adwenle nee agɔnwolɛ mɔɔ ɔ nee Nyamenle lɛ la. Ɔbahola yeamaa ye ngoane bɔbɔ avi ɔ sa.—Bɛgenga Wulomuma 8:5-8.

18. Duzu a ɔwɔ kɛ Keleseɛnenli yɛ bɔ ye ahonle nwo bane a, na kɛzi ɛhye ɛyɛlɛ hyia bɛ nwo zo ɛhomolɛ ɛ?

18 Nɔhalɛ nu, saa yɛ nye bɔ nla nwo nvoninli zo a, yɛbahola yɛahomo yɛ nwo zo yɛɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwolɛ debie ndɛndɛ. Noko ɔle kpalɛ kpole kɛ yɛnrɛbikye tɛnlabelɛ zɛhae bɔbɔ! (Mrɛ. 22:3) Yɛhyia bɛ nwo zo ɛhomolɛ na yɛahola yɛabɔ yɛ nwo bane wɔ ninyɛne ɛhye mɔ anwo. Kɛ neazo la, kɔmputa mɔɔ bɛfa bɛsie wienyi nu la le anwobanebɔlɛ. Bie mɔ ɛnwu kɛ nvasoɛ wɔ zo kɛ bɛkɛva kɔmputa bɛkɛli gyima anzɛɛ bɛkɛnlea tɛlevihyɛne wɔ mekɛ mɔɔ awie boka bɛ nwo la. Bie mɔ ɛzi kpɔkɛ kɛ bɛnrɛhɔ Intanɛte zo. (Bɛgenga Mateyu 5:27-30.) Bɛmaa yɛbɔ mɔdenle kpalɛ yɛbɔ yɛ nwo nee yɛ abusua ne anwo bane amaa yɛavi “ɛhulolɛ mɔɔ vi ahonle mɔɔ ɛtane ɛnle nu, adwenle mɔɔ nuhua te wienyi, nee diedi mɔɔ di munli la” anu yɛazonle Gyihova.—1 Tem. 1:5.

19. Saa yɛmaa sunsum ne kile yɛ adenle a, duzu nvasoɛ a yɛbanyia a?

19 Ma mɔɔ sunsum nwuanzanwuanza ne maa yɛso la maa yɛnyia nvasoɛ dɔɔnwo. Mɛlɛbɛnwoaze nee abotane maa anzondwolɛ ba asafo ne anu. Atiakunlukɛnlɛmayɛlɛ nee kpalɛyɛlɛ maa anyelielɛ ba abusua nu. Diedi nee bɛ nwo zo ɛhomolɛ maa yɛbikye Gyihova na yɛ nwo te wɔ ɔ nye zo. Bieko, Galeehyeama 6:8 bɔ yɛ ɛwɔkɛ kɛ: “Mɔɔ di Nyamenle Sunsum ne anzi la balua Sunsum ne azo anyia ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ.” Ɛhɛe, ɔlua Kelaese ɛkpɔnedeɛ ne ati, Gyihova balua sunsum nwuanzanwuanza ne azo yeava ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ la yeamaa menli mɔɔ maa sunsum ne kile bɛ adenle la.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ]

^ ɛden. 2 Edwɛndolɛ 143:10, (NW) kenga kɛ: “Kilehile me maa menyɛ mɔɔ ɛkulo la, ɔluakɛ wɔmɔ a ɛle me Nyamenle a! Wɔ sunsum ne le kpalɛ; maa ɔhile me adenle wɔ fɔɔnwoyɛlɛ azɛlɛ zo.”

Kɛzi Ɛbaye Ɔ Nloa Ɛ?

• Kɛzi mɛlɛbɛnwoaze nee abotane maa anzondwolɛ ba asafo ne anu ɛ?

• Duzu a bamaa Keleseɛnema ala atiakunlukɛnlɛma nee kpalɛyɛlɛ ali wɔ bɛ awuke nu a?

• Kɛ ɔkɛyɛ na diedi nee bɛ nwo zo ɛhomolɛ amaa Keleseɛnenli bie abɔ ye ahonle ne anwo bane ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli wɔ mukelɛ 28]

Kɛ ɔkɛyɛ na wɔapɛ edwɛkɛ mɔɔ ɔbahola yeayɛ butule la azo ɛ?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 29]

Sunsum ne ma ne anwo debiezukoalɛ bahola aboa wɔ abusua ne

[Nvoninli wɔ mukelɛ 30]

Saa yɛlɛ diedi nee bɛ nwo zo ɛhomolɛ a esiane boni a yɛbahoati a?