Onde wɛ mbetawɔka dia nyuma kaki Nzambi kɔlɔmbɔla?

‘Nyuma kayɛ kekɔ ɔlɔlɔ, tɔ kanɔmbɔlake lo mboka k’osembwe!’—OSAM. 143:10.

1, 2. a) Shila waaso amɔtshi wakakambe Jehowa la nyuma k’ekila dia wahɔ w’ekambi ande. b) Onde nyuma k’ekila kambaka olimu paka lo waaso wa lânde? Lembetshiya.

KAKƆNA kakoyɛ lo yimba etena kakanyiyayɛ olimu wakamba nyuma k’ekila? Onde wɛ kanyiyaka kɛnɛ kakasale Ngidiyɔna nde la Samisɔna? (Emb. 6:33, 34; 15:14, 15) Ondo wɛ ekɔ lo nkanyiya dia dihonga diaki la Akristo wa lo ntambe ka ntondo ndo dia wɔlamu waki la Stɛfano la ntondo k’ase Sheke. (Etsha 4:31; 6:15) Lo nshi yaso nyɛ, kayotota dia ɔngɛnɔngɛnɔ wonga lo nsanganya yaso ya weke ya wedja efula, di’olowanyi wele l’anangɛso l’akadiyɛso wadjama lo nkanu l’ɔtɛ wa lomangemange lawɔ ndo lo woho wataleke mpama olimu w’esambishelo? Bɛnyɛlɔ sɔ tshɛ mɛnyaka olimu wakamba nyuma k’ekila.

² Onde nyuma k’ekila kambaka olimu paka lo waaso wa lânde kana paka la ntondo k’akambo wa wolo efula? Ndooko! Ɔtɛkɛta waki Nzambi mbutaka dia Akristo wekɔ lo ‘nkɛndakɛnda la nyuma,’ wekɔ lo ‘nɔmbwama la nyuma’ ndo wekɔ lo ‘nsɛna lo nyuma.’ (Ngal. 5:16, 18, 25) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka dia nyuma k’ekila kokaka ntetemala monga la shɛngiya lo nsɛnɔ yaso. Lushi la lushi, sho pombaka nsɛngasɛnga Jehowa dia nde nɔmbɔla tokanyi, ɛtɛkɛta ndo etsha aso lo tshimbo ya nyuma kande. (Adia Osambu 143:10.) Naka sho mbetawɔ dia nyuma k’ekila nɔmbɔla nsɛnɔ yaso, kete tɔ kayotokimanyiya dia nkeketsha anto akina ndo dui sɔ diayotombola Nzambi.

3. a) Lande na keso l’ohomba wa nɔmbwama la nyuma k’ekila? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

³ Lande na kele ekɔ ohomba dia sho mbetawɔ nɔmbwama la nyuma k’ekila? Nɛ dia wolo okina nyangaka dia tahemɛ, mbuta ate wolo walɔshana la nyuma k’ekila. Afundelo mbelɛka wolo ɔsɔ ɔnɛ ‘demba,’ dialembetshiya woho wɛlɛso otsha lo pɛkato l’ɔtɛ weso kema kokele. (Adia Ngalatiya 5:17.) Kakɔna kalembetshiya mbetawɔ dia nɔmbwama la nyuma kaki Nzambi? Onde ekɔ wanya amɔtshi wa shikaa wakokaso ntakola dia ndɔshana la demba diaso diɛlɛ otsha lo pɛkato? Nyɛsɔ tɔsɛdingole ambola asɔ etena kakɛtshanyaso waonga samalo wakenga ‘olowa wa nyuma,’ mbuta ate ‘solo dia lotutsha, lɔsɛngɔ, ɔlɔlɔ, mbetawɔ, memakana ndo ndjakimɛ.’—Ngal. 5:22, 23.

Memakana ndo solo dia lotutsha mbidjaka wɔladi l’atei w’etshumanelo

4. Ngande wakimanyiya memakana ndo solo dia lotutsha dia wɔladi monga l’atei w’etshumanelo?

⁴ Adia Kolosai 3:12, 13. Memakana ndo solo dia lotutsha kambaka kâmɛ dia mbidja wɔladi l’atei w’etshumanelo. Waonga asɔ ahende tokimanyiyaka dia sho salɛ anto akambo w’ɔlɔlɔ, ntshikala ki etena katosalɛwɔ kɔlɔ ndo mbewɔ dia nsɔmbɔya etena katosalɛwɔ kana katɛkɛtawɔ kɔlɔ lo lokombo laso. Naka okakatanu ɔmɔtshi wambotomba lam’asaso l’osekaso Okristo, solo dia lotutsha ayotokimanyiya diaha sho mpekɔ ɔnangɛso kana kadiyɛso koko dia sho nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbidja wɔladi. Onde memakana ndo solo dia lotutsha ekɔ ohomba l’atei w’etshumanelo? Eelo, nɛ dia sho tshɛ tekɔ anto wele kema kokele.

5. Kakɔna kakatombe lam’asa Paulo nde la Baranaba, ndo dui sɔ ɛnyadiɔ?

 ⁵ Tende kɛnɛ kakatombe lam’asa Paulo nde la Baranaba. Vɔ akɔ ahende wakakambe kâmɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula dia ntɔla lokumu l’ɔlɔlɔ otsha la ntondo. Onto l’onto aki la waonga w’amɛna. Koko, lo diaaso dimɔtshi “tamu ta wulu takayala, ku vo wakatana.” (Etsha 15:36-39) Dikambo sɔ mɛnyaka dia kânga lam’asa ekambi waki Nzambi wakayakimɔ le nde, ekakatanu kokaka ntomba lo tena dimɔtshi. Naka Okristo ɔmɔtshi ambonga l’okakatanu lam’asande la osekande ombetawudi, kakɔna kakokande nsala diaha dikambo sɔ ndjolanya diɔtɔnganelo diele lam’asawɔ?

6, 7. a) Alako akɔna wa l’Afundelo wakokaso nkitanyiya la ntondo ka sawo dia lam’asaso l’osekaso ombetawudi ndjokoma owanu? b) Ɛlɔlɔ akɔna waya lo monga ‘suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta ndo aha mboka nkɛlɛ esadi’?

⁶ Oko wɛnya etelo k’ɔnɛ “tamu ta wulu,” owanu waki lam’asa Paulo nde la Baranaba wakatombe la shashimoya ndo waki wolo efula. Naka Okristo ɔmɔtshi ambɛna dia nkɛlɛ kamboyɛ etena kasawolande l’osekande ombetawudi dikambo dimɔtshi, kete ayonga dui dia lomba dia nde nkitanyiya dako diele lo Jakoba 1:19, 20 diata ɔnɛ: ‘Onto tshɛ pombaka monga suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta, aha mboka nkɛlɛ esadi nɛ dia nkɛlɛ k’onto hakotsha losembwe laki Nzambi.’ Lo ndjela waaso watanemande, nde mbeyaka mpemba dia ntshikitanya sawo, ditona kana nɔmba edimanyielo diaha nsawola la ntondo ka diɔ ndjokoma tshondo y’owanu.—Tuk. 12:16; 17:14; 29:11.

⁷ Ɛlɔlɔ akɔna waya lo nkitanyiya dako sɔ? Lo mbɔsa etena ka nɛmbɔhala, nɔmba Nzambi ekimanyielo ndo menda yoho yoleki dimɛna ya nkadimola, Okristo mɛnyaka dia nde ekɔ lo nɔmbwama la nyuma kaki Nzambi. (Tuk. 15:1, 28) L’ekimanyielo ka nyuma, nde kokaka nkɛnɛmɔla memakana ndo solo dia lotusha. Lo nsala ngasɔ, nde kitanyiyaka dako diele lo Efeso 4:26, 29 diata ɔnɛ: “Nyuki kele, ku tanyutshaki kolo . . . Diui dia kolo tadiutumbaki uma l’enyo anyu, keli paka aui w’ololo, weya mbudia antu uku ahumbawo, ne dia nfudiya wane wuka ngandji ka mamba.” Lo mɛtɛ, etena kongaso la memakana ndo la solo dia lotutsha, sho kimanyiyaka dia wɔladi ndo kâmɛ monga l’atei w’etshumanelo.

Keketsha nkumbo kayɛ lo monga la kɛtshi ndo la lɔsɛngɔ

8, 9. Kɛtshi ndo lɔsɛngɔ kɛdikɛdi na ndo shɛngiya yakɔna yele la waonga asɔ l’atei wa nkumbo?

⁸ Adia Efeso 4:31, 32; 5:8, 9. L’ɛnyɛlɔ ka lɔpɛpɛ lapɛpa ɔkɔkɛ kana ka ashi wa tshitshi lushi la yanyi ya wolo, kɛtshi ndo lɔsɛngɔ keketshaka. Waonga asɔ kimanyiyaka dia nkumbo monga dihole di’ɔngɛnɔngɛnɔ. Kɛtshi ekɔ dionga di’oshinga wolo diɛnama lo ndjasha l’otema ɔtɔi le anto akina, diɔ mɛnamaka oma l’etsha wakimanyiya ndo ɛtɛkɛta wakeketsha. Oko kɛtshi, lɔsɛngɔ ekɔ dionga di’ohomba efula diɛnama lo salɛ anto akina akambo w’ɛlɔlɔ.  Lɔ mɛnamaka lo monga la yimba ya lokaho. (Etsha 9:36, 39; 16:14, 15) Koko lɔsɛngɔ hakomɛ paka lâsɔ ato.

⁹ Lɔsɛngɔ ekɔ dionga dia dimɛna efula. Diɔ hadiolembetshiya tsho kɛnɛ kasalaso, koko diɔ mɛnyaka kɛnɛ koleki ohomba, mbuta ate woho weso. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka womoto ɔmɔtshi lalɔngɔsɔla olowa dia nde mbisha ase nkumbo kande. L’ɔkɔngɔ wa nde mbata olowa akɔ bɛtshi bɛtshi, nde ambɔsɛdingola bɛtshi tshɛ dia ndjashikikɛ ɔnɛ wambotshunda dimɛna ndo watahɔndɛ lâdiko kana l’etei. Woho akɔ wâmɛ mbele, lɔsɛngɔ latokimanyiya nyuma k’ekila dia sho monga lalɔ mɛnamaka l’akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ l’Okristo.

10. Kakɔna kakoka salema dia nkimanyiya ase nkumbo dia vɔ nkɛmɔla olowa wa nyuma?

¹⁰ Kakɔna kakoka nkimanyiya ose nkumbo k’Akristo tshɛ dia nde salanɛ akambo la kɛtshi ndo la lɔsɛngɔ? Ekɔ ohomba dia nkondja ewo k’oshika k’Ɔtɛkɛta waki Nzambi. (Kol. 3:9, 10) Ewandji ɛmɔtshi wa nkumbo mbidjaka wekelo w’olowa wa nyuma l’ekongelo kawɔ k’Ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo wa la dikɔlɔ wa lomingu la lomingu. Mbeka waonga amɔtshi wakenga olowa wa nyuma kema dikambo dia wolo. Lo nkamba la dihomɔ di’eyangelo diatanema l’Ɔtɛtɛla, nyɔsɔnɔlɛ waonga amtshi wakenga olowa wa nyuma wakokanyu mbeka. Nyu kokaka nsɛdingolaka kânga edingɔ engana watɛkɛta dia dionga dimɔtshi di’olowa wa nyuma lo lomingu l’edja ka mingu efula. Etena kasɛdingolanyu awui asɔ, nyadia ndo nyɔkɛtshanya avɛsa woshilami. Nyɔsɛdingole woho wakokanyu nkamba l’awui wekanyu ndo nyɔlɔmbɛ Jehowa dia nde ntshɔkɔla welo wadjanyu. (1 Tim. 4:15; 1 Joa. 5:14, 15) Onde wekelo wa ngasɔ kokaka mɛtɛ nkimanyiya ase nkumbo dia vɔ ntshikitanya toho tasalanɛwɔ akambo?

11, 12. Ngande wakakondja atshukanyi anɛi w’Akristo wahɔ oma lo wekelo w’awui wendana la lɔsɛngɔ?

¹¹ Wadi l’omi amɔtshi waki weke katshukana wakakombola dia ntondoya diwala diawɔ, wakɔshi yɛdikɔ ya salaka wekelo wa lotshimola w’olowa wa nyuma. Wahɔ akɔna wakawakondja? Wadi mbutaka ate: “Mbeka akambo efula wendana la lɔsɛngɔ akonge la shɛngiya ya wolo lo woho wakatahombe salanɛ akambo ntatɛ oma k’etena kɛsɔ. Wekelo ɔsɔ wakatokimanyiya dia sho monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo monga suke dia dimanyiyana. Vɔ wakatokimanyiya nto dia sho mbutaka ɔnɛ ‘losaka’ ndo ‘okimwe’ etena kaki dikambo sɔ ohomba.”

¹² Wadi l’omi akina w’Akristo wakahomana l’ekakatanu lo diwala diawɔ wakashihodia dia lɔsɛngɔ komonga lo diɔtɔnganelo diaki lam’asawɔ. Vɔ wakɔshi yɛdikɔ ya mbekaka awui wendana la lɔsɛngɔ kâmɛ. Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Omi mbohɔka ate: “Wekelo aso w’awui wendana la lɔsɛngɔ wakatokimanyiya  dia sho mɛna ohomba wa dimanyiyanaka lo mbikaka washo paka lo waonga w’amɛna wele l’olonganyi lo dihole dia sho kananɛka kɔlɔ. Takatatɛ ndeka ndjakiyanya dia wahɔ w’onto l’onto. Monga la lɔsɛngɔ akanɔmbaka dia dimi mimbola wadɛmi kanyi yande lo dikambo dimɔtshi aha la dimi momala l’ɔtɛ wa kɛnɛ kayondota. Dikambo sɔ nembetshiyaka dia lakahombaka mbahemɛ otako waki la mi. Etena kakatatatɛ nkɛnɛmɔla lɔsɛngɔ lo diwala diaso, takayotshikaka mbekelo ka ndjaswɛlɛ. Esadi eto takɛnyi dia tambotshungɔ oma lo waonga wa kɔlɔ walanya awala.” Onde nkumbo kayɛ kokaka nkondja wahɔ lo mbeka waonga wakenga olowa wa nyuma?

Tɔkɛnɛmɔlɛ mbetawɔ kânga lo woshɛshɛ

13. Oma lo wâle akɔna wendana la lonyuma laso wahombaso ndjalama?

¹³ Akristo pombaka mbetawɔ dia nyuma kaki Nzambi mbalɔmbɔla oyadi la ntondo k’anto kana lo woshɛshɛ. Ɛlɔ kɛnɛ l’andja waki Satana, esato wa mindo ndo tɔkɛnyɔ ta kɔlɔ tamboleka fulanɛ ahole tshɛ. Dui sɔ kokaka ndjodja lonyuma laso lo wâle. Kakɔna kahomba Okristo nsala? Ɔtɛkɛta waki Nzambi tolakaka ɔnɛ: “Nyunya akambu wa sonyi la wa kolo tshe. Nyetawo diui diunewo l’etema anyu la memakana; dio mbeya nshimbela nyumu yanyu.” (Jak. 1:21) Nyɛsɔ tende woho wakoka mbetawɔ, mbuta ate dionga dikina dia l’olowa wa nyuma tokimanyiya dia sho ntshikala pudipudi la ntondo ka Jehowa.

14. Ngande wakoka onto lele bu la mbetawɔ ndjosala akambo wa kɔlɔ?

¹⁴ Naka sho monga la mbetawɔ ka mɛtɛ, kete tayɔsa dia Jehowa Nzambi ekɔ onto la mɛtɛ mɛtɛ le so. Naka Nzambi kema onto la mɛtɛ mɛtɛ le so, kete sho kokaka ndjosala akambo wa kɔlɔ esadi eto. Tende kɛnɛ kakatombe l’atei w’ekambi waki Nzambi wa lo nshi y’edjedja. Jehowa akɛnya ɔprɔfɛta Ezekiyɛlɛ akambo wa kɔlɔ wakasalaka dihangamende lo woshɛshɛ lo mbotɛ ɔnɛ: “On’a untu, we henyi akambu watsha dihangamendi dia khumbu ka Isariyele lu usheshe, uku eli untu l’untu la esatu lu luudu landi? Vo mvutaka vati: [Jehowa] hatenyi, [Jehowa] amboseka kete.” (Ezek. 8:12) Onde wɛ akalembete kɛnɛ kakayakonya dia vɔ nsala dikambo sɔ? Vɔ wakafɔnyaka ɔnɛ Jehowa kɔmɛnaka kɛnɛ kakawasalaka. Jehowa komonga onto la mɛtɛ mɛtɛ le wɔ.

15. Ngande wele monga la mbetawɔ ka wolo le Jehowa tokokɛka?

¹⁵ Koko Yɔsɛfu kosala ngasɔ. Kânga mbakandangana la nkumbo kande ndo la ase wodja ande etale, Yɔsɛfu akatone dia nsala loseka nde la wadi aki Pɔtifara. Lande na? Nde akate ate: “Ukundi ukukimi ntsha munga kene ka wuki, la ntshela [Nzambi] kolo?” (Etat. 39:7-9) Eelo, Jehowa aki onto la mɛtɛ mɛtɛ le nde. Naka Nzambi ekɔ onto la mɛtɛ mɛtɛ le so, kete hatotenda esato wa mindo kana nsala dui tshɛ dieyaso ɔnɛ diayowonyangiya lo woshɛshɛ. Tayonga l’eshikikelo kele oko kɛnɛ kaki la omembi w’esambi lakembete ate: ‘Dimi layɔkɛndakɛndaka l’olowanyi w’otema ami l’etei ka luudu  lami. Dimi halokitsha kânga ɛngɔ ka kɔlɔ la ntondo kami.’—Osam. 101:2, 3.

Tolame etema aso lo monga la ndjakimɛ

16, 17. a) Oko wadilembetshiya dibuku dia Tukedi, ngande wakatondamaka “[ɔlɔngɔlɔngɔ w]aki kundjala la yimba” lo djonga ya nsala pɛkɛto? b) Oko wadiɛnya osato wele lo lɛkɛ 26, ngande wakoka dikambo dia ngasɔ tokomɛ ɛlɔ kɛnɛ oyadi ɛnɔnyi wele la so?

¹⁶ Ndjakimɛ, dionga di’ekomelo di’olowa wa nyuma tokimanyiya diaha sho nsala oseka dui tshɛ diatona Nzambi. Ndjakimɛ tokimanyiyaka dia sho nama etema aso. (Tuk. 4:23) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kele lo Tukedi 7:6-23, katɛkɛta dikambo dia “[ɔlɔngɔlɔngɔ w]aki kundjala la yimba” wakandama lo djonga yaki womoto kanga loseka. Nde akandama lo djonga shɔ etena kakandete “l’osese lu leke lutsha laka umuntu ako.” Ondo nde akete suke la lɛnɛ akadjasɛka womoto ɔsɔ l’ɔtɛ wa mposa ka mbeya akambo kaki la nde. Esadi eto, nde akashihodia dia enginya kande kakɔlɔmbɔla otsha lo “ekumelu ka lumu landi.”

¹⁷ Ngande wakakoke ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ mbewɔ dui dia kɔlɔ sɔ? Ele lo nkitanyiya dako diata ɔnɛ: “Tunganelaki utsha lu mbuka yandi.” (Tuk. 7:25) Wetshelo wakondjaso ele naka sho kombolaka nɔmbwama la nyuma kaki Nzambi, kete sho pombaka mbewɔ dikambo tshɛ diakoka todja l’ohemba. Yoho mɔtshi yakoka onto ndjela mboka k’enginya kaki “[ɔlɔngɔlɔngɔ w]aki kundjala la yimba” ele lo ndjasha lo wendelo w’esato wɛnyawɔ lo televiziɔ kana lo Ɛtɛrnɛtɛ. Oyadi nde nanga kana halangi, nde mbeyaka tɔkɔ l’esato walomialomia nsaki ya dieyanelo. Nde mbeyaka ndjonga la mbekelo ka kɔlɔ ka mendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka ndo dikambo sɔ diayoyonga la shɛngiya ya kɔlɔ lo nkum’otema kande ndo lo diɔtɔnganelo diele lam’asande la Nzambi. Dikambo sɔ kokaka ndjonga l’etombelo wa kɔlɔ lo lɔsɛnɔ lande l’otondo.—Adia Romo 8:5-8.

18. Tɛdikɔ takɔna takoka Okristo mbɔsa dia nama otema ande, ndo lande na kele dui sɔ nɔmbaka dia monga la ndjakimɛ?

¹⁸ Lo mɛtɛ, sho kokaka ndo pombaka mɛnya dia tekɔ la ndjakimɛ lo mbɔsa yɛdikɔ aha la ntshimbatshimba etena kahomanaso l’esato wa mindo. Koko ayonga dimɛna efula sho mbewɔ dikambo dia ngasɔ mbala kakɔ ɔtɔi. (Tuk. 22:3) Tɔshi tɛdikɔ ta shikaa dia sho ndjakokɛ ndo sho pombaka monga ndjakimɛ dia tikotsha. Ɛnyɛlɔ, nkamba l’ɔrdinatɛrɛ lo dihole diatɛna anto tshɛ kokaka tokokɛ. Anto amɔtshi mɛnaka dia ekɔ dimɛna efula nkamba la ɔrdinatɛrɛ kana menda televiziɔ paka etena kewɔ kâmɛ l’anto akina. Akina wakɔshi yɛdikɔ yaha nkamba l’Ɛtɛrnɛtɛ. (Adia Mateu 5:27-30.) Sho kokaka mbɔsa tɛdikɔ tshɛ tele ohomba dia sho ndjakokɛ ndo nkokɛ nkumbo kaso dia sho ntɛmɔla Jehowa “l’utema a pudipudi la uma lu khum’utema k’ololo, la uma lu mbetawo kaha la lukesu.”—1 Tim. 1:5.

19. Ɛtshɔkɔ akɔna wakondjaso etena ketawɔso dia nɔmbwama la nyuma k’ekila?

¹⁹ Waonga watokimanyiya nyuma k’ekila dia sho monga la wɔ telaka wahɔ efula. Memakana ndo solo dia lotutsha kimanyiyaka dia wɔladi monga l’atei w’etshumanelo. Kɛtshi ndo lɔsɛngɔ kimanyiyaka dia ɔngɛnɔngɛnɔ monga l’atei wa nkumbo. Mbetawɔ ndo ndjakimɛ tokimanyiyaka dia sho ntshikala suke suke la Jehowa ndo monga pudipudi la ntondo kande. Ndo nto Ngalatiya 6:8 toshaka eshikikelo kɛnɛ: “One latuneka lu nyuma, ayuna lumu la pundju uma le nyuma.” Eelo, lo tshimbo y’olambo wa Kristo Jehowa ayokamba la nyuma k’ekila dia mbisha wanɛ wetawɔ dia nɔmbwama latɔ lɔsɛnɔ laha l’ekomelo.

Ngande wayoyokadimola?

• Ngande wele memakana ndo solo dia lotutsha kimanyiyaka dia wɔladi monga l’atei w’etshumanelo?

• Kakɔna kakoka nkimanyiya Akristo dia vɔ monga la kɛtshi ndo la lɔsɛngɔ lo mvudu yawɔ?

• Ngande wakimanyiya mbetawɔ la ndjakimɛ Okristo dia nde nama otema ande?

[Ambola wa wekelo]

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

Ngande wakokayɛ mbewɔ diaha sawo ndjokoma owanu?

[Osato wa lo lɛkɛ 25]

Wekelo wa waonga wa l’olowa wa nyuma mbelaka nkumbo ɛtshɔkɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 26]

Wâle akɔna wewɔso lo nkɛnɛmɔla mbetawɔ ndo ndjakimɛ?