Xana U Pfumela Ku Kongomisiwa Hi Moya Wa Xikwembu?
Xana U Pfumela Ku Kongomisiwa Hi Moya Wa Xikwembu?
“Moya wa wena i wunene; onge wu nga ndzi kongomisa etikweni ra vululami.”—PS. 143:10.
1, 2. (a) Vula swiendlakalo swin’wana leswi eka swona Yehovha a tirhiseke moya lowo kwetsima leswaku a pfuna valandzeri vakwe. (b) Xana moya lowo kwetsima wu tirha ntsena eminkarhini yo hlawuleka? Hlamusela.
IYINI leswi taka emianakanyweni ya wena loko u ehleketa hi ndlela leyi moya lowo kwetsima wu tirhaka ha yona? Xana u ehleketa hi swiendlo leswikulu swa Gidiyoni na Samsoni? (Vaav. 6:33, 34; 15:14, 15) Kumbexana u ehleketa hi xivindzi xa Vakreste vo sungula kumbe hi ku rhula loku Stefano a ku kombiseke loko a yime emahlweni ka huvo ya Sanedri. (Mint. 4:31; 6:15) Ku vuriwa yini manguva lawa hi ntsako lowukulu lowu vaka kona emintsombanweni ya hina ya matiko, ku tshembeka ka vamakwerhu lava khotsiweke hikwalaho ka leswi va nga hlanganyeliki eka tipolitiki ni ndlela leyi hlamarisaka leyi ntirho wo chumayela wu kulaka ha yona? Swikombiso leswi hinkwaswo swi nyikela vumbhoni bya ndlela leyi moya lowo kwetsima wu tirhaka ha yona.
2 Xana moya lowo kwetsima wu tirha ntsena eminkarhini yo hlawuleka kumbe eswiyin’weni swo hlamarisa? Nikatsongo. Rito ra Xikwembu ri vulavula hi ku “famba hi moya,” ku “kongomisiwa hi moya” ni ku “hanya hi moya” ka Vakreste. (Gal. 5:16, 18, 25) Swiga leswi swi kombisa leswaku moya lowo kwetsima wu nga kota ku kongomisa vutomi bya hina nkarhi hinkwawo. Siku ni siku, hi fanele hi kombela Yehovha leswaku a kongomisa miehleketo, mavulavulelo ni swiendlo swa hina hi moya wakwe lowo kwetsima. (Hlaya Pisalema 143:10.) Loko hi wu pfumelela wu tirha evuton’wini bya hina, wu ta endla leswaku hi va ni timfanelo leti phyuphyisaka van’wana ni leti dzunisaka Xikwembu.
3. (a) Ha yini hi lava ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa?
3 Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi kongomisiwa hi moya lowo kwetsima? Hikuva ku ni nsusumeto wun’wana lowu lavaka ku hi lawula lowu lwisanaka ni moya lowo kwetsima. Nsusumeto wolowo hi lowu Matsalwa ma wu vulaka “nyama,” ku nga mboyamelo wa miri wa hina wa ku endla xidyoho, lowu hi tswariweke na wona tanihi leswi hi nga vana va Adamu. (Hlaya Vagalatiya 5:17.) Kutani i yini leswi katsekaka loko hi pfumelela ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu? Xana ma kona magoza ya xiviri lawa hi nga ma tekaka leswaku hi lwisana ni vudyoho bya nyama ya hina? A hi tlhuvutseni swivutiso leswi loko hi ri karhi hi kambisisa timfanelo leti saleke ta tsevu ta “mihandzu ya moya,” ku nga “mbilu yo leha, musa, vunene, ripfumelo, ku olova [ni] ku tikhoma.”—Gal. 5:22, 23.
Ku Olova Ni Mbilu Yo Leha Swi Kondletela Ku Rhula eVandlheni
4. Ku olova ni mbilu yo leha swi nga hoxa njhani xandla eku kondleteleni ka ku rhula evandlheni?
4 Hlaya Vakolosa 3:12, 13. Ku olova ni mbilu yo leha swa tirhisana ku kondletela ku rhula evandlheni. Timfanelo letimbirhi ta mihandzu ya moya ti hi pfuna ku kombisa van’wana tintswalo, ku rhurisa mbilu loko hi tlhontlhiwa ni ku papalata ku tlherisela loko van’wana va hi byela kumbe va hi endla swilo swo biha. Loko hi tlulane milenge ni Mukreste-kulorhi, mbilu yo leha kumbe ku lehisa mbilu ku ta hi pfuna leswaku hi nga n’wi heleli mbilu makwerhu kambe hi endla xin’wana ni xin’wana lexi hi nga xi kotaka leswaku hi lunghisa mhaka ya kona. Xana ku olova ni ku lehisa mbilu swa laveka hakunene evandlheni? Ina, hikuva hinkwerhu a hi hetisekanga.
5. I yini leswi humeleleke eka Pawulo na Barnaba naswona leswi swi kandziyisa yini?
5 Kambisisa leswi humeleleke eka Pawulo na Barnaba. Va tirhe swin’we malembe yo tala eku chumayeleni ka mahungu lamanene. Havumbirhi bya vona a va ri ni timfanelo letinene. Kambe siku rin’wana “ku pfuke mholovo yo chavisa, lerova va hambana.” (Mint. 15:36-39) Mhaka leyi yi kandziyisa leswaku hambi ku ri exikarhi ka malandza ya Xikwembu lama tinyiketeleke, minkarhi yin’wana ku ta pfuka timholovo. Loko Mukreste a tlulane milenge ni mupfumeri-kulobye, i yini leswi a nga ha swi endlaka leswaku a sivela mholovo yoleyo leswaku yi nga kuli lerova yi onha vuxaka bya vona ku ringana nkarhi wo leha?
6, 7. (a) Hi yihi ndzayo ya Matsalwa leyi hi nga yi tirhisaka loko mholovo exikarhi ka hina ni mupfumeri-kulorhi yi nga si kula? (b) Hi byihi vuyelo bya ku “hatlisa emhakeni yo twa, [ku] nonoka emhakeni yo vulavula, [ni ku] nonoka emhakeni ya vukarhi”?
6 Hilaha swi kombisiwaka hakona hi xiga lexi nge “ku pfuke mholovo yo chavisa,” ku tlulana milenge ka Pawulo na Barnaba ku endleke hi xitshuketa naswona a ku ri kukulu. Loko Mukreste a twa leswaku u sungula ku kariha loko a vulavula ni mupfumeri-kulobye hi mholovo leyi va nga na yona, u ta va a endla hi vutlhari ku yingisa ndzayo leyi nga eka Yakobo 1:19, 20 leyi nge: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a hatlisa emhakeni yo twa, a nonoka emhakeni yo vulavula, a nonoka emhakeni ya vukarhi; hikuva vukarhi bya munhu a byi ku endli ku lulama ka Xikwembu.” A nga ha ringeta ku vulavula hi swin’wana, a yi vekela nkarhi wun’wana kumbe a famba mholovo yoleyo yi nga si kula, swi ya hileswaku swiyimo swa kona swi njhani.—Swiv. 12:16; 17:14; 29:11.
7 Hi byihi vuyelo byo tirhisa ndzayo leyi? Mukreste u ta kombisa leswaku u pfumelela ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu loko a tinyika nkarhi wo rhurisa mbilu, wo khongela hi mholovo yoleyo ni ku kambisisa ndlela leyinene yo hlamula. (Swiv. 15:1, 28) Loko a kongomisiwa hi moya wolowo, a nga kombisa ku olova ni mbilu yo leha. Xisweswo a lunghekela ku yingisa ndzayo leyi nga eka Vaefesa 4:26, 29 leyi nge: “Karihani, kambe mi nga dyohi . . . Rito ro bola ri nga humi enon’wini wa n’wina, kambe a ku hume rito rin’wana ni rin’wana lerinene leri akaka hi ku landza xilaveko xa kona, leswaku ri nghenisa leswi tsakisaka eka lava swi twaka.” Hakunene loko hi hlakulela ku olova ni mbilu yo leha, hi hoxa xandla eku kondleteleni ka ku rhula ni vun’we evandlheni.
Phyuphyisa Ndyangu Wa Wena Hi Ku Va Ni Musa Ni Vunene
8, 9. Musa ni vunene i yini naswona timfanelo leti ti pfuna njhani endyangwini?
8 Hlaya Vaefesa 4:31, 32; 5:8, 9. Ku fana ni rimoyana leri holeke ni xakunwa lexi timulaka, musa ni vunene swa phyuphyisa. Timfanelo leti ti endla leswaku endyangwini ku tsakisa. Musa i mfanelo leyi rhandzekaka leyi munhu a yi kombisaka hileswi a khathalaka swinene hi van’wana naswona sweswo swi vonaka hi swiendlo leswinene ni marito lama khutazaka. Ku fana ni musa, vunene i mfanelo leyinene leyi kombisiwaka hi swiendlo leswi pfunaka van’wana. Yi vonaka hi moya wa ku hanana. (Mint. 9:36, 39; 16:14, 15) Kambe vunene byi katsa nchumu wun’wana.
9 Vunene i ku va ni vumunhu. A byi katsi ntsena leswi hi swi endlaka, kambe ngopfu-ngopfu leswi hina hi nga swona. Byi fana ni mbhandzu lowu tsokombelaka lowu nga bolangiki ehandle ni le ndzeni. Hilaha ku fanaka, vunene lebyi tisiwaka hi moya lowo kwetsima byi vonaka evuton’wini hinkwabyo bya Mukreste.
10. I yini leswi nga endliwaka ku pfuna swirho swa mindyangu leswaku swi hlakulela timfanelo ta moya lowo kwetsima?
10 Endyangwini wa Mukreste, i yini leswi nga pfunaka swirho swa ndyangu ku kombana musa ni vunene? Vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu byi pfuna swinene. (Kol. 3:9, 10) Tinhloko tin’wana ta mindyangu ti hlela ku dyondza hi timfanelo ta moya lowo kwetsima eka Vugandzeri bya tona bya Ndyangu bya vhiki na vhiki. A swi tiki ku dyondza hi timfanelo teto. Hlawula rungula leri vulavulaka hi mfanelo yin’wana ni yin’wana ya moya lowo kwetsima hi ku tirhisa switirhisiwa swo endla ndzavisiso leswi nga kona hi ririmi ra wena. U nga ha hlaya tindzimana ti nga ri tingani hi vhiki, u heta mavhiki yo hlayanyana u ri karhi u dyondza hi mfanelo ha yin’we. Loko u ri karhi u dyondza rungula ra kona, hlaya u tlhela u tlhuvutsa matsalwa lama kombisiweke. Lava tindlela leti u nga swi tirhisaka ha tona leswi u swi dyondzaka ni ku khongela eka Yehovha leswaku a katekisa matshalatshala ya wena. (1 Tim. 4:15; 1 Yoh. 5:14, 15) Xana dyondzo yoleyo yi nga swi pfuna swirho swa ndyangu leswaku swi khomana kahle?
11, 12. Mimpatswa yimbirhi ya Vakreste yi vuyeriwe njhani hi ku dyondza hi musa?
11 Vatekani van’wana va Vakreste lava ha riki vantshwa lava lavaka ku va ni vukati lebyi tsakisaka, va endle xiboho xo va ni dyondzo leyi dzikeke ya timfanelo ta moya lowo kwetsima. Va vuyeriwe njhani? Nsati wa kona u ri: “Ku dyondza leswi engetelekeke hi musa wa rirhandzu swi hi pfune leswaku hi khomana kahle ku ta fikela namuntlha. Swi hi dyondzise ku pfumelelana ni swiyimo swin’we ni ku rivalela. Swi tlhele swi hi dyondzisa ku vula hi ku ‘ndza nkhensa’ nileswaku ‘ndzi khomele’ loko swi fanerile.”
12 Vatekani van’wana lava nga Vakreste lava a va ri ni swiphiqo evukatini, va xiye leswaku a va nga ri na wona musa. Va endle xiboho xo dyondza hi musa. Ku ve ni vuyelo byihi? Nuna wa kona u ri: “Ku dyondza hi musa swi hi pfune hi xiya leswaku hi fanele hi ehleketelelana leswinene ematshan’weni ya leswo biha naswona hi languta leswinene eka hina. Hi sungule ku swi khathalela swinene swilaveko swa hina. Ku va ni musa swi katsa ku kombela nsati wa mina leswaku a vula leswi nga embilwini yakwe handle ko va ndzi khunguvanyisiwa hi leswi a swi vulaka. Leswi swi ndzi bohe leswaku ndzi tshika ku tikukumuxa. Loko hi sungule ku va ni musa evukatini bya hina, hakatsongo-tsongo hi tshike ku tiyimelela. Sweswo swi endle leswaku hi va lava ntshunxekeke evuton’wini bya hina.” Xana ndyangu wa wena wu nga vuyeriwa hi ku dyondza hi timfanelo ta moya lowo kwetsima?
Kombisa Ripfumelo Loko U Ri eXihundleni
13. Hi rihi khombo leri nga dlayaka vuxaka bya hina na Yehovha leri hi faneleke hi tivonela eka rona?
13 Vakreste va fanele va pfumelela moya wa Xikwembu wu va kongomisa loko va ri erivaleni ni le xihundleni. Namuntlha, misava ya Sathana yi tele swifaniso swa manyala ni vuhungasi lebyi thyakeke. Leswi swi nga dlaya vuxaka bya hina na Yehovha. Mukreste u fanele a endla yini? Rito ra Xikwembu ri hi nyika ndzayo leyi: “Cukumetani thyaka hinkwaro ni nchumu lowu nga fanelangiki, ku nga vubihi, kutani mi ku amukela hi ku rhula ku nghenisiwa ka rito leri kotaka ku ponisa mimoya-xiviri ya n’wina.” (Yak. 1:21) A hi kambisiseni ndlela leyi ripfumelo, ku nga mfanelo yin’wana ya moya lowo kwetsima, ri nga hi pfunaka ha yona ku tshama hi basile emahlweni ka Yehovha.
14. Ku pfumala ripfumelo swi nga endla munhu a dyoha hi ndlela yihi?
14 Ku va ni ripfumelo swi vula leswaku hi teka Yehovha Xikwembu tanihi munhu wa xiviri. Loko Xikwembu xi nga ri xa xiviri eka hina, swi nga olova leswaku hi dyoha. Kambisisa leswi humeleleke eka vanhu va Xikwembu eminkarhini ya khale. Yehovha u kombe muprofeta Ezekiyele leswaku a ku endliwa swilo leswi nyenyetsaka exihundleni, a ku: “Xana u swi vonile, Wena n’wana wa munhu, leswi lava va kuleke va yindlu ya Israyele va swi endlaka emunyameni, un’wana ni un’wana ekamareni ra le ndzeni ra nkombiso wakwe? Hikuva va ri, ‘Yehovha a nga hi voni. Yehovha u ri siyile tiko leri.’” (Ezek. 8:12) Xana wa swi xiya leswaku i yini leswi hoxeke xandla eka xiphiqo xexo? A va nga pfumeli leswaku Yehovha a a swi vona leswi a va swi endla. Yehovha a a nga ri wa xiviri eka vona.
15. Ku va ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha swi hi sirhelela njhani?
15 Ku hambana ni sweswo, xiya xikombiso xa Yosefa. Hambileswi Yosefa a a tshama ekule ni ndyangu wa ka vona ni vanhu va rikwavo, u arile ku endla vuoswi ni nsati wa Potifaro. Ha yini? U te: “Ndzi nga byi endlisa ku yini vubihi lebyi lebyikulu ndzi dyohela Xikwembu hakunene?” (Gen. 39:7-9) Hakunene Yehovha a a ri wa xiviri eka yena. Loko Xikwembu xi ri xa xiviri eka hina, a hi nge hlaleli vuhungasi lebyi thyakeke kumbe hi endla nchumu wihi na wihi exihundleni lowu hi swi tivaka leswaku Xikwembu xa wu venga. Hi ta tiyimisela ku fana ni mupisalema loyi a yimbeleleke a ku: “Ndzi ta famba-famba hi ku tshembeka ka mbilu ya mina endzeni ka yindlu ya mina. A ndzi nge veki nchumu lowu nga pfuniki nchumu emahlweni ka mahlo ya mina.”—Ps. 101:2, 3.
Hlayisa Mbilu Ya Wena Hi Ku Tikhoma
16, 17. (a) Hilaha swi hlamuseriweke hakona ebukwini ya Swivuriso, “jaha leri nga ni mbilu leyi pfumalaka vutlhari” ri phasiwe njhani hi xidyoho? (b) Hilaha swi kombisiweke hakona eka tluka 26, nchumu lowu fanaka wu nga humelela njhani namuntlha ku nga khathariseki leswaku munhu wa kona u ni malembe mangani?
16 Ku tikhoma, ku nga mfanelo yo hetelela ya moya lowo kwetsima, ku hi pfuna leswaku hi nga endli swilo leswi Xikwembu xi swi yirisaka. Ku nga hi pfuna leswaku hi hlayisa mbilu ya hina. (Swiv. 4:23) Kambisisa mhaka leyi nga eka Swivuriso 7:6-23, leyi hlamuselaka ndlela leyi “jaha leri nga ni mbilu leyi pfumalaka vutlhari” ri yengiwaka ha yona hi marhengu ya nghwavava. Ra phasiwa endzhaku ko “hundza hi xitarata ekusuhi ni yinhla ya yena.” Kumbexana ri ye endhawini leyi nghwavava leyi yi tshamaka eka yona hileswi a ri lava ku tiva leswaku ku humelela yini. Ri tsandzeka ku hatla ri xiya leswaku goza leri ri ri tekaka i ra vuphukuphuku leri “[katsaka] moya-xiviri wa rona.”
17 Jaha leri a ri ta va ri xi papalate njhani xihoxo lexi lexi nga ni khombo? Hi ku yingisa xilemukiso lexi nge: “Mi nga rhendzeleki etindleleni takwe.” (Swiv. 7:25) Hi kuma dyondzo leyi: Loko hi lava ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu, hi fanele hi papalata ku tihoxa eswiyin’weni leswi ringaka. Ndlela yin’wana leyi munhu a nga rhendzelekaka endleleni ya vuphukuphuku ya “jaha leri nga ni mbilu leyi pfumalaka vutlhari” i ku cinca-cinca switichi swa thelevhixini kumbe ku nghena-nghena eka ti-web site ta le ka Internet a nga tivi leswi a swi lavaka. Ku nga khathariseki leswaku u endla tano hi xikongomelo kumbe e-e, hi xitshuketa a nga ha tikuma a ri eku hlaleleni ka swifaniso leswi pfuxaka ku navela ka rimbewu. Hakatsongo-tsongo a nga ha sungula ku va ni mukhuva wo hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu leswi nga ri vavisaka ngopfu ripfalo rakwe ni vuxaka byakwe ni Xikwembu. Sweswo swi nga khumba ni vutomi byakwe.—Hlaya Varhoma 8:5-8.
18. Hi swihi swipimelo leswi Mukreste a nga ha tivekelaka swona leswaku a hlayisa mbilu yakwe naswona sweswo swi katsa ku tikhoma hi ndlela yihi?
18 I ntiyiso leswaku hi fanele hi tikhoma hi ku teka goza hi xihatla loko ku humelela swifaniso leswi pfuxaka ku navela ka rimbewu. Kambe lexi nga pfunaka swinene i ku papalata xiyimo xexo hi ku helela! (Swiv. 22:3) Ku tivekela swipimelo ni ku swi hlayisa swi lava ku tikhoma. Hi xikombiso, ku veka khompyuta endhawini leyi van’wana va kotaka ku vona leswi u swi endlaka swi nga ku sirhelela. Van’wana va kuma leswaku swa pfuna ku tirhisa khompyuta kumbe ku hlalela thelevhixini ntsena loko van’wana va ri kona. Kasi van’wana va endle xiboho xa ku nga vi na yona Internet. (Hlaya Matewu 5:27-30.) Onge hi nga tivekela swipimelo swihi ni swihi leswi lavekaka leswaku hi tisirhelela hina swin’we ni mindyangu ya hina leswaku hi kota ku gandzela Yehovha swi huma “embilwini yo basa ni le ripfalweni lerinene ni le ripfumelweni leri nga riki na vukanganyisi.”—1 Tim. 1:5.
19. Ku pfumelela ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima swi tisa mikateko yihi?
19 Timfanelo leti munhu a vaka na tona hileswi moya lowo kwetsima wu tirhaka eka yena ti tisa mikateko yo tala. Ku olova ni mbilu yo leha swi kondletela ku rhula evandlheni. Musa ni vunene swi tisa ntsako endyangwini. Ripfumelo ni ku tikhoma swi hi pfuna leswaku hi tshama hi ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha ni ku tshama hi basile emahlweni kakwe. Ku tlula kwalaho, Vagalatiya 6:8 ya hi tiyisekisa: “Loyi a byalelaka moya u ta tshovela vutomi lebyi nga heriki emoyeni.” Hi ku pfumelelana ni nkutsulo wa Kreste, Yehovha u ta tirhisa moya wakwe lowo kwetsima leswaku a va nyika vutomi lebyi nga heriki lava pfumelaka ku kongomisiwa hi moya wakwe.
U Nga Hlamula Njhani?
• Ku olova ni mbilu yo leha swi kondletela ku rhula evandlheni hi ndlela yihi?
• I yini leswi nga pfunaka Vakreste ku kombisa musa ni vunene ekaya?
• Ripfumelo ni ku tikhoma swi nga n’wi pfuna njhani Mukreste leswaku a hlayisa mbilu yakwe?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
U nga yi sivela njhani mholovo leswaku yi nga kuli?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Ku dyondza hi timfanelo ta moya lowo kwetsima swi nga vuyerisa ndyangu wa wena
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Hi wahi makhombo lawa hi ma papalataka hi ku va ni ripfumelo ni ku tikhoma?