Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Miná Nibii Kpakpai Babaoo

Miná Nibii Kpakpai Babaoo

Miná Nibii Kpakpai Babaoo

Mɔ ni gba ji Arthur Bonno

AFI lɛ ji afi 1951. No mli lɛ mi kɛ miŋa, Edith, yɛ kpokpaa wulu nɔ kpee ko shishi ni wɔnu adafitswaa akɛ abaafee kpee kɛha mɛi ni miisumɔ ni amɛyasɔmɔ akɛ maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi.

Mikɛ miishɛɛ kɛɛ lɛ akɛ: “Ha wɔyabo toi!”

Edith here nɔ akɛ: “Art, wɔnyɛŋ wɔtsu!”

“Edie, bo lɛ ha wɔyabo toi kɛkɛ.”

Beni agbe kpee lɛ naa lɛ, akɛ Gilead Skul lɛ gbɛbimɔ woji ha.

Mikɛɛ lɛ akɛ: “Ha wɔŋmala nɔ nii.”

“Shi Art, te wɔbaafee wɔwekumɛi lɛ tɛŋŋ?”

Nakai kpokpaa wulu nɔ kpee lɛ sɛɛ aaafee afi kome kɛ fã lɛ wɔtee Gilead Skul lɛ eko, ni aha wɔyasɔmɔ yɛ Ecuador yɛ Amerika Wuoyigbɛ.

Taakɛ ekolɛ okadi yɛ sanegbaa ni tee nɔ yɛ mi kɛ miŋa teŋ yɛ nakai kpokpaa wulu nɔ kpee lɛ shishi lɛ mli lɛ, miwieɔ kɛ ekãa ni miheɔ miyeɔ akɛ nɔ fɛɛ nɔ ni wɔkpɛɔ wɔyiŋ akɛ wɔbaafee lɛ wɔbaanyɛ wɔfee. Shi Edith lɛ, emli jɔ ni ele he ni enyɛmɔ yawaa. Beni edaa yɛ Elizabeth, ni ji maŋ bibioo ko ni yɔɔ Pennsylvania, yɛ U.S.A. lɛ, no mli lɛ eshiko shĩa kɛyako he ko shɔŋŋ loo ekɛ maŋsɛɛbii ekpeko dã. No mli lɛ ewa kɛha lɛ akɛ ebaashi ewekumɛi lɛ. Fɛɛ sɛɛ lɛ, ejɛ etsui fɛɛ mli ekpɛlɛ nɔ akɛ ebaayasɔmɔ yɛ maŋsɛɛ. Wɔyashɛ Ecuador yɛ afi 1954, ni wɔsɔmɔ yɛ maŋ nɛɛ mli akɛ maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi kɛbashi ŋmɛnɛ. Yɛ afii abɔ ni wɔkɛhi biɛ lɛ mli lɛ, wɔná nibii kpakpa babaoo. Ani obaasumɔ ni ole nibii nɛɛ ateŋ ekomɛi?

Niiashikpamɔi Kpakpai

He ni aha wɔyasɔmɔ yɛ klɛŋklɛŋ ji Ecuador maŋtiase ni ji Quito, ni yɔɔ Andes Gɔji lɛ eko nɔ lɛ; gɔŋ ni kwɔlɛ aaafee mitai 2,850 lɛ. Wɔkɛ oketeke kɛ tsɔne wulu ko fã gbɛ gbii enyɔ kɛjɛ ŋshɔnaa maŋ ni ji Guayaquil lɛ kɛtee jɛmɛ—gbɛ ni amrɔ nɛɛ kɛ́ akɛ kɔɔyɔŋ lɛlɛ miifã lɛ eheɔ minitii 30 pɛ lɛ! Wɔkɛ afii ejwɛ sɔmɔ yɛ Quito, ni wɔná miishɛɛ waa, ni wɔhiɛ kpaŋ nɔ. Kɛkɛ ni yɛ afi 1958 lɛ, nɔ ko kpakpa kroko ba: Afɔ̃ wɔ nine ni wɔyasɔmɔ yɛ kpokpaa nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ mli.

No beaŋ lɛ, kpokpai bibii enyɔ pɛ yɔɔ maŋ muu lɛ fɛɛ nɔ. No hewɔ lɛ, kɛfata asafoi ni wɔsaraa lɛ he lɛ, yɛ afi lɛ mli lɛ, wɔkɛ otsii babaoo yashiɛɔ yɛ maji bibii ni maŋ lɛ nɔ shikwɛ̃ɛbii lɛ yɔɔ mli ni Odasefoi bɛ jɛmɛ lɛ amli. Maji bibii nɛɛ ni atsɛɔ amɛ pueblos lɛ amli wɔɔhei lɛ edaaa ni samfɛji bɛ he, ni yɛ saatsei ekomekomei ni yɔɔ amɛmli lɛ sɛɛ lɛ, nɔ ko nɔ ko bɛ mli dɔŋŋ. Wɔhiɛ tso adeka ko ni nibii tamɔ glasin stoovi, tsɛŋsi, plɛtei, okpolu, saanɔboi, tɔŋtɔŋ buu, atadei, adafitswaa woji memeji, kɛ nibii krokomɛi yɔɔ mli. Wɔkɛ adafitswaa woji lɛ tsimɔɔ fɔji ni yɔɔ gbogboi lɛ ahe lɛ bɔni afee ni ewa kɛha obishii akɛ amɛaabote tsu lɛ mli.

Eyɛ mli akɛ tsũi nɛɛ amli ewo duŋ ni emli bɛ fɛo moŋ, shi kɛ́ wɔkai saji ni wɔgba gbɛkɛgbɛkɛ beni wɔta saatso lɛ nɔ, wɔmiiye niyenii ni bɛ sokoo ni wɔhoo yɛ glasin stoovi lɛ nɔ lɛ, wɔnáa miishɛɛ pam. Akɛni kɛ́ nɔ ko ba mijwɛŋmɔ mli lɛ misumɔɔ ni matsu he nii nɔŋŋ hewɔ lɛ, bei pii lɛ misusuuu nii ahe dani miwieɔ, no hewɔ lɛ bei komɛi lɛ miŋa kɛ bei ni yɔɔ kpoo nɛɛ tsuɔ nii ni etsĩɔ bɔ ni manyɛ mikɛ hiɛshikamɔ atsu nii koni mikɛ nyɛmimɛi ni wɔyasaraa lɛ awie yɛ gbɛ kpakpa nɔ lɛ tã. Mibo lɛ toi, ni misaramɔi lɛ bafee nɔ ni woɔ mɔ hewalɛ waa. Kɛfata he lɛ, kɛ́ miwie mɔ ko he yɛ gbɛ ni esaaa nɔ lɛ, ekɛ ehe wooo sanegbaa lɛ mli. Ni no ye ebua mi ni mitee nɔ miná minyɛmimɛi lɛ ahe jwɛŋmɔ kpakpa. Shi sane ni wɔgbaa gbɛkɛgbɛkɛ lɛ kɔɔ otii ni wɔkase kɛjɛ Buu-Mɔɔ mli saji amli kɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli niiashikpamɔi ni wɔná yɛ nakai gbi lɛ mli lɛ he titri. Ni mɛɛ niiashikpamɔi ni yɔɔ miishɛɛ po wɔná nɛkɛ!

Bɔ ni Fee ni Wɔna Carlos

Yɛ maŋ ni ji Jipijapa, ni yɔɔ Ecuador anaigbɛ lɛ mli lɛ, atsĩ mɔ ko ni yɔɔ wiemɔ lɛ he miishɛɛ lɛ gbɛ́i tã atsɔɔ wɔ—egbɛ́i ni ji Carlos Mejía lɛ pɛ, shi atsɔɔɔ wɔ he ni eyɔɔ. Nakai leebi lɛ, beni wɔje kpo kɛjɛ tsũ ni wɔyahai lɛ mli lɛ, no mli lɛ wɔleee he ni wɔbaabɔi lɛ taomɔ kɛjɛ, no hewɔ lɛ wɔyi mli kɛkɛ. Akɛni nugbɔ nɛ waa yɛ gbɛkɛ ni tsɔ hiɛ lɛ mli hewɔ lɛ, ehe bahia ni wɔkwɛ jogbaŋŋ koni wɔkanyɔ bui ni ŋmɔtɔ yɔɔ amɛmli ni yɔɔ gbɛjegbɛi ni awoko nɔ kootaa lɛ nɔ lɛ amli. Minyiɛ miŋa hiɛ kɛkɛ ni trukaa lɛ, ebo kɛ hejaramɔ yɛ misɛɛ akɛ, “Art!” Mitsɔ misɛɛ ni mina akɛ ŋmɔtɔ efu Edie kɛbashi enakutso nɔ. Nɔ ni mina lɛ yɛ ŋmɔlɔ aahu akɛ kɛjeee bɔ ni ehiɛ efee mɔbɔmɔbɔ lɛ kulɛ, maŋmɔ.

Minyɛ migbala lɛ kɛjɛ ŋmɔtɔ lɛ mli, shi tokota ni ewo lɛ ka mli. No mli lɛ gbekɛ nuu ko kɛ gbekɛ yoo ko miikwɛ wɔ, no hewɔ lɛ mikɛɛ amɛ akɛ, “Maha nyɛ shika kɛ́ nyɛjie tokota lɛ kɛjɛ ŋmɔtɔ lɛ mli.” Oona kɛ onaaa lɛ, amɛjie tokota lɛ, shi esa akɛ Edie aná he ko ni efɔ ŋmɔtɔ lɛ. No mli lɛ gbekɛbii lɛ amami miikwɛ nɔ ni yaa nɔ lɛ, ni efɔ̃ wɔ nine kɛba eshĩa lɛ, ni eye ebua miŋa ni efɔ enaji ahe, ni yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ gbekɛbii lɛ hu fɔ tokota ni ewo ŋmɔtɔ lɛ he. Shi dani wɔbaashi lɛ, nɔ ko kpakpa ba. Mibi yoo lɛ kɛji ele he ni wɔbaana nuu ko ni atsɛɔ lɛ Carlos Mejía lɛ yɛ lo. Efee lɛ naakpɛɛ, ni ekɛɛ akɛ, “Miwu ni.” Sɛɛ mli lɛ, wɔkɛ amɛ bɔi Biblia lɛ kasemɔ, ni yɛ naagbee lɛ abaptisi nakai weku lɛ mlibii lɛ fɛɛ. Afii komɛi asɛɛ lɛ, Carlos, eŋa, kɛ amɛbii lɛ ateŋ mɛi enyɔ batsɔmɔ gbɛgbalɔi krɛdɛi.

Gbɛfãi ni Bɛ Mlɛo —Gbɔfeemɔ ni Taa Mɔ Tsuiŋ

Gbɛfãa yɛ kpokpaa nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ bɛ mlɛo. Wɔkɛ bɔɔsui, oketekei, tsɔnei wujiwuji, lɛji, kɛ kɔɔyɔŋ lɛji bibii fã gbɛ. Be ko lɛ, John McLenachan, ni sɔmɔ akɛ kpokpaa wulu nɔkwɛlɔ lɛ kɛ eŋa, Dorothy, fata wɔhe ni wɔfã gbɛ kɛyashiɛ yɛ wuoyaa akrowai ni bɛŋkɛ husu ni kã Ecuador kɛ Colombia teŋ lɛ. Wɔkɛ lɛlɛ ni akɛ outboard motor ewo he fã gbɛ nɛɛ. Tsaflɔbii ni daramɔ tamɔ lɛlɛ ni wɔta mli lɛ miisere yɛ lɛlɛ lɛ masɛi tuuntu! Eyɛ mli akɛ lɛlɛ kudɔlɔ lɛ yɛ niiashikpamɔ moŋ, shi etsui fã yɛ tsaflɔbii lɛ adaramɔ lɛ hewɔ aahu akɛ efee oya kɛkudɔ lɛlɛ lɛ kɛbɛŋkɛ ŋshɔ lɛ naa gbɛ.

Shi sɛɛnamɔ ba jaramɔ shihilɛi ni wɔkɛkpe yɛ kpokpaa nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ he. Wɔkɛ nyɛmimɛi ni yɔɔ sui kpakpai ni feɔ gbɔ waa shara. Bei pii lɛ, wekui ni toɔ wɔ lɛ maa nɔ mi doo akɛ wɔye nii shii etɛ yɛ gbi kome mli, eyɛ mli akɛ amɛyeɔ nii shi kome pɛ yɛ gbi kome mli. Aloo amɛhaa wɔwɔɔ saatso kome pɛ ni yɔɔ shĩa lɛ nɔ, ni amɛkaa shikpɔŋ. Miŋa fɔɔ kɛɛmɔ akɛ, “Nyɛmimɛi hii kɛ yei nɛɛ ha mina akɛ nibii fioo pɛ he hiaa wɔ lɛɛlɛŋ.”

“Wɔsumɔŋ ni Wɔkpoo”

Yɛ afi 1960 lɛ, nɔ ko kpakpa kroko ba wɔshihilɛ mli—afɔ̃ wɔ nine ni wɔyasɔmɔ yɛ nitsumɔhe nine ni yɔɔ Guayaquil lɛ. Mitsu nii yɛ ɔfis, ni Edith kɛ asafo ko ni bɛŋkɛ nitsumɔhe nine lɛ tsu nii yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli. No mli lɛ, minaaa mihe akɛ mɔ ko ni baanyɛ atsu nii yɛ ɔfis ni minu he akɛ mihe esako, shi Hebribii 13:21 lɛ tsɔɔ akɛ, Nyɔŋmɔ saa wɔ ehaa ‘nitsumɔ kpakpa fɛɛ nitsumɔ kpakpa, ní wɔfee esuɔmɔnaa nii.’ Afii enyɔ sɛɛ lɛ, afɔ̃ mi nine ni miya Gilead skul ni baahe nyɔji nyɔŋma ni abaafee yɛ Betel ni yɔɔ Brooklyn, yɛ New York lɛ. Nakai beaŋ lɛ, ahaa ŋamɛi lɛ yaa nɔ amɛsɔmɔɔ yɛ he ni amɛkɛ amɛwumɛi yɔɔ dani afɔ̃ amɛwumɛi nine lɛ. Aŋma wolo kɛjɛ Brooklyn kɛbaha miŋa. Abi lɛ koni ejwɛŋ he jogbaŋŋ kɛji ebaasumɔ ni ekpɛlɛ ni ewu ashi lɛ nyɔji nyɔŋma lo.

Edith ŋma wolo kɛmaje Brooklyn ni ekɛha hetoo akɛ: “Mile akɛ enɛ jeee nɔ ko ni yɔɔ mlɛo fe fɛɛ ni mɔ ko baanyɛ afee, shi wɔle akɛ bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ Yehowa baaye abua wɔ koni wɔnyɛ wɔdamɔ naagba fɛɛ naagba ni ekolɛ ebaaba lɛ naa. . . . Wɔsumɔŋ ni wɔkpoo sɔɔmɔ hegbɛ fɛɛ hegbɛ ni ekolɛ akɛbaaha wɔ loo hegbɛ fɛɛ hegbɛ ni baaha wɔtsu wɔsɔ̃i ahe nii jogbaŋŋ lɛ.” Beni miyɔɔ Brooklyn lɛ, daa otsi lɛ minine shɛɔ wolo nɔ kɛjɛɔ miŋa dɛŋ.

Wɔkɛ Nyɛmimɛi Heyelilɔi Anɔkwafoi Fee Ekome Kɛsɔmɔ

Yɛ afi 1966 lɛ, gbɔmɔtsoŋ naagbai hewɔ lɛ, mi kɛ Edith ku sɛɛ wɔtee Quito ekoŋŋ, ni wɔbɔi nitsumɔ ekoŋŋ akɛ maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi, ni wɔkɛ nyɛmimɛi hii kɛ yei ni yɔɔ jɛmɛ lɛ fee ekome kɛsɔmɔ. Mɛɛ emuuyeli mlihiɛlɔi po amɛji nɛkɛ!

No mli lɛ, nyɛmi yoo anɔkwafo ko yɛ wu ni heee yeee ni fɔɔ lɛ yii. Gbi ko leebi beni atswa ŋmɛji ekpaa lɛ, mɔ ko tsɛ́ wɔ ni ekɛɛ wɔ akɛ ayi nyɛmi yoo lɛ ekoŋŋ. Oya nɔŋŋ ni misha foi kɛtee nyɛmi yoo lɛ shĩa. Beni mina lɛ lɛ, minaa kpɛ mihe waa. Ekã saatso nɔ ni ehe efuufuu ni ehe fɛɛ edamɔ la. Ewu lɛ kɛ blɔ nine yi lɛ kɛyashi blɔ nine lɛ mli ku enyɔ. Sɛɛ mli yɛ nakai gbi lɛ nɔ lɛ, mina ewu lɛ yɛ amɛshĩa lɛ ni mikɛɛ lɛ akɛ efeee ni ahi kwraa. Ewu lɛ kpa fai waa diɛŋtsɛ.

Yɛ afi 1970 shishijee afii lɛ amli lɛ, mihe baawa mi bɔ ni sa, ni wɔbɔi kpokpaa nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ tsumɔ ekoŋŋ. No mli lɛ, maŋ ni ji Ibarra lɛ yɛ kpokpaa ni wɔtsuɔ mli nii lɛ mli. Beni wɔyasara nakai maŋ lɛ yɛ afi 1950 afii lɛ naagbee gbɛ lɛ, no mli lɛ Odasefoi enyɔ pɛ, maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔ ko kɛ nyɛmi nuu ko ni yɔɔ nakai maŋ lɛ mli lɛ, ni yɔɔ jɛmɛ. No hewɔ lɛ, no mli lɛ wɔmiishwe waa ni wɔyana mɛi hei babaoo ni eba asafo lɛ mli lɛ.

Beni wɔyɔɔ asafoŋ kpee klɛŋklɛŋ ni wɔtee yɛ jɛmɛ lɛ shishi lɛ, Nyɛminuu Rodrigo Vaca yadamɔ wiemɔ kpoku lɛ nɔ ni ekwɛ kpee lɛ fã ko ni toibolɔi kɛ amɛhe woɔ mli lɛ nɔ. Be fɛɛ be ni ebaabi sane ko lɛ, yɛ nɔ najiaŋ ni mɛi ni yɔɔ kpee lɛ shishi lɛ baawo amɛniji anɔ lɛ, amɛboɔ akɛ “Yo, yo!” (“Mi, mi!”). Wɔnaa kpɛ wɔhe, ni mikwɛ Edith hiɛ ni lɛ hu ekwɛ mihiɛ. Mishwie miyiŋ akɛ, ‘Mɛni yaa nɔ yɛ biɛ lɛ?’ Sɛɛ mli lɛ, wɔná wɔle akɛ Nyɛminuu Vaca eshwila, shi kɛ́ asafoŋbii lɛ bo “Yo, yo!” lɛ, eyɔseɔ amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ gbee. Eji tookwɛlɔ ni le etooi lɛ jogbaŋŋ lɛɛlɛŋ! Enɛ haa wɔkaiɔ Yesu wiemɔi ni yɔɔ Yohane 10:3, 4, 14 lɛ ni kɔɔ Tookwɛlɔ Kpakpa ni le etooi lɛ jogbaŋŋ ni etooi lɛ hu le lɛ jogbaŋŋ lɛ he lɛ. Ŋmɛnɛ lɛ, ayɛ asafoi ekpaa yɛ Spainbii awiemɔ mli, ekome hu yɛ Quechua wiemɔ mli, kɛ mumui asafo kome yɛ Ibarra. Nyɛminuu Vaca kɛ anɔkwayeli miisɔmɔ lolo akɛ asafoŋ onukpa kɛ gbɛgbalɔ krɛdɛɛ. *

Wɔhiɛ Sɔɔ Ejuji ni Yehowa Feɔ Wɔ Lɛ

Yɛ afi 1974 lɛ, Yehowa fee wɔ ekpakpa ekoŋŋ beni afɔ̃ wɔ nine akɛ wɔku sɛɛ wɔba Betel ekoŋŋ lɛ. Aha miyatsu nii yɛ ɔfis ekoŋŋ, ni sɛɛ mli lɛ ahala mi akɛ Ecuador Nitsumɔhe Nine Ajinafoi Akuu lɛ mlinyo. Edith tsu nii yɛ kpata lɛ shi klɛŋklɛŋ, ni sɛɛ mli lɛ ebɔi nitsumɔ yɛ ɔfis, he ni esɔmɔ akɛ mɔ ni toɔ woji ni aŋmalaa nitsumɔhe nine lɛ ahe gbɛjianɔ yɛ kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ.

Yɛ afii ni eho lɛ amli lɛ, wɔná hegbɛ wɔhere maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi ohai abɔ ni atsɔse amɛ yɛ Gilead Skul lɛ atuu kɛba Ecuador, ni nakai feemɔ ha wɔná miishɛɛ. Maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi nɛɛ ye ebua asafoi ni amɛsɔmɔ yɛ mli lɛ amlibii lɛ ni amɛdara yɛ mumɔŋ ni amɛkɛ ekãa sɔmɔ. Agbɛnɛ hu lɛ, nyɛmimɛi hii kɛ yei akpei abɔ ni jɛ maji ni fa fe 30 ni basɔmɔ yɛ shikpɔŋ nɛɛ nɔ lɛ fee hewalɛwoo jɛɛhe kɛha wɔ. Kwɛ bɔ ni hekɛafɔleshãa mumɔ ni amɛjie lɛ kpo lɛ ná wɔnɔ hewalɛ waa! Amɛteŋ mɛi komɛi hɔɔ amɛshĩai kɛ amɛnitsumɔi koni amɛnyɛ amɛbasɔmɔ yɛ hei ni Maŋtsɛyeli shiɛlɔi ahe hiaa waa yɛ lɛ. Amɛhé tsɔnei koni amɛnyɛ amɛyashiɛ yɛ kpokpai ni etse amɛhe banee lɛ anɔ, amɛto asafoi hei ashishi, ni amɛye amɛbua ni amamɔ Maŋtsɛyeli Asai. Nyɛmimɛi yei oshijafoi babaoo jɛ maŋsɛɛ kɛbatsu gbɛgbamɔ nitsumɔ lɛ—ni mɛɛ nitsulɔi ni sa ni yɔɔ ekãa amɛji nɛkɛ!

Hɛɛ, miná nibii kpakpai babaoo yɛ afii ni mikɛ sɔmɔ Nyɔŋmɔ lɛ amli. Nibii nɛɛ ateŋ nɔ ni hi fe fɛɛ ji wekukpãa ni yɔɔ mi kɛ Yehowa teŋ lɛ. Kɛfata he lɛ, midaa Yehowa shi akɛ eha mi “hefatalɔ” loo yelikɛbualɔ. (1 Mose 2:18) Kɛ́ miku mikuɛ mikwɛ afii 69 ni wɔhi shi akɛ wu kɛ ŋa lɛ, mikaiɔ Abɛi 18:22 lɛ ni kɛɔ akɛ: “Mɔ ni aaaná ŋã lɛ, ená nɔ kpakpa.” Mihefatalɔ Edith haa mináa miishɛɛ pam. Eyeɔ ebuaa mi yɛ gbɛi babaoo anɔ. Agbɛnɛ hu, etsɔɔ akɛ eji biyoo ni sumɔɔ enyɛ. Kɛjɛ beni wɔba Ecuador lɛ, daa otsi lɛ miŋa majeɔ enyɛ wolo kɛyashi enyɛ gbo yɛ afi 1990 beni enyɛ eye afii 97.

Amrɔ nɛɛ miye afii 90, ni Edith eye afii 89. Wɔhiɛ sɔɔ hegbɛ ni wɔná kɛye wɔbua mɛi aaafee 70 koni amɛbale Yehowa lɛ jogbaŋŋ. Wɔshwako wɔhe kɔkɔɔkɔ akɛ afii 60 ni eho nɛ lɛ wɔŋmala Gilead Skul gbɛbimɔ woji lɛ anɔ. Nakai yiŋkpɛɛ lɛ eha wɔná nibii kpakpai babaoo yɛ wɔshihilɛ mli.

[Shishigbɛ niŋmaa]

^ kk. 29 Nyɛminuu Vaca wala shihilɛ mli sane lɛ je kpo yɛ September 8, 1985, Awake! lɛ mli.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 29]

Yɛ New York Yankee Stadium lɛ, mi kɛ maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi ni mikɛtee Gilead Skul lɛ ekomɛi, afi 1958

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

Wɔyasara Odasefoi aweku ko beni wɔtsuɔ kpokpaa nɔkwɛmɔ nitsumɔ lɛ, afi 1959

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 32]

Yɛ Ecuador nitsumɔhe nine lɛ, afi 2002