Ni Fumani Lika Ze Nde Ze Ñata

Taba ye Kandekilwe ki bo Arthur Bonno

NE LI ka 1951. Na ni musalaa ka, Edith, ne lu li kwa mukopano wa sikiliti ko ne lu utwile zibiso ya kuli ne ku ka ba ni mukopano wa ba ba tabela sebelezo ya bulumiwa.

Na bulela, na li: “Ha lu ye kwateñi lu yo teeleza!”

Musalaa ka a alaba, a li: “Bo Arthur, ha ku konahali kuli lu be balumiwa!”

“Ha lu ye lu yo teeleza feela.”

Hasamulaho wa mukopano, kwa fiwa mafomu a kupo ya ku kena Sikolo sa Giliadi.

Na susueza musalaa ka, na li: “Ha lu taleleze mafomu a.”

“Bo Arthur, cwale mabasi a luna bo?”

Hasamulaho wa nako ye bato eza silimo ni likweli ze silezi ku zwa fa mukopano wo, lwa yo kena Sikolo sa Giliadi mi lwa lumelwa kwa Ecuador, ili kwa South America.

Sina mo mu kona ku lemuhela mwa ngambolo ye ne ni bile ni yona ni musalaa ka kwa mukopano wo, ne ni li ya mafulofulo mi kamita ne ni nahananga kuli ne lu kona ku eza nto ifi kamba ifi ye ne lu ketile ku eza. Kono musalaa ka yena naa li ya ishuwa. Ha naa nzaa hula mwa toloponyana ya Elizabeth, ya mwa Pennsylvania, ili kwa U.S.A., naa sa yangi kwa libaka ze kwahule hahulu ni kwa naa ina kamba ku kopana ni bazwahule. Ne ku li taata kuli a siye lubasi lwa habo yena. Nihakulicwalo, a lumela ka pilu ya hae kaufela kuli lu yo sebeleza mwa naha i sili. Ne lu ilo fita mwa Ecuador ka 1954 mi se lu sebelelize sina balumiwa mwa naha yeo ku to fita ni la kacenu le. Mwa lilimo ze lu pilile mwa naha yeo, lu fumani lika ze nde ze ñata. Kana mwa tabela ku utwa ze ñwi za lika zeo?

Lika ze Nde ze ni Hupula

Sapili, ne lu lumezwi ku yo sebeleza mwa muleneñi wa naha, wa Quito. Ne lu zamaile mazazi a mabeli ka sitima ni ka mota ku zwa kwa muleneñi wa Guayaquil ili musipili o tanda feela mizuzu ye 30 ka fulai! Ne lu sebelelize mwa Quito ka lilimo zee ne ze lu si ke lwa libala. Hasamulaho, ka 1958 kwa ezahala nto ye ñwi ye nde: Na kupiwa ku ba muokameli wa mupotoloho.

 Ka nako yeo, ne ku na ni feela mipotoloho ye mibeli ye minyinyani mwa naha mukatumbi. Kwandaa ku potelanga feela liputeho, ne lu tandanga lisunda ze ñata mwa silimo inze lu kutaza mwa litoloponyana mo ne ku si na Lipaki. Mandu a mwa minzinyana yeo naa na ni feela muzuzu u li muñwi o munyinyani, o si na lihaulo, ili mo ne ku na ni feela mumbeta. Ne lu na ni mbokisi ya mabala mo ne lu shimbelanga sitofu sa palafini, pani, mikeke, sikotolo sa ku tapela, masila a ku apala, kanyandi ka minañi, liapalo, mitende ya kale, ni lika ze ñwi cwalo. Ne lu itusisanga mitende yeo kwa ku tiba misima ye ne li fa mamota ilikuli lipeba li si ke za kena mwa ndu ka bunolo.

Nihaike kuli ne ku na ni lififi ni masila mwa mizuzu yeo, ne lu ikolanga ku ambola ka nako ya busihu inge lu inzi fa mumbeta, inze lu ca lico ze tatehezwi fa sitofu sa luna sa palafini. Bakeñisa kuli ne ni na ni kayeye, ne ni ipulelelanga feela ni sa nahanisisi ze ni bulela, mi fokuñwi musalaa ka naa itusisanga kolo yeo ku ni taluseza ka maseme mo ne ni swanela ku ambolelanga ni mizwale be ne lu potelanga. Na utwa manzwi a hae, mi na kalisa ku susuezanga mizwale ha ne ni ba potelanga. Mi ha ne ni bulelanga mutu yo muñwi maswe, musalaa ka naa sa alabangi kwa makande a cwalo. Kacwalo na kalisa ku ba ni mubonelo o munde ka za mizwale ba ka. Kono hañata busihu ne lu ambolanga lika ze ne lu itutile mwa Tawala ya Mulibeleli ni ze ne ezahezi mwa sebelezo ya mwa simu lizazi leo. Mi ne lu ikolanga ku kutaza luli!

Mo ne lu Fumanezi bo Carlos

Ha ne lu li mwa tolopo ya Jipijapa ye kwa wiko wa Ecuador, ne lu bulelezwi feela libizo la mutu ya naa tabela ku ituta ya bizwa Carlos Mejía, kono ne lu si ka bulelelwa kwa naa ina. Kakusasana ka lona lizazi leo, lwa kalisa ku bata-bata mutu yo lu sa zibi kuli lu ka mu fumana kai. Ne lu na ni ku fapuha-fapuha mwa nzila kabakala sileze se ne si li teñi bakeñisa pula ye ne nelile busihu. Ha ne ni nze ni zamaya kwapilaa musalaa ka, na utwa muhuwo mwamulaho wa ka wa mutu ya ziyelehile o no li, “Bo Arthur!” Ha ni itemuna na bona musalaa ka inze a cikimani mwa sileze se sinsu konji ku to fita mwa mañwele. Nto yeo ne i batile ku ni sehisa kono ne ni palezwi kakuli musalaa ka naa enga-enga mioko.

Ne ni konile ku mu zwisa mwa sileze, kono makatulo a hae a siyala mwateñi. Ka nako yeo ne ku na ni mushimani ni musizana be ne ba buha, mi na ba bulelela, na li: “Ha mu ka ni tusa ku zwisa makatulo a inzi mwa sileze ni ka mi fa mali.” Honafo feela ba zwisa makatulo ao mwa sileze, kono musalaa ka naa tokwa ku tapa sileze seo. Bo maa bona banana bao ne ba bona ze ne ezahala mi ba lu memela kwa ndu ya bona. Ha se lu fitile kwateñi ba tusa musalaa ka ku tapisa sileze kwa mahutu a hae mi bana ba bona ba tapisa makatulo. Pili lu si ka nanuha kale kwa ezahala nto ye nde. Na buza basali-bahulu bao haiba ne ba ziba ko ne ba ina baana ba libizo la Carlos Mejía. Ba alaba inze ba bonahala ku komoka, ba li: “Ki bo muunaa ka.” Hasamulaho, tuto ya Bibele ya kalisa, mi ha ku se ku fitile nako lilama kaufela za lubasi lo za kolobezwa. Hamulaho wa lilimo, bo Carlos ni bakubona ku beya cwalo ni bana ba bona ba babeli ba ba mapaina ba ba ipitezi.

Ne lu Amuhelwanga Hande Niha ne lu Banga ni Butata Mwa Misipili

Ha ne lu nze lu potoloha, ne lu fumananga butata. Ne lu itusisanga limbasi, litima, limbayambaya, mikolo, ni tufulai to tunyinyani. Ka nako ye ñwi, bo John McLenachan, be ne ba li muokameli wa sikiliti, ni bakubona bo Dorothy, ba ya ni luna kwa ku yo kutaleza kwa minzi ya mandui ye ne li bukaufi ni museto wa Colombia. Ne lu itusisize mukolo o no na ni injini. Kwatuko ni mukolo wa luna ne ku mata litapi ze tuna (sharks) ze ne likana ni mukolo kwa butuna! Mane nihaiba mufuluhi ya cukile naa sabile bakeñisa butuna bwa litapi zeo mi kapili-pili a biukiseza mukolo kwatuko ni likamba.

 Kono niha ne lu talimani ni butata bo, ku na ni ze nde ze ne lu fumani. Ne lu zibani ni mizwale ba bande, be ne ba na ni kamuhelo. Hañata mabasi e ne lu inanga ni ona naa batanga kuli lu cange halalu ka zazi, kono bona inge ba canga feela hañwi. Kamba mane ne ba lu fanga mumbeta kuli lu lobale fateñi mi bona ne ba lobala fafasi. Musalaa ka hañata naa bulelanga kuli: “Mizwale ni likaizeli ba ba latiwa ba, ba ni tusa ku lemuha kuli ki lika ze nyinyani feela ze lu tokwa mwa bupilo.”

“Ha lu Bati ku Hana”

Ka 1960, kwa ezahala nto ye ñwi ye nde—ne lu memilwe ku yo sebeleza fa ofisi ya mutai mwa Guayaquil. Ne ni sebeleza mwa liluko la zamaiso, mi musalaa ka yena naa yanga mwa bukombwa ni puteho ye ne li bukaufi ni mutai. Ne ni ikutwa kuli ne ni sa swaneli ku sebeleza mwa ofisi mi ne ni ikutwanga ku tokwa yeloseli, kono sina liñolo la Maheberu 13:21 mo li boniseza, Mulimu u lu tusanga ku eza ‘misebezi ye minde kaufela, kuli lu eze se si latwa ki yena.’ Hamulaho wa lilimo ze peli, na memiwa ku yo ituta tuto ya Sikolo sa Giliadi ya likweli ze lishumi ili ye ne ezelizwe fa Betele ya mwa Brooklyn, New York. Ka nako yeo basali ba mizwale be ne ba memilwe ne ba tokwiwa ku siyala ko ne ba sebelezanga ilikuli ba zwelapili mwa musebezi wa bona. Musalaa ka naa amuhezi liñolo le ne li zwa kwa Brooklyn. Mwa liñolo leo ne ba mu kupile kuli a nahanisise ka tokomelo ni ku bona nji naa itakaleza ku siyala a nosi ka likweli ze lishumi.

Musalaa ka Edith naa alabile kuli: “Na kolwa kuli yeo ha i na ku ba nto ye bunolo, kono lwa ziba kuli Jehova u ka lu tusa mwa butata bufi kamba bufi bo bu kona ku ba teñi. . . . Ha lu bati ku hana matohonolo afi kamba afi e lu kona ku fiwa kamba ku hana tohonolo ya ku lutiwa mwa ku petela buikalabelo bwa luna.” Ka nako ye ne ni li kwa Brooklyn, musalaa ka naa ni ñolelanga liñolo ka sunda ni sunda.

Ku Sebeza Hamoho ni Balumeli ba Bañwi ba ba Sepahala

Bakeñisa mapongo, na ni musalaa ka lwa kutela kwa Quito, mi lwa yo kalisa sebelezo ya bulumiwa hape inze lu sebelisana ni mizwale ni likaizeli ba kwateñi. Mizwale ni likaizeli bao ne ba sepahala luli!

Kaizeli yo muñwi ya sepahala ya naa nyezwi ki muuna ya naa si mulumeli ili ya naa mu natanga hañata. Zazi le liñwi ka 6 kiloko ya kakusasana, mutu yo muñwi a to lu bihela kuli kaizeli yo u natilwe hape. Honafo na matela kwa ndu ya kaizeli yo. Ha ni to mu latela meeto, na komoka maswe. Naa lobezi fa mumbeta inze a luluhile mi naa na ni matuma. Bo muunaa hae ne ba mu natile ka siswalelo sa lufiyelo ku fitelela si ikaba fahali. Ka nako ye ñwi ka lona lizazi leo, na fumana bo muunaa hae kwa ndu mi na ba bulelela kuli ne ba si ka eza hande. Baana bao ba inyaza hahulu.

Kwa makalelo a ma-1970 na ikangula, mi lwa kutela mwa musebezi wa mupotoloho. Tolopo ya Ibarra ne i li kalulo ya mupotoloho wa luna. Ha ne lu potezi tolopo yeo ka 1950, ne ku na ni feela Lipaki ze peli, ili mulumiwa a li muñwi ni muzwale a li muñwi wa mwa sibaka seo.  Kacwalo ne lu nyolelwa hahulu ku kopana ni batu ba bañata be ne ba kalile ku swalisana ni puteho.

Ha ne lu kopani lwa pili mwa puteho yeo, Muzwale Rodrigo Vaca a fa ngambolo ye ne na ni kalulo ya ku buza baputehi lipuzo. Muzwale yo ha naa buza lipuzo, ku fita kuli baputehi ba yemise mazoho, ne ba sweli ku huwa, ba li, “Yo, yo!” (ili ku talusa kuli, “Na, na!”) Na ni musalaa ka lwa talimana inze lu komokile. Na ipuza kuli: ‘Ku ezahalañi fa?’ Hasamulaho lwa lemuha kuli Muzwale Vaca naa li sibofu kono naa kona ku ziba manzwi a mizwale ni likaizeli ba mwa puteho ha ne ba nze ba huwa. Ki mulisana ya ziba lingu za hae luli! Taba yeo ne i lu hupulisize manzwi a Jesu a ñozwi kwa liñolo la Joani 10:3, 4, 14 ka za kuli Mulisana yo Munde wa ziba hande lingu za hae mi ni zona za mu ziba hande. Kacenu, mwa tolopo ya Ibarra se ku na ni liputeho ze silezi za puo ya Spanish, puteho i liñwi ya puo ya Si-Quichua, ni ye ñwi ye bulela puo ya bo susu. Muzwale Vaca u sa zwelapili ku sebeza sina eluda ni paina ya ipitezi. *

Lu Itebuha Bunde Bwa Jehova

Ka silimo sa 1974, Jehova a lu fa nto ye ñwi ye nde. Ne lu memilwe kuli lu kutele kwa Betele ili ko hape ne ni ilo sebeleza mwa liluko la zamaiso mi hasamulaho na ketiwa ku ba mwa Katengo ka Mutai. Mi musalaa ka yena naa sebelelize pili mwa litatehelo mi hasamulaho a kalisa ku sebeleza mwa ofisi ili mwa sa sebeleza ni la kacenu le. U amuhelanga mañolo ni ku a isa kwa maluko a swanela.

Halaa lilimo-limo, lu ikozi ku amuhelanga balumiwa ba bañata-ñata ba ba lutilwe mwa Sikolo sa Giliadi ili ba ba tusanga liputeho mo ba sebeleza kuli li tiye ni ku tukufalelwa. Mi hape lu susuezwanga ki mizwale ni likaizeli ba bañata-ñata ba ba zwa mwa linaha ze fitelela 30 ba ba tilo sebeleza mwa naha ye. Lu tabiswanga hahulu ki moya wa bona wa buitomboli! Ba bañwi ba lekisize mandu a bona ni lipisinisi za bona ilikuli ba kone ku taha kwanu ku to sebeleza mwa libaka mo ku tokwahala hahulu bakutazi ba taba ye nde. Ba lekile limota kuli ba yo kutalezanga kwa libaka za kwahule ni tolopo ni ku kalisa liputeho ze nca, ni ku tusa ku yaha Mandu a Mubuso. Likaizeli ba ba si ka nyalwa ba ba zwa mwa linaha ze ñwi ba tile ku to eza bupaina mi ba sebeza ka taata ni ka tukufalelo.

Kaniti, ni fumani lika ze nde ze ñata mwa lilimo ze ni sebelelize Mulimu. Kwa lika zeo, nto ya butokwa hahulu ki bulikani bo ni na ni bona ni Jehova. Hape ni itumela ku Jehova ka ku ni fa “mulikani.” (Gen. 2:18) Lilimo ze fitelela 69 ze ni pilile hamoho ni musalaa ka li ni hupulisa liñolo la Liproverbia 18:22, le li li: “Ya fumani musali wa luli u fumani nto ye nde.” Ni ikozi ku pila ni musalaa ka Edith. U ni tusize mwa linto ze ñata. Hape u ezize bo mahe ka lilato. Ku zwa ka nako ye ne lu fitile mwa Ecuador, musalaa ka naa lumelanga bo mahe liñolo ka sunda ni sunda ku fitela ha ba timela ka 1990 inze ba na ni lilimo ze 97.

Ni na ni lilimo ze 90 za buhulu mi musalaa ka u na ni lilimo ze 89. Lu tabile hahulu kuli lu tusize batu ba 70 kuli ba zibe Jehova. Lu tabile kuli ne lu talelelize mafomu a ku yo kena Sikolo sa Giliadi lilimo ze 60 kwamulaho. Mi lu ikozi lika ze nde ze ñata kabakala keto yeo.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 29]

Ha ne lu li mwa sitediyamu sa Yankee sa mwa New York hamoho ni balumiwa ba bañwi be ne lu keni ni bona Sikolo sa Giliadi ka 1958

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Ha ne lu potela lubasi lwa Lipaki inze lu li mwa mupotoloho ka 1959

[Siswaniso se si fa likepe 32]

Ha ne lu kwa mutai wa mwa Ecuador ka 2002