Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Nawani Yuma Yayiwahi Yayivulu

Nawani Yuma Yayiwahi Yayivulu

Nawani Yuma Yayiwahi Yayivulu

Washimwini Arthur Bonno

MWADIÑA muchaaka cha 1951. Ami niñodami Edith, twadiña hakupompa kwankambi habidikiluwu nawu kukwikala kubulakana nawantu anakukeña kuzata mudimu wawumishonali.

Nahosheli nami, “Tuyi twakatiyuku.”

Edith wakwili nindi “Art, hijinatukundamuku.”

“Edie, tuyi twakatiyuku hohu.”

Hanyima yakubulakana, atwinkeli mafomu akwihwilahu Shikola yaGileyadi.

Namukonkomweneni nami, “Twatusoneki mafomu.”

Edith wehwili nindi, “Art, indochu chisaka chetu?”

Chimwahitili chaaka chimu nachikunku kufuma hampinji yitwapompeli kupompa kwankambi, twayili kuShikola yaGileyadi, nawa atwitemesheli kuya nakuzatila kukabeta kambwela kaAmerica kuEcuador.

Neyi chimunamoni mpanji yitwahanjekeli nañodami hakuna kupompa kwankambi, natoñojokeleña mpinji yejima nami tunateli kwila yuma yejima yitwafuukwiluhu. Hela chochu, Edith wadiña wamwovu nawa wadizoza. Wakulilili munkambi yanyanya yaElizabeth kuPennsylvania, U.S.A., hayiluhu kwituña dacheñi hela kumonahu muntu wakwituña dacheñuku. Chamukalilili kushiya chisaka chindi. Hela chochu, wetejeli namuchima wejima kuya nakuzatila kwakulehi. Twashikili muEcuador mu 1954 nawa tunakukalakala neyi amishonali munidi ituña kufuma tuhu munichi chaaka. Tunawani yuma yayiwahi yayivulu haniyi yaaka yitunashakami munidi ituña. Mukukeña kwiluka yuma yayiwahi yikwawu yitunawani tahindi?

Yuma Yayiwahi Yitwanukaña

Twatachikili kuzatila mumusumba weneni waQuito. Twendeli mafuku ayedi hakwila tushiki kumusumba weneni waGuayaquil namasuwa nimotoka, lwendu lwendañawu jiminiti 30 nandeki makonu! MuQuito twazatililumu yaaka yiwana yitwanukaña. Kuhiñahu, muchaaka cha 1958 kwamwekeni chuma chachiwahi: Atulejeli kukalakala mudimu wawunkoñi wañinza.

Hayina mpinji mwadiña hohu jiñinza jiyedi janyanya mwituña denidi. Kubombela hakuhempula yipompelu, muchina chaaka twadiña nakushimwina nyilungu yayivulu mumbaka janyanya mwashakamaña akaIndia mwabulili aYinsahu. Matala amuniji mbaka ayituñileña anyanya chikupu, akadi ninjanina nawa mukapeka ashileñamu hohu kadidi chakadi kwinkamu chuma chikwawu. Twasendeli chikasha chakutuña nambawu mutwashileña kadijiku kakuzatisha naparafini, meña, yeña, mbashila yakukoselamu, nyemba, musheketela, yakuvwala, yipapilu yansañu yayikulu niyuma yikwawu. Twazatishileña yipapilu yansañu nakujikeka mumena adiña kumbañu kuchina nkosu kwiñila, ilaña mpinji yikwawu eñilileña.

Hela chakwila, mutupeka twenitu mwadiñi majilu nimwidima, twanukaña mpanji jitwahanjekeleña nawufuku iku twashakama hakadidi nakudya yakudya yitwatelekeleleña hakadijiku kakuzatisha naparafini. Chineli nahosheleña chakulusukila, mpinji yikwawu ñodami wazatishileña iyi mpinji kulonda yanleji chiwahi chinatela kuhosha mumesu awunda nawamana kwetu itwahempwileña. Natiyilileña mwanlejeleñayi nawa nayikolesheleña amana kwetu. Nawa neyi natubokeli muntu ñodami wahosheleñahu wanyi. Dichi natachikili kuyimona amana kwami munjila yayiwahi. Sweje-e dinu mpanji yitwahanjekeleña nawufuku yashindameneneña hayuma yitwadizileña muyibaaba yaKaposhi Kakutalila niyuma yayiwahi yitwawanineña mumudimu wakushimwina hefuku nifuku. Yuma yitwamweneña yatuzañalesheleña nankashi.

Chitwamuwanini Carlos

Mumusumba waJipijapa wakumujika waEcuador kwadiña muntu wadiña nampwila yakudiza Bayibolu, akuminini dakutuleja hohu ijina, Carlos Mejía, ilaña hiyatwinkeli keyalaku. Chitwafumini nantetemena mukapeka ketu kitwafweteleleña, hitwelukili kwakumukeñelaku, dichi twatachikili kwenda hohu. Twendeleña nakukiloka mutujila twamankulokela nimateshi muloña kwanokeli nvula yeneni nankashi nawufuku. Twendeleña iwu hambidi iwu hanyima, ami natwamininuku, chakadi nikuleha natiyili mutetu hanyima “Art!” Chinashetumukili kunyima kutala Edith natampami mumateshi anashiki nimumanuñu. Chumichi chantiyishili kuwaha chakwila nakeñeleña nikuseha neyi wabulili kumwekana neyi nakukeña kudila.

Namufumishili mumateshi, ilana nsapatu yakakamenenumu. Kwadiña atwansi ayedi iyala nawamumbanda atutalileña, nayilejeli nami, “Nukuyifweta mali neyi munona nsapatu mumateshi.” Nsapatu ayifumishili mumateshi neyi kwiji mukulabula kwadisu, hela chochu Edie wakeñeleña kwakudiwahishila. Mama yanawa anyana watumweneña nawa watutambikili kwitala dindi, wamwinkeli ñodami menji akuwela kunyendu iku anyana anakuwahisha nsapatu. Henohu kanda tunyamuki, kwamwekeni chuma chachiwahi. Namwihwili ona mumbanda neyi chakwila weluka kwashakama muntu wejina daCarlos Mejía. Wahayamini, nawa wahosheli nindi, “Diyi nfumwami.” Chimwahitili mafuku twatachikili kuyidizisha Bayibolu, nawa chisaka chindi chejima chapapatisheweli. Chimwahitili yaaka, Carlos, ñodindi nianyanawu ayedi ekalili apayiniya adimena.

Ñendelu Yadiña Yakala Ilaña Atutambwilileña Nachisambu

Ñendelu yadiña yakala mumudimu wawunkoñi wañinza. Twendeleleña mujibasi, mujimasuwa, munyotoka yamaneni, mumatu nimujindeki janyanya. Ifuku dimu, twayili nakushimwina naJohn McLenachan wakalakeleña neyi nkoñi wankambi hamu nañodindi Dorothy munyikala yekala kwakwihi nañinza yaColombia kwakwatañawu inshi. Twayili nawatu wekina. Kunsa yawatu mutwadiña kwadiña inshi jamaneni jatenañawu nawu shaki, nawa kutoha kwaju neyi wowatu. Hela muntu itwadiña nindi wakuluka yitembi munsañu jakwendesha matu watiyili woma wajishaki jaswejeli kutoha chakwila wateñulwili swayi swayi watu kuchikumu chakaloña.

Hela chakwila twamweneña kukala mumudimu wawunkoñi, twadiluñishileña nankashi. Twadilukili nawamana kwetu akweti chisambu. Kakavulu yisaka yatutambwilileña yakeñeleña nawu tudyaña yakudya kapampa kasatu hefuku, henohu wena adyileña hohu kamu hefuku. Atwinkeleña kadidi kawu kamu hohu kadiña mwitala ilaña wena alileña hamaseki. Kakavulu iñodami wahosheleña nindi: “Awa amana kwetu niahela akeñewa anakunleñela kwiluka nami twakeñaña hohu yuma yantesha muchihandilu.”

“Hitunakukeña Kukaanaku”

Muchaaka cha 1960 chuma chachiwahi chikwawu chatumwekeneni, atutambikili kuya nakuzatila hakasanji kamutayi kuGuayaquil. Edith washimwinineña hamu nachipompelu chadiña kwakwihi namutayi, ami nazatileña mudimu wawunlomboli. Natoñojokeleña nami hinashikila mwokuku kuzata mudimu wamukasanji, ilaña kwesekeja nachahosha aHeberu 13:21, Nzambi watukwashaña ‘chikupu munyidimu yayiwahi yejima kulonda twili mwaya muchima windi.’ Chimwahitili yaaka yiyedi, antambikili kuya nakudiza shikola yaGileyadi hadi tukweji ikumi haBeteli yakuBrooklyn, New York. Hayina mpinji ambanda ashalileña nakuzata nyidimu yawu yakushimwina. KuBrooklyn kwafumini mukanda wamusonekeleluwu ñodami. Amwihwili nawu yatoñojokuhu chiwahi neyi chakwila wukwiteja nfumwindi kufumahu hadi tukweji ikumi.

Edith wayisonekeleli nindi: “Neluki nami ichi hichuma chakala kwila, hela chochu tuneluki netu Yehova wukutukwasha muyuma yejima yakala yinateli kumwekana. ... Hitunakukeña kukaana kukooleka kudi kwejima kutukweti hela kukaana kufumba kudi kwejima kunateli kutukwasha kulonda tushikuhu kukalakala nyidimuku.” Hampinji yinadiñi kuBrooklyn natambwilileña nyikanda kufuma kudi ñodami mulungu nimulungu.

Kuzatila Hamu Nawakwetu Akwakwitiya Ashinshika

Hamuloña wakukata, ami niEdith twafuntili kuQuito muchaaka cha 1966 nawa twatachikili cheñi mudimu wetu wawumishonali hamu nawamana kwetu niahela amuchina chipompelu mutwashikeneni. Adiña antu ashinshika chikupu.

Muhela wumu washinshika wasumbukili neyala wabula kwitiya wamweteleña mpinji yejima. Ifuku dimu nampinji ya 6 koloku yabudidi, muntu wumu watutemesheleli nshiña nakutuleja nindi anamweti cheñi. Nanyakeli kuya kwitala damuhela. Chinamumweni nahayamini chikupu. Wadiña wakama mukadidi iku nananashani hamuloña wakumuhumpula. Nfumwindi wamweteli namutondu wakakombu nichiwakotokeli hayedi. Namuwanini hetala dodina ifuku, nawa namulejeli nami wunakoñi chuma chawusupi. Wadanakeneni chikupu.

Kukutachika kwachaaka cha 1970, nakoleli nawa twatachikili cheñi mudimu wawunkoñi wañinza. Twazatilileña cheñi mumusumba waIbarra. Chitwahempwili iwu musumba kukumana kwachaaka cha 1950, mwadiña hohu aYinsahu ayedi, kamishonali nimana kwetu wakuna kwiluña. Dichi twakeñeleña nankashi kumona antu amaha enjili muchipompelu.

Chitwayili nakupompa katachi, mana kwetu Rodrigo Vaca walombweli mpanji yakuhanjeka nezaza. Neyi nehuli lwihu antu mwizaza abidikileña nawu “Yo, yo!” (chalumbulula nawu “Ami, ami!”) chatela ololi makasawu. Twadihayaminini naEdith. Nadihwili nami, ‘Chumanyi chinakumwekana?’ Nkumininaku twelukili netu mana kwetuVaca himputamesu, welukileña mazu awantu amuchipompelu neyi abidika. Hikabiña weluka chikupu nyikoku yindi! Chumichi chañanukishili mazu aYesu ekala haYowanu 10:3, 4,14 ahoshaña hadi Kabiña Wamuwahi nianyikoku chadilukañawu wumu namukwawu. Makonu, mumusumba waIbarra mudi yipompelu yitanu nachimu yazatishaña idimi dakuSpain, chipompelu chimu chazatishaña idimi daQuichua, chikwawu chazatishaña idimi dawatumama. Mana kwetuVaca wuchidi kukalakala nakashinshi neyi eluda nawa payiniya wadimena. *

Twasakililaña Hayuma Yayiwahi yaYehova

Muchaaka cha 1974 twatambwilili chuma chachiwahi kudi Yehova hampinji yatutambikiluwu kufunta haBeteli, anyinkeli cheñi kuzata mudimu wawunlomboli kuhiñahu antondeli kukalakala muKometi yaMutayi. Hakutachika, Edith wazatilileña muchinsambu, kuhiñahu watachikili kuzatila mukasanji nawa dimwazatilañayi niyinu mpinji neyi mukwakutala nyikanda.

Hayaaka yejimiyi, tunazañalali nankashi hakutambwila amishonali amavulu chikupu adizishañawu, aleñelaña yipompelu mwazatilañawu kudikita chikupu nikupaminaku kuspiritu. Cheñi amana kwetu niahela amavulu afuma kumatuña akubadika ha 30 enza nakukalakela munidi ituña atukoleshaña hama. Kudihana kwawu kwatuzañaleshaña. Amakwawu alandishili matalawu nikushiya nyidimu yawu kulonda enzi nakuzatila kumaluña kudi kukaankila kweneni kwawakwakushimwina aWanta. Alandili nyotoka yakuya nakushimwina nachu kumaluña amalehi, kutachika yipompelu yayiha nawa azatiluku mudimu wakutuña Matala aWanta. Ahela ajiki amavulu afuma kwakulehi enza nakuzatila wupayiniya kunu, nawa hiyakwakukalakala adikita nawa ashikahu.

Eñañi, nawani yuma yayiwahi yayivulu hayaaka yinamukalakeli Nzambi. Chuma chasweja kulema haniyi yuma hiwulunda wami naYehova. Cheñi, namusakililaña Yehova hakunyika “nkwashi.” (Kutach. 2:18) Neyi nanuka iyi yaaka yakubadika ha 69 yitunashakami hamu mumaluwi, nanukaña mukanda waYishimu 18:22, wahosha nawu: “Yowu wukuwana mumbanda nawani chuma chachiwahi.” Nazañalalaña hakwikala naEdith. Nankwashi muyuma yayivulu nankashi. Cheñi wadiña mwana wamuwahi nankashi kudi mama yindi. Hampinji yitwashikili muEcuador, ñodami wamusonekeleleña mama yindi nyikanda mulungu nimulungu kushika nimuchaaka cha 1990, hafwiliyi mama yindi henohu wudi nayaaka97.

Chayinu mpinji nidi nayaaka 90, nawa Edith wudi nayaaka 87. Tukweti muzañalu chikupu hakukwasha antu akushika ku 70 kumwiluka Yehova. Chakadi nikujina twatiyaña kuwaha netu twelili chuma chachiwahi hakusoneka ana mafomu akuya kuShikola yaGileyadi yaaka 60 yinahituhu. Iku kufuukula kwatuleñela kudiluñisha yuma yayiwahi muchihandilu.

[Tumazu twaheshina]

^ Nsañu yahosha hachihandilu chaMana kwetuVaca yekala muAwake! yaSeptember8, 1985.

[Mwevulu wudi hefu 29]

Mwibulu daYankee kuNew York nawakwetu amishonali amwizanvu detu dashikola yaGileyadi, mu 1958

[Mwevulu wudi hefu 31]

Kuhempula chisaka chawaYinsahu hampinji yitwadiña mumudimu wawunkoñi, mu 1959

[Mwevulu wudi hefu 32]

Hamutayi muEcuador, muchaaka cha 2002