Aseyudo Gik Mabeyo Mang’eny

Kaka Iwachonwa gi Arthur Bonno

NE EN higa mar 1951. An kod Edith chiega, ne wan e chokruog-distrikt kane wawinjo lendo ma ne wacho ni romo moro ne dhi bedoe mar jogo duto ma ne diher tiyo kaka jomisonari.

Ne awacho kama: “Wadhi adhiya mondo wawinjane!”

Edith nodwoka kama: “Art, wan ok wanyal bedo jomisonari!”

“Bi abia, Edie, wabiro mana winjo gima dhi nyime.”

Bang’ romono, ne ochiw fom monego opong’ mag Skul mar Gilead.

Ne ajiwo Edie kama: “We mondo wapong’gi.”

“Art, to nade wedewa?”

Chiegni higa achiel gi nus bang’ chokruogno, ne wadhi e Skul mar Gilead, kendo ne oorwa lendo e piny Ecuador, Amerka ma Milambo.

Mana kaka inyalo neno e mbaka ma ne wan-go gi chiega e chokruog-distrikt monyisno, ne an gi kido mar chuno gik moko. Kata kamano, Edith ne muol kendo ne ong’eyo rem ma ne wan-go. E kinde ma ne opon e taon matin miluongo ni Elizabeth, Pennsylvania, e piny Amerka, ne pok odhi mabor gi pacho kata romo gi joma ne ok ong’eyo chuth. Ne tekne ahinya weyo joodgi chien. Kata kamano, ne oyie migawo mar dhi lendo e piny machielo. E higa mar 1954, ne wadhi Ecuador kendo wasebedo ka watiyo kaka jomisonari e pinyni nyaka a kindeno. Kuom higini ma wasebedogo kae, waseyudo gik mang’eny mabeyo ahinya. Be diher ng’eyo moko kuomgi?

Gik Mabeyogo

Migawowa mokwongo ne nie dala maduong’ mar Quito, malo e gode miluongo ni Andes Mountains, fut 9,000 (mita 2,850). Chopo e dalano ne okawowa odiechienge ariyo e gach reru kane wawuok ka miluongo ni Guayaquil, ma en taon manie dho nam​​—⁠to wuodhno kindegi kawo mana dakika 30 gi ndege! Ne walendo e Quito kuom higini ang’wen ma ne opong’ gi gik mabeyo. Bang’ mano, e higa  mar 1958, gimachielo maber ne otimore: Ne ogwelwa tiyo e tij alwora.

E kindeno, ne nitie mana alwora ariyo matindo e pinyno mangima. Kaachiel gi tij limo kanyakla, ne watiyo bende gi jumbe mang’eny e higa, ka walendo e taonde moting’o Jo-India kama ne onge gi Joneno ma ne odakie. Kinde mang’eny, kuonde dak ne gin mana ute moko matindo, ma ne onge gi dirisa, kendo otanda kende ema ne nie igi. Ne wajoting’o sanduk moro mar bao ma iye ne nitie stof mar mafuta, sufuria moro, sende, besen, side, net mar suna, lewni, gasede moti, koda gik mamoko. Ne watiyo gi gasedego e dino buche ma ne nie kor sisi mondo wageng’ oyieyo kik donj mayot ei ot.

Kata obedo ni utego ne otimo mudho ahinya kendo othung’, wanyalo paro mbaka mabeyo ahinya mane wajogoyo gotieno kwabet e otanda, bang’ chamo chiemo moro matin mwatedo e stof. To nikech ne an jarikni, mano ne miyo awacho weche moko kapok aparo motelo, kinde moko chiega ne tiyo gi thuolo ma ne wan-go sechego konyisa kaka ne onego awuo e yo maber gi owete ma ne walimo. Ne awinje, kendo limbe ma ne atimo ne omedo bedo majiwo owete. Bende, kane awuoyo e yo maok owinjore kuom ng’ato ang’ata, ne otamore donjo e mbakano. Mano nomiyo apuonjora bedo gi paro mowinjore kuom owete. Kata kamano, mbakawa mang’eny ne otudore gi weche mabeyo ma ne oyudo wapuonjore e sula mag Ohinga mar Jarito koda weche ma ne waneno e tijwa mar lendo e odiechieng’no. To mano kaka ne wabedo gi kinde mabeyo miwuoro!

Kaka ne Wayudo Carlos

Kane wan e taon mar Jipijapa, man yor yimbo e piny Ecuador, ne omiwa nying jal moro ma ne dwaro puonjore​—ne wan mana gi nyinge kende, to ne wakiya kama odakie. Gokinyi sama ne wawuok e odwa ma ne wapango, ne ok wang’eyo ni wachak manye gi kanye, omiyo ne wachako mana wuoth. Ne ochunowa wuotho ka watang’ kik wadonj e buche motimo chuodho, nimar koth ne ochwe ahinya gotieno. Ne oyudo awuotho nyime, ka apoya nono, ne awinjo dwol maluonga matek chien ni, “Art!” Ne alokora mi aneno ka Edie ochung’ e chuodho marateng’ ti, kendo chuodho nochopo nyaka e chongene. Ne achiegni chako nyiero, kata kamano, pi wang’e ma ne wuok ne omona timo kamano.

Ne ayuaye mi agole, kata kamano, wuochene ne omoko e chuodhono. Wuowi gi nyako moro ne ng’iyowa, kendo ne awachonegi kama, “Ka ugolona wuochego ei chuodho, to abiro miyou pesa.” Kadiemo wang’, ne gigolo wuochego, kata kamano, ne dwarore ni Edie oyud kama ne onyalo lwokoe chuodho. Min nyithindogo ne neno gima ne dhi nyime mi ne ogwelowa mondo wadhi e ode, kendo ne okonyo chiega lwoko tiendene, to nyithinde ne olwokonwa wuoche. Kapok ne wawuok e odno, gimoro maber ne otimore. Ne apenjo dhakono kabe nong’eyo kama ng’at miluongo ni Carlos Mejía odakie. Ne ong’iya kobuok matin, mi owacho kama, “Mano en chwora.” Bang’ kinde, ne wachako puonjruok mar Muma, kendo gikone joodno duto ne obatisi. Higini moko bang’e, Carlos, chiege, kod nyithindgi ariyo nobed jopainia makende.

Wuodhe Matek, Koda Kaka ne Irwakowa Maber

Wuodhe ma ne watimo e tij alwora, ne kelo pek moko. Ne wajotiyo gi bas, gach reru, loche, yiedhi moko matindo mag kor yien, koda ndeke matindo. Kinde moro, jarit-distrikt miluongo ni John McLenachan, kaachiel gi chiege, Dorothy, ne odhi kodwa lendo e gwenge moko ma ne oting’o jolupo machiegni gi tong’ mar piny Colombia. Ne watiyo gi yie moro, kendo ne ochuogne injin. Rech mag papa madongo ahinya maromre mana gi yiewano, bende ne ringo ei pi e dirwa! Kata mana jariemb yieno ma  ne olony e tijno, ne oluor nikech papago ne dongo ahinya kendo mapiyo ne koro oriembo yieno machiegni gi dho wath.

Kata kamano, pek ma ne waromogo e tij alwora tin, kopor gi ber mang’eny ma ne wayudo. Ne wayudo thuolo mar ng’eyo owete mabeyo ahinya kendo ma ne jorwak welo. Kinde mang’eny, joot ma ne rwakowa ne ramo ni nyaka wachiem didek e odiechieng’, to gin ne gichiemo mana dichiel kende. Kata ne ginyalo miyowa otanda achiel kende ma ne gin-go, to gin ne ginindo piny. Kinde mang’eny, chiega ne wacho kama, “Owete gi nyiminego konya ng’eyo ni gik matin kende ema dwarore e rito ngima ng’ato.”

“Ok Wadwar Tamore”

E higa mar 1960 gimachielo maber ne otimorenwa​—ne ogwelwa tiyo e Bethel mar Guayaquil. Sama ne atiyo e ofis, Edith to ne lendo gi kanyakla man machiegni gi Bethel. Ne aneno ni ne ok awinjora tiyo e ofis kendo ne awinjo ka aonge gi lony, kata kamano, mana kaka Jo Hibrania 13:21 nyiso, Nyasaye miyowa ‘bedo molony e weche duto mondo watim dwarone.’ Higini ariyo bang’e, ne ogwela dhi e tiegruok mar Gilead makawo dweche apar, ma ne idhi tim e Bethel man Brooklyn, New York. E kindeno, ne idwaro ni mondwa odong’ chien ka gidhi nyime gi migepegi. Chiega ne oyudo barua mondikne kowuok Brooklyn. Ne okwaye mondo opar matut kabe ne oikore dong’ kende kuom dweche apar maonge chwore.

Kane odwoko baruano, Edith nondiko kama: “An gadier ni mano ok dhi bedo gima yot timo, kata kamano, wan gadier ni Jehova biro konyowa loyo chandruok moro amora manyalo wuok. . . . Ok wadwar tamore migawo moro amora ma inyalo ket e nyimwa, kata thuolo moro amora momiwa mar medo bedo molony mondo wachop ting’wa e yo mowinjore.” E kinde ma ne an Brooklyn, ne ajayudo barua mowuok ir chiega juma ka juma.

Tiyo Kanyachiel gi Jokristo Wetewa Mochung’ Motegno

Nikech midekre mag del, e higa mar 1966, ne wadok Quito, e tij misonari ka walendo kanyachiel gi owete gi nyimine man Quito. Mano kaka ne gichung’ motegno e yiegi!

Nitie nyaminwa moro mochung’ motegno ma chwore ok en Janeno, kendo ne ojagoye kinde mang’eny. Chieng’ moro, ng’ato ne ogoyonwa simo sa apar gariyo okinyi, kowachonwa ni nyaminwano ne ogo kendo. Ne aringo mapiyo mi adhi e od nyaminwano. Kane anene, ne abuok ahinya. Ne onindo e kitanda, ka dende okuot kendo opong’ gi adhonde. Ne oyudo chwore ogoye gi yadh yuech, ma nyaka yadhno otur nyadiriyo. Bang’e e odiechieng’no, ne ayudo chworeno e odgi kendo nyise ni gima ne otimono ne nyiso ni ne en ng’at ma ngoro. Ne ogoyo mos ahinya.

E chak higini mag 1970, midekrena nodok chien, kendo ne wadok e tij alwora. Taon mar Ibarra ne nie alworawa. Kane walimo dalano e giko higini mag 1950, ne nitie mana Joneno ariyo kende, misonari achiel kod owadwa mane jakanyo. Omiyo, ne waikore ahinya  romo gi owete mang’eny ma ne osemedore e kanyakla.

E chokruokwa mokwongo kanyo, Owadwa Rodrigo Vaca ne ochung’ e ndiri kendo ne otayo migawo mar chokruok ma ne oriwo penjo gi dwoko. Sa asaya ma ne openjo penjo moro, jowinjo ma ne nie chokruok ne luongo matek kama, “Yo, yo!” (“An, an!”) kar ting’o bedegi malo. Ne wang’iyore gi Edith ka wawuoro. Ne aparo ei chunya kama, ‘Kare en ang’o madhi nyime kae?’ Bang’e ne wafwenyo ni Owadwa Vaca ne en mwofu, kendo ne onyalo mana fwenyo duond ng’ato ka ng’ato e kanyakla mana ka giluongo kamano. En jakwath mong’eyo rombene gadier! Mano noparona weche Yesu mayudore e Johana 10:3, 4, 14 e wi Jakwath Maber koda rombe mong’eyore maber ng’ato gi nyawadgi. E kindegi, taon mar Ibarra nigi kanyakla auchiel matiyo gi dho Spanish, kanyakla achiel tiyo gi dho Quichua, kendo achiel bende en mitiyoe gi dho ranyisi. Owadwa Vaca dhi nyime tiyo kaka jaduong’ kanyakla koda kaka japainia makende. *

Wadwoko ne Jehova Erokamano Nikech Berne

E higa mar 1974 ne wayudo gimachielo manyiso ber mowuok kuom Jehova kane ochak ogwelwa e Bethel kendo, kama ne ochak omiyae migawo mar tiyo e ofis, kendo bang’e ne oketa kaka jakanyo mar Komiti mar Ofis Matin. Edith ne okwongo tiyo e jikon, kae bang’e ne ochako tiyo e ofis, kama podi otiyoe kaka jal machano barupe.

Kuom higini mogwaro, wasebedo gi thuolo mar rwako jo misonari mang’eny mosetieg e Gilead, kedo gisekonyo kanyakla nikech kinda margi kod tegno margi e wach Nyasaye. Biro mar owete gi nyimine gana mang’eny, mowuok e pinje mokalo 30 mondo gibi gilendi e pinyni, bende jiwowa. Mano kaka chunygi mar chiwruok kelonwa mor ahinya! Moko kuomgi ne ouso utegi gi ohendgi mondo omi gibi gilendi kuonde ma jolendo mag Pinyruoth dwaroree ahinya. Ne ging’iewo mtokni mondo okonygi lendo mabor, gisechako kanyakla manyien, kendo konyo e gero Ute Romo. Nyimine mang’eny mapok odonjo e kend, osebiro kae mondo giti kaka jopainia​—to mano kaka gisebedo jotich molony kendo jokinda ahinya!

Kuom adier, aseyudo gik mabeyo mang’eny e higini ma asetiyogo ne Nyasaye. Maduong’ moloyo duto, en winjruokna gi Jehova. Bende, adwoko ne Jehova erokamano ahinya kuom miya “jakony.” (Chak. 2:18) Ka ang’iyo chien higini 69 ma wasedakgo e kend, aparo weche mondiki e Ngeche 18:22, ma wacho kama: “Ng’a mayudo wuon ot oyudo gi maber.” Ngimana gi Edith osebedo mamor sidang’. Osekonya e yore mang’eny ahinya. Bende, osebedo nyathi maber ahinya ne min mare. Chakre kinde ma ne wachopo Ecuador, chiega osebedo ka oro ne min mare barua juma ka juma nyaka higa mar 1990, kane min mare otho ka ojahigini 97.

Sani an gi higini 90, Edith to 89. Wasebedo gi mor maduong’ kuom konyo ji 70 ng’eyo Jehova. Kuom adier, wamor nikech ne wapong’o fom mag Skul mar Gilead higini 60 mokalo. Yiero ma ne watimono nomiyo wabedo gi ngima mopong’ gi gik mabeyo mang’eny.

[Weche moler piny]

[Picha manie ite mar 29]

Ka wan Yankee Stadium e dala mar New York kanyachiel gi jomisonari ma ne wan-go e klas mar Gilead, higa 1958

[Picha manie ite mar 31]

Ka walimo joot ma gin Joneno ka wan e tij alwora, higa 1959

[Picha manie ite mar 32]

E Bethel Ecuador, higa 2002