3. Matuku
3. Matuku
“Ku ta ba ni . . . matuku a yambukela, a bulaya.”—LUKA 21:11, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.
● Bonzali, ya naa li mualafi wa mwa naha ye ñwi ya Africa ye shandauzwi ki ndwa naa likile ka mwa konela kaufela ku alafa babeleki ba mwa mukoti ba ne ba pila mwa tolopo ya naa pila ku yona ili ba ne ba sweli ku bulaiwa ki butuku bwa Marburg. * Ha na kupanga tuso kwa makwambuyu ba muuso ba ne ba pila mwa tolopo, naa sa fiwangi tuso ya na tokwanga. Hamulaho wa likweli zee ne, tuso yeo ya yo taha kono ka bumai, Bonzali na saa timezi. Naa bulailwe ki butuku bwa Marburg bwa na yambuzi kwa babeleki ba mwa mikoti ba na lika ku alafa.
ZE EZAHEZI LI BONISAÑI? Matuku a mwa sifuba (a cwale ka katabi), matuku a ku sulula, HIV/AIDS, TB, ni malaria ki a mañwi a matuku a bulaya ili a kataza hahulu batu. Mwa silimo sa 2004 feela, matuku a ketalizoho a sa bulezwi naa bulaile batu ba ba batoo eza 10.7 milyoni. Ka mubulelelo wo muñwi, matuku ao naa bulaile ibatoo ba mutu a li muñwi mwa lisekondi ze talu, silimo mukatumbi.
BATU BA HANYEZANGAÑI? Palo ya batu mwa lifasi ha i nze i ekezeha, ni matuku a swanela ku ekezeha hahulu. Kacwalo, batu ba bañata ba swanela ku yambukelwa ki matuku.
KANA KU HANYEZA KO KWA UTWAHALA? Palo ya batu mwa lifasi i ekezehile hahulu. Ku ekezeha kwa batu ku zamaelela ni ku ekezeha kwa buikoneli bwa batu bwa ku ziba, ku tibela, ni ku alafa matuku. Kacwalo, kana matuku ni zaa tahisa kwa batu ha li swaneli ku fukuzeha? Niti ya taba kikuli matuku a zwelapili ku ekezeha.
MINA MU BONA CWAÑI? Kana batu ba kula matuku a yambukela, a bulaya sina mo ne i polofitezi Bibele?
Lizikinyeho, lukupwe, ni matuku ki miinelo ye tahisa butata kwa batu ba ba eza bolule-lule. Mi hape buñata bwa batu ba nyandiswa ki batu ba ba swanela ku ba sileleza. Ha mu bone ze bu bulela bupolofita bwa Bibele kuli li ka ze ka ezahala.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 3 Marburg ki mufuta wa butuku bo bu tahiswa ki kakokwani mi bu swana ni butuku bwa Ebola.
[Manzwi a fa likepe 6]
“Ku ciwa ki tau kamba nto ye ñwi ku maswe, kono ku maswe hape ku zamaya inze u ciwa mwa mubili ki butuku sihulu mutu ha nze a iponela ze ezahala fa mubili wa hae.”—MICHAEL OSTERHOLM, CAZIBA WA MATUKU.
[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 6]
© William Daniels/Panos Pictures
