Go na content

Go na table of contents

Gebroiki yu moni nanga koni—Fa yu kan du dati?

Gebroiki yu moni nanga koni—Fa yu kan du dati?

KON meki wi taki dati yu abi wan plastiek saka di abi wan olo na ini èn yu musu sorgu taki winti tan na ini a saka. Fa yu ben o du dati? We, solanga yu kan bro so furu winti na ini a saka leki san e komoto na ini na olo, dan yu o man sorgu taki a saka no o kon plata.

Na wan agersi fasi dati e sori san a wani taki dati wan sma e gebroiki en moni nanga koni. Yu kan agersi a moni di yu e wroko nanga a winti di yu e bro na ini a saka. Den kostu fu yu de leki a winti di e komoto na ini na olo fu a saka. Now a didon na yu fu sorgu taki yu no abi moro kostu leki a moni di yu e wroko.

Aladi a gersi leki a sani disi makriki fu du, toku a de wan heri tra sani fu fiti a rai disi èn fu kisi wini fu dati. Sma ben o man wai pasi gi furu moni problema efu den ben o du muiti nomo fu fiti a rai disi. Fa wi kan du disi? Pe wi kan feni rai di kan yepi wi trutru? Bijbel abi furu rai di abi fu du nanga a tori disi. Meki wi luku san Bijbel e taki.

Bijbel gronprakseri di o yepi wi

Bijbel abi furu gronprakseri di kan yepi yu fu gebroiki yu moni na wan koni fasi. Wi o luku wan tu fu den gronprakseri disi nomo èn luku efu yu e agri nanga den.

Denki na fesi fa yu o gebroiki yu moni.

Fu man gebroiki yu moni na wan koni fasi, yu musu sabi omeni moni yu e meki èn fa yu e gebroiki a moni dati. Bijbel e taki: „Te wan sma e wroko tranga, dan den sani di a abi na prakseri fu du, o tyari wini kon gi en. Ma ibri sma di e du sani tumusi esi, o pina” (Odo 21:5). Fu man sabi san den o du nanga a moni, dan son sma e gebroiki difrenti envelop. Na ini ibri envelop den e poti moni gi den sani di den musu pai soleki nyanyan, oso yuru noso krosi. Awansi yu e du a sani disi noso wan tra sani, a de prenspari fu sabi pe yu moni e go. Hori na prakseri taki a no den moimoi sani di yu ben sa wani musu de tapu a fosi presi, ma na den sani di de fanowdu trutru.

No dyarusu.

Furu sma na ini pôti kondre e angri fu abi den sani di sma na ini gudu kondre abi. Te sma e si fa den birtisma e prodo nanga den sani di den abi, dan den e angri fu abi den sani dati tu. A sani disi kan de wan trapu. Kande a de so taki a birtisma no abi a moni fu pai gi den sani di a abi. Fu san ede yu ben o du a srefi don sani leki a sma èn kon na ini paiman? Bijbel e warskow: „Wan man di abi bigi-ai e feti fu kisi gudu, ma a no sabi taki pina srefi o miti en.”​—Odo 28:22

No libi nanga tumusi furu sani.

Yesus ben gi den bakaman fu en a rai fu hori den ai „krin” (Mateyus 6:22). Te yu wani nyan anyumara èn dringi diri win aladi yu man pai nomo gi drei fisi nanga watra, dan a kan pasa makriki taki yu poti yusrefi na ini paiman. Soleki fa wan raportu fu na Asian Development Bank e sori, dan pikinmoro wán fu ibri dri sma na ini Filippijnen èn moro leki afu fu den sma na ini India e libi fu 1,35 Amerkan dala wán dei. Disi e sori taki den pôti srefisrefi. Te sma e meki so pikinso moni, dan a de fanowdu fu poti prakseri na den moro prenspari sani fu di dati na wan koni sani fu du. Ma srefi na ini gudu kondre a gronprakseri disi kan yepi sma fu no kon na ini moni problema.

De tevrede nanga den sani di yu abi.

A rai disi abi fu du nanga a rai fu no libi nanga tumusi furu sani. Na ini 1 Timoteyus 6:8, Bijbel e gi wi a rai disi: „Efu wi abi nyanyan, krosi nanga wan presi fu tan, dan wi musu de tevrede nanga den sani disi.” Sonwan fu den moro koloku sma na grontapu na sma di no abi furu moni. Ma toku den de koloku nanga den sani di den abi. Den sani dati a no den gudu fu den wawan, ma na a lobi di den e kisi fu den famiri nanga den mati.—Odo 15:17.

No meki paiman di no de fanowdu.

A sani disi di Bijbel e taki tru: „Den gudu sma e basi den pôti sma èn a sma di e go leni moni na trawan, tron a futuboi fu a sma di e leni en a moni” (Odo 22:7). Son situwâsi kan meki taki wan sma musu meki wan paiman. Ma son sma e meki bigi paiman di no de fanowdu soso fu bai wan sani di den wani.​—2 Kownu 4:1; Mateyus 18:25.

Kibri a moni fosi yu bai wan sani.

Aladi a kan gersi wan sani di den sma fu fositen ben gwenti du, toku a de wan fu den moro koni sani fu kibri moni fosi wi bai wan sani, bika dati o meki taki wi no kon na ini paiman. Furu sma di du disi no kon na ini bigi paiman èn den no kisi fu du nanga den problema di e kon leki bakapisi fu dati. Na so den no abi fu pai furu rente di e meki taki te fu kaba yu e pai moro furu gi a sani di yu bai. Bijbel e taki dati den mira „koni” fu di „na a kotiten den e tyari a nyanyan fu den kon na wán” so taki den kan gebroiki dati bakaten.—Odo 6:6-8; 30:24, 25.

’Wi e taki finifini omeni moni wi kan gebroiki’

Leri fu trawan

Ala den rai fu Bijbel di wi ben taki fu den kan gersi bun rai, ma a de so taki den e yepi sma fu gebroiki den moni na wan koni fasi trutru? Meki wi go luku wan tu ondrofenitori fu sma di teki den sortu rai disi èn di ben man lusu moni problema.

Diosdado, wan papa di abi fo pikin, e taki dati sensi na ekonomia go na baka, a kon moro muilek fu sorgu gi den sani di en osofamiri abi fanowdu. Ma toku a e frustan o prenspari a de fu denki na fesi fa a o gebroiki a moni fu en. A e taki: „Mi e denki na fesi fa mi o gebroiki ibri kopro sensi fu a moni di mi e meki. Mi skrifi poti na tapu papira fa mi e gebroiki mi moni.” Danilo e du a srefi sani tu. En nanga en wefi ben abi fu tapu a pikin bisnis fu den. Ma toku den kan pai gi den sani di den abi fanowdu fu di den denki na fesi fa den o gebroiki den moni. Danilo e taki: „Wi sabi omeni moni wi e meki ibri mun èn wi sabi tu omeni moni wi e gebroiki. Fu di wi sabi dati, meki wi e taki finifini omeni moni wi kan gebroiki.”

’Na presi fu teki bus fu go na den Kresten konmakandra, wi e waka now’‘

Son sma ben denki na fesi fa den ben o gebroiki den moni èn fu di den ben wani hori densrefi na dati, meki den kon si taki den no musu gebroiki so furu moni gi son sani. Myrna, wan uma di en masra dede kaba èn di e kweki dri pikin, e taki: „Na presi fu teki bus fu go na den Kresten konmakandra, mi nanga mi pikin e waka now.” Myrna du muiti fu yepi den pikin fu kon si o prenspari a de fu no libi nanga tumusi furu sani. A e taki: „Mi pruberi fu de wan bun eksempre fu di mi e hori misrefi na a gronprakseri di skrifi na ini 1 Timoteyus 6:8-10, di e sori o prenspari a de fu de tevrede nanga den sani di wi abi.”

Gerald, wan papa di abi tu pikin, du a srefi sani tu. A e taki: „Te wi e studeri Bijbel leki osofamiri, dan wi e taki fu ondrofenitori fu Kresten di e tan poti prakseri na den sani di prenspari trutru. Dati na sani di abi fu du nanga a matifasi di den abi nanga Yehovah. A moi fu si san na den bakapisi fu dati. Den pikin fu wi no e dwengi fu abi sani di no prenspari trutru.”

’Mi e luku bun taki mi no bai sani sondro fu denki na fesi’

Janet, di no trow, na wan friwani wrokoman di e gi sma Bijbel leri na ini den Filippijnen. No so langa pasa, a lasi en wroko ma a e tan du muiti fu gebroiki a moni fu en na wan koni fasi. A e taki: „Mi e du disi fu di mi e dwengi misrefi èn mi e denki bun fa fu gebroiki mi moni nanga den sani di mi abi na a moro bun fasi. Na presi fu go na bigi wenkri di diri, mi e suku den wenkri di e seri moro bunkopu sani. Fu san ede mi ben o pai so furu moni gi den srefi sani di mi kan kisi moro bunkopu? Mi e luku bun tu taki mi no bai sani sondro fu denki na fesi.” Janet e frustan taki a de wan koni sani fu kibri moni. A e taki: „Efu a de so taki mi abi wan pikinso moni ete, awinsi a no furu, toku mi e poti en na wan sei, so taki mi kan abi wan pikin moni efu mi musu pai gi wan sani di mi no ben fruwakti.”

Yu srefi kan gebroiki yu moni na wan koni fasi

Iya, furu sma kon si taki aladi Bijbel na wan buku di e yepi wi fu kon moro krosibei na Yehovah, a e gi wi rai tu di kan yepi wi fu kisi wini fu den sani di wi abi fanowdu na ini a libi (Odo 2:6; Mateyus 6:25-34). Te wi e fiti den Bijbel gronprakseri di wi ben taki fu den na ini na artikel disi, èn te wi e leri fu trawan fa den kisi wini fu den gronprakseri disi, dan yu kan gebroiki yu moni na wan koni fasi tu. Te yu e du dati, dan yu kan wai pasi gi den problema nanga den broko-ede di milyunmilyun sma abi na ini a ten disi.