Kele Ti Nsangu ya Mbote Yina Bantu Yonso Kele na Mfunu na Yo

“Sambu na nsangu ya mbote Nzambi ke gulusaka bantu.”​—ROMA 1:16.

1, 2. Sambu na nki nge kesamunaka “nsangu ya mbote ya Kimfumu,” mpi nki mambu nge ketubilaka mingi ya ketadila nsangu yango?

‘M ONO kesepelaka kusamuna nsangu ya mbote konso kilumbu.’ Mbala yankaka, nge meyindulaka mambu yai to nge metubaka yo. Sambu nge kele Mbangi ya Yehowa yina mekudipesaka, nge mezaba nde kusamuna “nsangu yai ya mbote ya Kimfumu” kele mfunu mingi. Ziku, nge mekangaka na ntu mbikudulu yina Yezu kulombaka beto na kusala dyambu yango.​—Mat. 24:14.

² Ntangu nge kesamunaka “nsangu ya mbote ya Kimfumu,” nge kelandaka kusala dyambu yina Yezu kuyantikaka. (Tanga Luka 4:43.) Kukonda ntembe, mosi ya mambu yina nge ketubilaka mingi kele nde, kubika fyoti Nzambi takota mambu ya bantu. Na nsadisa ya “mpasi” ya nene, yandi tatula nsuka na lusambu ya luvunu mpi takatula mambi yonso na ntoto. (Mat. 24:21) Ntembe kele ve nde, nge ketendulaka mpi nde Kimfumu ya Nzambi tavutula paladisu na ntoto na mpila nde ngemba mpi kyese kuvanda mingi. Nkutu, “nsangu ya mbote ya Kimfumu” kele na kati ya “nsangu yai ya mbote [yina bo zabisaka] na Abrahami, nde: ‘Sambu na nge, Nzambi ta sakumuna makanda yonso ya bantu kele awa na nsi-ntoto.’”​—Gal. 3:8.

3. Sambu na nki beto lenda tuba nde ntumwa Polo kutubilaka mingi nsangu ya mbote na mukanda ya Roma?

³ Kansi, keti yo lenda vanda nde beto ketulaka mpenza ve dikebi ya mingi na dyambu mosi ya mfunu, ya ketadila nsangu ya mbote yina bantu kele mfunu na yo? Na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Roma, ntumwa Polo kusadilaka ngogo Kimfumu kaka mbala mosi, kansi yandi tubilaka bangogo “nsangu ya mbote” mbala 12. (Tanga Roma 14:17.) Inki kele nsangu ya mbote yina Polo kutubilaka mingi na mukanda yai? Sambu na nki nsangu ya mbote yina kele mfunu mingi? Mpi sambu na nki beto fwete vila yo ve ntangu beto kesamuna “nsangu ya mbote ya Nzambi” na bantu ya teritware na beto?​—Mar. 1:14; Roma 15:16; 1 Tes. 2:2.

Dyambu Yina Bakristu ya Roma Vandaka na yo Mfunu

4. Ntangu yandi vandaka na boloko sambu na mbala ya ntete na Roma, Polo kusamunaka inki?

⁴ Mambu yina ntumwa Polo kutubaka ntangu yandi vandaka na boloko na Roma sambu na mbala ya ntete kele mfunu sambu na beto. Beto ketanga nde, ntangu kibuka ya Bayuda kwisaka kutala Polo, yandi ‘longaka bo mambu ya (1) kimfumu ya Nzambi mpi yandi sadilaka mayele ya kundimisa na mambu yina metala (2) Yesu.’ Inki kusalamaka? “Bantu ya nkaka tulaka ntima na mambu yina ya yandi vandaka kutubila bo, kansi bankaka ndimaka yo ve.” Na nima, Polo ‘kuyambaka bantu yonso yina kwisaka kutala yandi. Yandi longaka bo (1) kimfumu ya Nzambi ti mambu yina ketadila (2) Mfumu Yesu Kristo.’ (Bis. 28:17, 23-31) Ya kyeleka, Polo kutubilaka mingi Kimfumu ya Nzambi. Kansi, inki kele dyambu yankaka yina yandi tubilaka mingi? Dyambu mosi ya mfunu mingi ya ketadila Kimfumu yango, disongidila, mukumba ya Yezu na lukanu ya Nzambi.

5. Inki kele dyambu yina bantu kuvandaka na yo mfunu, ya Polo kutubilaka na mukanda ya Roma?

⁵ Bantu yonso kele na mfunu ya kuzaba Yezu mpi kukwikila na yandi. Na mukanda na yandi na Bakristu ya Roma, Polo kutubilaka mfunu yina. Na luyantiku, yandi tubilaka “Nzambi yina ya mono ke sadilaka na ntima na mono yonso, ntangu mono ke zabisaka nsangu ya mbote sambu na Mwana na yandi.” Yandi yikaka nde: “Mono ke monaka nsoni ve na kuzabisa nsangu ya mbote yina. Sambu na nsangu ya mbote Nzambi ke gulusaka bantu yina yonso ke [ti lukwikilu].” Na nima, yandi tubilaka ntangu yina “Nzambi ta pesa kiyeka na Yesu Kristo na kusambisa bantu na mambu yonso yina me bumbanaka na ntima na bo,  mutindu ke tuba nsangu ya mbote yina ya mono ke longaka.” Mpi yandi tubaka dyaka nde: “Mono vandaka kulonga mingi mpenza nsangu ya mbote ya Kristo, ntangu mono vandaka kutambula ndambu na ndambu, katuka na bwala Yeruzalemi tii na ndambu ya provense ya Iliria.” * (Roma 1:9, 16; 2:16; 15:19) Na dibanza na nge, sambu na nki Polo kutubilaka Yezu Kristu mingi na Bakristu ya Roma?

6, 7. Inki beto lenda tuba na yina metala luyantiku ya dibundu ya Roma, mpi bantu yina kuvandaka na dibundu yango?

⁶ Beto mezaba ve mutindu dibundu ya Roma kuyantikaka. Keti Bayuda to baprozelite yina kuvandaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B., kuvutukaka na Roma bonso Bakristu? (Bis. 2:10) To keti Bakristu yina vandaka kusala mumbongo mpi banzyetelo kunataka kyeleka na Roma? Yo vanda mpidina to ve, ntangu Polo kusonikaka mukanda ya Roma, ziku na mvu 56 T.B., dibundu vandaka meyantikaka tuka ntama. (Roma 1:8) Dibundu yai kusalamaka na banani?

⁷ Bantu yankaka vandaka Bayuda. Polo kutindilaka Andronikusi ti Yuniasi mbote na kubingaka bo “bampangi na mono Bayuda.” Akilasi, musadi-bantenta yina vandaka kuzinga na Roma ti nkento na yandi Prisila, kuvandaka mpi Bayuda. (Roma 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Bis. 18:2) Kansi, bampangi mingi ya babakala mpi ya bankento yina Polo kutindilaka mbote kuvandaka Bantu ya Makanda. Mbala yankaka, bankaka kuvandaka bantu ya “nzo ya ntotila ya Roma,” ziku bayina vandaka bampika to bantu ya kisalu ya ntotila ya Roma.​—Filp. 4:22; Roma 1:6; 11:13.

8. Bakristu ya Roma, kukutanaka ti nki dyambu ya mpasi?

⁸ Bakristu yonso na Roma kukutanaka ti dyambu mosi ya mpasi, yina konso muntu na kati na beto mpi kekutanaka ti yo. Polo kutubilaka dyambu yango mutindu yai: “Bantu yonso me salaka masumu, bo ke na lukumu ya Nzambi mpi ve.” (Roma 3:23) Ya kyeleka yo lombaka nde, bantu yonso yina Polo kusonikilaka mukanda na yandi kundima nde bo vandaka bansumuki mpi bo fwete kwikila na bangidika yina Nzambi mesalaka sambu na kulungisa dyambu yina ya mfunu.

Kundima nde Bo Vandaka Bansumuki

9. Polo kutulaka dikebi na nki mbutu ya mbote yina lendaka kubasika na nsangu ya mbote?

⁹ Na luyantiku ya mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Roma, Polo kutubilaka mbutu ya kitoko yina lendaka kubasika na nsangu ya mbote yina yandi landaka na kutubila: “Mono ke monaka nsoni ve na kuzabisa Nsangu ya Mbote yina. Sambu na nsangu ya mbote Nzambi ke gulusaka bantu yina yonso ke tulaka ntima na Yesu Kristo, ntete Bayuda, na nima bayina kele Bayuda ve.” Ya kyeleka, bantu lendaka kuguluka. Kansi, yo lombaka nde muntu kuvanda ti lukwikilu, na kuwakana ti kyeleka mosi yina kele na Habakuki 2:4: “Muntu yina ya [Nzambi] ke ndimaka, yandi ta zinga sambu na lukwikilu na yandi.” (Roma 1:16, 17; Gal. 3:11; Baeb. 10:38) Kansi, inki mutindu nsangu  ya mbote yina lenda nata na luguluku kewakana ti dyambu yai, “bantu yonso me salaka masumu”?

10, 11. Sambu na nki bantu yankaka mezaba dibanza yina kele na Roma 3:23, kansi bankaka mezaba yo ve?

¹⁰ Na ntwala nde muntu kuyedisa lukwikilu yina kegulusaka, yandi fwete ndima nde yandi kele nsumuki. Dibanza ya kuvanda nsumuki lenda yitukisa ve bantu yina meyelaka na bisika yina bo kekwikilaka na Nzambi mpi kezabaka bakyeleka yankaka ya Biblia. (Tanga Longi 7:20.) Yo vanda bo kendima yo to ve, bo mezaba na kiteso mosi buna ntendula ya mambu yai Polo kutubaka: “Bantu yonso me salaka masumu.” (Roma 3:23) Ata mpidina, ntangu beto kesamunaka, beto lenda kutana ti bantu mingi yina kebakisaka ve bangogo yina.

¹¹ Na bansi yankaka, muntu keyelaka ve ti dibanza nde yandi butukaka nsumuki, disongidila yandi bakaka masumu yango na bibuti na beto ya ntete. Ya kyeleka, ziku yandi kebakisaka nde yandi kesalaka bifu, yandi kele ti bikalulu ya mbi, mpi mbala yankaka yandi mesalaka mambu ya mbi. Mpi yandi kemonaka nde bantu yankaka kele bonso yandi. Kansi, na kutadila mutindu yina yandi meyelaka, yandi kebakisaka mpenza ve kikuma yina yandi mpi bantu yankaka kele mutindu yina. Nkutu, na bandinga yankaka, kana nge songa muntu nde yandi kele nsumuki, bantu yankaka lenda yindula nde nge kezola kutuba nde muntu yango kele ngondi to yandi kelemfukaka ve na bansiku. Yo kemonana pwelele nde, muntu yina meyelaka na kisika ya mutindu yai, lenda yindula ve ata fyoti nde yandi kele nsumuki mutindu Polo kutubilaka yo.

12. Sambu na nki bantu mingi kekwikilaka ve nde bantu yonso kele bansumuki?

¹² Ata na bansi ya Kikristu, bantu mingi kekwikilaka ve nde bo kele bansumuki. Sambu na nki? Ata kana bo kekwendaka bantangu yankaka na nzo-nzambi, bo kemonaka nde disolo ya Biblia yina ketubilaka Adami mpi Eva kele kaka disolo ya luvunu to disapu. Bankaka meyelaka na bisika yina bantu kekwikilaka ve na Nzambi. Bo ketulaka ntembe nde, Nzambi kele ve mpi yo yina bo kebakisaka ve nde Muntu ya Kuluta Bima Yonso metulaka bansiku ya bikalulu ya mbote sambu na bantu mpi nde kukonda kuzitisa yo ketendula kusala disumu. Na mutindu mosi buna, bo mefwanana ti bantu ya mvu-nkama ya ntete yina Polo kumonisaka nde bo kondaka kivuvu mpi ‘na luzingu na bo ya nsi-ntoto, bo vandaka kuzaba Nzambi ve.’​—Ef. 2:12.

13, 14. (a) Inki kele kikuma mosi yina bantu ya kekwikilaka ve na Nzambi mpi na masumu, lenda tuba ve nde bo zaba ve mambu yina? (b) Kukonda lukwikilu kenataka bantu mingi na nki?

¹³ Na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Roma, Polo kutubilaka bikuma zole yina bantu yina meyelaka na bisika ya mutindu yai lendaka kutuba ve nde bo zabaka ve mambu yina​—yo vanda bantu ya ntangu yina to ya ntangu na beto. Kikuma ya ntete kele nde bima yina Nzambi salaka ketaka kimbangi nde kele ti muntu yina kugangaka yo. (Tanga Roma 1:19, 20.) Dyambu yai kewakana ti dyambu yina Polo kutubilaka ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Ebreo tuka na Roma nde: “Konso nzo ke na muntu ke tungaka yo, ebuna Nzambi muntu salaka bima yonso ti mambu yonso.” (Baeb. 3:4) Dibanza yina kemonisa nde, yo kele ti Ngangi yina kutungaka, to kugangaka, luyalanganu ya mvimba.

¹⁴ Yo yina, Polo kuvandaka mpenza ti bikuma ya mbote ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Roma nde bantu yonso, tanga mpi Bantu ya Izraele ya ntama yina kudipesaka na lusambu ya biteki ya kukonda luzingu, ‘lendaka kutuba ve nde bo zabaka ve mambu yina.’ Mambu ya mutindu mosi lenda tubama sambu na babakala mpi bankento yina kekudipesaka na kusala pite na mutindu yina Nzambi kanaka ve sambu na nitu na bo. (Roma 1:22-27) Na kutadila mabanza yina, Polo kuvandaka ti bikuma ya mbote ya kusukisa nde: “masumu ke  yalaka bantu yonso, ata Bayuda ata bayina kele Bayuda ve.”​—Roma 3:9.

Ntima Ketaka Kimbangi

15. Banani kevandaka ti kansansa, mpi yo kepusaka bo na kusala nki?

¹⁵ Mukanda ya Roma kemonisa kikuma yankaka yina bantu fwete ndima nde bo kele bansumuki mpi bo fwete katuka na dyambu yina ya mpasi. Na kutadila bansiku yina Nzambi kupesaka na dikanda ya Izraele ya ntama, Polo kusonikaka nde: ‘Bantu yonso yina mezaba bansiku; kansi ya kesalaka masumu, bansiku tazengila bo ndola.’ (Roma 2:12) Polo kulandaka kutubila dibanza na yandi mpi kumonisaka nde mbala mingi bantu ya bansi ya kuswaswana yina kezabaka ve bansiku ya Nzambi “ke salaka na luzolo na bo mosi mambu yina ya bansiku ke tubaka.” Sambu na nki bantu yina kebuyisaka kuvukisa nitu ti bantu ya dibuta, kufwa bantu mpi kuyiba? Polo kumonisaka kikuma yina kepusaka bo: sambu bo kevandaka ti kansansa.​—Tanga Roma 2:14, 15.

16. Sambu na nki kana muntu kele ti kansansa, yo ketendula mpenza ve nde yandi tasala ve masumu?

¹⁶ Kansi, ntembe kele ve nde nge memonaka nde kana muntu kele ti kansansa yina kesalaka mbote bonso kima mosi yina kele na kati ya ketaka kimbangi, yo ketendula ve nde yandi talanda lutwadisu na yo. Mbandu ya dikanda ya Izraele ya ntama kemonisa yo. Ata Bantu ya Izraele kuvandaka ti kansansa mpi bansiku ya sikisiki yina Nzambi kupesaka bo, ya vandaka kubuyisa kuyiba mpi pite, mbala mingi bo vandaka kulemfukila ve kansansa na bo mpi Bansiku ya Yehowa. (Roma 2:21-23) Bo kolamaka na mambu yai zole, yo yina bo vandaka bansumuki, bo lemfukilaka ve bansiku ya Nzambi mpi luzolo na yandi. Dyambu yai kubebisaka mpenza bangwisana na bo ti Ngangi na bo.​—Levi 19:11; 20:10; Roma 3:20.

17. Inki dyambu ya kepesa kikesa kele na mukanda ya Roma?

¹⁷ Mambu yina beto mekatuka kutadila na mukanda ya Roma lenda monisa pwelele, nkadilu yina bantu yonso kele na yo na meso ya Nkwa-Ngolo Yonso, tanga mpi beto. Kansi, Polo kutubilaka kaka ve mambu yina. Ntangu yandi vutukilaka bangogo ya Davidi yina kele na Nkunga 32:1, 2, yandi sonikaka nde: “Kiese na bantu yina salaka mbi ti masumu, kansi Nzambi me lolulaka bo, yandi me katulaka masumu na bo! Kiese na muntu yina ya Mfumu Nzambi ke tangaka masumu na yandi ve!” (Roma 4:7, 8) Ya kyeleka, Nzambi kubakaka ngidika mosi ya kewakana ti minsiku na yandi ya lunungu, sambu na kulolula masumu.

Nsangu ya Mbote ya Ketadila Yezu

18, 19. (a) Inki kele nsangu ya mbote yina Polo kutubilaka na mukanda ya Roma? (b) Sambu na kubaka balusakumunu ya Kimfumu, beto fwete ndima nki?

¹⁸ Nge lenda tuba nde: “Yai kele mpenza nsangu ya mbote!” Ya kyeleka yo kele nsangu ya mbote, yina kevutula mabanza na beto na nsangu ya mbote yina Polo kutubilaka na mukanda ya Roma. Mutindu beto tubilaka yo, Polo kusonikaka nde: “Mono ke monaka nsoni ve na kuzabisa nsangu ya mbote yina. Sambu na nsangu ya mbote Nzambi ke gulusaka bantu.”​—Roma 1:15, 16.

¹⁹ Nsangu ya mbote yai ketadila mingi-mingi mukumba ya Yezu na kulungana ya lukanu ya Nzambi. Polo lendaka kuvingila “kilumbu yina ya Nzambi ta pesa kiyeka na Yesu Kristo na kusambisa bantu na mambu yonso yina me bumbanaka na ntima na bo, mutindu ke tuba nsangu ya mbote.” (Roma 2:16) Ntangu yandi tubaka mpidina, yandi vandaka ve kufyotuna mfunu ya “Kimfumu ya Kristo ti ya Nzambi” to mambu yina Nzambi tasala na nzila ya Kimfumu. (Ef. 5:5) Kansi, yandi monisaka nde sambu beto baka luzingu mpi balusakumunu yina tavanda na nsi ya Kimfumu ya Nzambi, beto fwete ndima (1) nde beto kele bansumuki na meso ya Nzambi mpi kundima (2) bikuma yina beto fwete kwikila na Yezu Kristu sambu na kubaka ndolula ya masumu na beto. Ntangu muntu mebakisa mpi mendima mambu yai ya kele na kati ya lukanu ya Nzambi mpi memona mutindu mambu yai kepesa kivuvu, yandi lenda tuba ti bikuma ya mbote nde: “Ya kyeleka, yai kele mpenza nsangu ya mbote!”

20, 21. Ntangu beto kesamuna, sambu na nki beto fwete vila ve kutubila nsangu ya mbote yina bo metubila mingi na mukanda ya Roma, mpi nki mbutu yo tabasisa?

 ²⁰ Ya kyeleka, beto fwete vila ve nsangu ya mbote yai ntangu beto kesala kisalu ya kusamuna. Ntangu yandi tubilaka Yezu, Polo kuvutukilaka bangogo yai ya Yezaya: “Konso muntu yina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi, Mfumu Nzambi ta monisa yandi nsoni ve.” (Roma 10:11; Yez. 28:16) Nsangu ya Yezu lenda vanda ve dyambu ya mpa sambu na bantu yina mezabaka mambu yina Biblia ketubaka sambu na disumu. Kansi, sambu na bantu yankaka, nsangu yai kele mpenza dyambu mosi ya mpa, ya bo mezabaka ve to yina bantu mingi ya binkulu na bo kendimaka ve. Ntangu bantu ya mutindu yina keyantikaka kukwikila na Nzambi mpi Masonuku, beto fwete tendudila bo mukumba ya Yezu. Disolo ya kelanda tamonisa mutindu Roma kapu 5 ketendula nsangu yai ya mbote. Ntembe kele ve nde, nge tamona nde kulonguka yina tasadisa nge mpenza na kisalu ya kusamuna.

²¹ Beto tabaka mpenza balusakumunu kana beto kesadisa bantu ya ntima-masonga na kubakisa nsangu ya mbote yina Polo kutubilaka mingi na mukanda ya Roma, nsangu ya mbote yina “ke gulusaka bantu yina yonso ke tulaka ntima.” (Roma 1:16) Katula balusakumunu yina beto mosi tabaka, beto tamona mpi bantu yankaka yina tandima mambu yai ya Yezaya, yina Polo kuvutukila na Roma 10:15: “Kiese mingi na kumona bantu yina ke kwisaka kunatila beto nsangu ya mbote!”—Yez. 52:7.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki kele nsangu ya mbote yina mukanda ya Roma metubila?

• Beto fwete sadisa bantu yankaka na kubakisa nki dyambu?

• Inki mutindu “nsangu ya mbote ya Kristo” lenda natila beto mpi bantu yankaka balusakumunu?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 16]

Nsangu ya mbote yina bo metubila mingi na mukanda ya Roma ketadila mukumba ya mfunu yina Yezu kele na yo na lukanu ya Nzambi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Beto yonso mebutukaka ti kifu yina kenataka na lufwa​—disumu!