Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Lumu luimpe ludi bantu bonso nalu dijinga

Lumu luimpe ludi bantu bonso nalu dijinga

Lumu luimpe ludi bantu bonso nalu dijinga

‘Lumu luimpe ludi bukole bua Nzambi bua lupandu.’​—LOMO 1:16.

1, 2. Bua tshinyi utu uyisha ‘lumu luimpe lua bukalenge’? Mmalu kayi autu ujadikila bantu?

UKADI mudiambile pamuapa ne: ‘Ndi ne disanka dia kuyisha lumu luimpe dituku dionso.’ Bu muudi Ntemu wa Yehowa, udi mumanye ne: bidi ne mushinga bua kuyisha ‘lumu luimpe lua bukalenge.’ Udi mua kuamba ku muoyo mêyi a mu mulayi wa Yezu adi atulomba bua kuyisha.​—Mat. 24:14.

2 Paudi uyisha ‘lumu luimpe lua bukalenge,’ udi utungunuka ne kuenza mudimu uvua Yezu mutuadije. (Bala Luka 4:43.) Kakuyi mpata, bualu bua mushinga buutu wambila bantu mbua ne: mu katupa kîpi emu Nzambi neangate malu mu bianza. Ku diambuluisha dia “dikenga dinene,” Nzambi neabutule bitendelelu bia dishima ne neumbushe malu mabi pa buloba. (Mat. 24:21) Utu pamuapa umvuija kabidi ne: Bukalenge bua Nzambi nebukudimune buloba mparadizu, nunku ditalala ne disanka nebikale pa buloba bujima. Bushuwa, ‘lumu luimpe lua bukalenge’ ludi lumvuangana ne ‘lumu luimpe luvua Nzambi muambile Abalahama lua ne: Bisamba bionso nebivudijibue disanka bua bualu buebe.’​—Gal. 3:8.

3. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: mupostolo Paulo uvua muele kashonyi pa lumu luimpe mu mukanda wa Lomo?

3 Bidiku mua kuenzeka ne: tufike ku dilengulula mushinga udi nawu lumu luimpe ludi nalu bantu dijinga anyi? Mu mukanda uvua Paulo mufundile bena Lomo mu tshiena Greke, uvua mukuate mudimu ne muaku ‘bukalenge’ anu musangu umue, kadi uvua mutelamu tshiambilu tshia “lumu luimpe” misangu 12. (Bala Lomo 14:17.) Paulo uvua wakula bua lumu luimpe kayi mu mukanda au? Bua tshinyi lumu luimpe lua pa bualu elu ludi ne mushinga? Bua tshinyi tudi ne bua kuikala tuvuluka bualu ebu patudi tuyisha bantu ba mu teritware wetu “lumu luimpe lua Nzambi”?​—Mâko 1:14; Lomo 15:16; 1 Tes. 2:2.

Tshivua bena mu Lomo bakengela

4. Pavua Paulo mu buloko ku Lomo bua musangu wa kumpala, uvua uyisha bua malu kayi?

4 Kumanya malu avua Paulo muambe pavuaye mu buloko ku Lomo bua musangu wa kumpala kudi kutuambuluisha. Tudi tubala mu mukanda wa Bienzedi ne: pavua bena Yuda ba bungi baye kutangila Paulo mu buloko, ‘wakabayisha bua (1) bukalenge bua Nzambi, wakateta bua kubitabujija (2) Yezu.’ Ntshinyi tshiakenzabu? ‘Bakuabu bakadi bitabuja malu akambaye, bakuabu bakadi baapidia.’ Pashishe Paulo ‘wakadi witabuja bantu bonso bakalua kudiye, ubambila bua (1) bukalenge bua Nzambi, ubayisha malu a (2) Mukalenge Yezu Kristo.’ (Bien. 28:17, 23-31) Bidi bimueneka patoke ne: Paulo uvua uditatshisha bua Bukalenge bua Nzambi. Kadi wakakula kabidi bua bualu kayi? Wakakula bua bualu bua mushinga budi butangila Bukalenge bua Nzambi, mmumue ne: mudimu udi nawu Yezu mu dikumbaja malu adi Nzambi mulongolole.

5. Mbualu kayi buvua bena Lomo bakengela buvua Paulo mufunde mu mukanda wa Lomo?

5 Bantu bonso badi ne bua kumanya malu adi atangila Yezu ne kumuitabuja. Paulo udi wakula bua bualu ebu mu mukanda wa Lomo. Ku ntuadijilu kua mukanda eu udi wamba ne: ‘Nzambi undi nkuatshila mudimu mu nyuma wanyi mu lumu luimpe lua Muanende. Bualu bua tshiena mfua bundu bua lumu luimpe; bualu ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja.’ Pashishe wakakula bua tshikondo ‘tshikala Nzambi mua kulumbulula malu masokome a bantu ku diambuluisha dia Yezu Kristo, bu mudi lumu luimpe luvuaye wamba.’ Wakamba kabidi ne: ‘Ngakuvudija kuamba kuanyi kua lumu luimpe lua Kristo ku Yelushalema ne ku nseke idi mimunyunguluke too ne ku Iluliko.’ * (Lomo 1:9, 16; 2:16; 15:19) Bua tshinyi Paulo uvua muimanyine pa bualu bua Yezu Kristo pavuaye uyisha bena Lomo?

6, 7. Mmunyi muvua tshisumbu tshia ku Lomo tshituadije? Tshivua tshienza ne banganyi?

6 Katuena bamanye muvua tshisumbu tshia mu Lomo tshituadije to. Bidi bimueneka ne: bena Yuda anyi bantu ba bisamba bia bende bavua bitabe buena Yuda bavuapu dituku dia Pentekoste wa mu 33 bakalua bena Kristo kumpala kua kupinganabu ku Lomo. (Bien. 2:10) Pamuapa bena Kristo bavua benda mishinga anyi benza ngendu ke bavua bafikishe bulelela mu Lomo. Nansha nanku, tshikondo tshivua Paulo mufunde mukanda wa Lomo mu tshidimu tshia 56, tshisumbu etshi tshikavuaku. (Lomo 1:8) Tshisumbu etshi tshivua tshienza ne bantu ba mushindu kayi?

7 Bamue bavua bena Yuda. Paulo wakatumina Andaloniko ne Yunia muoyo ubabikila ne: ‘bana betu,’ bimueneka ne: bavua bana babu bena Yuda. Akula muenji wa ntenta ne mukajende Pisikila bavua basombele mu Lomo, bavua pabu bena Yuda. (Lomo 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Bien. 18:2) Kadi bena Kristo ba bungi bavua Paulo mutumine muoyo bavua mua kuikala bantu ba bisamba bia bende. Bamue bavua mua kuikala ba ‘mu nzubu wa Kaisa,’ mmumue ne: bapika ba Kaisa ne bena mudimu bende.​—Filip. 4:22; Lomo 1:6; 11:13.

8. Bena mu Lomo bavua ne lutatu kayi?

8 Muena Kristo yonso wa mu Lomo uvua ne lutatu kampanda anu bu tuetu bonso. Paulo wakamba ne: ‘Bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi.’ (Lomo 3:23) Bidi bimueneka patoke ne: bantu bonso bavua Paulo ufundila bavua ne bua kumanya ne: mbena mibi ne kuitabuja tshivua Nzambi mulongolole bua kujikija mibi eyi.

Bantu badi ne bua kumanya ne: mbena mibi

9. Paulo uvua mukoke ntema ya bantu ku bualu kayi budi lumu luimpe lupetesha?

9 Ku ntuadijilu kua mukanda uvuaye mufundile bena Lomo, Paulo wakakula bua bualu buimpe buvua bantu mua kupetela ku lumu luimpe luvuaye uyisha wamba ne: ‘Tshiena mfua bundu bua lumu luimpe; bualu ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja, kudi muena Yuda diambedi, ne kudi muena Gelika kabidi.’ Kakuyi mpata, bantu bavua mua kupeta lupandu. Kadi, bivua bikengela kuikala ne ditabuja, mu diumvuangana ne tshidi Habakuka 2:4 wamba ne: ‘Muntu muakane neikale ne muoyo bua lulamatu’ anyi ditabuja diende. (Lomo 1:16, 17; Gal. 3:11; Eb. 10:38) Kadi mmunyi mudi lumu luimpe ludi lufikisha ku lupandu lumvuangana ne bualu bua ne: bantu “bonso bakenza malu mabi”?

10, 11. Bua tshinyi bamue bantu badi bitaba tshidi Paulo muambe mu Lomo 3:23 eku bakuabu batshibenga?

10 Kumpala kua muntu kupetaye ditabuja diamusungila, udi ne bua kumanya ne: mmuena mibi. Bantu badi bitabuja ne: Nzambi udiku ne bibidilangane ne Bible, mbamanye bualu ebu bimpe. (Bala Muambi 7:20.) Nansha bobu bitabe anyi babenge, mbamanye tshivua Paulo musue kuleja pakambaye ne: “Bonso bakenza malu mabi.” (Lomo 3:23) Bushuwa, patudi tuyisha bantu tudi mua kutuilangana ne ba bungi badi kabayi bumvua bua tshinyi Bible udi wamba ne: bonso bakenza malu mabi.

11 Mu amue matunga, bantu kabatu bamanye ne: mbaledibue ne mibi anyi ne: mbapiane mibi to. Kadi muntu yonso mmumanye ne: utu wenza bilema, utu ne ngikadilu mibi ne utu wenza amue malu mabi. Padiye utangila bakuabu, udi umona ne: ke mudibu pabu. Bua mushindu udiye mukole, kena anu umvua bua tshinyi yeye ne bantu bakuabu batu benza bilema to. Mu imue miakulu wewe muambe muntu ne: mmuena mibi, bidi bisua kumvuija ne: muntu au mmuenzavi peshi katu utumikila mikenji. Bidi bimueneka ne: padi muntu ukola ne lungenyi lua buena elu, kena mua kuitaba ne mmuena mibi bu mudi Paulo muambe to.

12. Bua tshinyi bantu ba bungi kabena bitaba ne: bantu bonso mbena mibi?

12 Nansha mu matunga a bantu badi badiamba mudibu bena Kristo, bantu ba bungi kabatu bitaba ne: mbena mibi to. Bua tshinyi? Nansha mudibu imue misangu baya mu bitanda, badi bamona muyuki wa mu Bible wa Adama ne Eva bu muanu anyi bu bualu buvua kabuyi buenzeke. Bakuabu badi bakolela muaba utu bantu kabayi bitaba Nzambi. Kabena bitaba ne: Nzambi udiku ne kabena bitaba ne: kudi muntu Mutambe bunene wa mu diulu udi welela bantu mikenji ne padibu babenga kuyitumikila badi benza bubi. Mu ngumvuilu kampanda, badi anu bu bantu ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua Paulo muambe ne: ‘kabena ne ditekemena ne kabena ne Nzambi mu buloba ebu.’​—Ef. 2:12.

13, 14. (a) Bantu badi kabayi bitabuja Nzambi ne kabayi bitaba ne: bantu bonso mbena mibi kabena ne tshia kudibingisha natshi bua tshinyi? (b) Bualu ebu mbufikishe ba bungi ku tshinyi?

13 Mu mukanda uvua Paulo mufundile bena Lomo, uvua mulejamu malu abidi adi aleja ne: bantu ba mu tshikondo atshi ne ba lelu ki mbabinge padibu babenga kuitaba ne: mbena mibi. Bualu bua kumpala mbua ne: bifukibua bidi bijadika ne: kudi Muntu udi mubifuke. (Bala Lomo 1:19, 20.) Bualu ebu budi bupetangana ne tshivua Paulo mufundile bena Ebelu pavuaye ku Lomo ne: ‘Nzubu yonso udi muibakibue kudi mukuabu, kadi wakibaka bintu bionso n’Nzambi.’ (Eb. 3:4) Mushindu udiye wakula muaba eu udi uleja ne: kudi Mufuki udi muenze diulu ne buloba.

14 Nunku Paulo uvua mushindike tshivuaye wambila bena Lomo ne: bantu bonso kusangisha ne bena Isalele bavua batendelela mpingu ‘kabena ne tshia kudibingisha natshi.’ Tudi mua kuamba kabidi nanku bua bantu badi bakuata mudimu bibi ne bitupa biabu bia lulelu ne baditua mu tshiendenda. (Lomo 1:22-27) Paulo wakajikija wamba ne: ‘Bena Yuda ne bena Gelika bonso badi muinshi mua bukokeshi bua bubi.’​—Lomo 3:9.

Kondo ka muoyo kadi ‘katumanyisha’

15. Mbanganyi badi ne kondo ka muoyo? Katu kabasaka ku dienza tshinyi?

15 Mukanda wa Lomo udi uleja bualu bukuabu budi bantu ne bua kumanyina ne: mbena mibi ne badi dijinga ne kubumbusha ku bubi ebu. Paulo wakafunda bua mikenji ivua Nzambi muelele bena Isalele ne: ‘Bonso bakadi ne mikenji bakadi benza malu mabi nebalumbuluishibue ku mikenji.’ (Lomo 2:12) Udi utungunuka wamba ne: bantu ba bisamba bia bende badi kabayi ne mikenji ya Nzambi batu ‘benza bilele bidi mikenji miambe.’ Bua tshinyi bantu aba batu bakandika tshibindi, dishipangana ne buivi? Paulo udi wamba ne: bualu badi ne kondo ka muoyo.​—Bala Lomo 2:14, 15.

16. Bua tshinyi kuikala ne kondo ka muoyo kakuena anu kumvuija kuepuka bubi?

16 Kakuyi mpata, udi mua kuikala mumone ne: kuikala ne kondo ka muoyo kadi kenza mudimu bimpe kakuena kumvuija ne: muntu udi anu ne bua kukatumikila to. Tshilejilu tshia bena Isalele ba kale tshidi tshijadika bualu ebu. Nansha muvua bena Isalele ne kondo ka muoyo kavua Nzambi mubapeshe ne mikenji misunguluke ivuaye mubelele bua buivi ne masandi, kabavua anu batumikila kondo kabu ka muoyo ne mikenji ya Yehowa to. (Lomo 2:21-23) Bavua bapile ne bavua benza mibi, kabayi balonda mikenji ya Nzambi ne disua diende to. Bualu ebu buakanyanga malanda abu ne Mufuki wabu.​—Lew. 19:11; 20:10; Lomo 3:20.

17. Ndikankamija kayi ditudi tupeta mu mukanda wa Lomo?

17 Malu atudi bamone mu mukanda wa Lomo adi mua kuleja nsombelu mubi udi nende bantu bonso kumpala kua Nzambi wa bukole buonso. Kadi Paulo ki mmushikile anu apu to. Udi utela mêyi adi mu Musambu wa 32:1, 2 wamba ne: ‘Bobu badi basankishibua badi ne bupidia buabu bulekedibue, mbadi ne malu mabi abu mabuikidibue. Muntu udi usankishibua ngudi Mukalenge kayi ubala bubi buende.’ (Lomo 4:7, 8) Nzambi mmulongolole bua kubuikila mibi ya bantu eku ushala anu mulamate mikenji yende ya buakane.

Lumu luimpe ludi lutangila Yezu

18, 19. (a) Mu mukanda wa Lomo, Paulo mmuimanyine pa lumu luimpe kayi? (b) Bua tuetu kupeta masanka a mu Bukalenge bua Nzambi, tudi ne bua kuitaba tshinyi?

18 Paudi umvua tshidi Nzambi mulongolole bua kubuikila mibi ya bantu, udi mua kuamba ne: “Elu ndumu luimpe menemene.” Bushuwa, lumu elu ludi lutuvuluija lumu luimpe luvua Paulo mumvuije mu mukanda wa Lomo. Paulo wakafunda ne: ‘Tshiena mfua bundu bua lumu luimpe; bualu ludi bukole bua Nzambi ku lupandu.’​—Lomo 1:15, 16.

19 Lumu Luimpe elu ludi lutangila mudimu udi nawu Yezu mu dikumbaja malu adi Nzambi mulongolole. Paulo uvua mua kuikala wakula bua ‘dituku didi Nzambi ulumbulula malu masokome a bantu kudi Yezu Kristo, bu mudi lumu luimpe.’ (Lomo 2:16) Pavuaye muambe bualu ebu, kavua upepeja ‘bukalenge bua Kristo ne bua Nzambi’ anyi malu enza Nzambi ku diambuluisha dia Bukalenge to. (Ef. 5:5) Kadi uvua muleje ne: bua tuetu kushala ne muoyo ne kupeta masanka a mu Bukalenge bua Nzambi, tudi ne bua kuitaba ne: (1) tudi bena mibi ku mêsu kua Nzambi ne (2) tudi ne bua kuitabuja Yezu Kristo bua batubuikidile mibi yetu. Padi muntu umanya ne witaba malu adi Nzambi mulongolole aa ne umona mudiwu amupesha ditekemena, udi mua kuambilamu ne: “Bushuwa, elu ndumu luimpe.”

20, 21. Patudi tuyisha, bua tshinyi tudi ne bua kuikala tuvuluka lumu luimpe ludibu bumvuije mu mukanda wa Lomo? Ntshinyi tshituapeta?

20 Tudi ne bua kuvuluka lumu luimpe elu dîba dionso ditudi tuyisha. Pavua Paulo wakula bua Yezu, wakatela mêyi a Yeshaya aa: ‘Wamuitabuja kena ufuishibua bundu.’ (Lomo 10:11; Yesh. 28:16) Mukenji udi utangila Yezu kawena mua kukemesha bantu badi bamanye malu adi Bible wamba bua bubi to. Kadi bua bakuabu mukenji eu udi mua kubakemesha, bualu mbualu budibu kabayi bamanye anyi butubu kabayi bitaba. Padi bantu aba bafika ku ditaba Nzambi ne beyemena Dîyi diende, tudi ne bua kubumvuija mudimu udi nawu Yezu. Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda netukonkonone mudi Lomo nshapita 5 umvuija lumu luimpe elu. Dilonga edi didi mua kukuambuluisha mu mudimu webe wa buambi.

21 Tuetu tuambuluisha bantu badi ne mitshima mipuekele bua kumvua lumu luimpe ludibu batele misangu ya bungi mu mukanda wa Lomo, lumu luimpe ‘ludi bukole bua Nzambi bua lupandu kudi muntu yonso udi witabuja’ netuikale ne disanka. (Lomo 1:16) Pa kumusha disanka dituapeta, netumone mudi bakuabu bitaba tshivua Paulo muambe mu Lomo 10:15 ne: “Makasa malengele nga bantu badi balua ne lumu luimpe lua malu mimpe.”​—Yesh. 52:7.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 5 Biambilu bia muomumue bidi mu mikanda mikuabu ya mu Bible.​—Mâko 1:1; Bien. 5:42; 1 Kol. 9:12; Filip. 1:27.

Udi muvuluke anyi?

• Mukanda wa Lomo udi wakula bua lumu luimpe kayi?

• Tudi ne bua kuambuluisha bakuabu bua kumvua bualu kayi?

• Mmunyi mudi ‘lumu luimpe lua Kristo’ lututuadila tuetu ne bantu bakuabu masanka?

[Nkonko ya dilonga]

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 8]

Lumu luimpe ludibu bumvuije mu mukanda wa Lomo ludi lutangila mudimu wa mushinga udi nawu Yezu mu dikumbaja malu adi Nzambi mulongolole

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Tuetu bonso tudi baledibue ne bubi