Nitie Wach Maber ma Dwarore ni Ji Duto Ong’e

‘Wach maberno en teko mar Nyasaye mar waro.’​—RUMI 1:16.

1, 2. Ang’o momiyo walando “Wach Maberni mar pinyruoth,” to gin weche mage mihero jiwo?

‘AHERO lando wach maber pile ka pile.’ Nyalo bedo ni iseparoe weche kaka mago kata wachogi. Kaka achiel kuom Joneno mag Jehova mochiworene, ing’eyo ni dwarore ahinya ni oland “Wach Maberni mar pinyruoth.” Inyalo kata mana nwoyo weche ma Yesu ne okorogo e pachi.​—Math. 24:14.

² Sama ilando “Wach Maberni mar pinyruoth,” idhi nyime gi timo tich ma Yesu nochako. (Som Luka 4:43.) Onge kiawa ni, wach achiel ma ihinyo jiwo en ni, kinde okayo machiegni ma Nyasaye biro kawo okang’ ne chenro mag dhano. E kinde ‘masira maduong’no,’ obiro tieko dinde mag miriambo kendo golo richo e piny. (Math. 24:21) Nyalo bedo ni ihero jiwo bende ni, Pinyruodh Nyasaye biro loko piny obed Paradis mondo kuwe koda mor mogundho obedie. Kuom adier, ‘wach maber ma nohul ni Ibrahim niya, “Ogendini duto nogwedh kuomi”’ bende yudore ei “Wach Maberni mar pinyruoth.”​—Gal. 3:8.

3. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni jaote Paulo ne ojiwo ahinya wach maber e bug Jo Rumi?

³ Kata kamano, be nyalo bedo ni nitie wach moro maduong’ ma yudore ei wach maber, ma dwarore ni ji ong’e to ok wahiny wuoyoe ahinya? E barua ma jaote Paulo nondiko ne Jo-Rumi, notiyo gi wach ni ‘pinyruoth’ dichiel kende, to ‘wach maber’ ne ohulo nyadi 12. (Som Jo Rumi 14:17.) En wach mane ma yudore ei wach maberno ma Paulo ne wuoyoe nyadinwoya e bugno? Ang’o momiyo dwarore ahinya ni ji ong’e wachno mayudore ei wach maberno? To ang’o momiyo onego waket wachno e pachwa sama walando ne ji e alworawa ‘wach maber mar Nyasaye’?​—Mari. 1:14; Rumi 15:16; 1 Thes. 2:2.

Gima ne Dwarore ni Joma ni Rumi Ong’e

4. Kinde ma Paulo ne nie twech mare mokwongo Rumi, ne olendo e wi ang’o?

⁴ Ber ng’eyo weche ma Paulo ne owuoyoe kane ne en e twechne mokwongo e dala mar Rumi. Wasomo ni kane Jo-Yahudi mang’eny obiro lime, ne olandonegi ‘wach (1) pinyruodh Nyasaye kendo nosemogi mondo giyie kuom (2) Yesu.’ Ji norwako nade wechego? “Jo moko  noyie gik mowacho, to moko ne ok oyie.” Bang’ mano Paulo ‘ne rwako ji duto ma ne biro ire, koyalo (1) pinyruodh Nyasaye kendo puonjo wach (2) Ruoth Yesu Kristo.’ (Tich 28:17, 23-31) Nenore maler ni, Paulo ne wuoyo e wi Pinyruodh Nyasaye kane olendo. Kata kamano, en wach mane ma bende ne ojiwo? Ne ojiwo wach maduong’ motudore gi Pinyruoth, tiende ni, migawo mar Yesu e chopo dwaro mar Nyasaye.

5. En wach mane ma dwarore ahinya ma Paulo ne ojiwo e bug Jo Rumi?

⁵ Dwarore ni ji duto ong’e Yesu kendo giket yie kuome. E bug Jo Rumi, Paulo jiwo wachno. E chakruok mar bugno, ne ondiko ni, ‘Nyasaye, ma atiyone gi chunya e tij wach maber mar Wuode.’ Ne omedo niya: “Wiya ok okuot gi Wach Maberno; nikech en teko mar Nyasaye ma waro ng’ato ka ng’ato ma yie.” Bang’e ne owuoyo kuom “chieng’ ma Nyasaye ng’ado bura gi lwet Yesu Kristo kuom weche maling’ ling’ mag ji. Ayalo Wach Maberno kamano.” Kendo nowacho niya: ‘Asetieko yalo wach maber mar Kristo a Jerusalem kadhiyo koni gi koni nyaka chop Iluriko.’ * (Rumi 1:9, 16; 2:16; 15:19) Iparo ni ang’o momiyo Paulo ne ojiwo wach Yesu Kristo ne Jo-Rumi?

6, 7. Ang’o mwanyalo wacho e wi chakruok mar kanyakla ma ne ni Rumi?

⁶ Ok wang’eyo kaka kanyakla mar Jo-Rumi ne ochakore. Be dibedi ni Jo-Yahudi kata jogo ma norwako din mar Jo-Yahudi ma ne odhi e Pentekost 33 E Ndalowa (E.N.), ema ne odok Rumi ka gin Jokristo? (Tich 2:10) Koso dibed ni jowuoth kata jolok ohala ma Jokristo ema ne olando adiera e Rumi? Kata bed nang’o, e kinde ma Paulo ne ndiko bugno e kar higa 56 E.N., mano noyudo ka kanyaklano nosechaki chon. (Rumi 1:8) Kanyaklano ne oting’o joma chalo nade?

⁷ Moko kuomgi ne gin Jo-Yahudi. Paulo ne omoso Androniko kod Junias koluongogi ni “jo ogandana,” nyalo bedo ni noluongogi kamano nikech ne gin jo oganda mar Jo-Yahudi wetene. Aquila jatwang’ hema gi chiege Prisca ma ne jodak Rumi, bende ne gin Jo-Yahudi. (Rumi 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Tich 18:2) Kata kamano, owete koda nyimine mogwaro ma Paulo ne oorenegi mos nyalo bedo ni ne ok gin Jo-Yahudi. Nyalo bedo ni moko ne gin ‘jood Kaisar,’ seche moko wasumbini mag Kaisar koda jotichne mamoko.​—Fili. 4:22; Rumi 1:6; 11:13.

8. Jogo ma ne ni Rumi ne nie bwo chal mane matek?

⁸ Jakristo ka Jakristo ma ne ni Rumi ne nie bwo chal moro matek ma wabende ochomowa. Paulo keto wachno ayanga kama: “Ji duto oseketho, kendo girem kuom duong’ mar Nyasaye.” (Rumi 3:23) Nenore maler ni ne dwarore ni jogo duto ma Paulo ne ondikonegi ong’e ni ne gin joricho kendo ne nyaka giket yie e chenro ma Nyasaye tiyogo mar konyogi.

Dwarore ni Ji Ong’e ni Gin Joricho

9. En ber mane ma Paulo nowacho ni nyalo yudore nikech wach maberno?

⁹ E chakruok mar barua ma Paulo ne ondiko ne Jo-Rumi, ne osiko kohulo ber ma wach maber ma nolando nyalo kelo kama: ‘Wiya ok kuodi gi wach maberno; nikech en teko mar Nyasaye ma waro ng’ato ka ng’ato ma yie, mokwongo Jo-Yahudi, kendo joma ok Jo-Yahudi.’ Ee, warruok ne nyalore. Kata kamano, bedo gi yie ne dwarore, kaluwore gi wach ma ne Paulo noluwo koa e Habakkuk 2:4 niya: “Ng’at moket kare kuom yie, nobed mangima.” (Rumi 1:16, 17; Gal. 3:11; Hib. 10:38) Ere  kaka wach maberno manyalo tero ji e warruok, mulo ngima ‘ji duto moseketho’?

10, 11. Ang’o momiyo wach minyiso e Jo Rumi 3:⁠23 ok tek ne jomoko winjo tiende, to koni otek ne moko?

¹⁰ Kapok ng’ato obedo gi yie mareso ngimane, nyaka okwong ofweny ni en jaricho. Fwenyo gima kamano ok nyal bedo gima tek ne jogo mosebedo ka nigi yie kuom Nyasaye, kendo gi lony moro kuom weche manie Muma. (Som Eklesiastes 7:20.) Kata obedo ni giyie gi wachno kata gin gi kiawa, gin gi ng’eyo moro kuom wach ma Paulo ne owacho ni: “Ji duto oseketho.” (Rumi 3:23) Kata kamano, sama wan e tijwa mar lendo, wanyalo romo gi ji mang’eny mapod ok ong’eyo tiend wachno.

¹¹ E pinje moko, ji mang’eny dongo maok ging’eyo ni ne onyuolgi e richo. En adier ni ng’ato nyalo ng’eyo ni en owuon oketho, en gi kido moko maok beyo, kendo nyalo bedo ni osetimo gik maricho. Kendo oneno ka jomoko nie chal kaka mare. Kata kamano, nikech yo mopon-go, ok ong’eyo tiend gimomiyo en kaachiel gi jomamoko gin e chal ma kamano. Kuom adier, e dhok mamoko, kiwacho ni ng’ato en jaricho, jomoko nyalo paro ni iwacho ni ng’atno en jamahundu monego omak, kata ni noketho chike moko. En adier ni, ng’at modongo e alwora ma kamano ok yot mondo opar ni en owuon en jaricho kaluwore gi tiend gima Paulo ne wuoyoe.

12. Ang’o momiyo ji mang’eny ok oyie ni ji duto ne onyuol e richo?

¹² Kata mana e pinje mag dinde Jokristo, ji mang’eny ok oyie ni ne onyuolgi e richo. Nikech ang’o? Kata kapo ni gijodhi e kanisa kinde moko, ok gikaw weche ma Muma wacho kuom Adam gi Hawa kaka adier. Jomoko to ne odongo e alwora ma ji ok yie kuom Nyasaye. Gin gi kiawa kabe Nyasaye nitie, kendo ok ging’eyo ni Ng’at Mamalo Chutho, oketo chike matayo timbe dhano, kendo weyo maok giluwo chikego en richo. E yo moro, gichal gi jomoko ma ne odak e kinde Jokristo mokwongo ma Paulo nowacho kuomgi niya, ‘gionge geno’ kendo ‘maonge Nyasaye e pinyni.’​—Efe. 2:12.

13, 14. (a) En wach mane mamiyo ji ok nyal wuondore ni gikiya Nyasaye koda richo? (b) Bedo maonge yie kuom Nyasaye osemiyo ji mang’eny otimo ang’o?

¹³ E barua ma Paulo ne ondiko ne Jo-Rumi, ne ochiwo weche ariyo manyiso gimomiyo alwora ma ng’ato oponie ok onego omone bedo gi yie kuom Nyasaye​—bed ni odak e ndalo Paulo, kata mana e ndalogi. Wach mokwongo en ni gik mochwe nyiso ayanga ni Jachwech nitie. (Som Jo Rumi 1:19, 20.) Mano winjore gi wach ma Paulo nondiko ne Jo-Hibrania ka en Rumi niya: “Ot ka ot ni gi jagedone, to jagedo mar gik moko duto en Nyasaye.” (Hib. 3:4) Weche ma ne otiyogo nyiso ni nitie Jachwech ma ne ogero gik moko duto e piny koda e polo kendo miyogi bedoe.

¹⁴ Omiyo, Paulo ne ni gadier chuth kane ondiko ne Jo-Rumi ni, ng’ato ang’ata ok onego ‘owuondre ni okiya’ ni Nyasaye nitie, moriwo nyaka Jo-Israel machon, tiende ni ji duto ma ne lamo kido maonge ngima. Mano bende inyalo wach kuom jogo ma ne timo timbe mag anjawo modwanyore mopogore gi kaka Nyasaye nochweyo dichwo gi dhako mondo oti gi dendgi. (Rumi 1:22-27) Kowuoyo kuom paro mamiyo ji timo gik ma kamago, Paulo ne  ong’ado kare ni ‘Jo-Yahudi gi joma ok Jo-Yahudi giduto gin e loch mar richo.’​—Rumi 3:9.

Gino ‘Madoko Janeno’

15. Gin jomage ma nigi chik ei chunygi, to mano miyo gitimo nade?

¹⁵ Bug Jo Rumi nyiso wach machielo mamiyo ji onego ong’e ni gin joricho, kendo dwarore ni giyud gimabiro gologi e richo. Kowuoyo kuom chike ma Nyasaye ne omiyo Jo-Israel machon, Paulo ne ondiko kama: “Jogo ma ketho ka Chik nitie, nong’adnigi bura gi Chik.” (Rumi 2:12) Kodhi nyime wuoyo kuom wachno, onyiso ni ogendini maok ong’eyo chike mag Nyasaye, kinde mang’eny ‘timo weche mag chik kendgi.’ Ang’o momiyo joma kamago kwero timbe kaka nindruok e kind joma gin wede, nek, koda kwelo? Paulo nonyiso gimomiyo: Chik nie chunygi.​—Som Jo Rumi 2:14, 15.

16. Ang’o momiyo bedo gi chuny machiko ng’ato kende ok nyis ni obiro weyo richo?

¹⁶ Kata kamano, nyalo bedo ni isefwenyo ni, bedo gi chik matiyo kaka janeno e chunywa, ok nyis ni koro ng’ato biro luwo kaka chunye chike. Ranyisi mar Israel machon nyiso adiera mar wachno. Kata obedo ni Jo-Israel ne nigi chuny ma otiegi gi Nyasaye, kendo ne gin gi chike makwero achiel kachiel timbe kaka kwelo kod terruok, kinde mang’eny, ne ok giluw chik chunygi koda Chik Jehova. (Rumi 2:21-23) Onge kiawa ni jwang’o weche ariyogo ne omiyo okwan-gi kaka joricho e yo momedore, omiyo ne girem korka chike koda dwaro mar Nyasaye. Mano ne oketho ahinya winjruok ma ne nie kindgi gi Jachwechgi.​—Lawi 19:11; 20:10; Rumi 3:20.

17. En jip mane mwayudo e bug Jo Rumi?

¹⁷ Weche mwasenono e bug Jo Rumi, nyalo nenore ka gima ginyiso chal marach ahinya mar dhano duto e wang’ Ng’a Manyalo Duto. Kata kamano, Paulo ne ok oweyo weche gi kanyo. Koluwo weche Daudi e Zaburi 32:1, 2, jaoteno ne ondiko kama: “Jo moguedhi gin jo ma kethogi owenigi, kendo richogi oum. Ng’a moguedhi e ng’atno ma Ruoth ok kwan ka jaricho.” (Rumi 4:7, 8) Ee, Nyasaye oseloso chenro mar weyo ne ji richo maok oketho chikene makare.

Wach Maber Otenore Kuom Yesu

18, 19. (a) Paulo ne ojiwo ang’o e wi wach maber e bug Jo Rumi? (b) Mondo omi wayud gweth mag Pinyruoth ang’o ma nyaka wang’e?

¹⁸ Inyalo wacho niya, “Kuom adier, mano en wach maber ndi!” Adier en kamano, kendo mano dwokowa e gima Paulo ne ojiwo e bug Jo Rumi ma wach maber oting’o. Kaka osewachi, Paulo ne ondiko kama: “Wiya ok okuot gi Wach Maberno; nikech en teko mar Nyasaye ma waro.”​—Rumi 1:15, 16.

¹⁹ Wach maberno otenore kuom migawo mar Yesu e chopo dwaro mar Nyasaye. Paulo ne nyalo geno ‘chieng’ ma Nyasaye ng’ado bura gi lwet Yesu Kristo kuom weche maling’ling’ mag ji kuom wach maberno.’ (Rumi 2:16) Kuom wacho kamano ne ok otem dwoko piny gima “pinyruodh Kristo gi Nyasaye” biro timo, tiende ni gima Nyasaye biro timo kokalo kuom Pinyruoth. (Efe. 5:5) Kata kamano, ne onyiso ni mondo omi wadag kendo yudo gweth mogundho e Pinyruodh Nyasaye, nyaka to wang’e (1) ni wan joricho e nyim Nyasaye kendo (2) dwarore ni waket yie kuom Yesu Kristo mondo richowa owenwa. Sama ng’ato ong’eyo tiend wechego kendo yie kodgi ni gin dwaro mar Nyasaye, mi oneno kaka mano miyo obedo gi geno maber mar kinde mabiro,  obiro kok niya, “Ee, kuom adier, mano en wach maber ndi! ”

20, 21. Sama wan e tij lendo, ang’o momiyo onego waket e paro wach maber’ mijiwo e bug Jo Rumi, to en ber mane manyalo bedoe nikech mano?

²⁰ Onge kiawa ni onego waket wachni e paro sama watimo tijwa mar lendo kaka Jokristo, ma en wach maduong’ mayudore ei wach maber. Kowuoyo kuom Yesu, Paulo ne oluwo weche mag Isaya niya: “Ng’a ma yie kuome, wiye ok nokuodi.” (Rumi 10:11; Isa. 28:16) Jogo mong’eyo gima Muma wacho kuom richo, ok nyal kawo wach maduong’ miwacho e wi Yesu kaka wach manyien. Kata kamano, wachni nyalo bedo wach manyien ne jomoko, tiende ni wach maok ging’eyo, kata manyalo bedo ni ji mang’eny e ogandagi ok oketoe yie. Joma kamago koketo yie kuom Nyasaye kendo bedo gi geno kuom Ndiko, biro dwarore ni walernegi migawo mar Yesu. Sula maluwo biro nono kaka Jo Rumi sula 5 lero wachni, ma en wach maduong’ mayudore ei wach maber. Nyalo bedo ni ibiro yudo ka puonjruok wachno biro konyi e tiji mar lendo.

²¹ Mano kaka en gimaber konyo jogo ma chunygi nikare ng’eyo tiend wach maber miwuoyoe e bug Jo Rumi nyadinwoya, nimar en wach maber ma “en teko mar Nyasaye ma waro ng’ato ka ng’ato ma yie.” (Rumi 1:16) Ok wabi mana yudo gweth kende, to bende wabiro neno ka jomoko yie gi weche ma Paulo nowacho e Jo Rumi 10:15 niya: “Jogo ma kelo weche mabeyo, tiendgi long’o miwuoro!”​—Isa. 52:7.

[Weche moler piny]

Be Iparo?

• Bug Jo Rumi jiwo wach mane mayudore ei wach maber?

• En adiera mane ma dwarore ni wakony jomoko ng’eyo?

• Ere kaka “Wach Maber mar Kristo” kelo gweth ne wan koda ne jomoko?

[Penjo mag Puonjruok]

[Blab manie ite mar 8]

Wach maber mijiwo e bug Jo Rumi noriwo migawo maduong’ ma Yesu chopo e dwaro mar Nyasaye

[Picha manie ite mar 9]

Waduto nonyuolwa gi mbala moro marach ahinya​—richo!