Ja oybyë ayuk diˈib tsojkëp nnijäˈäjëm
“Ja oybyë ayuk [...] yëˈë dëˈën ja myëkˈäjtënë Dios es [ja jäˈäy] nyitsoˈoktët.” (ROM. 1:16)
1, 2. ¿Tiko ngäjpxwäˈkxëm ja “oybyë ayuk diˈibë nyigajxypy ja Diosë kyutujkën”, ets tijaty nimaytyakëm?
TË NÄˈÄ mˈokjënäämbë o mˈokwinmaabyë: “Njantsy nyimaytyäˈägaambyëtsë oybyë ayuk jabom jabom”. Niˈamukë Dios mëduumbë jëjpˈam nˈijxëm mä ngäjpxwäˈkxëm ja “oybyë ayuk diˈibë nyimaytyakypy ja tsäjpotmëdë kutujkën”. Ets axtë njäjtëm agëbajky mä Jesus ojts tnaskäjpxë ko duˈun yajtunäˈäny (Mat. 24:14).
2 Ko ngäjpxwäˈkxëm ja “oybyë ayuk diˈibë nyigajxypy ja Diosë kyutujkën”, yëˈë nyajtuˈuyoˈoyëm ja tuunk diˈibë Jesus yajtsondak (käjpxë Lukʉs 4:43). Tuk peky diˈib nmaytyakëm, yëˈë ko Dios tsojk dyajjëjpkëxäˈänyë ayoˈon jotmay diˈib yajnäjxtëbë naxwinyëdë jäˈäy. Ets mä “ja mëk ayoˈon”, ja dyajkutëgoyaˈanyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets dyajjëgaˈagäˈänyë axëkˈäjtën yä Naxwiiny (Mat. 24:21). Nan nmaytyakëm ko mët yëˈëgyëjxmë Diosë yˈAnaˈamën, tyäˈädë Naxwinyëdë jyëmbitäˈäny jantsy tsuj mä jyamˈatäˈänyë tuˈugyëˈäjtën etsë jotkujkˈäjtën. Tyäˈädë “oybyë ayuk diˈibë nyigajxypy ja Diosë kyutujkën”, yëˈë tuk peky diˈibë “Abrään yaˈˈawäˈänë [...] ko Dios yˈanmääyë: Mët mijtskyëjxm ngunuˈxëpts nidëgekyë naxwinyëdë jäˈäyëty” (Gal. 3:8).
3. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Pablo kanäkˈok tmaytyaky ja “oybyë ayuk” mä Romanʉs?
3 Per waˈan kyaj nimaytyakëm ja tuk peky diˈib myëmiimpy ja “oybyë ayuk”, diˈib jëjpˈam etsë jäˈäy tmëdowët. Mä Romanʉs jeˈeyë tëgokë Pablo tmaytyakyë Anaˈamën, etsë “oybyë ayuk” yëˈë mäjmajtskˈok (käjpxë Romanos 14:17, Traducción del Nuevo Mundo). ¿Ti Pablo kanäkˈok myaytyak mä Romanʉs diˈib myëmiimpy ja “oybyë ayuk”, ets tiko jyëjpˈamëty? ¿Tiko jyëjpˈamëty nimaytyakëm diˈib myëmiimbyë “oybyë ayuk diˈibë tsoˈon mä Diosën”? (Rom. 15:16; Mar. 1:14; 1 Tes. 2:2.)
¿Ti naty tsojkëp tnijawëdët ja Dios mëduumbë diˈib Roma?
4. ¿Tijatyë Pablo myaytyak ko timˈogäˈän tsyumytsyënääy Roma?
4 Mbäädë tyäˈädë niˈigyë njaygyujkëm ko nnijäˈäjëm tijatyë Pablo myaytyak mä timˈogäˈän tsyumytsyënääy Roma. Ko tëgok nyimiinë tuk grupë judiyëtëjk, majtsk peky diˈib myaytyak. Jawyiin ojts “tnigajxy ja Diosë kyutujkën”. Ta net ja jäˈäy ttukmëbëkany ko “Jesus yëˈë dëˈën ja Kristë”. ¿Wiˈix wyimbëtseemy? “Nijaˈajëty tkupëjktë [...] per yëˈë wiinkpë kyaj tmëbëjktë.” Ok, ta Pablo “tˈaxäjë nidëgekyë diˈibë nimiinëp” ets tim jawyiin ttukniˈˈixë “ja Diosë kyutujkën” ets ta net diˈib mä “Nintsënˈäjtëm Jesukristë” (Apos. 28:17, 23-31). Extëm nˈijxëm, Pablo xëmë tmaytyakyë Diosë yˈAnaˈamën. Per ¿ti diˈib niˈigyë nyimaytyak? Yëˈë ti Jesus nyikëjxmˈäjtypy mä diˈibë Dios të ttuknibëjtäägë.
5. ¿Ti Pablo nyigäjpx mä Romanʉs diˈib jëjpˈam etsë jäˈäy ttunët?
5 Tsojkëp niˈamukë jäˈäy tˈixyˈattëdë Jesukristë ets tmëbëktët. Mä Romanʉs japë Pablo tkujäˈäyë ko jëjpˈam ets duˈun ttundët. Jawyiin jyënany: “Dios diˈibëts nmëdiimpy amumduˈukjot es ngäjxwaˈxyëts ja oybyë ayuk diˈibë nyimaytyakypy ja yˈUˈunk”. Ta net jyënany: “Kyajts ëj nduktsoytyuny ja oybyë ayuk, mët ko yëˈë dëˈën ja myëkˈäjtënë Dios es nyitsoˈoktët nidëgekyëty diˈibë myëbëjktëp”. Ok, ta jyënany: “Ja xëë ko Dios Jesukristëkyëjxm tpayoˈoyaˈany ja jäˈäyë ayuˈutsyëbë jyot wyinmäˈäny, extëm jyënaˈany ja oybyë ayuk diˈibëts ngäjxwaˈxypy”. Ta net yˈakjënany: “Dëˈënëts të ngäjxwaˈxy tëgekyë tëgekyë ja oybyë ayuk ja nyitsokënë Kristë, axtë Jerusalén es oytyimmääty es axtë nyääxotyë Iliiryë” (Rom. 1:9, 16; 2:16; 15:19, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn). * ¿Tidaa ko Pablo kanäkˈok tnimaytyakyë Kristë?
6, 7. ¿Wiˈix nyaxkëdaky ja naymyujkën diˈib Roma, ets pënaty tyukˈijtëdë?
6 Kyaj yajnijawë wiˈix nyaxkëdaky ja naymyujkën diˈib Roma. Waˈan dyajnaxkëdaktë näägë judiyë o pënaty yˈaxäjëdë Kristë ko yˈojtstë Jerusalén mä ja Pentekostes xëë, mä jëmëjt 33 (Apos. 2:10). O waˈan dyajjäjttë ja tëyˈäjtën, ja Dios mëduumbë diˈib ajuuy adoˈktëp o diˈib tuˈunäjxtëp. Per oy wyiˈixˈatët, ko Pablo nyijäˈäyëdë mä jëmëjt 56, tamë naty ja tiempë nyëjkxnë mä nyaxkëdaky ja naymyujkën (Rom. 1:8). ¿Mäjaty tsyoˈondë?
7 Tamë naty diˈib judiyë. Extëm nˈokpëjtakëm, Pablo ojts tkajxë syaluudë ja Andrónico etsë Junias, diˈib tyij “nˈamëguˈuktëjkëty ajkëxy”, waˈan duˈun jyënany mët ko jyudiyëˈattë. Áquila mëdë nyëdoˈoxy Priscila diˈibë naty yajkojtëbë witëjk, nan judiyë naty (Rom. 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7, Nuevo Testamento de Mazatlán; Apos. 18:2). Per may diˈibë Pablo tyuknigajxë saluudë, kyaj naty jyudiyëty. Ets tamë naty nääk diˈib ijttëp mä ja “yajkutujkpë kopk ja tyëjk”, waˈan yëˈë tmaytyäˈägany ja diˈib yajtuumbëˈäjttëp o diˈib tuundëp wintsën jeˈeyë ko naxypy ja kyutujkën tmëdattë (Fili. 4:22; Rom. 1:6; 11:13).
8. ¿Ti jotmayë naty pyattëp ja Dios mëduumbë diˈib Roma?
8 Mëj jotmayë naty pyattëp ja Dios mëduumbë diˈib Roma duˈun extëm ëtsäjtëm. Pablo duˈun tnimaytyaky: “Nidëgekyë të pyekytyundë es dëˈën të tmëjagamgaˈaktë ja Dios” (Rom. 3:23). Jëjpˈamë naty ets kyaj tkuˈamëdoonaxtët pënaty yajtuknijäˈäyëdë ja neky. Tsojkëbë naty tˈëxkaptët ko pokyjyaˈay yajpäättë ets tˈaxäjëdët amumduˈukjot ja naybyudëkë diˈibë Dios yˈawäˈänëp.
Nˈokˈëxkäjpëm ko pokyjyaˈay nyajpatëm
9. Extëmë Pablo jyënany, ¿wiˈixë naty mbäät ttukˈoyˈattë ja “oybyë ayuk”?
9 Ko Pablo tjääytsyondakyë Romanʉs kanäkˈok tˈanmääytyë ja Dios mëduumbë wiˈix mbäät ttukˈoyˈattë ja oybyë ayuk, ko jyënany: “Kyajts ëj nduktsoytyuny ja oybyë ayuk, mët ko yëˈë dëˈën ja myëkˈäjtënë Dios es nyitsoˈoktët nidëgekyëty diˈibë myëbëjktëp, tim jawyiin mët ja diˈibë israelitëty, per nandëˈën mët ja diˈibë kyaj yˈisraelitëty”. Extëm yä jyënanyë tyäˈädë apostëlë, mbäädë naty niˈamukë nyitsoˈoktë. Per jëjpˈamë naty ets dyaˈixëdët ja mëbëjkën, extëm jyënany ko tmaytyakyë Habacuc 2:4: “Diˈibë myëbëjkëngyëjxm oy wëˈëmp mët ja Dios, yëˈë dëˈën jikyˈatëp” (Rom. 1:16, 17; Gal. 3:11; Ebre. 10:38). Per ko yajmaytyaˈaky ja “oybyë ayuk” diˈib yajkypyë nitsokën, ¿tiko net yajkuwitsë ko “nidëgekyë [naxwinyëdë jäˈäy] të pyekytyundë”?
10, 11. ¿Tiko näägë jäˈäy tnijawëdë tidën myaytyäˈägaambyë Romanʉs 3:23 ets tiko nääk kyaj?
10 Parë tuˈugë jäˈäy tmëdatëdë mëbëjkën diˈib mbäät yajnitsoˈogyëty, jawyiin mbäät tˈëxkapy ko pokyjyaˈay. Mayë jäˈäy myëdoyˈäjttëp ko jyaˈˈatyë poky kaytyey diˈib të yaaktë mä it lugäär mä yajmëbekyë Dios ets yajnijawë wanatyë Biiblyë (käjpxë Eclesiastés 7:20). Ets oy tmëbëk tkamëbëktët, miimp wyinmäˈänyoty ti Pablo myaytyäˈägan ko jyënany: “Nidëgekyë të pyekytyundë” (Rom. 3:23). Per mbäät näägë jäˈäy nbatëm mä ndëjkˈayoˈoyëm diˈib kyaj tjaygyukët tiko duˈunë Pablo jyënany. ¿Tiko?
11 Mä näägë it lugäär kyaj jäˈäy tnijawëdë ko pokyjyaˈay nmaxuˈunkˈäjtëm ets ko të xynyinäjxëmë poky. Per nyijäˈädëp ko tëgooytyëp ets ko tyuundëbë axëkˈäjtën. Ets yˈijxtëp ko niˈamukë jäˈäy ak duˈun yajpäättë. Per mët ko kyaj të yajtukniˈˈixëdë mä të yaak të pyattë, kyaj tjaygyukëdë tiko duˈun nyajpatëm. Ets mbäät mä ja yˈayuk yajtijy pokyjyaˈay ja diˈib myëdëgoopy ja anaˈamën o ja diˈib adëtspë axëëk. Yëˈë jäˈäy diˈib duˈun të yeeky, kyaj nyayajnaxyëty pokyjyaˈay extëm diˈibë Pablo myaytyäˈägan.
12. ¿Tiko mayë jäˈäy kyaj tmëbëktë ko niˈamukë pokyjyaˈay nyajpatëm?
12 Axtë mä it lugäär mä jäˈäy tmëbëktë Kristë, may kyaj tkupëktë ko pokyjyaˈay yajpäättë. ¿Tiko? Yëˈko oy näˈä ganäˈäty jyanëjkxtë tsäjptëgoty, duˈun dyajnaxtë extëm tuˈugë jekymyaytyaˈaky ko Biiblyë tnimaytyaˈagyë Adán mëdë Eva. Etsë wiinkpë të yajtukniˈˈixëdë ets kyaj tmëbëktëdë Dios. Kom kyaj yˈittë seguurë ko jyamëtyë Dios, pääty kyaj tjaygyukëdë ko Dios të tpëjtaˈagyë anaˈamën parë naxwinyëdë jäˈäy, ets ko pokytyuˈunëm ko ngamëmëdoˈojëm. Duˈun yajpäättë extëm pënaty ja Pablo yˈanmääy: “Kyaj ijty ja Dios xyˈixyˈattë es nitii ijty xykyajëjpˈixtë” (Éfe. 2:12).
13, 14. 1) Oknigäjpx tuk peky. ¿Tiko kyaj mbäät pën ttukajpxy mä wiˈix të yeeky të pyety parë kyaj tmëbëkëdë Dios ets tkupëkët ko pokyjyaˈay? 2) ¿Ti mayë jäˈäy tyuundëp ko kyaj tmëbëktë Dios?
13 Pablo majtsk peky ojts tnigajpxy mä Romanʉs, tiko kyaj mbäät pën ttukajpxy mä wiˈix të yeeky të pyety parë kyaj tmëbëkëdë Dios ets tkupëkët ko pokyjyaˈay. Tuk peky, yëˈë ko tijaty jaˈäjtp yëˈë xytyukˈijxëm ko tam pën të dyajkojtäˈäy (käjpxë Romanʉs 1:19, 20). Extëmë Pablo jyënany ko tnijäˈäyë ja Hebreos: “Tëgekyë tëjk, tam diˈibë yajkojëp. Nandëˈën jäjtpë dëˈënë Dios diˈibë yajkoj nëˈën tëgekyë jyaajëty” (Ebre. 3:4). Duˈun extëm tuˈugë tëjk, tam pën të tkojy, nanduˈun tukëˈëyë tijaty jaˈäjtp, tam pën ojts dyajkojy ets ojts tpëjtaktäˈäy.
14 Pääty, ko Pablo tjääyë Romanʉs ojts jyënaˈany ko pënaty yˈawdäjttëbë awinax kyaj mbäät jyënäˈändë ko kyaj tnijawëdë pën jamë Dios, oy yˈisraelitëty ets oy kyaj. Ets nanduˈun ja diˈib ijt tsënääytyëp axëëk extëm kyaj të yajtuknibëjtäägë dyajtundëdë nyiniˈx kyëbäjkë yetyëjk toxytyëjk (Rom. 1:22-27). Duˈuntsoo, Pablo dyajjaygyujkë ko ak pokyjyaˈay, duˈun ja israelitë ets duˈun diˈib kyaj (Rom. 3:9).
Winmäˈäny yëˈë xyˈanmäˈäyëm ko pokyjyaˈayˈäjtëm
15. ¿Pënatyë wyinmäˈäny të yajmoˈoytyë, ets wiˈix tyuny mä jukyˈäjtën?
15 Romanʉs nyigajpxypy ja tuk peky tiko mbäät nˈëxkäjpëm ko pokyjyaˈay nyajpatëm ets ko tsojkëp pën xyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä tyäˈädë jotmay. Ko Pablo tmaytyaky ja Ley diˈib yajmooytyë ja israelitëty, ta tkujäˈäyë: “Ko tkamëmëdowdë ja anaˈamën es pyojpëtundë, yajtukkumëdowdëp extëm ja anaˈamën jyënaˈany” (Rom. 2:12). Ta net jyënany ko mayë jäˈäy “ttundë extëm ja anaˈamën jyënaˈany oy [...] tkamëdäjtpëdë ja Moisésë yˈanaˈamën”. Pääty dyajkuboktë ko jäˈäy myeetsy, yajjäˈäyˈooky o tsyëënë mëdë wyingon mëguˈuk. ¿Tiko? Yëˈko extëmë Pablo jyënaˈany niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy të yajmoˈoytyë jyot wyinmäˈäny (käjpxë Romanʉs 2:14, 15).
16. ¿Tiko kyaj mbäät njënäˈänëm ko ninäˈä ngapokytyunäˈänëm mët ko nmëdäjtëmë winmäˈäny?
16 Per oy njamëdäjtëmë winmäˈäny diˈib xyˈanmäˈäyëm ti oy ets ti axëëk, kyaj xëmë nmëmëdoˈojëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ja israelitëty kyaj tmëmëdoodë kanäkˈok ja jyot wyinmäˈäny diˈibë natyë Jyobaa të myoˈoyëdë ets ni ja Ley diˈib yajkubojkypy ko jäˈäy myeetsy ets ko tsyëënë mët diˈib kyaj tnyaˈayëty o tnëdoˈoxyëty (Rom. 2:21-23). Pääty, majtsk jäjnëbë natyë pyoky, kyaj naty jyukyˈattë extëmë Jyobaa ttseky ets extëm ja anaˈamën jyënaˈany. Pääty kyaj oy yajpattë Dios windum (Lev. 19:11; 20:10; Rom. 3:20).
17. ¿Wiˈix xyjotkujkmoˈoyëmë Romanʉs?
17 Extëm të nˈijxëm, mbäät pën wyinmay ko jantsy jotmaymyëët nyajpatëm Dios windum extëm myaytyaˈagyë Romanʉs. Perë Pablo kyaj yëˈë jeˈeyë ojts tmaytyaˈaky, ojts tnigajpxy diˈib yajpatp mä Salmo 32:1, 2 ets tkujäˈäyë: “Jotkujk diˈibatyë Dios të myaˈxëty ja pyojpë, diˈibaty yajninäjxp ja pyeky, jotkujk diˈibaty ja Dios kyaj pyëjtaˈagyëty extëmë pojpë jäˈäyën” (Rom. 4:7, 8). Extëm nˈijxëm, Dios myeˈkyxypyë poky kaytyey mët ko të ttuny extëm ja yˈanaˈamën dyajnigutukë.
Oybyë ayuk mä yajnimaytyaˈagyë Jesus
18, 19. 1) ¿Ti diˈibë Pablo myaytyak kanäkˈok mä Romanʉs? 2) ¿Tijaty mbäät nduˈunëm parë nˈaxäjëm ja kunuˈkxën diˈib yakaampy ja Anaˈamën?
18 Mbäädë net mjënäˈäny: “¡Jantsy oyë tyäˈädë ayuk!”. Nˈokjamyajtsëm jatëgok ja oybyë ayuk diˈibë Pablo kanäkˈok myaytyak mä Romanʉs. Extëm të nˈijxëm, Pablo kyujäˈäyë: “Kyajts ëj nduktsoytyuny ja oybyë ayuk, mët ko yëˈë dëˈën ja myëkˈäjtënë Dios es [ja jäˈäy] nyitsoˈoktët” (Rom. 1:15, 16).
19 Tyäˈädë “oybyë ayuk”, yëˈë nyimaytyakypy ti Jesus nyikëjxmˈäjtypy parë yˈadëwët diˈibë Dios të ttuknibëjtäägë. Pablo jyënany ko ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyak yëˈë “ja xëë ko Dios Jesukristëkyëjxm tpayoˈoyaˈany ja jäˈäyë ayuˈutsyëbë jyot wyinmäˈäny” (Rom. 2:16). Ko duˈun jyënany, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj tmëjpëjtaky ja yˈanaˈamënë “Kristë es ja Dios” o ti Jyobaa tyunaampy mët yëˈëgyëjxmë tyäˈädë gobiernë (Éfe. 5:5). Diˈib myaytyäˈägan, yëˈë ko pën ndukˈoyˈatäˈänëm ja kunuˈkxën diˈib yajminaambyë Diosë yˈAnaˈamën, tsojkëp nˈëxkäjpëm ko pokyjyaˈay nyajpatëm, ets nyaˈijxëm ja mëbëjkën mä Jesukristë parë yajmaˈkxëdë poky kaytyey. Ko njaygyujkëm ets ngupëjkëm tijatyë Dios të ttuknibëjtäägë ets nˈijxëm wiˈix xyjotkujkmoˈoyëm, mbäädë net njënäˈänëm: “¡Jantsy oyë tyäˈädë maytyaˈaky!”.
20, 21. ¿Tiko nanduˈun jyëjpˈamëty nimaytyakëmë oybyë ayuk diˈib kanäkˈok yajmaytyakp mä Romanʉs, ets wiˈix nëjkx wyimbëtsemy?
20 Ko nmëtmaytyakëmë jäˈäy nan tsojkëp nimaytyakëm diˈib myëmiimbyë oybyë ayuk. Pablo ojts tkujayë extëmë Isaías jyënany: “Pën myëbejkypy yëˈë, ninäˈä kyatsoytyuˈungäˈädët” (Rom. 10:11; Isa. 28:16). Mä näägë it lugäär kyaj wiˈixë jäˈäy tmëdowdë ko yajtukmëtmaytyaˈagyë Jesus, pes nyijäˈädëp wiˈixë Biiblyë tmaytyaˈaky ja poky kaytyey. Per kyaj dyuˈunëty mä jäˈäy kyaj tkupëktë o kyaj tnijawëdë. Pääty ko net tmëbëktë Dios etsë Biiblyë, jëjpˈam ndukmëtmaytyakëm ti Jesus nyikëjxmˈäjtypy. Mä ja tuˈukpë artikulo nnijawëyäˈänëm wiˈix yajnimaytyaˈaky mä Romanʉs kapitulo 5 diˈib myëmiimbyë oybyë ayuk. Ets mbäät xypyudëjkëm mä ngäjpxwäˈkxëm.
21 Extëm nˈijxëm, Romanʉs kanäkˈok tmaytyaˈaky ja oybyë ayuk ets jyënaˈany “ko yëˈë dëˈën ja myëkˈäjtënë Dios es nyitsoˈoktët nidëgekyëty diˈibë myëbëjktëp” (Rom. 1:16). ¡Jantsy jotkujk nayjäˈäwëm ko ngupëjkëmë tyäˈädë oybyë ayuk ets ko nbudëjkëmë jäˈäy parë nanduˈun tkupëktët! Ets seguurë ko pënaty kyupëjktëp ja tëyˈäjtën, nanduˈun jyënäˈändë extëmë Romanʉs 10:15 jyënaˈany: “¡Jyantsy tsyujëty ko jyäˈttë diˈibë xytyuknimiˈinëm ja oybyë ayuk!” (Isa. 52:7).
[Notë diˈib noky ëxˈääy]
^ parr. 5 Mä wiinkpë tekstë nan myaytyakypyë tyäˈädë (Mar. 1:1; Apos. 5:42; 1 Kor. 9:12; Fili. 1:27).
¿Njamyajtsëmë tyäˈädë?
• ¿Ti nyimaytyakypy ja “oybyë ayuk” diˈib kanäkˈok yajmaytyakp mä Romanʉs?
• ¿Ti tsojkëp etsë jäˈäy tjaygyukët?
• ¿Tijaty kunuˈkxënë yˈawäˈänëbë oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypyë Kristë?
[Yajtëˈëwën]
[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 13]
Ja “oybyë ayuk” diˈib kanäkˈok yajmaytyakp mä Romanʉs, yëˈë myaytyakypy ti Jesus nyikëjxmˈäjtypy mä diˈibë Dios të ttuknibëjtäägë
[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 14]
Niˈamukë nmaxuˈunkˈäjtëm pokyjyaˈay
