Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Edwɛkpa Mɔɔ Menli Kɔsɔɔti Hyia Nwo

Edwɛkpa Mɔɔ Menli Kɔsɔɔti Hyia Nwo

Edwɛkpa Mɔɔ Menli Kɔsɔɔti Hyia Nwo

‘Edwɛkpa ne le Nyamenle tumi mɔɔ ɔfa ɔdie ngoane.’—WULO. 1:16.

1, 2. Duzu ati a ɛbɔ “Edwɛkpa ne mɔɔ fane Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo la” nolo ɛ, na ye foa boni a ɛsi zo ɛkile menli a?

‘ME NYE die kɛ mebabɔ edwɛkpa ne nolo alehyenlɛ biala.’ Bie a wɔha edwɛkɛ ɛhye bie ɛlɛ. Kɛ Gyihova Dasevolɛ mɔɔ wɔdu ɛ nwo wɔmaa ye la, ɛze kɛ ɔhyia kɛ ɛbɔ “Edwɛkpa ɛhye mɔɔ fane Anwuma Belemgbunlililɛ ne anwo” la nolo. Bie a ɛbahola wɔaha Gyisɛse ngapezo ne mɔɔ fane ɛhye mɔɔ yɛyɛ anwo mɔɔ ɛnnea Baebolo ne anu a.—Mat. 24:14.

2 Saa ɛbɔ “Edwɛkpa ne mɔɔ fane Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo la” nolo a, ɛnee ɛlɛtoa gyima mɔɔ Gyisɛse bɔle ɔ bo la azo. (Bɛgenga Luku 4:43.) Bie a ɛsi zo ɛkile menli kɛ ɔnrɛhyɛ Nyamenle bava ɔ nwo alie alesama edwɛkɛ nu. Wɔ ‘anwongyelelɛ kpole’ ne anu, ɔbaye adalɛ ɛzonlenlɛ nee ɛtanelilɛ yeavi azɛlɛ ye azo. (Mat. 24:21) Bie a ɛka noko kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bazia ayɛ azɛlɛ ye Paladaese na yeamaa anzondwolɛ nee anyelielɛ ayi zo. Nɔhalɛ nu, “Edwɛkpa ne mɔɔ fane Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo la” foa bie a le “Edwɛkpa ne [mɔɔ bɛbɔle ye nolo bɛhilele] Ebileham kɛ, ‘Ɛ nwo zo yɛɛ Nyamenle balua ayila maanle maanle kɔsɔɔti’” la.—Gal. 3:8.

3. Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ Pɔɔlo zile edwɛkpa zo dɔɔnwo wɔ Wulomuma buluku ne anu a?

3 Asoo ɔbahola yeara ye kɛ yɛnga edwɛkpa ne anwo edwɛkɛ bie mɔɔ hyia kpalɛ la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo ɔ? Wɔ Giliki, aneɛ ne mɔɔ bɛlumuale bɛvale bɛhɛlɛle Wulomuma kɛlata ne la anu, ɛzoanvolɛ Pɔɔlo vale edwɛkɛkpɔkɛ “Belemgbunlililɛ” lile gyima kokye, noko ɔvale edwɛkpa ɔlile gyima fane 12. (Bɛgenga Wulomuma 14:17.) Edwɛkpa ne foa boni a Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ zɔhane buluku ne anu a? Duzu ati a zɔhane edwɛkpa ne anwo hyia ɛ? Na duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛmaa ɔtɛnla yɛ adwenle nu wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛka “Edwɛkpa ne mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ ne la” yeahile menli mɔɔ wɔ yɛ azɛlɛsinli ne anu la ɛ?—Mak. 1:14; Wulo. 15:16; 1 Tɛs. 2:2.

Mɔɔ Ɛnee Menli Mɔɔ Wɔ Wulomu Hyia Nwo

4. Mekɛ mɔɔ bɛlumuale bɛdole Pɔɔlo efiade wɔ Wulomu la, duzu a ɔbɔle ye nolo a?

4 Yɛkola yɛsukoa debie yɛfi ninyɛne mɔɔ Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛlumuale bɛdole ye efiade wɔ Wulomu la anu. Yɛkenga kɛ mekɛ mɔɔ Dwuuma dɔɔnwo rayiale ɛleka mɔɔ ɔde la ‘ɔhanle (1) Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ na ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔmaa bɛalie (2) Gyisɛse anwo edwɛkɛ ne bɛali.’ Duzu a vile nu rale a? “Bie mɔ liele lile, na bie mɔ anlie anli.” Yemɔ anzi, Pɔɔlo ‘liele menli mɔɔ rale ɔ nwo ɛkɛ ne la amuala. Ɔhanle (1) Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ na ɔhilehilele menli ninyɛne mɔɔ fane (2) Awulae Gyisɛse Kelaese anwo la.’ (Gyi. 28:17, 23-31) Ɔda ali kɛ Pɔɔlo hanle Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ. Noko duzu bieko a ɔzile zo a? Ɔzile gyima mɔɔ Gyisɛse yɛ maa Nyamenle bodane ne mɔ ba nu la azo. Ɛnee ɛhye anwo hyia wɔ Belemgbunlililɛ nwo edwɛkɛ ne anu.

5. Duzu ngyianlɛ a Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ Wulomuma buluku ne anu a?

5 Ɔhyia kɛ menli kɔsɔɔti te Gyisɛse anwo edwɛkɛ na bɛdie ye bɛdi. Pɔɔlo hanle ɛhye anwo edwɛkɛ wɔ Wulomuma buluku ne anu. Ɛnee yelumua yehɛlɛ kɛ: ‘Nyamenle ne mɔɔ medua ɔ Ra ne anwo Edwɛkɛ Kpalɛ ne nolobɔlɛ zo mefa me ahonle muala mesonle ye la.’ Ɔdoale zo kɛ: “Menze Edwɛkpa ne anwo nyiane. Ɔle Nyamenle tumi mɔɔ ɔfa ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛdie bɛdi la amuala a.” Nzinlii, Pɔɔlo hanle kɛ: “Kɛmɔ Edwɛkpa ne mɔɔ mebɔ ye nolo la kile la . . . , Nyamenle dua Gyisɛse Kelaese anwo zo bua menli kɔsɔɔti ndɛne wɔ adwenle biala mɔɔ bɛfa ye fealera nu la anwo.” Akee ɔhanle kɛ: ‘Ɔvi Gyɛlusalɛm mɔɔ badwu Yelelekɛm, meha na meva Kelaese anwo Edwɛkpa ne amuala medo gua.’ * (Wulo. 1:9, 16; 2:16; 15:19) Ɛnea a, duzu atia a Pɔɔlo zile Gyisɛse Kelaese anwo edwɛkɛ zo hilele Wulomuma ne ɛ?

6, 7. Duzu a yɛbahola yɛaha ye wɔ kɛzi Wulomu asafo ne bɔle ɔ bo nee menli mɔɔ ɛnee wɔ nu la anwo a?

6 Yɛnze kɛzi bɛbɔle Wulomu asafo ne abo a. Ɔbahola yeara ye kɛ Dwuuma anzɛɛ menli mɔɔ ɛnee wɔ Dwuuma ɛzonlenlɛ ne anu mɔɔ ɛnee wɔ ɛkɛ wɔ Pɛntekɔso 33 Y.M. la a rayɛle Keleseɛnema na bɛziale bɛhɔle Wulomu a. (Gyi. 2:10) Anzɛɛ gualilɛma nee adenduvoma mɔɔ ɛnee le Keleseɛnema la a vale nɔhalɛ ne hɔle Wulomu a. Ye biala anu, mekɛ mɔɔ Pɔɔlo hɛlɛle ye buluku ne wɔ ɛvolɛ kɛyɛ 56 Y.M. la, ɛnee bɛde asafo ne dɛbadɛba. (Wulo. 1:8) Nwane mɔ a ɛnee wɔ zɔhane asafo ne anu a?

7 Ɛnee bie mɔ le Dwuuma. Pɔɔlo bizale Andulonaekɛse nee Dwuniase mɔɔ bɛle ‘ɔ gɔnwo mɔ’ Dwuuma la ahye wɔ ye kɛlata ne anu. Ɛnee Akoyela mɔɔ nwo ndanlɛ azua nee ɔ ye Pelesela mɔɔ ɛnee bɛde Wulomu la, noko le Dwuuma. (Wulo. 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Gyi. 18:2) Noko ɛnee mediema mɔɔ Pɔɔlo bizale bɛ ahye wɔ ye kɛlata ne anu la anu dɔɔnwo ɛnle Dwuuma. Ɛnee bie mɔ le ‘maanle maanle belemgbunli ne [Siza] sua nu amra,’ ɔbayɛ kɛ ɛnee bɛle Siza ngɛkɛlɛ anzɛɛ ye mgbanyima ne mɔ bie.—Fel. 4:22; Wulo. 1:6; 11:13.

8. Tɛnlabelɛ boni a ɛnee menli mɔɔ wɔ Wulomu la wɔ nu a?

8 Ɛnee Keleseɛnenli biala mɔɔ wɔ Wulomu la wɔ tɛnlabelɛ bie mɔɔ ɛnle kpalɛ la anu. Tɛnlabelɛ ko ne ala a yɛdayɛ noko yɛwɔ nu a. Pɔɔlo hanle kɛ: “Menli kɔsɔɔti ɛyɛ ɛtane na bɛnfɛta Nyamenle anyunlunyia ne.” (Wulo. 3:23) Ɔda ali kɛ, ɛnee ɔwɔ kɛ menli mɔɔ Pɔɔlo hɛlɛle bɛ la kɔsɔɔti nwu kɛ bɛle ɛtanevolɛma na bɛdie adenle mɔɔ Nyamenle ɛlɛdua zo aboa bɛ la bɛto nu.

Ɔhyia Kɛ Menli Te Ɔ Bo Kɛ Bɛle Ɛtanevolɛma

9. Nvasoɛ boni a Pɔɔlo hanle kɛ edwɛkpa ne kola maa yɛnyia a?

9 Pɔɔlo lumuale hɛlɛle nvasoɛ mɔɔ wɔ edwɛkpa ne azo la wɔ Wulomuma kɛlata ne anu kɛ: ‘Menze Edwɛkpa ne anwo nyiane. Ɔle Nyamenle tumi mɔɔ ɔfa ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛdie bɛdi la amuala a, mɔɔ lumua la a le bɛdabɛ Dwuuma yɛɛ akee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la.’ Ɛhɛe, bɛbahola bɛalie bɛ ngoane. Noko akee, ɛnee diedi nwo hyia kɛmɔ bɛha ye wɔ Habakɛke 2:4 la: “Tenlenenli ne balua ye diedi zo anyia ngoane.” (Wulo. 1:16, 17; Gal. 3:11; Hib. 10:38) Noko kɛzi edwɛkpa ne mɔɔ kola maa bɛdie menli ngoane la fane ‘menli kɔsɔɔti mɔɔ ɛyɛ ɛtane’ la anwo ɛ?

10, 11. Duzu ati a menli bie mɔ te edwɛkɛ mɔɔ wɔ Wulomuma 3:23 la abo na bie mɔ ɛnde ɔ bo ɛ?

10 Kolaa na awie anyia diedi mɔɔ kola maa bɛdie ye ngoane la, ɔwɔ kɛ ɔdie ɔto nu kɛ ɔle ɛtanevolɛ. Edwɛkɛ ɛhye ɛnle debie fofolɛ ɛmmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛdie bɛdi kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ na bɛze Baebolo ne anu edwɛkɛ la. (Bɛgenga Nolobɔvo ne 7:20.) Saa bɛdie bɛto nu o, bɛnlie bɛndo nu o, yeanyɛ boɛ fee la bɛlɛ edwɛkɛ ɛhye mɔɔ Pɔɔlo hanle la anwo adwenle kɛ: “Menli kɔsɔɔti ɛyɛ ɛtane.” (Wulo. 3:23) Noko akee, wɔ yɛ daselɛlilɛ gyima ne anu, ɔyɛ a yɛyia menli mɔɔ bɛnde edwɛkɛ ɛhye abo la.

11 Wɔ maanle bie mɔ anu, bɛngilehile menli kɛ bɛvale ɛtane bɛwole bɛ. Bie a awie mɔɔ wɔ maanle zɛhae anu la ze kɛ ɔfo, ɔnlɛ subane kpalɛ yɛɛ ɔyɛ a ɔyɛ ninyɛndane. Ɔnwu kɛ awie mɔ gyɛne noko yɛ mɔɔ ɔyɛ la bie. Noko, ɔlua ndetelɛ mɔɔ ɔnyianle ye la ati ɔnde deɛmɔti ɔ nee menli gyɛne yɛ zɔhane la abo kpalɛ. Nɔhalɛ nu, wɔ aneɛ bie mɔ anu, saa ɛka kɛ awie le ɛtanevolɛ a, menli dwenle kɛ ɛlɛka kɛ ɔle kɔdiawu anzɛɛ yebulu mɛla bie azo. Ɔda ali kɛ, awie mɔɔ bɛtetele ye wɔ ɛleka zɛhae la ɛnrɛde ɔ bo kɛ ɔle ɛtanevolɛ kɛmɔ Pɔɔlo hanle la.

12. Duzu ati a menli dɔɔnwo ɛnlie ɛnli kɛ menli kɔsɔɔti le ɛtanevolɛma ɛ?

12 Wɔ maanle mɔɔ bɛle Keleseɛnema la bɔbɔ anu, menli dɔɔnwo ɛnlie ɛnli kɛ bɛle ɛtanevolɛma. Duzu ati ɔ? Saa bɛkɔ asɔne bɔbɔ a, bɛfa Adam nee Yive anwo edwɛkɛ ne mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la kɛ ɔle nwɔra bie ala. Bɛtete bie mɔ noko wɔ ɛleka mɔɔ bɛnlie Nyamenle bɛnli la. Bɛnlie bɛnli kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ yemɔti bɛnde ɔ bo kɛ Teasenli Bedevinli bie lɛ adenle maa bɛ ɛbɛlabɔlɛ nwo mɛla na saa bɛanli zo a ɛnee ɔkile kɛ bɛyɛ ɛtane a. Wɔ adenle bie azo, bɛle kɛ menli mɔɔ dɛnlanle aze wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu mɔɔ Pɔɔlo hanle bɛ nwo edwɛkɛ kɛ ‘bɛnlɛ anyelazo’ yɛɛ “bɛnze Nyamenle la.”—Ɛfɛ. 2:12.

13, 14. (a) Duzu ati a menli mɔɔ ɛnlie Nyamenle nee ɛtane ɛnli la ɛnlɛ nyelebɛnloa ɛ? (b) Kɛmɔ menli dɔɔnwo ɛnlie ɛnli la ati, duzu a bɛyɛ a?

13 Wɔ Pɔɔlo kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle ɔhɔmanle Wulomuma la anu, ɔhilele ninyɛne nwiɔ mɔɔ ɔti menli zɛhae mɔ—tete amra nee adwuleso amra—ɛnlɛ nyelebɛnloa biala la. Mɔɔ lumua la a le kɛ abɔdeɛ di daselɛ kɛ Bɔvolɛ bie wɔ ɛkɛ. (Bɛgenga Wulomuma 1:19, 20.) Edwɛkɛ ɛhye nee edwɛkɛ bie mɔɔ Pɔɔlo hɛlɛle hɔmanle Hibuluma ne wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ Wulomu la yia: “Sonla ala a si sua a, yɛɛ Nyamenle noko a ɛyɛ ninyɛne muala a.” (Hib. 3:4) Zɔhane edwɛkɛ ne maa yɛnwu kɛ Bɔvolɛ bie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔbɔle anwuma nee aze a.

14 Yemɔti ɛnee Pɔɔlo lɛ ngyinlazo kpalɛ mɔɔ ɔti ɔhɛlɛle Wulomuma ne nee Yizilayɛma kɛ saa bɛsonle ninyɛne mɔɔ ngoane ɛnle nu a “bɛnlɛ nyelebɛnloa fee” a. Zɔhane ala a menli mɔɔ bɔ ɛbɛla mgbane mgbane na mraalɛ fa mraalɛ na mrenya fa mrenya la noko ɛnlɛ nyelebɛnloa a. (Wulo. 1:22-27) Pɔɔlo ka ɛhye anwo edwɛkɛ la ɔhilele kɛ, “Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la amuala zo ɛtane.”—Wulo. 3:9.

Ɔdi Daselɛ

15. Duzu a menli kɔsɔɔti lɛ bie a, na duzu a ɔmaa bɛyɛ a?

15 Wulomuma buluku ne maa yɛnwu debie bieko mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ menli nwu kɛ bɛle ɛtanevolɛ na bɛhyia moalɛ la. Pɔɔlo hanle mɛla ne mɔ mɔɔ Nyamenle vale manle tete Yizilayɛma ne la anwo edwɛkɛ kɛ: “Dwuuma a lɛ mɛla ne a, yemɔti bɛyɛ ɛtane a bɛnea mɛla ne azo a bɛbua bɛ ndɛne a.” (Wulo. 2:12) Ɔtoa ye edwɛkɛ ne azo la, ɔhanle kɛ menli mɔɔ ɛnlɛ zɔhane mɛla ne bie la ta yɛ “mɔɔ mɛla ne se la bie.” Duzu ati a menli ɛhye mɔ tua mogyafonla, sonla ɛhunlɛ, nee awule ɛ? Pɔɔlo hilele kɛ, bɛ adwenle ne ati ɔ.—Bɛgenga Wulomuma 2:14, 15.

16. Duzu ati a awie lɛ adwenle a ɔngile kɛ ɔnrɛyɛ ɛtane ɛ?

16 Noko akee, bie a wɔnwu kɛ saa awie lɛ adwenle mɔɔ maa ɔnwu mɔɔ le ɛtane la a ɔngile kɛ ahenle badie ye adwenle ne. Mɔɔ tete Yizilayɛma ne yɛle la di ɛhye anwo daselɛ. Ɔwɔ nuhua kɛ ɛnee Yizilayɛma lɛ adwenle nee mɛla mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ mɔɔ tua awule nee agyalɛzɛkyelɛ la ɛdeɛ, noko fane dɔɔnwo ne ala bɛbulule Gyihova Mɛla zo na bɛandie bɛ adwenle ne. (Wulo. 2:21-23) Bɛlile fɔlɛ fane nwiɔ, yemɔti ɛnee bɛle ɛtanevolɛma. Bɛanli Nyamenle mɛla zo yɛɛ bɛanyɛ mɔɔ ɔkulo la. Ɛhye manle bɛ nee bɛ Yɛvolɛ ne avinli zɛkyele.—Sɛlɛ. 19:11; 20:10; Wulo. 3:20.

17. Arɛlekyekyelɛ edwɛkɛ boni a yɛnwu ye wɔ Wulomuma buluku ne anu a?

17 Mɔɔ yɛzuzu nwo wɔ Wulomuma buluku ne anu la bahola amaa yeayɛ kɛ asɛɛ yɛnlɛ anyelazo biala wɔ Tumivolɛ Bedevinli ne anyunlu la. Noko akee, Pɔɔlo ammaa edwɛkɛ ne ampɛ ɛkɛ ne ala. Ɔvale Devidi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Edwɛndolɛ 32:1, 2 la ɔhanle kɛ: “Nyilalɛ ɛha bɛdabɛ mɔɔ Nyamenle ɛva bɛ ɛtane ɛhyɛ bɛ na yeheda bɛ ɛtane ne mɔ azo la! Nyilalɛ ɛha sonla ne mɔɔ Awulae ɛmbu ye ɛtane nwo mgbonda la!” (Wulo. 4:7, 8) Nɔhalɛ nu, Nyamenle ɛyɛ ngyehyɛleɛ kpalɛ mɔɔ ɔbalua zo yeava yɛ ɛtane yeahyɛ yɛ a.

Edwɛkpa Mɔɔ Fane Gyisɛse Anwo

18, 19. (a) Edwɛkpa ne foa boni a Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ Wulomuma buluku ne anu a? (b) Amaa yɛanyia Belemgbunlililɛ ne anu nyilalɛ la, duzu a ɔwɔ kɛ yɛnwu ye a?

18 Bie a ɛbaha kɛ, “Ɔle edwɛkpa amgba!” Ɛhɛe, ɛnle adalɛ na ɛhye fa yɛ ba Pɔɔlo edwɛkpa ne mɔɔ ɔhanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ Wulomuma buluku ne anu la azo bieko. Kɛmɔ yɛlumua yɛhanle la, Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Menze Edwɛkpa ne anwo nyiane. Ɔle Nyamenle tumi mɔɔ ɔfa ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛdie bɛdi la amuala a.”—Wulo. 1:15, 16.

19 Zɔhane edwɛkpa ne fane gyima mɔɔ Gyisɛse yɛ maa Nyamenle bodane ne mɔ ba nu la anwo. Kɛmɔ edwɛkpa ne kile la, ɛnee Pɔɔlo bahola amaa ɔ nye ala ‘kenle ne mɔɔ Nyamenle balua Gyisɛse Kelaese anwo zo yeabua menli kɔsɔɔti ndɛne wɔ adwenle biala mɔɔ bɛfa ye fealera nu anwo la.’ (Wulo. 2:16) Ɛhye mɔɔ ɔhanle la ɛngile kɛ mɔɔ “Kelaese nee Nyamenle Belemgbunlililɛ ne” anzɛɛ Nyamenle bahola alua Belemgbunlililɛ ne azo ayɛ la le debie ekyi. (Ɛfɛ. 5:5) Emomu, ɛnee ɔlɛkile yɛ kɛ amaa yɛadɛnla ngoane nu yɛanyia nyilalɛ mɔɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bava ara la, ɔwɔ kɛ yɛnwu (1) kɛ yɛle ɛtanevolɛma wɔ Nyamenle anyunlu (2) deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛdie Gyisɛse Kelaese yɛdi na bɛfa yɛ ɛtane bɛkyɛ yɛ la. Saa awie te Nyamenle bodane ɛhye mɔ abo na ɔnwu anyelazo mɔɔ ɛhye maa ɔnyia la a, ɔkola ɔka kɛ “Ɛhɛe, ɛhye le edwɛkpa amgba!”

20, 21. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛmaa edwɛkpa ne mɔɔ bɛzi zo wɔ Wulomuma buluku ne anu la tɛnla yɛ adwenle nu wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu a, na nvasoɛ boni a vi nu bara a?

20 Ɔwɔ kɛ yɛmaa edwɛkɛ ɛhye tɛnla yɛ adwenle nu wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛbɔ edwɛkpa ne nolo wɔ yɛ Keleseɛnema ɛzonlenlɛ gyima ne anu la. Pɔɔlo hanle Ayezaya edwɛkɛ ne mɔɔ fane Gyisɛse anwo la kɛ: “Awie biala mɔɔ kɛlie ye kɛli la anyunlu ɛnrɛgua aze.” (Wulo. 10:11; Aye. 28:16) Gyisɛse anwo edwɛkɛ ne ɛnle debie fofolɛ ɛmmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛze mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ ɛtane nwo la. Noko, menli bie mɔ wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛnze edwɛkɛ ɛhye ɔlua ɛleka mɔɔ bɛvi la ati. Saa menli ɛhye mɔ die Nyamenle di na bɛfa bɛ nwo bɛto Ngɛlɛlera ne azo a, ɔbahyia kɛ yɛkile bɛ gyima mɔɔ Gyisɛse yɛ la. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bamaa yɛanwu kɛzi Wulomuma tile 5 kilehile edwɛkpa ne foa ɛhye anu la. Edwɛkɛ zɔhane baboa wɔ yeamaa wɔayɛ wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne kpalɛ.

21 Nea nvasoɛ mɔɔ wɔ zo kɛ ɛbaboa menli mɔɔ lɛ ahonle kpalɛ la wɔamaa bɛade edwɛkpa ne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ Wulomuma buluku ne anu la abo a. Zɔhane edwɛkpa ne le “Nyamenle tumi mɔɔ ɔfa ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛdie bɛdi la amuala a.” (Wulo. 1:16) Saa ɛye nvasoɛ mɔɔ yɛbanyia la ɛsie ahane a, ɛbanwu kɛ menli dɔɔnwo die edwɛkɛ mɔɔ Pɔɔlo hanle ye wɔ Wulomuma 10:15 la to nu kɛ: “Soanvolɛma ne mɔɔ fa edwɛkɛ kpalɛ ne ara la ɛralɛ nu le kɛnlɛma!”—Aye. 52:7.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ]

^ ɛden. 5 Edwɛkɛ zɛhae bie mɔ wɔ Baebolo nu mbuluku gyɛne nu.—Mak. 1:1; Gyi. 5:42; 1 Kɔl. 9:12; Fel. 1:27.

Asoo Ɛkakye?

• Edwɛkpa ne foa boni a Wulomuma buluku ne si zo a?

• Duzu a ɔwɔ kɛ yɛboa menli yɛmaa bɛte ɔ bo a?

• Kɛzi “Kelaese anwo Edwɛkpa ne” kola yɛ nyilalɛ maa yɛ nee menli gyɛne ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Edwɛkɛ mɔɔ bɛkpa wɔ mukelɛ 16]

Edwɛkpa ne mɔɔ wɔ Wulomuma buluku ne anu la fane gyima mɔɔ Gyisɛse yɛ maa Nyamenle bodane ba nu la anwo

[Nvoninli wɔ mukelɛ 17]

Bɛwole yɛ muala wɔ ɛtane nu!