Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Lokumu l’ɔlɔlɔ lele anto tshɛ l’ohomba alɔ

Lokumu l’ɔlɔlɔ lele anto tshɛ l’ohomba alɔ

Lokumu l’ɔlɔlɔ lele anto tshɛ l’ohomba alɔ

“Lukumu l’ololo . . . mbeli wulu wa [Nzambi] utsha lu panda.”—ROMO 1:16.

1, 2. Lande na kasambishaso “lukumu l’ololo la diulelu,” ndo naa etenyi kalɔ kalekaso mbika epole ɔsɛkɛ?

‘LEKƆ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lushi tshɛ.’ Ondo kanyi shɔ yambokoyɛka lo yimba kana wɛ amboyitɛka onto ɔmɔtshi lushi lɔmɔtshi. Oko weyɛ Ɔmɛnyi wa Jehowa wamboyakimɔ le nde, wɛ mbeyaka dia nsambisha “lukumu l’ololo la diulelu” ekɔ dui di’ohomba. Wɛ mbeyaka monga l’akoka wa mbuta oma l’ɔtɛ prɔfɛsiya kaki Yeso katɔlɔmba dia nsala dui sɔ.—Mat. 24:14.

2 Lo nsambisha “lukumu l’ololo la diulelu,” sho tetemalaka nkamba olimu wakatatɛ Yeso nkamba. (Adia Luka 4:43.) Aha la tâmu, dui dimɔtshi diakaso epole ɔsɛkɛ ele ɔnɛ kem’edja Nzambi ayekɛ lonya l’akambo w’ana w’anto. Lo ‘fɔnu ka woke,’ nde ayolanya ɛtɛmwɛlɔ wa kashi ndo ayonya akambo wa kɔlɔ tshɛ. (Mat. 24:21) Ondo wɛ mbutɛka anto ɔnɛ Diolelo diaki Nzambi diayonyometɛ nkɛtɛ Paradiso dia wɔladi ndo ɔngɛnɔngɛnɔ monga lɔkɔ efula. Lo mɛtɛ, “lukumu l’ololo la duilelu” ekɔ etenyi ka “lukumu l’ololo [lakewoyama Abarahama ɔnɛ]: Wedja tshe wayutshokwama lu dikambo diaye.”—Ngal. 3:8.

3. Lande na kakokaso mbuta di’ɔpɔstɔlɔ Paulo akake epole ɔsɛkɛ lo dikambo dia lokumu l’ɔlɔlɔ lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma?

3 Onde totokomɛka diaha sho ndeka mbidja yimba l’etenyi kɛmɔtshi k’ohomba ka lokumu l’ɔlɔlɔ lele anto tshɛ l’ohomba alɔ? Lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakambe la tshɛkɛta “diulelu” mbala ɔtɔi keto, koko akakalolɛ etelo k’ɔnɛ “lukumu l’ololo” mbala 12. (Adia Romo 14:17.) Naa etenyi ka lokumu l’ɔlɔlɔ lakatɛkɛta Paulo mbala efula ngasɔ lo mukanda ɔsɔ? Lande na kele lokumu l’ɔlɔlɔ la lânde lɔsɔ ohomba? Ndo lande na kahombaso nama dikambo sɔ lo yimba lam’asambishaso “lukumu l’ololo la [Nzambi]” le anto tshɛ wele l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ?—Mako 1:14; Romo 15:16; 1 Tes. 2:2.

Kɛnɛ kaki ase Rɔma l’ohomba

4. Kakɔna kakasambishaka Paulo etena kakandadjama lo lokanu mbala ka ntondo la Rɔma?

4 Ekɔ ohomba efula dia sho nsɛdingola awui wakafunde Paulo etena kakandadjama mbala ka ntondo lo lokanu la Rɔma. Bible totɛka dia etena kakaye ase Juda efula ndjowenda, Paulo ‘akâsambisha dimɛna dimɛna akambo wendana la 1) Diolelo diaki Nzambi ndo akakambe la diewo dia mbaetawoya akambo wendana la 2) Yeso.’ Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? “Amotshi waketawo akambu wakandati, amotshi wakâtuni.” L’ɔkɔngɔ diko, Paulo “akalungula[ka] antu tshe wakayakaka le ndi. Ndi akâsambisha dia 1) diulelu dia [Nzambi]; akawaetshaka akambu wa 2) Khumadiondjo Jesu Kristu.” (Etsha 28:17, 23-31) Lo mɛtɛ, Paulo akakotola yambalo y’anto lo Diolelo diaki Nzambi. Ko, naa dikambo dikina diakandake epole ɔsɛkɛ? Ɔkɛndɛ wele la Yeso lo sangwelo diaki Nzambi.

5. Ohomba akɔna w’oshika wakɛnya Paulo lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma?

5 Anto tshɛ pombaka mbeya akambo wendana la Yeso ndo monga la mbetawɔ le nde. Lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, Paulo akatɛkɛta dikambo di’ohomba ɔsɔ. Yema la ntondo, nde akafunde ate: “[Nzambi] lakambelami ulimu la lumu lami lu lukumu l’ololo la On’andi eli omenyi.” Nde akakotsha ate: “Dimi haluki lukumu l’ololo sonyi, ne dia lo mbeli wulu wa [Nzambi] utsha lu panda le untu tshe [lalietawɔ].” L’ɔkɔngɔ diko, nde akatɛkɛta dia ‘etena kayolombosha Nzambi akambo w’anto wa lo woshɛshɛ lo tshimbo ya Kristo Yeso lo yoho yɔtɔnganɛ la lokumu l’ɔlɔlɔ lasambishande.’ Ndo nde akakɔndɔla ate: ‘Ntatɛ oma la Jerusalɛma polo ndo l’otshimbedi tshɛ wa Iluriko, lakasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo dimɛna dimɛna.’ * (Romo 1:9, 16; 2:16; 15:19) Oko le yɛ, lande na kakake Paulo epole ɔsɛkɛ lo dikambo dia Yeso Kristo lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma?

6, 7. Waa na wakakengaka etshumanelo ka la Rɔma, ndo etena kakɔna kakatatema?

6 Hateye woho wakatatɛ etshumanelo ka la Rɔma. Ondo ase Juda l’ase Wedja wakakome ambetawudi waki lo Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D. wakakalola la Rɔma oko Akristo. (Etsha 2:10) Kana ondo Akristo w’amundji w’okanda ndo w’amɛngɔdi mbakadianganya akambo wa mɛtɛ la Rɔma. Oyadi woho akɔna tshɛ wakatatɛ etshumanelo kakɔ, l’etena kakafunde Paulo mukanda ande oya lo 56 T.D. ko etshumanelo kambotatemaka edja. (Romo 1:8) Woho akɔna w’anto wakakengaka etshumanelo kakɔ?

7 Amɔtshi waki ase Juda. Lo mɔyɔ wakatomɛ Paulo Andaroniko nde la Juniya, nde akawaelɛ ɔnɛ “wane wuto lami,” mbuta ate ase nkumbo kande waki ase Juda. Akula nde la Piriskila ka wadɛnde waki ambiki wa totombotombo vɔ lawɔ waki ase Juda. (Romo 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Etsha 18:2) Koko, ondo anangɛso l’akadiyɛso efula wakatomɛ Paulo mɔyɔ waki ase Wedja. Ondo amɔtshi waki ase “luudu la Kayisa,” ondo ase olimu waki Kayisa ndo tɔlɔhɛlɔhɛ tande.—Fil. 4:22; Romo 1:6; 11:13.

8. Naa okakatanu waki l’ase Rɔma na?

8 Sho tshɛ ɛlɔ kɛnɛ pomanaka l’okakatanu wakahomana l’Akristo wa la Rɔma. Paulo akate ate: “Antu tshe wakatshi kolo, hawukumi lu yediko ya lutumbu la [Nzambi].” (Romo 3:23) Mbokɛmaka hwe dia wanɛ tshɛ wakafundɛ Paulo mukanda ande wakahombe nshihodia di’atshi wa pɛkato mbakiwɔ ndo monga la mbetawɔ lo ehomɔ kakakambe la Nzambi dia nkotsha ohomba ɔsɔ.

Anto pombaka mbetawɔ ɔnɛ vɔ wekɔ atshi wa pɛkato

9. Lo etombelo akɔna wakakoke monga la lokumu l’ɔlɔlɔ wakakotola Paulo yambalo lɔkɔ?

9 L’etatelo ka mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, Paulo akatɛkɛta di’etombelo wa diambo wakahombe monga la lokumu l’ɔlɔlɔ. Diakɔ diakandafunde ɔnɛ: “Dimi haluki lukumu l’ololo sonyi, ne dia lo mbeli wulu wa [Nzambi] utsha lu panda le untu tshe lawetawo, ntundu le usi Juda, ku le usi Ngirika.” Eelo, anto wakakoke nkondja panda. Koko, mbetawɔ kaki ohomba lo ndjela dui di’ohomba efula diakandashile oma lo Habakuka 2:4 diata ɔnɛ: “Untu ololo ayuyala la lumu uma lu mbetawo kandi.” (Romo 1:16, 17; Ngal. 3:11; Heb. 10:38) Ko ngande wakakoke lokumu l’ɔlɔlɔ lakoka nkonya lo panda mendana la dui dia mɛtɛ di’ɔnɛ “antu tshe wakatshi kolo”?

10, 11. Bonde kele kɛnɛ kɔtɛkɛtami lo Romo 3:23 bu dui di’oyoyo le anto amɔtshi, koko kekɔ dui di’oyoyo le anto akina?

10 La ntondo k’onto monga la mbetawɔ kakoka mboshimbɛ, nde pombaka mbeya dia nde ekɔ otshi wa pɛkato. Kanyi shɔ bu oyoyo le anto wetshama dia monga la mbetawɔ le Nzambi oma ko tɔkɛndakɛnda ndo weya Bible lo yɛdikɔ mɔtshi. (Adia Undaki 7:20.) Oyadi vɔ mbetawɔ kana bu, vɔ mbeyaka kɛnɛ kakalange Paulo mbuta etena kakandate ɔnɛ: “Antu tshe wakatshi kolo.” (Romo 3:23) Koko, etena kasambishaso, sho kokaka mpomana l’anto wahashihodia ɛtɛkɛta ɛsɔ.

11 Lo wedja ɛmɔtshi, anto waki kombeka mukanda efula wekɔ l’okakatanu dia mbetawɔ ɔnɛ wakotɔ lo pɛkato, mbuta ate pɛkato kakawahowɔ. Lo mɛtɛ, ondo vɔ shihodiaka mbala mɔtshi dia vɔ salaka munga, wekɔ la waonga amɔtshi wahangɛnyangɛnya anto ndo salaka akambo amɔtshi wa kɔlɔ. Ndo vɔ mɛnaka di’anto akina wekɔ oko vɔ. Koko, l’ɔtɛ wa woho wakawodiama, vɔ hawoleke nshihodia lande na kele vɔ kana anto akina salaka akambo wa kɔlɔ. Lo mɛtɛ, l’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi, naka wɛ mbutɛ onto ɔmɔtshi dia nde ekɔ otshi wa pɛkato, kete akina mbeyaka mfɔnya dia wɛ ekɔ lo mbotɛ ɔnɛ nde ekɔ ondjakanyi kana onto lɔnyɔla ɛlɛmbɛ. Diakɔ diele, onto lodiama l’ahole wa ngasɔ hakoke mbetawɔ esadi eto dia nde ekɔ otshi wa pɛkato lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kakate Paulo.

12. Lande na kele anto efula hawetawɔ di’anto tshɛ wekɔ atshi wa pɛkato?

12 Oyadi lo wedja wa Lokristokristo, anto efula hawetawɔ kanyi y’ɔnɛ tekɔ atshi wa pɛkato. Lande na kahawetawɔ dui sɔ? Oyadi vɔ tshɔka lo mvudu y’ɛtɛmwɛlɔ lo pai, vɔ mbɔsaka ɔkɔndɔ wa lo Bible wendana l’Adama l’Eva oko shimu kana ɔkɔndɔ wa lokolonganya. Akina mbodiamaka l’ahole wahawetawɔ dia Nzambi ekɔ. Vɔ mbidjaka tâmu dia Nzambi ekɔ ndo hawoleke mbetawɔ di’ekɔ Onto ɔmɔtshi lele lâdiko dia tshɛ ladjɛ anto ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ wele naka onto hawayedi, kete nde ambosala pɛkato. Lo yoho mɔtshi, vɔ wekɔ oko anto waki lo ntambe ka ntondo wakate Paulo lo dikambo diawɔ ɔnɛ vɔ ‘bu l’elongamelo’ ndo ‘bu la Nzambi l’andja.’—Ef. 2:12.

13, 14. a) Naa ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wele wanɛ wele kema la mbetawɔ le Nzambi ndo wahetawɔ kanyi y’ɔnɛ anto wekɔ atshi wa pɛkato hawokoke mbisha tɛkɛ nɛndɛ? b) Ekanelo ka yimba kɛsɔ kakakonya anto efula dia nsala na?

13 Lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, Paulo akɛnya ɛkɔkɔ ehende wele anto wodiama l’ahole wa ngasɔ kokokoka mbisha tɛkɛ nɛndɛ. Ngasɔ mbediɔ ndo lo nshi nyɛ. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele etongelo tɔamɛ mɛnyaka dia Otungi ekɔ. (Adia Romo 1:19, 20.) Kɛsɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kakate Paulo etena kakandafundɛ ase Hɛbɛru oma la Rɔma ate: “Ne dia mvudu tshe yatuhikamaka le antu, keli umbiki a diango tshe eli [Nzambi].” (Heb. 3:4) Yoho y’ekanelo ka yimba shɔ mɛnyaka di’Otungi wakatonge andja w’otondo ekɔ.

14 Ɔnkɔnɛ, Paulo aki l’ɔkɔkɔ w’oshika wa fundɛ ase Rɔma ɔnɛ onto tshɛ, mbidja ndo ase Isariyɛlɛ w’edjedja, wakatɛmɔlaka dikishi ‘hawokoke mbisha tɛkɛ nɛndɛ.’ Ngasɔ mbakokaso mbuta dia wanɛ wayasha lo awui wa mindo wa dieyanelo lo yoho yaki Nzambi kɔnɔngɔsɔla. (Romo 1:22-27) Etena kakandatɛkɛtaka di’ekanelo ka yimba kɛsɔ, Paulo akakomiya dimɛna lo mbuta ɔnɛ: “Dimi lakatela asi Juda la asi Ngirika nti: Nyu tshe nyeko la tshina dia wulu w[a pɛkato].”—Romo 3:9.

Nkum’etema yawɔ ‘yekɔ ɛmɛnyi’

15. Waa na wele la nkum’otema, ndo shɛngiya yakɔna yele la tɔ?

15 Mukanda wa Romo mɛnyaka ɔkɔkɔ okina wahomba anto mbeya dia wekɔ atshi wa pɛkato ndo ohomba wa vɔ ntshungɔ oma lo dui sɔ. Lo kɛnɛ kendana l’ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ w’edjedja, Paulo akafunde ate: “Wane tshe wakatshi [pɛkato] haweye elembe, wayulumbuyama lu elembe.” (Romo 2:12) Nde akatetemala mɛnya di’ase wedja waheye ɛlɛmbɛ waki Nzambi tshaka “akambu wedimi la elembe vame” mbala efula. Lande na kele anto wa ngasɔ lo tshɛ kawɔ shimbaka diwala dia lam’asa wanɛ wotɔ, odiakanelo ndo wovi? Paulo akakadimola dimbola sɔ lo mbuta ɔnɛ vɔ wekɔ la nkum’otema.—Adia Romo 2:14, 15.

16. Lande na kele monga la nkum’otema keto halembetshiya di’onto kokaka mbewɔ pɛkato?

16 Koko, ondo wɛ ambɛnaka dia monga la nkum’otema kakamba oko ɔmɛnyi wa l’etei halembetshiya di’onto ayoyela ɛlɔmbwɛlɔ katɔ. Kɛnɛ kakakomɛ ase Isariyɛlɛ w’edjedja mɛnyaka dia dui sɔ diekɔ mɛtɛ. Kânga mbaki ase Isariyɛlɛ tshɛ la nkum’otema kakawasha Nzambi ndo l’ɛlɛmbɛ shikaa w’oma le nde wakashimbaka wovi ndo loseka, vɔ wakɔnyɔlaka mbala efula nkum’etema yawɔ ndo ɛlɛmbɛ waki Jehowa. (Romo 2:21-23) Vɔ waki l’onongo w’awui ahende, ntondotondo vɔ waki atshi wa pɛkato ndo vɔ kokitanyiya ɛlɛmbɛ ndo lolango laki Nzambi. Dui sɔ diakalanya diɔtɔnganelo diawɔ l’Otungi awɔ.—Lew. 19:11; 20:10; Romo 3:20.

17. Ekeketshelo kakɔna katanaso lo dibuku dia Romo?

17 Kɛnɛ kambotɔsɛdingola lo dibuku dia Romo mɛnyaka dia sho tshɛ tekɔ l’eongelo ka kɔlɔ la ntondo ka Kanga-Wolo-Tshɛ. Koko, Paulo hakome lâsɔ ato. Lo nshila ɛtɛkɛta waki Davidi wele l’Osambu 32:1, 2, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Dyɛɛsɛ lee anɛ wakakimwɛɛ [Nzambi] kɔɔlɔ yawɔ ndo wakandanyɛɛ munga yawɔ! Dyɛɛsɛ lee onto ɔnɛ lele [Jehowa] heende munga kande!” (Romo 4:7, 8, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Nzambi akalɔngɔsɔla yoho yetawɔma l’ɛlɛmbɛ ande yahomba kɔlɔ dimanyiyama.

Lokumu l’ɔlɔlɔ laleka ntɛkɛta dia Yeso

18, 19. a) Di’etenyi kakɔna ka lokumu l’ɔlɔlɔ kakaleke Paulo ntɛkɛta lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma? b) Dia nkondja ɛtshɔkɔ wa Diolelo, kakɔna kahombaso mbeya?

18 Ondo wɛ ambotaka ɔnɛ: “Ɔnɛ mɛtɛ ekɔ lokumu l’ɔlɔlɔ!” Ngasɔ mbediɔ nɛ dia lɔ toholaka dikambo dimɔtshi diendana la lokumu l’ɔlɔlɔ lakake Paulo epole ɔsɛkɛ lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma. Oko wakataditshi, Paulo akafunde ate: “Dimi haluki lukumu l’ololo sonyi, ne dia lo mbeli wulu wa [Nzambi] utsha lu panda.”—Romo 1:15, 16.

19 Lokumu l’ɔlɔlɔ lɔsɔ ndekaka ntɛkɛta di’ɔkɛndɛ wele la Yeso l’okotshamelo wa sangwelo diaki Nzambi. Paulo akakongɛka l’asolo walomɔlomɔ “lushi layala [Nzambi] akambu wa lu usheshe w’antu” lo tshimbo ya Kristo Yeso lo ndjela “lukumu l’ololo.” (Romo 2:16) Lo mbuta ngasɔ, nde kɔmɔnyɔlaka “diulelu dia Kristu la [Nzambi]” kana kɛnɛ kayosala Nzambi lo tshimbo ya Diolelo. (Ef. 5:5) Koko, nde akɛnya ɔnɛ dia sho nkondja lɔsɛnɔ ndo ngɛnangɛna l’ɛtshɔkɔ wayonga lo Diolelo diaki Nzambi, sho pombaka mbeya dia 1) tekɔ atshi wa pɛkato lo washo wa Nzambi ndo 2) lande na kahombaso monga la mbetawɔ le Yeso Kristo dia sho dimanyiyama pɛkato yaso. Etena kashihodia anto ndo ketawɔwɔ tenyi dia sangwelo diaki Nzambi sɔ ndo kɛnawɔ woho wawasha dui sɔ elongamelo, vɔ kokaka mbuta l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ: “Eelo, ɔnɛ mɛtɛ ekɔ lokumu l’ɔlɔlɔ!”

20, 21. L’olimu aso w’esambishelo, lande na kahombaso mbohɔka lokumu l’ɔlɔlɔ lakaleke Paulo ntɛkɛta lo mukanda wa Romo, ndo etombelo akɔna wakoka monga la dui sɔ?

20 Sho pombaka mbohɔka etenyi ka lokumu l’ɔlɔlɔ kɛsɔ etena kakambaso olimu aso w’Okristo. Lo kɛnɛ kendana la Yeso, Paulo akashile ɛtɛkɛta w’Isaya wata ɔnɛ: “Untu tshe layuwetawo, hutshama sonyi.” (Romo 10:11; Is. 28:16) Losango lendana la Yeso lɔsɔ bu dui di’oyoyo le wanɛ weka kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia pɛkato. Koko le anto akina, losango lɔsɔ lekɔ oyoyo, mbuta ate dui diahaweye kana diahawetawɔ lo tshɛ kawɔ lo ndjela mbekelo yawɔ. Etena konga anto asɔ la mbetawɔ le Nzambi ndo kayaɛkɛwɔ l’Afundelo, sho pombaka mbalembetshiya ɔkɛndɛ wele la Yeso. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola woho watɛkɛta Romo tshapita 5 dikambo di’etenyi ka lokumu l’ɔlɔlɔ kɛsɔ. Ondo wɛ ayɛna dia wekelo ɔsɔ wayokokimanyiya efula l’olimu w’esambishelo.

21 Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wele la so dia nkimanyiya anto w’ɛlɔlɔ dia nshihodia lokumu l’ɔlɔlɔ lotami mbala efula lo mukanda wakafundɛ Paulo ase Rɔma, lokumu l’ɔlɔlɔ lele “wulu wa [Nzambi] utsha lu panda le untu tshe [lalietawɔ]” lee! (Romo 1:16) Etena kayotolongola difuto sɔ, tayɛna woho wayokitshiya anto akina ɛtɛkɛta waki Paulo wofundami lo Romo 10:15 wata ɔnɛ: ‘Nde amɛna wele ekolo w’amɛmbi wa nkumu y’ɛlɔlɔ y’akambo w’ɛlɔlɔ lee!’—Is. 52:7.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

^ od. 5 Ditelo dia woho ɔnɛ tanemaka l’abuku akina wakasambiyama.—Mako 1:1; Etsha 5:42; 1 Kor. 9:12; Fil. 1:27.

Onde wɛ âkohɔ?

• Mukanda wa Romo mbikaka epole ɔsɛkɛ l’etenyi kakɔna ka lokumu l’ɔlɔlɔ?

• Kakɔna kele la so ohomba dia nkimanyiya anto akina dia vɔ nshihodia?

• Ngande wakoka ‘lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo’ tela ndo mbela anto akina ɛtshɔkɔ?

[Ambola wa wekelo]

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 8]

Lokumu l’ɔlɔlɔ lakaleke ntɛkɛta Paulo lo mukanda wa Romo mendanaka l’ɔkɛndɛ w’ohomba wele la Yeso lo sangwelo diaki Nzambi

[Osato wa lo lɛkɛ 9]

Sho tshɛ takotɔ l’ɛkɔmɔ ka mamba kele pɛkato