İbrahim’in Gerçekten Develeri Var mıydı?

KUTSAL KİTAP İbrahim’in Firavun’dan aldığı evcil hayvanlar arasında develerin de olduğunu söyler (Başl. 12:16). İbrahim’in hizmetkârı, Mezopotamya’ya yapacağı uzun yolculuğa çıkmadan önce “efendisinin develerinden on deve” seçmişti. Açıkça görüldüğü gibi Kutsal Kitap, yaklaşık 4.000 yıl önce İbrahim’in kendi develeri olduğunu gösterir (Başl. 24:10).

Ancak bazıları bunu kabul etmiyor. Bir kaynakta şu sözler yer alıyor: “Bilginler develer hakkındaki bu bilgilerin, tarihsel açıdan doğru olup olmadığını tartışıyor; çünkü birçoğu bu hayvanların, yaklaşık İÖ 1200’e kadar, yani İbrahim’in yaşadığı dönemden  çok uzun süre sonra bile tam anlamıyla evcilleştirilmediğine inanıyor” (New International Version Archaeological Study Bible). Bu yüzden Kutsal Kitapta yer alan, develerle ilgili bu tarihten önceki tüm kayıtların anakronizm, yani kronolojik bir hata olduğu düşünülüyor.

Bununla birlikte başka bilginler yaklaşık 3.000 yıl öncesine kadar develerin yaygın şekilde evcilleştirilmediğini kabul etseler de, develerin bu tarihten önce hiç kullanılmadığını iddia etmenin yanlış olacağını düşünüyorlar. Bir kaynak şöyle söylüyor: “Son araştırmalar develerin 4.000 yıldan uzun bir süre önce, güneydoğu Arabistan’da evcilleştirildiğini gösteriyor. Deve başlangıçta muhtemelen sütü, tüyü, derisi ve eti için yetiştiriliyordu, fakat herhalde çok geçmeden yük hayvanı olarak da kullanılabileceği fark edildi” (Civilizations of the Ancient Near East). Develerin İbrahim’in döneminden önce evcilleştirildiğinin, kemik parçaları ve başka arkeolojik kalıntılarla desteklendiği söyleniyor.

Ayrıca bu konuyla ilgili yazılı kanıtlar da var. Aynı kaynakta şunlar da yazıyor: “Bu hayvan [deve] Mezopotamya’daki çiviyazısı kayıtlarda geçiyor ve birkaç mühürde de resmediliyor; bu da, yaklaşık 4.000 yıl önce [yani İbrahim’in döneminde] Mezopotamya’da bu hayvanın olabileceğine işaret ediyor.”

Bazı bilginler buhur ticareti yapan Güney Arabistanlı tüccarların, mallarını çöl boyunca kuzeye, yani Mısır ve Suriye gibi bölgelere götürmek için develeri kullandığına, böylece bu bölgelerin develerle tanıştığına inanıyor. Bu ticaret muhtemelen MÖ 2000 yılları civarında yaygınlaştı. İlginç olarak Başlangıç 37:25-28 İbrahim’in döneminden yaklaşık 100 yıl sonra, İsmailoğullarından tüccarların, buhur yapımında kullanılan malzemeleri Mısır’a develerle taşıdığından söz eder.

Belki de develer yaklaşık 4.000 yıl önce eski Ortadoğu’da yaygın şekilde kullanılmadı; fakat kanıtlar develerin orada tamamen bilinmediklerini de göstermiyor. Bu nedenle bir Kutsal Kitap ansiklopedisi şu sonuca varıyor: “Artık Kutsal Kitapta, develerin kullanımıyla ilgili kayıtların doğruluğundan şüphe etmeye gerek yok; çünkü develerin, [İbrahim’in] döneminden önce evcilleştirildiğine dair bol bol arkeolojik kanıt var” (The International Standard Bible Encyclopedia).