‘Itugotmo Dagiti Lukot, Nangruna Dagiti Pergamino’

IPAKITA dagita a sasao a kidkiddawen ni apostol Pablo iti padana a misionero a ni Timoteo nga itugotanna iti sumagmamano a kasuratan. Ania a kita ti lukot ken pergamino ti tuktukoyen ni Pablo? Apay a naibagana dayta? Ken ania ti maadaltayo iti kiddawna?

Idi insurat ni Pablo dagita a sasao idi ngalay ti umuna a siglo C.E., ti 39 a libro ti Hebreo a Kasuratan ket nabingay iti 22 wenno 24 a libro, a nalabit kaaduan kadagita ti naisurat iti nagsisina a lukot. Kuna ti propesor a ni Alan Millard a nupay nangina dagita a lukot, ‘addaan kadagita dagiti babaknang.’ Dadduma ti addaan iti maysa a lukot. Kas pagarigan, ti eunuko nga Etiope adda bukodna a lukot iti karuahena ken ‘basbasaenna a sipipigsa ti insurat ni mammadto nga Isaias.’ Isu ket adda “iti pannakabalin iti sidong ni Candace a reyna dagiti Etiope, ken agaywan iti isuamin a gamengna.” Nabaknang la ketdi ta adda kopiana kadagiti dadduma a paset ti Kasuratan.​—Ara. 8:27, 28.

Iti surat ni Pablo, kiniddawna ken Timoteo: “Inton umayka, itugotmo ti kagay a nabatik ken Carpo idiay Troas, ken dagiti lukot, nangnangruna dagiti pergamino.” (2 Tim. 4:13) Ipasimudaag dayta nga addaan ni Pablo iti sumagmamano a libro. Para kenkuana, ti Sao ti Dios ti kapatgan kadagiti amin a librona. No maipapan iti sao a “dagiti pergamino” iti dayta a bersikulo, kuna ti eskolar ti Biblia a ni A. T. Robertson: “Dagiti pergamino ket nalabit kopia dagiti libro iti Daan a Tulag, a nanginngina ngem kadagiti papiro.” Sipud kinaagtutubo ni Pablo, ‘nagadal iti sakaanan ni Gamaliel,’ maysa a mararaem a mannursuro iti Mosaiko a Linteg. Dayta ti makagapu nga addaan ni Pablo iti kopia dagiti lukot ti Sao ti Dios.​—Ara. 5:34; 22:3.

Nagusar Dagiti Kristiano Kadagiti Lukot

Ngem manmano laeng idi ti addaan kadagiti lukot ti Nasantuan a Kasuratan. Kasano ngarud a naammuan idi ti kaaduan a Kristiano ti linaon ti Sao ti Dios? Adda pamalatpatantayo iti immuna a surat ni Pablo ken ni Timoteo. Insuratna: “Bayat nga um-umayak, itultuloymo nga igaed ti bagim iti panagbasa iti publiko.” (1 Tim. 4:13) Ti panagbasa iti publiko ket paset ti panaggigimong dagiti Kristiano iti kongregasion, maysa a kaugalian ti ili ti Dios sipud pay idi tiempo ni Moises.​—Ara. 13:15; 15:21; 2 Cor. 3:15.

Kas maysa a panglakayen, masapul nga “igaed” ni Timoteo ti agbasa a sipipigsa tapno magunggonaan dagidiay awanan iti kopia ti Kasuratan. Sigurado a dimngeg a naimbag ti amin bayat ti pannakaibasa ti Sao ti Dios iti  publiko, ken no nakaawiddan, nalabit pagsasaritaan ti intero a pamilia ti naibasa iti gimong.

Agarup 7.3 a metro ti kaatiddog ti pagaammo a Dead Sea Scroll of Isaiah. Nadagsen ti lukot ta adda kayo iti agsipungtona ken masansan nga adda balayna a pangsalaknib. Nalabit manmano laeng a lukot ti itugot dagiti Kristiano no mangasabada. Nupay addaan ni Pablo iti personal a kopia ti sumagmamano a lukot ti Kasuratan, nalabit dina maitugot amin dagita iti panagdaliasatna. Agparang nga imbatina ti dadduma kadagita iti gayyemna a ni Carpo a taga-Troas.

Ti Maadaltayo iti Ulidan ni Pablo

Sakbay la unay ti kiddaw ni Pablo, a nakabalud idi idiay Roma iti maikadua a gundaway, insuratna: “Nakirupakak iti nasayaat a dangadang, tinarayko ti tarayen agingga iti pagpatinggaan . . . Manipuden itoy a tiempo sisasaganan maipaay kaniak ti korona ti kinalinteg.” (2 Tim. 4:7, 8) Nalabit insuratna dagita a sasao idi agarup 65 C.E. bayat ti panangidadanes ni Nero kadagiti Kristiano. Adu idi kadakuada ti maibalbalud. Kinapudnona, ammona nga asideg idin ti pannakapapatayna. (2 Tim. 1:16; 4:6) Matarusantayo no apay a tarigagayanna unay nga adda koma kenkuana dagiti bukodna a lukot. Nupay kombinsido a nagtalinaed a matalek, kayatna nga itultuloy a pabilgen ti bagina babaen ti panagadalna iti Sao ti Dios.

Nalabit adda pay la ni Timoteo idiay Efeso idi naawatna ti surat ni Pablo. (1 Tim. 1:3) Agarup 1,600 a kilometro ti kaadayo ti Roma iti Efeso no dumalan iti Troas. Iti isu met la a surat ni Pablo, indagadagna ken Timoteo: “Aramidem ti amin a kabaelam a makagteng sakbay ti kalam-ekna.” (2 Tim. 4:21) Saan a dinakamat ti Biblia no adda naglugan ni Timoteo a barangay a nagpa-Roma tapno makadanon iti tiempo nga imbaga ni Pablo.

Ania ti maadaltayo iti panangkiddaw ni Pablo kadagiti “lukot, nangnangruna dagiti pergamino”? Tinaginayonna ti panagtarigagayna iti Sao ti Dios bayat ti karirigatan a paset ti biagna. Natarusam kadi a dayta ti timmulong kenkuana a nagtalinaed a nabileg ken aktibo iti naespirituan ken gubuayan ti pammaregta kadagiti sabsabali?

Anian a nagdakkel a bendisiontayo ita ta adda bukodtayo a kopia ti kompleto a Biblia! Dadduma ti addaan pay ketdi iti sumagmamano a kopia ken nagduduma nga edision. Kas ken Pablo, masapul a sukayentayo ti tarigagay a maaddaan iti naun-uneg a pannakatarus iti Kasuratan. Kadagiti 14 a naipaltiing a surat ni Pablo, ti maikadua a Timoteo ti kaudian. Mabasa ti personal a kiddawna iti ngudo dayta a surat. Kinapudnona, ti pakaasi ni Pablo ken ni Timoteo nga ‘itugotna dagiti lukot, nangruna dagiti pergamino,’ ti maysa kadagiti maudi a kiddawna a nairekord.

Kas ken Pablo, nasged kadi ti tarigagaymo nga agtalinaed a matalek agingga iti panungpalan? Kayatmo kadi ti agtalinaed a natibker iti naespirituan ken sisasagana a makiraman iti panangasaba agingga nga ipalubos pay dayta ti Apo? Apay ngarud a dimo aramiden ti imparegta ni Pablo kadagiti Kristiano? “Itultuloymo nga asikasuen ti bagim ken ti isursurom” babaen ti sigagagar ken kanayon a panagadalmo iti Biblia, a magun-odan itan ti adu a tattao ken nalaklaka payen nga usaren ngem kadagiti lukot.​—1 Tim. 4:16.

Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 18, 19]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Efeso

Troas

Roma