Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

‘Koye la wɛɔmbɔ, djekoleko wa dikoho dia nyama’

‘Koye la wɛɔmbɔ, djekoleko wa dikoho dia nyama’

‘Koye la wɛɔmbɔ, djekoleko wa dikoho dia nyama’

L’ƐTƐKƐTA wele la diko engo, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakeketsha Timɔtɛ k’osekande misiɔnɛrɛ dia nde mbêla efundelo ɛmɔtshi. Wɛɔmbɔ ndo wɛɔmbɔ wa dikoho dia nyama wa weho akɔna wakalangaka Paulo mbuta lanɛ? Kakɔna kakôtshutshuya dia nde mbuta ngasɔ? Ndo wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛtɛkɛta waki Paulo ɛsɔ?

Oya l’atei wa ntambe ka ntondo T.D. etena kakafunde Paulo ɛtɛkɛta ɛsɔ, aki abuku 39 w’Afundelo wa lo Hɛbɛru wakakahanyema l’abuku 22 kana 24 ndo efula ka l’atei awɔ waki wɛɔmbɔ. Prɔfɛsɛrɛ Alan Millard akɛnya dia kânga mbaki wɛɔmbɔ ɛsɔ oshinga wolo, “akanga w’ɛngɔnyi wakâsombaka.” Anto amɔtshi wakakoke monga kânga la wɔɔmbɔ ɔtɔi. Ɛnyɛlɔ, ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya aki la wɔɔmbɔ ɔmɔtshi lo pusupusu kande ndo akatadiaka “buku dia umvutshi Isaya.” Nde aki ‘onto la woke l’ɛse ka nkumekanga ka womoto k’ase Etiyɔpiya kakawelɛka Kandake ndo nde aki olami wa falanga yande tshɛ.’ Mbokɛmaka dia nde aki la falanga efula nɛ dia nde aki la wɔɔmbɔ w’Afundelo.—Etsha 8:27, 28.

L’ɛtɛkɛta wakandafundɛ Timɔtɛ, Paulo akawotɛ ate: “Lam’ayuyuya, kela koti diakamatshiki la Toroa laka Karapo, ndu abuku, djekaleka abuku wa dikuhu.” (2 Tim. 4:13) Kɛsɔ mɛnyaka dia Paulo aki la wɛɔmbɔ w’abuku efula. L’atei w’abuku waki la nde, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbaki dibuku diakaleke ohomba le nde. Lo ndjela etelo k’ɔnɛ ‘wɛɔmbɔ wa dikoho dia nyama’ kotami lo divɛsa nɛ, ombewi ɔmɔtshi wa Bible Robertson akafunde ate: “Wɛɔmbɔ ɛsɔ waki tobukubuku ta Daka d’Edjedja taki oshinga wolo ndeka wɛɔmbɔ wakawasale la papyrus.” Oma ko dikɛnda diande, Paulo ‘aketshama l’ekolo wa Ngamaliyɛlɛ’ laketshaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ndo lakalɛnyamaka oma le anto tshɛ. Mbokɛmaka lande na kakahombe Paulo monga la wɛɔmbɔ wa tobukubuku t’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.—Etsha 5:34; 22:3.

Woho wakakambaka Akristo la wɛɔmbɔ

Koko lam’ele anto efula komonga la wɛɔmbɔ w’Afundelo w’Ekila wakiwɔ hita, ngande wakakoke Akristo efula wa lo nshi shɔ nkondja Ɔtɛkɛta wa Nzambi? Sho kokaka ntana yema y’okadimwelo lo mukanda wa ntondo wakafundɛ Paulo Timɔtɛ. Nde akafunde ate: ‘La ntondo ka dimi ndja, tetemala ndjasha lo wadielo wa lo sɛkɛ.’ (1 Tim. 4:13) Wadielo wa lo sɛkɛ aki etenyi kɛmɔtshi ka ekongelo ka nsanganya ya lo tshumanelo di’Akristo. Ngasɔ mbakasalaka ekambi waki Nzambi ntatɛ oma lo nshi ya Mɔsɛ.—Etsha 13:15; 15:21; 2 Kor. 3:15.

Oko wakinde ekumanyi, Timɔtɛ akahombe ‘ndjasha’ lo wadielo wa la dui dia wolo nɛ dia dui sɔ diakahombaka nkimanyiya wanɛ waki komonga la wɛɔmbɔ awɔ hita w’Afundelo dia vɔ mpokamɛ awui wakadiemaka. Lo mɛtɛ, etena kakasalemaka wadielo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wa lo sɛkɛ ɔsɔ, anto tshɛ wakahokamɛka la yambalo diaha vɔ mpandja kânga dui ɔtɔi ndo ambutshi l’ana wakahombaka tɔkɛtshanya la ngelo akambo wakawadisha lo nsanganya.

Wɔɔmbɔ w’Isaya wakashɔma l’omamu wa ndjale ka Lɛhɔ waki l’otale wa mɛtɛlɛ 7 la ndjahe 3. Lam’ele wɛɔmbɔ waki la tobayabaya lo tokoma takɔ tohende ndo wakafamɛka la lohoso diaha vɔ ndana, mbokɛmaka dia waki wotsho efula. Ondo Akristo efula kokokaka mɛmba wɛɔmbɔ ɛsɔ otsha l’olimu w’esambishelo. Kânga mbele Paulo aki la wɛɔmbɔ ɛmɔtshi w’Afundelo wakandakambaka la wɔ olimu, ondo takandakokaka mbaɛmba tshɛ otsha lo nkɛndɔ yande. Mbokɛmaka hwe dia nde akatshikaka ɛmɔtshi le ɔngɛnyi ande Karapo l’osomba wa Tɔrɔa.

Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Paulo?

Yema tshitshɛ la ntondo ka nde nɔmba wɛɔmbɔ w’abuku, Paulo laki lo lokanu la Rɔma mbala ka hende akafunde ate: “Dimi lakalo ta di’ololo, lambushidiya esakelu ka luwangu. . . . Okone wambunkitshiya dembo dia kusu di’akambu w’ololo.” (2 Tim. 4:7, 8) Ondo nde akafunde ɛtɛkɛta ɛsɔ oya lo 65 T.D. lo nshi yakahɛnyahɛnyamaka Akristo oma le Nɛrɔ. Lo nshi shɔ, ase lokanu wakahɛnyahɛnyamaka wolo efula. Lo mɛtɛ, nde akɛnyi dia nyɔi kande kaya k’asa ɔhɛmbɛ l’onyɔ. (2 Tim. 1:16; 4:6) Mbokɛmaka lande na kakɛnya Paulo nsaki k’oma k’ɛse otema ka monga la wɛɔmbɔ. Koko nde aki l’eshikikelo dia nde akalɔsha ta di’ɔlɔlɔ polo l’ekomelo ndo aki l’ohomba wa ntetemala ndjakeketsha lo mbekaka Ɔtɛkɛta waki Nzambi.

Ondo Timɔtɛ aki paka l’Ɛfɛsɔ etena kakandalongola mukanda w’oma le Paulo. (1 Tim. 1:3) Naka Timɔtɛ akamɔ oma l’Ɛfɛsɔ ko ntshɔ otsha la Rɔma lo mbeta oma la Tɔrɔa, kete nde akahombe nsala kilɔmɛtɛlɛ 1 600. Lo mukanda akɔ wâmɛ, Paulo akatɛ Timɔtɛ ɔnɛ: “Usamanya dia ndja le mi la ntundu k’eleku ka tshitshi katayi.” (2 Tim. 4:21) Bible hɛnya dia kana Timɔtɛ akakondja mashuwa wakahombe mbokonya la Rɔma etena kaki Paulo l’ohomba ande.

Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛtɛkɛta waki Paulo w’ɔnɛ ‘wɛɔmbɔ, djekoleko wa dikoho dia nyama’? Nde akalame nsaki k’efula k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi l’etena kakinde l’atei w’ekakatanu wa wolo lo lɔsɛnɔ lande. Shi wɛ mɛnaka dia dui sɔ mbakokimanyiya dia nde ntshikala nge lo nyuma ndo monga l’ohetoheto wakahombaka monga kiɔkɔ y’ekeketshelo le anto efula?

Ande ɔtshɔkɔ wele la so ɛlɔ kɛnɛ dia monga la Bible k’otondo! Amɔtshi wa l’atei aso wekɔ la Bible efula. L’ɛnyɛlɔ ka Paulo, sho pombaka monga la nsaki k’efula ka monga la eokelo k’efula k’Afundelo. Lo mikanda 14 wakasambiyama waki Paulo la diɛsɛ dia mfunda, mukanda wa hende wakandafundɛ Timɔtɛ mbaki w’ekomelo. Ɛtɛkɛta wakandalɔmbɛ Timɔtɛ wɛɔmbɔ waki otsha l’ekomelo ka mukanda akɔ. Lo mɛtɛ, Paulo akalɔmbɛ Timɔtɛ dia ‘mbela wɛɔmbɔ, djekoleko wa dikoho dia nyama.’ Ɔsɔ mbaki nsaki k’ekomelo kofundami lo Bible kakandɛnya.

Onde wɛ kombolaka l’asolo walomɔlomɔ dia ndɔ ta di’ɔlɔlɔ dia mbetawɔ edja ndo l’ekomelo l’ɛnyɛlɔ kaki Paulo? Onde wɛ kombolaka nkeketsha lonyuma layɛ ndo ndjalɔngɔsɔla dia ndjasha l’olimu w’esambishelo edja tshɛ kakombola Nkumɛso dia sho ntetemala nsala dui sɔ? Shi wɛ kombolaka nkeketsha asekayɛ Akristo l’ɛnyɛlɔ ka Paulo? “Uyalamaki, ulamaki ndu wetshelu aye” lo mbekaka Bible l’etete nɛ dia anto wamboleka monga la tɔ ɛlɔ kɛnɛ oleki lo nshi yakete yakiwɔ la wɛɔmbɔ.—1 Tim. 4:16.

[Kartɛ/Esato wa lo lɛkɛ 18, 19]

(Dia mbeya awui tshɛ enda l’okanda)

Ɛfɛsɔ

Tɔrɔa

Rɔma