Baibal Nih An Nunning A Thlen

KUM 60 leng a simi nu pakhat nih a hlan i a biaknak kha zeicah a hlawt? Shinto phungki a simi pa pakhat kha Khrihfa rian ṭuantu pakhat si awkah zeinihdah a forh? A chuahka in mi nih an i cawmmi nu pakhat nih hlawtmi ka si timi ruahnak kha zeitindah a tei khawh? An chimmi kong kha zohhmanh hna u sih.

“Siasal Sal Ka Si Ti Lo.”​—ABA DANSOU

CHUAH KUM: 1938

CHUAHKEHNAK RAM: BENIN

TUANBIA: SIASAL A BIAMI

HLANLIO: Kei cu tibual pakhat pawng i nawncek a tamnak So-Tchahoué khuate pakhat ah a ṭhangmi ka si. Khuami pawl cu ngatlaihnak rian an ṭuan i caw, na, meheh, tuu, vok le va zong an zua hna. Lam a um lo caah tilawng lawngin kal khawh a si. Cheukhat inn hna cu tlakrawh inn an si ko nain a tam deuh cu thing inn le ram in sakmi an si. Khuami tam deuh cu an si a fak ko nain khuapi bantukin ṭhatlonak hna an tuah tuk lo.

Ka pa nih ka ngakchiat lioah ka unu he Africa i phungphai zumhnak an cawnpiak hnanak sianginn pakhat ah a kan chiah. Ka hun upat tikah Yoruba miphun nih an biakmi Dudua (Oduduwa) khuachia pathian kha ka hun biak. Mah pathian caah inn ka sakpiak i bahra, chiti, cangkeuh, ar, ṭhuro le a dang saram hna kha hmaan tein ka pekchanh. Cutin pekchanh awkah tangka tampi a dih caah a caan ahcun ka tangka vialte ka hman dih tawn.

BAIBAL NIH KA NUNNAK A THLEN NING: Baibal ka hun hlathlai tikah Jehovah Pathian lawng hi a hmaanmi Pathian a si ti kha ka hun hngalh. Cun Pathian nih biaknak caah siasal hman a duh lo ti zong kha ka hun hngalh. (Exodus 20:​4, 5; 1 Korin 10:14) Thlennak ka tuah a hau ti kha ka hngalh. Cucaah ka ngeihmi siasal vialte kha ka hlonh dih i a hlan ka biaknak he aa pehtlaimi zei thil hmanh inn ah ka chia ti lo. Kutṭial zohthiam mi hna sin zongah ka kal ti lo. Cun kan hmunhma i phunglam hna le ruak vuinak phunglam hna zong ah kaa tel ti lo.

Kum 60 leng a si cangmi keimah caah cutin thlennak tuah cu a har tuk. Ka hawile, ka rualchan le ka innpa pawl nih an ka ralchanh i an ka nihsawh. Asinain a hmaanmi thil tuah awkah thazaang ka pe tiah Jehovah sinah thla ka cam. Phungthlukbia 18:​10 ah a chimmi bia in hnemhnak ka hmu. Hitin a ti: “Bawipa min cu a fekmi innsang a si, miding cu khika ah khan an va tli i an him.”

Jehovah Tehte Hna pumhnak i kaa pumh ca zongah bawmhnak ka hmu. Mah ah Khrihfa dawtnak kha ka hmuh. Jehovah Tehte Hna nih a sangmi Baibal phunglam ningin an nunmi ka hmuh tikah ka lung a ka suk tuk. Jehovah Tehte Hna lawng hi a hmaanmi Khrihfa an si ti kha ka zumh cang.

ṬHATNAK KA HMUH NING: Baibal phunglam kha ka zulh caah ka fale he kan i pehtlaihnak zong a hun ṭha. Cun thilrit nganpi ṭhumh bantukin ka ruah. Ka caah zeihmanh ṭhathnemhnak a ngei lomi a hlan i ka biaknak caah tangka tampi ka dih i ka thazaang zong tampi ka rak hman. Atu cu buaibainak vialte a kan tawnghthampiak dih dingmi Jehovah kha ka biak cang. (Biathlam 21:​3, 4) A hlan bantukin siasal sal si ti loin Jehovah sal ka si cang caah kaa lawm tuk. Pathian kha ka biak caah himnak le huhphenhnak taktak ka hmu.

“Ka Ngakchiat Lioin Pathian Kha Ka Kawl Cang.”​—SHINJI SATO

CHUAH KUM: 1951

CHUAHKEHNAK RAM: JAPAN

TUANBIA: SHINTO PHUNGKI

HLANLIO: Kei cu Fukuoka khua hmete pakhat ah a ṭhangmi ka si. Ka nu le ka pa cu biaknaklei ah aa zuam tukmi an si caah ka ngakchiat lio tein Shinto pathian kha biak awkah an ka cawnpiak. Ka ngakchiat lio tein harnak in zeitindah ka luat khawh lai timi kong kha ka ruat tawn i harnak a tongmi hna zong kha bawmh ka duh tuk hna. Sianghramruun ka kai lio caan kha kaa cinken rih. Mah lioah kan saya nih nan upat tikah zeidah nan tuah lai tiah a kan hal i ka khaan hawi pawl nih scientist si kan duh ti bantuk an hmuitinh hna kha an chim. Asinain kei cu biaknaklei rian ṭuan ka duh tiah ka ti tikah an rak ni dih.

Siangsangruun ka dih tikah biaknaklei saya sinak sianginn ah ka kai. Sianginn ka kai lioah Shinto phungki pakhat he kan i tong. Anih cu aa manh caan ah a phaw a nakmi cauk pakhat a rel tawn. Nikhat cu “Sato, mah hi zei cauk dah a si na hngal maw?” tiah a ka hal. Cauk phaw kha ka hmuh caah “Baibal” tiah ka leh. Mah tikah “Shinto phungki si a duhmi paoh nih mah cauk hi an rel awk a si” tiah a ka ti.

Baibal kha kaa cawk colh i a langhnak hmun ah ka chiah. Asinain sianginn ca zoh ding a tam tuk caah Baibal relnak caan ka ngei lo. Sianginn ka hun dih tikah Shinto phungki sianginn pakhat ah phungki ka ṭuan. Ka ngakchiat lio i ka saduh thah cu a tling.

Shinto phungki ka ṭuan hnu tlawmpal ah kaa ruahchanmi ningin a si lo ti kha ka hun hngalh. Shinto phungki tam deuh cu dawtnak an ngei lo i midang cung ah zawnruahnak zong an ngei lo. Mah lengah cheukhat cu biaknaklei zumhnak zong an ngei lo. Keimah nakin phungki caan sau deuh a ṭuan cangmi pakhat nih “hi ka ah hlawhtlinnak hmuh na duh ahcun fimthiamnak he aa pehtlaimi kong lawng kha chim. Biaknak kong kha chim hlah” ti hmanh in a ka ti.

Mah ka theih tikah Shinto biaknak kha ka lung a dong. Shinto phungki sianginn ah rian cu ka ṭuan ko nain a dang biaknak kong hna kha ka hun hlathlai. Asinain zei biaknak hmanh a ṭha deuh hleimi a lo lo. Biaknak kong ka hlathlai deuhdeuh tikah lungdongh awk a simi thil hna kha ka hmuh deuhdeuh ve. Mah tikah zei biaknak hmanhah biatak a um lo tiah ka hun ruah.

BAIBAL NIH KA NUNNAK A THLENNING: 1988 ah Buddhist a simi ka hawi pakhat he kan i tong i Baibal rel dingin tha a ka pek. Mah tikah a luancia kum lioah cutin tuah dingin tha a ka pemi Shinto phungki pakhat kha ka lung ah a hung chuak. A chim ningin Baibal kha rel awkah biakhiahnak ka tuah. Rel hram ka thawk tikah Baibal kong kha hngalh ka duh tuk. A caan ahcun zan khuadei ka rel i khua dei hmanh kha ka hngal tawn lo.

Ka relmi kong hna ruangah Pathian sinah thlacam ka hun duh i Matthai 6:​9-​13 ah a langhtermi Bawipa thlacamnak in ka thawk. Mah thlacamnak kha suimilam pahnih dan ah voikhat ka cam. Shinto phungki sianginn i rian ka ṭuan lio hmanhah ka cam.

Ka relmi kong he aa tlaiin biahalnak tampi ka ngei. Mah lioah nupi ka ngei cang i ka nupi sinah a rak leng tawnmi Jehovah Tehte Hna nih Baibal an cawnpiak hna ti kha ka hngalh. Mah tikah Jehovah Tehte pakhat kha ka kawl i ka hmuh tikah bia tampi ka rak hal. Ka biahalnak kip kha Baibal hmangin a ka leh caah ka lung a ka suk tuk. Cucaah Jehovah Tehte a simi nu pakhat nih unau pa khat he Baibal cawn dingin a ka timhtuahpiak.

A ruahhlan ah Jehovah Tehte Hna pumhnak ah ka hun i pum. A hlanah puarhrangpi in ka rak pehtlaihmi hna cheukhat cu Jehovah Tehte Hna lakah ka hmuh hna lai tiah ka ruat lo. Asinain annih nih ṭha tein an ka conglawmh i an ka chawnhbiak caah ka lung a dai ṭhan.

Pumhnak in Pathian nih vale kha an chungkhar pawl dawt awk le upat awkah a hal hna ti kha ka hngalh. Mah hlanah cun ka rian a tam tuk caah ka nupi le ka fale pahnih kha a caan ka pe kho hna lo. Phungki sianginn ah a rami hna bia cu ṭha tein ka ngaihpiak ko hna nain ka nupi bia tu cu voikhat hmanh ka ngaihpiak bal lo ti kha duhsah tein ka hun hngalh.

Baibal kha caan saupi ka hlathlai caah Pathian kong kha tampi ka hngalh. A hleiin Rom 10:​13 ah a chimmi ‘Jehovah min a aumi paoh cu khamh an si lai’ timi Baibal caang  kha ka duh tuk. Ka ngakchiat tein Pathian kha ka rak kawI ko nain atu lawngah ka hmuh.

Shinto phungki sianginn he pehtlaihnak tuah ka duh ti lo. Mah biaknak hi ka kaltak ahcun mi nih zeitindah an ka hmuh lai tiah a hramthawk ahcun ka rak ruah. Asinain hmunkhatkhat ah a hmaanmi Pathian kha ka hmuh ahcun Shinto biaknak hi ka kaltak lai tiah keimahle keimah kaa ti pengmi a si. Cucaah 1989 ṭhal caan a hramthawklei ah ka chimmi ningin ka rak tuah. Phungki sianginn kha ka kaltak i Jehovah Pathian lawng kha ka hun i bochan.

Shinto phungki sianginn kaltak cu a fawi lo. Keimah nakin caan sau deuh a ṭuan cangmi phungki pawl nih sual an ka phawt i um rih dingin an ka hnek chih. Mah nakin a poi deuhmi cu ka nu l eka pa kha ka chim ngam hna lo. Ka nu le ka pa sinah chimh dingin ka kal lioah ka thin a phan tuk caah a ka therh i lam hmanh ka kal kho tuk lo. Ka kal pah in atu le atu ka dir i thazaang ka ngeih nakhnga Jehovah sinah thla ka cam.

An sin ka phanh tikah ka kong kha ka chim ngam colh hna lo. A donghnak lawngah, thla ka cam i a cangmi thil vialte kha ka pa ka chimh. A hmaanmi Pathian kha ka hmuh cang caah Shinto biaknak kha ka kaltak cang tiah ka ti tikah ka pa cu a lau tuk i a ngaih zong a chia tuk. Ka rualchan pawl zong an ra i ka lung aa thlen nakhnga an i zuam. Ka chungkhar pawl kha an ngaihchiatter ka duh hna lo. Asinain Jehovah biak cu a hmaanmi thil tuah a si ti kha ka hngalh. A caan a hun rauh tikah ka chungkhar nih ka biakhiahnak kha an hun upat.

Shinto sianginn ah ka pum cu a phan ti lo nain ka lungthin cu a phan lengmang. Phungki nunning kha philh khawh lo tiangin ka chungah a luh tuk caah a si. Philh dingin kaa zuam ko nain khoika hmun ka zoh hmanhah hlanlio ka nunning kha a ka theihter ṭhanmi a lo.

Mah a ṭha lomi thil in luat awkah thil pahnih ka tuah. Pakhatnak, a hmasa ka biaknak he aa pehtlaimi thilri vialte kha ka kawl i mei in ka khangh dih. Mah ah cauk, hmanthlak le a man a fakmi philh khawh lomi thilri hna zong aa tel. Pahnihnak, Jehovah Tehte Hna he i hawikomh awkah ka si khawh chungin caan ṭha ka kawl. Anmah he i hawikomhnak le an bawmhnak nih tampi a ka bawmh. Cutincun ka nunning hlun cu duhsah duhsah in ka hun philh.

ṬHATNAK KA HMUH NING: Ka nupi le ka fale kha a caan ka pek khawh hna lo caah an li a leng. Asinain vale kong he aa tlaiin Baibal cawnpiaknak ningin anmah he caan ka hmanṭi tikah kan i pehtlaihnak cu a hun ṭha deuh. A hnuah ka nupi zong Jehovah a hun bia ve. Cun kan fapa, kan fanu le a vapa zong a hmaanmi biaknak ah an hun i tel ve.

Pathian kha ka biak lai i midang kha ka bawmh hna lai timi ka ngakchiat lio ka saduh thah kong ka ruah tikah ka kawlmi thil ka hmuh lengah a dang thil zong ka hmuh ti kha ka hngalh. Jehovah cungah kaa lawmhnak kong kha a chim zia hmanh ka thiam lo.

“Pakhatkhat A Bau Ti Kha Ka Hngalh.”​—LYNETTE HOUGHTING

CHUAH KUM: 1958

CHUAHKEHNAK RAM: THLANGLEI AFRICA

TUANBIA: HLAWTMI KA SI TIAH KAA RUAT

HLANLIO: Kei cu Germiston khua ah a chuakmi ka si. Mine khor pawl a umnak khua a si ko nain zaangennak cu a um tuk lo. Ka nu le ka pa nih an ka cawm khawh ti lo caah i cawm dingin midang kut ah pek ka si. Ni 14 te lawng ka si lioin dawtnak a ngeimi nuva hna nih an ka cawm. Annih kha ka nu le ka pa taktak ah ka rak ruah hna. Asinain an i cawmmi ka si ti ka hngalh hnuah hlawtmi ka si timi ruahnak ka hun ngei. A ka cawmtu ka nu le ka pa he zeihmanh pehtlaihnak kan ngei lo i an ka theithiam lo timi ruahnak ka hun ngei.

Kum 16 ka si ah zu dawr ah ka kal cang i mah ah ka hawile he kan lam hna i hla kan ngai hna. Kum 17 ka si ah kuak ka zu i kuak thanhlaar chung i model hna bantukin der ka duh ve. Kum 19 ka si ah Johannesburg khua ah rian ka ṭuan i mi ṭhalo pawl he kaa kom. Mi volh hna ka hun hmang. Cun zarhte le zarhpi ah kuak tampi ka zu i zu zong tampi ka ding.

Mah buin ka ngan a dam, aerobic kha hmaan tein kaa celh, pumpululh ka chuih i a dang zaanglente celhnak hna zongah kaa tel. Computer chuahnak company ah rian ka ṭuan i ṭha tein kaa zuam caah min ṭhatnak ka hmu. Cucaah tangkalei ah ka tlam a tlin caah mi tampi nih hlawhtlinnak a hmu tiah an ka ruah. Asinain kaa nuam lo, pakhatkhat a chambaumi ka lo i ka nunning kha kaa lungsi lo. Pakhatkhat ka herh ti kha ka thinlung nih a hngalh.

BAIBAL NIH KA NUNNAK A THLENNING: Baibal ka cawn tikah Jehovah cu dawtnak a ngeimi Pathian a si ti kha ka hun hngalh. Baibal a kan pekmi nih Pathian cu dawtnak a ngeimi a si ti kha a langhter. Baibal cu kanmah lamhruainak pek awkah Pathian theng nih a ṭialmi cakuat bantuk a si. (Isaiah 48:​17, 18) Dawtnak aa telmi Pathian lamhruainak in ṭhathnemhnak hmuh ka duh ahcun ka nunnak ah thlennak nganpi ka tuah a hau ti kha ka hun hngalh.

Thlennak ka tuah a haumi pakhat cu a hlanlio ka hawile pawl he i komh ti lo kha a si. Mah tikah “mifim hna sinah i chawk ve lengmang law na fim lai, mihrut hna he i kom law a pingah an in hruai lai” timi Baibal caang kha thukpi in ka ruah. (Phungthlukbia 13:​20) Mah Baibal bia nih hlanlio ka hawile kha komh ti loin Jehovah Tehte Hna he lawng i komh awkah a ka forh.

Ka caah a har bikmi pakhat cu a ka leem tukmi kuak i phiat kha a si. Mah zuamcawhnak kha ka tei khawh ko nain a dang zuamcawhnak pakhat ka tong rih. Kuak kaa phiat caah pound 30 (13.6 kg) leng ka kai. Cucaah mi sinah ka chuak ngam ti lo. Ka der ṭhan nakhnga kumhra hrawng a caan ka lak. Asinain kuak i phiat cu a hmaanmi a si kha ka hngalh. Jehovah sinah thla ka cam zungzal caah hlawhtlinnak hmuh awkah thazaang ka rak ngei.

ṬHATNAK KA HMUH NING: Ka ngandamnak cu a hlan nakin a ṭha deuh cang. Mah lengah ka ngeihmi ah lungsinak ka hun ngei. Vawlei rian, reng le rumnak hna in hmuhmi chikkhat nuamhnak kha ka kawl ti lo. Mah canah midang Baibal kong chimhnak ah kaa nuam. Hlanlio ka rianṭuanṭi hawi pathum zong keimah le ka vapa he Jehovah an bia ve cang. A ka cawmtu ka nu le ka pa zong an thih hlanah vawlei paradis ah kan tho ṭhan lai timi Pathian biakam kong kha ka chimh hna. 

Pathian ka biak caah hlawtmi ka si timi ka ruahnak kha a tlau i zumtukhat unau pawl he vawleicung pumpi chungkhar sinak caan ṭha ka hmu timi ruahnak ka ngei cang. Atu ahcun nulepa le unau tampi ka ngei cang hna.​—Marka 10:​29, 30.

[Cahmai 12nak i a tawinak in langhternak]

Jehovah Thete Hna lakah Khrihfa dawtnak ka hmu

[Cahmai 13nak i a tawinak in langhternak]

A hlanah ka biaknak Shinto phungki sianginn