BAIBULO JIKUSACHENGA UMI WA ŴANDU

ANA akumanyilila chachamtendekasisye jwamkongwe jwine jwa yaka 60 kuti aleche kulambila milungu jakupanganyidwa? Ana chichi chachamkamuchisye mlongola jwine jwa dini ja Chishinto kuleka masengo gakwe gakulongolela mpingo ni kuŵa jwa Mboni sya Yehofa? Ana chichi chachamkamuchisye jwamkongwe jwine, kuleka kudandawula paŵamanyilile kuti achinangolo ŵakwe ŵakumŵeleka ŵamjasile ni ŵate kulokotedwa ni ŵandu ŵane kuti amlele? Aŵalanje yakuŵecheta ŵandu ŵeleŵa mungani jeleji.

“Nalesile kulambila mafano.”​—ABA DANSOU

CHAKA CHAKUPAGWA: 1938

CHILAMBO CHAKUTYOCHELA: BENIN

MBILI JANGU: PANDANDA NALAMBILAGA MAFANO

KALA KANGU: Napagwile mudela jine jijali mungulugulu nyasa jakolanjidwa kuti So-Tchahoué. Ŵandu ŵakusatama mudelaji akusalanga yilango mpela ng’ombe, mbusi, ngondolo, maguluŵe, nguku nambosoni ngunda. Kwelekutu, kwangali misewu mwamti ŵandu pakusaka kwenda akusakamulichisya masengo maboti nambosoni mawato. Ŵandu ŵane pakutaŵa majumba gawo, akusakamulichisya masengo manyasi nambosoni matabwa, ŵane akusakamulichisya masengo njelwa. Ŵandu ŵajinji mudelaji ali ŵakulaga. Atamose yili myoyo, kwangatendekwa ya uchiswamba kaŵilikaŵili mpela mwayikusaŵela ku tawuni.

Panaliji mwanache, baba ŵangu ŵatutumisye une ni chemwali ŵangu, ku malo gakulambilila milungu ja achinangolo. Kweleku ni kunalijiganyichisye kulambila milungu ja achinangoloji. Panakusile natandite kulambila Dudua kapena kuti (Oduduwa) mpelaga mlungu jwangu kutyochela ku misyungu ja Yoruba mwamti nayikene pakumtaŵila nyumba mlungu jweleju. Ndaŵi syosope najawulaga kukupeleka mbopesi syangu pakamulichisya masengo nyama syakulekanganalekangana nambosoni yindu yine. Kuti nayipate yindu yakupelechela mbopesi, najonangaga mbiya syangu kuti sume. Ligongo lya yeleyi, nasimanikwaga kuti ndaŵi sine jwangali mbiya.

YAJATESILE BAIBULO PAKUNJENGA: Panatandite kulijiganya Baibulo, namanyilile kuti Yehofaali Mlungu jusyesyene. Soni nalijiganyisye kuti jwalakwe jwangasaka kuti tulambileje mafano. (Ekisodo 20:​4, 5; 1 Akolinto 10:14) Namanyilile kuti nasosekwaga kuchenga. Mwamti natyosisye yosope yinakamulichisyaga masengo pakulambila mafano. Mwamti nalesile kwawula ku yisango, kutenda nawo misyungu jakulambila mafano, nambosoni misyungu ja pa malilo.

Nganijiŵa ngani jamasanje kuti njenje ligongo pandaŵiji naliji ndili ngwete yaka 60. Mwamti ŵachibale ŵangu, achimjangu, nambosoni ŵandu ŵanatamaga nawo mwakuŵandikana ŵaliji mkuseka. Nambo napopesile kwa Yehofa, kuti angamuchisye kupitilisya kutenda yindu yambone. Lilemba lya Misyungu 18:​10, lyalimbikasisye. Lilembali likusati: “Lina lya Ambuje lili mpela sanja jakulimbangana mnope, mundu jwakulungama akusatilila kweleko ni kulupuka.”

Chindu chine chachangamuchisye kuti njenje chili kusimanikwa nawo pamisongano ja Mboni sya Yehofa. Kweleku nachiweni chinonyelo chakusosekwa kukola Aklistu ŵasyesyene, nambosoni nasangalele panayiweni kuti Aklistu ŵeleŵa akusalinjilila kukuya yajikusasala Baibulo. Yeleyi yandendekasisye kulupilila kuti dini ja Mboni sya Yehofa jikusajiganya yisyesyene.

UMBONE WAMBATILE: Kamulichisya masengo yajikusajiganya Baibulo kungamuchisye kuti mbe paunasi wambone ni ŵanache ŵangu. Nambosoni yinatendaga pakulambila mafano yila nayilesile. Pandanda nakamulichisyaga masengo mbiya syangu pakupeleka mbopesi ku mafano gangakamuchisya soni gangali umi. Nambo apano ngumlambila Yehofa Mlungu jwele juchamasye yindu yakusawusya pachangakaŵapa. (Chiwunukuko 21:​3, 4) Apano ndili jwakusangalaIa mnope ligongo nganimba soni kapolo jwa mafano. Nambo ndili jwakutumichila jwa Yehofa. Kutenda yeleyi, kungamuchisye kuti ngole sogolo jambone.

“Naŵele ndili mkusosa Mlungu kutandila ndili mwanache.”​—SHINJI SATO

CHAKA CHAKUPAGWA: 1951

CHILAMBO CHAKUTYOCHELA: JAPAN

MBILI JANGU: NALIJI JWAMBOPESI KUCHALICHI CHA ChiSHINTO

KALA KANGU: Nakulile ku Fukuoka Prefecture. Soni achinangolo ŵangu ŵayinonyelaga yakupopela. Kutyochela ndili mwanache ŵanjiganyisye kuti ngusosekwa kujichimbichisyaga milungu ja Chishinto. Panaliji mnyamata, naganichisyaga yampaka ndende kuti chingulupuche soni kwakamuchisya ŵandu ŵakulaga. Ngukumbuchila ndili ku pulayimale atichala ŵetu ŵamwusyaga jwalijose yachachitenda pachachikulapo. Achimjangu ŵasalaga kuti akusaka kuti chakamule masengo gapenani mpela kuŵa jwa sayansi jwakumanyika mnope. Une najanjile kuti ngusaka chinamtumichileje Mlungu. Nambo achimjangu ŵasechile mnope.

Panamalisisye majiganyo ga ku sekondale, najinjile mu sukulu jele jiŵajiganyaga ŵandu ŵakusaka kuŵa achimlongola ŵa dini. Pandaŵiji nasimangene ni jwansembe jujwalinjililaga kuŵalanga buku jinejakwe jijakwete chikuto chepiliwu. Lisiku line jwansembeju jwambusisye kuti, “Sato, ana buku aji mkujimanyilila?” Ndili nachiweni chikuto cha bukuji, najanjile kuti elo ngujimanyilila jili, “Baibulo.” Jwalakwe jwasalile kuti, “Jwalijose jwakusaka kuŵa jwansembe jwa chalichi cha Chishinto akusosekwa kuŵalanga buku jeleji.”

Ndaŵi jijojo napite kukusuma Baibulo. Najisungaga pamalo gambone soni najisamalilaga. Nambo nganimbataga ndaŵi jakujiŵalanga ligongo natanganidwaga mnope ni ya sukulu. Panamalisisye majiganyoga, natandite kamula masengo mpela jwansembe pa chalichi chine cha Chishinto. Pelepa nayiweni kuti yanayisakaga yikwanilichikwe sambano.

Kaneko, nasimonjile ni yiŵatendaga ŵansembe ŵa Chishinto yele nganinayijembecheyaga kuti mpaka ayitende. Ŵansembe ŵajinji nganiŵalosyaga ŵane chinonyelo soni nganiyakwayaga yakusawusya yaŵasimanaga nayo ŵandu. Nambosoni jemanjaji nganajikulupililaga mnope Baibulo. Jwansembe jwine juŵatulolelaga ŵayikene pakusalila kuti: “Naga mkusaka kuti yindu yimjendeleje, mŵecheteje yakusajiganyaga ŵandu ŵalunda mnope. Apano ngatukwasaka ŵakuŵecheta yindu ya Mlungu.”

Maloŵe gelega gangwayiye mnope, soni yandendekasisye kutanda kukayichila ya dini jeleji. Atamose kuti napitilisye kamula masengo pamalopa, napitilisye kuwungunya yagakusajiganya ma dini gane nambo pangali dini jijajiganyaga yindu yakamula mtima. Mwamti natandite ganisya kuti pangali dini jajikusajiganya yakuwona.

YAJATESILE BAIBULO PAKUNJENGA: Mu 1988, nasimangene ni mundu jwa dini ja Chibuda. Mundu jweleju jwalimbikasisye kuti mbalanjeje Baibulo. Nakumbuchile kuti yeleyi ni yaŵasalile jwansembe jwa Chishinto jula kuti ndendeje, myoyo natesile yaŵasalile munduju. Mwamti panatandite kuŵaIanga Baibulo nganisakaga kujileka. Ndaŵi sine najiŵalangaga chilo chosope.

Yanaŵalangaga m’Baibuloyi yangamuchisye kuti ndande kupopela kwa Mlungu jwele jwakusasimanikwa m’Baibulo. Natandite kupopela lipopelo lya Ambuje lyalikusasimanikwa pa Mateyu 6:​9-​13. Pali papitile maawala gaŵili​—naliwilisyagasoni. Natendaga yeleyi atamose panakamulaga masengo gangu ga unsembe pa chalichi cha Chishinto.

Nakwete yiwusyo yejinji yakwamba yindu yinaŵalangaga m’Baibulo. Pandaŵi jelejitu, naliji ndili lombele, soni namanyililaga kuti ŵa Mboni sya Yehofa akusajiganya Baibulo ligongo ndaŵi jine ŵayiche kumangwetu kukunguluka ni ŵamkwangu. Kaneko natandite kwawungunya ŵa Mboni sya Yehofa ni nampatile msimayi jwine jwele junamwusisye yiwusyoyejinji. Panayiweni kuti akukamulichisya masengo Baibulo pakunjanga yiwusyoyangu yangamwile mtima. Myoyo jwalakwe jwalinganyisye yakuti ndande kulijiganya Baibulo.

Mwangachelewa, natandite kusimanikwa pamisongano ja Mboni sya Yehofa. Pandanda nganimanyililaga kuti ŵa Mboni sya Yehofa ŵinasimanaga nawo kweleku ndaŵi jinejakwe natendelepo yachipongwe. Jemanjaji ŵambochele ni magasa gaŵili aku alimkusangalala.

Ku misongano jeleji, nalijiganyisye kuti Mlungu akusasaka kuti achalume ŵanonyeleje achiŵamkwawo soni alisamalileje liŵasa lyawo. Mkaninalijiganye yeleyi nagambaga kumalila ndaŵi jangu ndili mkutenda masengo gangu ga unsembe ni ngapataga ndaŵi jakunguluka ni ŵamkwangu soni ŵanache ŵangu. Namanyilile kuti nagambaga kutenda chidwi ŵandu payiche ku chalichi kukusalila yakusawusya yawo nambo ningatendaga chidwi ni ŵamkwangu.

Kulijiganya Baibulo, kungamuchisye kuŵa paunasi wambone ni Yehofa nambosoni kulijiganya yejinji yakwamba jwalakwejo. Lilemba Iya Aloma 10:​13, lyangwayiye mnope. Lilembali likusati: “Mpela mugakuŵechetela Malemba kuti, Mundu jwalijose jutalikolanje lina lya Ambuje tachikulupuka.” Kutandila ndili mwanache, naliji jwakusachilila kummanyilila Mlungu jusyesyene mwamti pandaŵi jeleji nammanyilile.

Natandite kuyiwona kuti nganguŵajilwasoni kwawulaga ku malo gakupopelela gala. Nambo natandite kuganisya kuti ana ŵandu ŵane chaganisyeje wuli. Ndaŵi syejinji naliŵechetelaga kuti, Une, kwamba kummanyilila Mlungu jusyesyene tinjileka dini ja Chishinto. Myoyo mu 1989 nalesile diniji ni kutanda kumtumichila Yehofa.

Nambope kuti ndeche kwawula ku malo gakupopelelaga jaliji ngani jakusawusya. Ŵaŵatulolelaga, yasakalisye mnope mwamti nginasakaga kuti ndyoche. Soni nadandawulaga kuti ana chiyimalile wuli pachinasalile achinangolo ŵangu yeleyi. Palisiku linajawulaga kukwasalila achinangolo ŵangu ya nganiji nalagasiche mnope nganisyo, mwamti pamtima pambwetekaga soni ngongolo syagambaga kutetemela. Kaneko, napopesile kwa Yehofa kuti angamuchisye kulimba mtima.

Panayiche wangamwile woga mnope mwamti pajigele ndaŵi mkaninasalile. Napopesile kwa Yehofa ni kaneko nasalile baba ŵangu yimbichile. Nasalile kuti nampatile Mlungu jusyesyene, apano ngusaka ndande kumtumichila mwamti ngujileka dini jetuji. Baba ŵanguŵa nginayikulupilila yeleyi mwamti ŵatumbile mnope. Ŵachibale ŵangu ŵayiche kuti anjenje nganisyo syangu. Nganisakaga kwatumbilikasya ŵachibale ŵangu, nambo namanyililaga kuti kumtumichila Yehofa chili chindu chambone mnope. Pali papitile ndaŵi, ŵatandite kunjimbichisya ligongo lya yindu yanasagwileyi.

Atamose kuti naliji ndili lesile kwawula ku malo gakupopelelaganasosekwagape kuchenga kaganisye kangu soni munayiwonelaga yindu. Yanatendaga panaliji jwansembe yatamilichiche mumtima mwangu. Myoyo, nasosekwaga kuputilapo ngondo kuti nayiliŵalile.

Papali yindu yiŵili yiyangamuchisye. Chandanda, natosisye yindu yosope yene yinayikamulisyaga masengo ku chalichi changu chakala, atamose kuti yine yaliji yakudula mnope. Yine mwa yindu yanayijochileyi yili mabuku soni yiwulili. Chaŵili, nalinjililaga kupata ndaŵi jakunguluka ni ŵa Mboni achimjangu. Yeleyitu yangamuchisye mwapanandipanandi kuliŵalila yinatendga ku dini jakala jila.

UMBONE UMBATILE: Pandanda nganimbataga ndaŵi jakunguluka ni ŵamkwangu soni ŵanache ŵangu. Ndili ndandite kukuya malangiso ga m’Baibulo, gakuti achalume akusosekwa kupataga ndaŵi jakunguluka ni ŵamkwawo nambosoni ŵanache ŵawo, yakamuchisye liŵasa lyetu kuŵa lyakamulana mnope. Pali papite ndaŵi ŵamkwangu ŵatanditesoni kumtumichila Yehofa. Apanopano uneji, ŵamkwangu, mwanache jwetu jwamlume, soni mwanache jwetu jwamkongwe ni ŵamkwakwe, wosope tukumtumichila Yehofa.

Panaliji mwanache nasachililaga kuti pachinjikula chinamtumichile Yehofa soni kwakamuchisya ŵandu ŵane. Apanopano nguliwona kuti ngwanilisye chakulinga changuchi nambosoni ngwanilisye kutenda yindu yanganinganichisyejepo kuti mpaka ndende. Ngumyamichila Yehofa pa yindu yandendele.

“Namayilile kuti pana chinguchisoŵa paumi wangu.”​—LYNETTE HOUGHTING

CHAKA CHAKUPAGWA: 1958

CHILAMBO CHAKUTYOCHELA: SOUTH AFRICA

PANDANDA: NAYIWONAGA KUTI ACHINANGOLO ŴANGU ŴANJASILE

KALA KANGU: Napagwile ku Germiston, mtawuniji ŵandu ŵajinji ali ŵangalaga soni akusakamula masengo m’migodi. Kweleku kwangatendekwa kaŵilikaŵili yichindu ya chiswamba nambosoni yachiwawa. Panapagwile achinangolo ŵangu ŵayiweni kuti ngakombola kusamalila. Myoyo, ŵanjawisye kwa ŵandu ŵane kuti andeleje mpela mwanache jwawo. Pali pamasile masiku 14, Iiŵasa line lyanjigele nikusamalilaga. Liŵasali lyanonyelaga mnope mpela mayi ni baba ŵangu. Panamanyilile kuti ŵanduŵa nginaŵa achinangolo ŵangu ŵasyesyene, natandite kulagasika nganisyo. Myoyo, achinangolo ŵangu ŵiŵandelaga ŵala nalesile kwawona mpelaga achinangolo ŵangu soni nayiwonaga kuti ngakusambikanichisya.

Ndili ngwete yaka chiŵandika 16, natandite kwawula ku bala ni achimjangu. Kweleku twaliji mkuŵina nambosoni kwawonaga ŵandu ali mkwemba sona. Ndili ngwete yaka 17, natandite kwemba sona ni chakulinga chakuti mbonecheje jwamwana chilu mpela mwakusawonechela ŵandu ŵakumanyika ŵele ŵakusiŵalosya ali mkuŵilanjila malonda ga sona. Natandite kamula masengo munsinda ŵa Johannesburg, soni kunguluka ni ŵandu ŵakusakala. Ndili ngwete yaka 19, natandite kamula masengo munsinda wa Johannesburg soni nakungulukaga ni ŵandu ŵa ndamo syakusakala. Mwangachelewa natandite kutukwana, kwemba sona mnope, nambosoni kumwa ukana mwauchidakwa.

Atamose kuti yaliji myoyo, naliwonaga kuti naliji mundu jwambone. Nanonyelaga kutenda masewela gakulimbikasya chilu, kuputa mpila wangongolo ,wa asimayi nambosoni masewela gane. Nalimbichilaga mnope masengo gangu gakutenda ya makopyuta nambosoni naliji jwamanyika mnope ni masengoga. Yeleyi yatendekasyaga kuti mbateje mbiya syejinji nambosoni ŵandu ŵambonaga kuti yindu yikunjendela chenene. Nambo kusala yisyene nganisangalalaga. Nachisoŵaga chindu chinechakwe.

YAJATESILE BAIBULO PAKUNJENGA: Panatandite kulijiganya Baibulo nayiweni kuti Yehofa Mlungu ali jwachinonyelo. Nalijiganyisye soni kuti jwalakwe jwalosisye chinonyelochi pakutupa Baibulo gagali Maloŵe gakwe. Baibulo jili mpelaga chikalata cha malangiso jajilembile Yehofa kuti jitulongoleleje pa umi wetu. (Yesaya 48:​17, 18) Myoyo namanyilile kuti naga ngusaka kuti Yehofa alongoleleje ngusosekwa kuleka ndamo syangu syakusakala.

Chindu chine chinasosekwaga kuchenga chili ŵandu ŵanakungulukaga nawo. Maloŵe ga pa lilemba lya Misyungu 13:​20, gangwayiye mnope. Lilembali likusati: “Mundu jwakwenda ni ŵandu ŵalunda nombe najo akusaŵa jwalunda, nambo jwakwenda ni yisilu nombe najo tachijonasika.” Maloŵe gelega gangamuchisye kuti njenje ŵandu ŵanakungulukaga nawo pandanda ni kutanda kunguluka ni ŵa Mboni sya Yehofa.

Nambo kuti leche kwemba sona nganijiŵa ngani jang’anda. Nalinjilile mwamti kaneko nalesile, nambo nasimangene nacho soni chakusawusya chine. Ndili lesile kukwemba, najimbele mnope mwamti natendaga sooni. Kuti mbe jwachilenje mpela munasosechelaga pajigele yaka 10. Atamose yaliji myoyo, nayiwenipe kuti ngusosekwa kuleka kukwemba sona. Naŵele ndili mkupopela kwa Yehofa kuti angamuchisye.

UMBONE UMBATILE: Apano ngwete chilu chambone kupundana ni kalakose. Nambosoni apano ndili jwakusangalala ligongongangusalagasika nganisyo pangusaka kupata mtendele wa mumtima wele wakusaganisyaga ŵandu kuti mpaka mwupate pawuli pamasengo gambone, paudindo, nambosoni kola mbiya syejinji. M’malomwakwe ndili jwakusangalala kwasalila ŵandu ŵane ya usyesyene wawukusasimanikwa m’Baibulo. Yeleyi yikamuchisye ŵandu ŵatatu ŵangusakamula nawo masengo nambosoni ŵamkwangu kuti atande kumtumichila Yehofa. Nambosoni achinangolo ŵangu ŵiŵandelaga ŵala mkinawe nasalile kuti Baibulo jikusasala kuti chilambo chasambano ŵandu ŵawe chachikolasoni umi.

Kuŵa paunasi ni Yehofa kungamuchisye kuleka kudandawula kuti achinangolo ŵangu ŵakumbeleka ŵanjasile. Yehofa angamuchisye kusimanikwa mu liŵasa lyakwe lya pachilambo chapasi lyele ŵandu ŵakwe akusamlambilaga jwalakwejo. Mu gulu ja Yehofaji mbatilemo mayi, baba, achimwene nambosoni chemwali.​—Maliko 10:​29, 30.

[Chiwulili pa peji 12]

Ŵa Mboni sya Yehofa achimjangu akusandosya chinonyelo chele Aklistu ŵasyesyene akusosekwa kola

[Chiwulili pa peji 13]

Chalichi cha Chishinto chinapopelaga pandanda