Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

?Amun si sɔ?

?Amun si sɔ?

?Amun si sɔ?

?Zezi blɛ su’n, wafa sɛ yɛ Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn’m be buli be nga be siman mmla’n niɔn?

Zezi blɛ su’n, Zuifu nga be le ɲrun’n ɔ nin Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn’m be buman be nga b’a ɔman suklu’n annzɛ be siman fluwa kpa’n, be sran. Zan waan Farizifuɛ’m be kannin kɛ: “Sran nga’m be liɛ’n, be si-man mmla’n ɔ maan Nyanmiɛn a bo be sannzan!”—Zan 7:49.

Fluwa wie’m be nun’n, be kannin kɛ Zuifu nga be le sasu’n, be flɛ be nga b’a ɔman suklu’n kɛ ʽam haʼarèts yɛle kɛ “nvlefuɛ mun.” Laa’n, kɛ be flɛ be nga be tran nvle kun nun’n be sɔ ɔ. Ɔ timan be nzowa kpɛlɛ. Ɔ ti sran yɛyɛlɛ. Be nga be le ɲrun o, be nga be leman ɲrun o, kɛ be flɛ be kwlaa be sɔ ɔ.—Bo Bolɛ 23:7; 2 Famiɛn Mun 23:35; Ezekiɛl 22:29.

Sanngɛ Zezi blɛ su’n, i sɔ yɛ be wa flɛli be nga be siman Moizi Mmla’n nun like fi’n annzɛ be nga be kwlá nantiman Zuifu’m be nzuɛn’n su lele guɛmɛn i ti nin i bo’n mun ɔn. Mishnah nun’n, be waan nán Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn mun kɛ be la ʽam haʼarèts, yɛle kɛ nvlefuɛ’m be awlo’m be nun. (Mishnah yɛle ndɛ fanunfanun nga be jran su be klɛli Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ fluwa nga be flɛ i Talmudu’n.) Fluwa kun nun’n, be seli kɛ Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛn kun mɔ be flɛ i Meir kannin kɛ: “Sɛ siɛ kun fɛ i wa bla man ʽam haʼarèts kun kɛ ɔ jɛ i’n, ɔ ti kɛ siɛ sɔ’n w’a cici i wa’n w’a yi i asɔmɔli kun bo sa. Asɔmɔli sɔ’n ɔ dun mmua tia i aliɛ’n su naan w’a titi i nun trɛtrɛtrɛ.” Talmudu’n nun’n, be kannin Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa kun i su kpɛnngbɛn kun i ndɛ ekun. Be waan ɔ seli kɛ “be nga b’a ɔman suklu’n, Ɲanmiɛn su cɛnman be.”

?Dunman Sezali ng’ɔ o Biblu’n nun’n i bo’n yɛle benin?

Rɔmfuɛ nga be flɛ i Gaius Julius i awlobo dunman yɛle Sezali. Be sieli i Rɔmu su famiɛn afuɛ nga be flɛ i 46 nun ka naan b’a wu Zezi. Rɔmu famiɛn nga be wa bali kasiɛn’n, be nun kpanngban be fali dunman Sezali’n wie. Be nun nsan mɔ be kannin be ndɛ Biblu’n nun’n yɛle Ogisti nin Tibɛli ɔ nin Klodu.—Lik 2:1; 3:1; Sa Nga Be Yoli’n 11:28.

Afuɛ nga be flɛ i 14 nun’n, Tibɛli kacili famiɛn. Yɛ i nun mɔ Zezi dí i junman’n nn ɔ te yo famiɛn. Cɛn kun’n, be usali Zezi i kosan lapo sulɛ’n su. Zezi tɛli su kɛ: “An fa ng’ɔ ti Sezar liɛ’n mɛn i, yɛ ng’ɔ ti Nyanmiɛn liɛ’n, an fa mɛn i.” Sezali nga Zezi kɛnnin i ndɛ lɛ’n yɛle Tibɛli. (Mark 12:17) Sanngɛ ɔ ti weiin kɛ Zezi w’a kunndɛman kɛ sran’m be bu i kɛ Tibɛli ngunmin yɛ ɔ fata kɛ be su lapo’n be mɛn i ɔ. Afin kɛ be kan “Sezar” ndɛ’n, Rɔmu awa’n i ndɛ yɛ be kan ɔn.

Kɛ afuɛ nga be flɛ i 58 wá jú’n, be fali akoto Pɔlu ɔli jɔlɛ difuɛ’m be ja su. Ɔ wunnin i kɛ be su wa di i ndɛ kwlɛ, ɔ maan ɔ yoli like nga Rɔmufuɛ kwlaa le atin yo’n. Yɛle kɛ ɔ seli kɛ be fɛ i ndɛ’n be ɔ Sezali ja su. (Sa Nga Be Yoli’n 25:8-11) Kɛ Pɔlu kannin sɔ’n nán kɛ Nerɔn m’ɔ ti Rɔmu famiɛn blɛ sɔ’n nun’n i bɔbɔ ba’n yɛ Pɔlu waan ɔ di i jɔlɛ ɔ. Sanngɛ Rɔmu nvle’n nun jɔlɛ difuɛ dandan’m be ndɛ yɛ ɔ su kan ɔn.

Dunman Sezali’n wa kacili famiɛn dilɛ dunman. Ɔ maan kɛ Sezali i awlobo’n nunfuɛ kasiɛn’n dili famiɛn wieli’n, be nga be bɛli i sin’n be flɛli be Sezali wie.

[Foto, bue 30]

Denie kun mɔ tibɛli i desɛn o su’n.