Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Didie ke mme adaiso ido ukpono mme Jew ke eyo Jesus ẹkeda mbon oro mîfiọkke n̄wed?

Ke eyo Jesus, mme ọwọrọiso owo ye mme adaiso ido ukpono mme Jew ikadaha mbon emi mîkenen̄ekede ifiọk n̄wed ke n̄kpọ ndomokiet. Bible ọdọhọ ke mme Pharisee ẹkedọhọ ẹte: “Otuowo emi mîfiọkke Ibet mi ẹdi mbon oro ẹma ẹkesụn̄i.”—John 7:49.

Ndusụk n̄wed ẹdọhọ ke mme ọwọrọiso owo ye mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹkesikot mbon emi mîfiọkke n̄wed ʽamha·ʼaʹrets, oro edi “mbio obio.” Ke akpa, ekesidi ẹma ẹyom ndikot mme owo ukpono ukpono, edide mme ọwọrọiso owo, mme ubuene, mme ọfiọkn̄wed, m̀mê mbon emi mîfiọkke n̄wed, ẹdọhọ, “mbio obio” ntem ntem.—Genesis 23:7; 2 Ndidem 23:35; Ezekiel 22:29.

Edi ke eyo Jesus, ẹkekabade ẹda ikọ emi ẹtọk mbon emi ẹdade nte ke idiọn̄ọke Ibet Moses m̀mê emi mînịmke kpukpru ibet mme rabbi. Mishnah (emi edide nsio nsio uwetn̄kpọ oro ẹkedade ẹwet n̄wedibet mme Jew emi ẹkotde Talmud) ọdọhọ ke ifọnke owo odụn̄ ye ʽamha·ʼaʹrets. The Encyclopedia of Talmudic Sages ọdọhọ ke Rabbi Meir ẹkekpep mme owo ete: “Owo ndiyak eyen esie an̄wan nnọ am ha’aretz ọdọ onyụn̄ etie nte ndibọp eyen oro nnịm nnọ ekpeikọt ọdọk ada mbemiso owotde ata.” Talmud ọdọhọ ke rabbi kiet ọkọdọhọ ke “mbon emi mîfiọkke n̄wed idisetke.”

Enyịn̄ emi Caesar, oro isikụtde ke Bible, akasan̄a didie?

Caesar ekedi enyịn̄ ufọk mme Gaius Julius Caesar emi akakarade Rome ke isua 46 M.E.N. Mme andikara Rome eken emi ẹketienede enye ke edem ẹma ẹdọhọ ẹsitiene ẹkot mmimọ Caesar n̄ko. Emi esịne owo ita emi ẹsiakde mi ke Bible—Augustus, Tiberius, ye Claudius.—Luke 2:1; 3:1; Utom 11:28.

Tiberius ọkọtọn̄ọ ndikara ke isua 14 E.N., onyụn̄ akara ke ofụri ini emi Jesus akanamde utom esie mi ke isọn̄. Enye ekedi Caesar ke ini Jesus ọkọbọrọde m̀mê ọfọn ẹkpe tax, ete: “Ẹnọ Caesar se inyenede Caesar, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi se inyenede Abasi.” (Mark 12:17) Imọfiọk ke idịghe Tiberius kpọt ke Jesus okokot Caesar mi, edi okokot kpukpru ukara owo.

Ke n̄kpọ nte isua 58 E.N., ke ini ẹkeyomde ndikwan̄ ikpe apostle Paul, enye ama ada unen esie nte eyen Rome ọdọhọ ke iyom Caesar ekpe ikpe imọ. (Utom 25:8-11) Idịghe nte Paul okoyom ẹmen imọ ẹka iso Caesar Nero emi akakarade ini oro, edi okoyom ẹmen imọ ẹka esop enyọn̄ emi okodude ke idak ukara Caesar emi.

Mme andikara Rome eken, emi mîkotoho ubon mme Caesar, ẹma ẹnen̄ede ẹma enyịn̄ emi tutu ẹkabade ẹda enye nte udorienyịn̄ mme andikara Rome.

[Ndise ke page 29]

Denarius sidibe emi ẹsịnde iso Tiberius