Go na content

Go na table of contents

Yu ben sabi a sani disi?

Yu ben sabi a sani disi?

Yu ben sabi a sani disi?

Fa den Dyu kerki fesiman na ini a ten fu Yesus ben si a pipel?

Na ini a fosi yarihondro, den heihei sma na ini a libimakandra èn den kerki fesiman fu Israel ben wisiwasi den sma di no ben kisi furu leri, noso den wan di no ben kisi leri srefisrefi. Bijbel e sori taki den Fariseiman ben e taki: „A pipel disi di no sabi a Wet, na frufruktu sma.”​—Yohanes 7:49.

Boiti Bijbel, tra buku e sori taki „den heihei sma èn den kerki fesiman ben kari den sma di no kisi skoroleri, ʽam ha·ʼaʹrets, noso „a pipel fu a kondre”. Fosi, sma ben gebroiki a wortu disi fu taki na wan lespeki fasi fu den borgu fu wan spesrutu kontren. A no ben abi fu du nomo nanga den pôtisma èn den mofinasma, ma sosrefi nanga den heihei sma.​—Genesis 23:7; 2 Kownu 23:35; Esekièl 22:29.

Ma na ini a ten fu Yesus, sma ben gebroiki a wortu disi gi den wan di den ben si leki sma di no sabi a Wet fu Moses, noso di no ben gi yesi na ala den pikinpikin sani di den rabi ben gwenti du. A Misjna (dokumenti di sma gebroiki fu skrifi a Talmud) ben warskow sma fu no tan na ini na oso fu ʽam ha·ʼaʹrets. Soleki fa wan buku e sori, dan Rabi Meir, wan sabiman fu a di fu tu yarihondro ben leri sma a sani disi: „Te wan man meki en umapikin trow nanga wan am ha’aretz, dan a de neleki a tai en poti na fesi wan lew di e trapu a meti fosi a nyan en” (The Encyclopedia of Talmudic Sages). A Talmud e taki dati wan tra rabi ben taki dati „sma di no kisi leri, no o kisi wan opobaka”.

San prenspari na a nen Caesar soleki fa a skrifi na ini Bijbel?

Caesar ben de a Rome famirinen fu Gayus Yulius Caesar, di ben poti leki tiriman fu Rome na ini a yari 46 bifo Krestes. Wan tu fu den kèiser fu Rome di ben tiri baka dati, ben teki a nen dati. Dri fu den kèiser dati di kari na ini Bijbel na Augustus, Tiberius nanga Klaudius.​—Lukas 2:1; 3:1; Tori fu den Apostel 11:28.

Na ini a yari 14, Tiberius tron kèiser èn a tiri na ini a heri pisi ten fu Yesus en diniwroko. Sobun na en ben de a Caesar di ben de na makti di Yesus ben piki na aksi di abi fu du nanga a pai di sma ben musu pai belasting-moni. Yesus ben piki: „Pai Caesar den sani di de fu Caesar, ma pai Gado den sani di de fu Gado” (Markus 12:17). A de krin taki Yesus no ben taki fu Tiberius wawan. Na presi fu dati, a wortu „Caesar” ben prenki a tirimakti noso lanti.

Na a ten fu a yari 58, di sma ben de fu krutu na apostel Paulus na wan kruka fasi, dan a ben gebroiki a reti di a abi leki wan borgu fu Rome fu meki Caesar krutu en (Tori fu den Apostel 25:8-11). Di Paulus du dati, dan a no aksi taki Nero, di ben e tiri leki kèiser na ini a ten dati ben musu krutu en nomonomo, ma a ben wani taki a moro hei krutubangi ben musu krutu en.

A famirinen Caesar ben abi so furu fu du nanga tirimakti, taki srefi baka a tiri fu a lasti kèiser fu a famiri Caesar, den tan gebroiki a nen dati gi den tiriman.

[Prenki na tapu bladzijde 29]

Solfru denarius nanga a prenki fu Tiberius