Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

La staik li Mesiase

La staik li Mesiase

La staik li Mesiase

«Laj xa jtacutic li Cristoe.» (JUAN 1:41)

1. ¿Kʼu yuʼun laj yal Andrés: «Laj xa jtacutic li Cristoe»?

 LI Juan j-akʼvanej ta voʼe te xchiʼuk Andrés xchiʼuk Juan, ti jaʼ yajtsʼaklomtake. Kʼalal nopol xa xtal laj yil li Jesuse, xi laj yale: «Qʼuelavilic, leʼ oy li chʼium chij yuʼun Diose». Li Andrés xchiʼuk Juane ta ora noʼox ibatik stsʼakliik li Cristoe xchiʼuk te la xchiʼinik sjunul kʼakʼal. Ta tsʼakale, li Andrese ibat saʼ ta anil li Simón Pedroe, li xchiʼil ta vokʼele. Kʼalal la stae xi laj yalbee: «Laj xa jtacutic Buchʼu ti Mesiase», xut, vaʼun laj yikʼ batel ti bu oye (Juan 1:35-41).

2. ¿Kʼu yuʼun lek ti jchanbetik skʼoplal li albilkʼopetik ta sventa Jesuse?

2 Ta mas jelavele li Andrés, Pedro xchiʼuk yantike lik skʼelik kʼusi chal li Skʼop Diose. Ta skoj li kʼusi la staike la xchʼunik lek ti jaʼ Mesías ti albil onoʼox skʼoplal li Jesús likem ta Nazarete, jech lik yalbeik li krixchanoetike. Kʼalal ta jchantik li albilkʼopetik ta sventa Jesús eke ta stsatsub xchʼunel koʼontontik ta sventa Vivlia xchiʼuk ta stojolal li buchʼu Tʼujbil yuʼun Jeovae.

«Qʼuelavil, ta xa xtal [...] li Ajvalil avuʼunique»

3. ¿Kʼusitik albilkʼopal ikʼot ta pasel kʼalal i-och kʼuchaʼal jun ajvalil ta Jerusalén li Jesuse?

3 Ta muyubajel noʼox ch-och ta jteklum Jerusalén. Li Zacariase, xi laj yalbe ta jun albilkʼop li «lum [Sione]», jaʼ xkaltik li Jerusalene: «Cuxetuc noʼox avoʼnton qʼuejinan [...]. Aʼyo avaʼay, ta xa xtal li ajvalil avuʼune; tucʼ yoʼnton, lec xuʼ yuʼun, biqʼuit chacʼ sba. Cajal ta unin buro ta xtal; cajal ta xtal ta jcot yol meʼ buro» (Zac. 9:9). Xi laj yal jun salmoe: «Toj lec li bochʼo chtal ta sventa Mucʼul Diose» (Sal. 118:26). Lek xvinaj ti Jesuse mu jaʼuk laj yalbe jteklum li kʼusi skʼan xalik kʼalal i-och ta Jerusalene, moʼoj, ilokʼ ta yoʼonton stukik ti tskʼupil kʼoptaike. Jech ikʼot ta pasel li ta albilkʼopetike (kʼelo Mateo 21:4-9).

4. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li albilkʼop ta Salmo 118:22, 23?

4 Ep sbalil ch-ilat yuʼun Dios, pe ep buchʼutik mu xchʼunik mi jaʼ li Mesiase. Li buchʼutik mu xchʼunik manchuk mi oy lek srasonal ta chʼunel ti jaʼ Mesías li Jesuse, la «[spʼajik] ta jʼechʼel, [...] muʼyuc scʼoplal laj [yaʼiik]» (Isa. 53:3; Mar. 9:12). Manchuk mi jech, li jtsʼibajom yuʼun salmoe xi xa onoʼox yaloj ta jun albilkʼope: «Li ton ti muʼyuc lec laj yilic li jpasnaetique jaʼ onoʼox iʼoch ta mero chiquin na. Leʼe jaʼ la spas stuc li Mucʼul Diose» (Sal. 118:22, 23). Kʼalal la xchiʼin ta loʼil yajkontratak li Jesuse laj yalbe skʼoplal li albilkʼop taje. Li Pedro eke laj yal ti ikʼot ta pasel ta stojolal li Cristoe (Mar. 12:10, 11; Hech. 4:8-11). Ta melel li Xnichʼon Diose jaʼ li jpʼej ton «ta xcom ta sventa chiquin na[e]», jaʼ xkaltik, jaʼ ti bu chlik yichʼ vaʼanel skʼoplal li yajtsʼaklomtak Cristo tʼujbil chbatik ta vinajele. Li ton taje «ibajat yuʼun li cristianoetique [ti muʼyuk xchʼunojik Diose], pero ta stojol [li] Diose lec tʼujbil, oy lec stu» (1 Ped. 2:4-6).

Laj yichʼ akʼel ta kʼabal xchiʼuk laj yichʼ iktael

5, 6. ¿Kʼusitik albilkʼop laj yalbe skʼoplal ti chichʼ akʼel ta kʼabal li Jesuse, xchiʼuk kʼuxi ikʼotanuk ta pasel taje?

5 Chichʼ akʼel ta kʼabal yuʼun jun yamigo. Li Davide xi laj yale: «Li bochʼo coʼol coʼnton jchiʼuc, ti lec toʼox jpatoj coʼnton yuʼune, xchiʼuc ti jmoj toʼox chiveʼ jchiʼuque, icʼataj xa ta cajcontra noxtoc» (Sal. 41:9). Kʼalal jmoj chveʼik li krixchanoetike jaʼ senyail ti lek xil sbaike (Gén. 31:54). Jech oxal, li albilkʼop yuʼun Davide jaʼ chalbe skʼoplal jun chopol amigo, jun jloʼlavanej ti solel chopole. Kʼalal laj yalbe yajchankʼoptak Jesús ti chichʼ akʼel ta kʼabale, laj yal kʼuxi chkʼot ox ta pasel li albilkʼop taje, xi laj yale: «Muc acotolicuc jech chacalboxuc. Li vuʼune xcotquin li bochʼotic tʼujbilic cuʼune. Pero tscʼan acʼo cʼotuc ta pasel ti jech tsʼibabil comel ta scʼop Diose: “Li bochʼo coʼol chiveʼ jchiʼuque jaʼ xa cajcontra icʼot”» (Juan 13:18). Li kʼusi laj yal Jesús taje jaʼ laj yalbe skʼoplal ti chkontrainat yuʼun li Judas Iscariotee.

6 Li Jesuse chichʼ chonel ta 30 ta pech sakil takʼin, ti jech stojol kʼuchaʼal jun mosoile. Li Mateoe laj yal ti kʼuyepal laj yichʼ-o akʼel ta kʼabal li Jesuse, muʼyuk xa noʼox sbalil, jech kʼuchaʼal albil xa onoʼox skʼoplale. Li Mateoe laj yal ti jaʼ laj yal «jʼalcʼop Jeremías» taje. Pe, ¿kʼu yuʼun jech laj yal ti jaʼ te lokʼesbil talel ta Zacarías 11:12, 13? Li ta skʼakʼalil Mateo yaʼeluke li slivroal Jeremías xchiʼuk Zacariase te tsakbil skʼoplal ta slivroal albilkʼopetik (koʼoltaso xchiʼuk Lucas 24:44). Li vaʼ 30 ta pech sakil takʼine muʼyuk la stunes li Judase. La sjip ochel ta yut chʼulna xchiʼuk ta tsʼakale la smil sba (Mat. 26:14-16; 27:3-10).

7. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Zacarías 13:7?

7 Ch-iktaat yuʼun yajchankʼoptak. Xi la stsʼiba li Zacariase: «Milo li jchabichije, te acʼo spuc sbaic batel li chijetique» (Zac. 13:7). Ta 14 yuʼun Nisán ta jabil 33, xi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesuse: «Liʼ ta acʼubaltic tanae, acotolic ta xlaj stsatsal avoʼntonic ta jtojol. Yuʼun jech onoʼox tsʼibabil ta scʼop Dios: “Ta xcacʼ ta milel li jchabichije, ta spuc sbaic batel li chijetique”». Taje jech ikʼot ta pasel, li Mateoe laj yal ti «yajchancʼoptaque ijatovic batel scotolic; stuc xa te la scomtsanic» (Mat. 26:31, 56).

Laj yichʼ sabel smul xchiʼuk laj yichʼ majel

8. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Isaías 53:8?

8 Chichʼ chapanel xchiʼuk chichʼ milel (kʼelo  Isaías 53:8). Ta sob 14 yuʼun Nisán la stsob sba skotolik li buchʼutik oy yabtelik ta Sanedrine. Li nail chapanobbaile ikʼot ta nopel yuʼunik ti chchukik li Jesuse xchiʼuk ti tstakik batel ta stojolal Poncio Pilato, li ajvalil ta Romae. Kʼalal la xchapan Jesús li ajvalile, laj yil ti muʼyuk smule. Li Pilatoe laj sjakʼbe epal krixchanoetik ti te tsobajtik mi xuʼ skolta li Jesuse, pe tsots laj yalik ti akʼo sjokʼan ta jtel teʼe. Xchiʼuk jaʼ la skʼanik akʼo skolta batel jun jchukel vinik ti Barrabás bie. Ta skoj ti tskʼan ti jun yoʼonton chkom li krixchanoetike, jech la skolta li Barrabase, laj yal ti akʼo yakʼbeik nukul li Jesuse xchiʼuk ti akʼo bat sjokʼanik ta jtel teʼe (Mar. 15:1-15).

9. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel ta stojolal Jesús li kʼusi chal Salmo 35:11?

9 Jecheʼ chichʼ sabel smul. Jech kʼuchaʼal li Davide, xuʼ xi chal li Mesías eke: «Ta xliquic chopol testigoetic ta jcontra; ta sjacʼbicun li cʼusi mu jnaʼe» (Sal. 35:11). Jech kʼuchaʼal chal li albilkʼope «li banquilal paleetique xchiʼuc li jchapanvanejetic ta chʼulnae lic saʼic epalcʼopetic ta sventa li Jesuse, yuʼun tscʼanic ti acʼo chamuc oe» (Mat. 26:59). «Ep la svaʼan sbaic jʼepalcʼop testigoetic ta stojol li Jesuse, pero mu coʼoluc scʼopic.» (Mar. 14:56.) Toj kapemik tajek li yajkontratak Cristoe, jech oxal jecheʼ xa noʼox la sabeik smul sventa tsmilik.

10. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Isaías 53:7?

10 Mi jpʼeluk chkʼopoj li Jesuse. Xi laj yal li Isaiase: «Ep iʼutsʼintaat, pero la stsʼic scotol, me jbeluc muc xcʼopoj. Icʼbil ibat ta milel jech chac cʼu chaʼal jcot chʼium chij, pero muʼyuc la spoj sba jbeluc; solel chʼanxi jech chac cʼu chaʼal jcot chij ti cʼalal chichʼ locʼbel stsotsile» (Isa. 53:7). Jech tajek ikʼot ta pasel ta stojolal Jesús li kʼusi chal li albilkʼopetike: «Cʼalal la snopbeic smul Jesús li banquilal paleetique xchiʼuc li jʼabteletic ta chʼulnae, me jbeluc muʼyuc icʼopoj li Jesuse. Li Pilatoe jech laj yalbe li Jesuse: “¿Me chavaʼay ti cʼu yepal ta stiqʼuic amule?” xut. Pero li Jesuse me jbeluc muc xcʼopoj. Li Pilatoe toj chʼayel icʼot yoʼnton» (Mat. 27:12-14). Mi jsetʼuk laj yut li yajkontratake (Rom. 12:17-21; 1 Ped. 2:23).

11. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Isaías 50:6 xchiʼuk Miqueas 5:1?

11 Chichʼ majel. Li ta albilkʼop yuʼun Isaiase, xi chal li Mesiase: «Solel la jqʼuelan o ta nucul li jpate; laj cacʼbeic o xocon jsat li bochʼotic tsbulic isimile. Muʼyuc bu la jnacʼ jsat ta stojol li bochʼotic la snaʼleicun xchiʼuc li bochʼotic la stubtaicune» (Isa. 50:6). Xi chal li Miqueas eke: «Li jpasmantal ta Israele ta xʼacʼbat tsots majel ta xocon sat» (Miq. 5:1). Li ta Evanjelio la stsʼiba Marcose lek xvinaj kʼuyelan ikʼot ta pasel li albilkʼopetik ta sventa Jesuse: «Oy jayibuc lic stubtabeic sat. La smacbeic sat, la smajic, jech laj yalbeic: “Alo caʼtic li bochʼo la smajote” xutic. Li mayoletique imajvanic ec». Li soltaroetik eke «la smajbeic sjol ta aj, la stubtaic. La squejan sbaic, la snijan sbaic ta stojol» sventa noʼox tsnaʼleik (Mar. 14:65; 15:19). Muʼyuk kʼusi chopol la spas Jesús sventa jech xichʼ pasbel taje.

Tukʼ-o yoʼonton ti kʼalal ichame

12. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Salmo 22:16 xchiʼuk Isaías 53:12?

12 Kʼuchaʼal jun chopol krixchano chichʼ bajel ta laux yok skʼob ta jtel teʼ. Laj yakʼ venta Jesús ti jech chkʼot ta stojolal li kʼusi laj yal Davide: «Setelic ep li bochʼotic chopol yoʼntonique. Laj xa sjotʼilanbicun li coc jcʼobe» (Sal. 22:16). Li buchʼutik lek xaʼiik skʼelel Vivliae snaʼojik lek ti jech ikʼot ta pasel taje. Li Marcose xi la stsʼibae: «Ta baluneb ora ta sob la sjocʼanic ta cruz [o «ta jtel teʼ», NM] li Jesuse» (Mar. 15:25). Ta jun albilkʼop ti jaʼ la stsʼiba li Isaiase laj yal ti Cristoe ta xichʼ milel xchiʼuk jmulaviletik, xi laj yale: «Laj yacʼ ta milel sbecʼtal; laj yichʼ coʼoltsanel jech chac cʼu chaʼal jpasmuliletic» (Isa. 53:12). Jech kʼuchaʼal chal xa onoʼox li Skʼop Diose, li Jesuse «te coʼol la sjocʼanic ta cruz [o «ta jtel teʼ», NM] xchiʼuc chib jʼeleqʼuetic, jun [...] ta sbatsʼicʼob, jun ta stsʼet [kʼob]» (Mat. 27:38).

13. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel ta stojolal Jesús li kʼusi chal Salmo 22:7, 8?

13 Chichʼ naʼleel (kʼelo  Salmo 22:7, 8). Li Cristoe laj yichʼ naʼleel kʼalal jokʼol xaʼox ta jtel teʼ jech kʼuchaʼal laj onoʼox yal li Davide. Xi chal li Mateoe: «Li bochʼotic te ijelovique ep ichopolcʼopojic ta stojol; la sjimulan sjolic. Jech laj yalic: “Voʼot ti scʼoplal chavuqʼues li chʼulnae, ti ta oxib cʼacʼal chachaʼvaʼan chavale, colta aba atuc me ta melel voʼot Xnichʼonot li Diose; yalan tal ta cruz [«jtel teʼ», NM]” xutic. Jaʼ noʼox jech ilabanvanic ec li banquilal paleetique xchiʼuc li jchanubtasvanejetic ta smantal Diose xchiʼuc li jʼabteletic ta chʼulnae. Jech laj yalic: “La scolta yan cristianoetic, pero mu xuʼ yuʼun ta scolta sba stuc. Me ta melel ti jaʼ mucʼta ajvalil ta sventa israeletique, acʼo yaluc tal ta ora ta cruz [«jtel teʼ», NM]. Jaʼ to ta jchʼuntic. Laj yal ti xchʼunoj ti chcoltaat yuʼun Diose; acʼo coltaatuc ta ora. Yuʼun yaloj ti jaʼ Xnichʼon Diose” xut sbaic» (Mat. 27:39-43). Lek tsʼik yuʼun kʼusitik i-albat li Jesuse. ¡Lek ta chanbel stalelal!

14, 15. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel ti tspasik ta kanal tajimol li skʼuʼe xchiʼuk ti chakʼbeik pajal yaʼlel tsʼusub li Jesuse?

14 Tspasik ta kanal tajimol li skʼuʼe. Xi laj yal li Davide: «Laj xa svocʼbe sbaic li jcʼuʼ jpoqʼue laj xa spasic canal tajimol xchiʼuquic li jlic jcʼuʼe» (Sal. 22:18). ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel ta stojolal Cristo li kʼusi chal li teksto taje? Kʼalal la sjokʼanik ta jtel teʼ Jesús li soltaroetik ta Romae «la svocʼbe sbaic li scʼuʼ spoqʼue; la spasic canal tajimol, yuʼun jech chilic bu jlicucal chcʼot ta stojol jujunic» (Mat. 27:35; kʼelo Juan 19:23, 24).

15 Ta xakʼbeik pajal yaʼlel tsʼusub kapal ta chʼail poxil. Li albilkʼope xi chale: «Jaʼ noʼox laj yacʼbicun jveʼ li cʼusi toj chʼae; cʼalal taquin coʼntone, jaʼ noʼox laj yacʼbicun pasem yaʼlel tsʼusub cuchʼ» (Sal. 69:21). Li ta Evanjelio yuʼun Mateoe chal li kʼusi ikʼot ta pasel ta stojolal Jesuse: «Te cʼot yacʼbeic yuchʼ pajal yaʼlel tsʼusub capal ta chʼail poxil. La spas yaʼay li Jesuse, pero muc scʼan xuchʼ» ta tsʼakale, «jun vinic ibat ta anil, bat stsʼaj tal ta pajal yaʼlel tsʼusub jun esponja. La xoj muyel ta aj; laj yacʼbe stsʼutsʼ li Jesuse» (Mat. 27:34, 48).

16. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Salmo 22:1?

16 Yileluke ch-iktaat komel yuʼun Dios (kʼelo  Salmo 22:1). Li Marcose chakʼ ta ilel kʼuxi ikʼot ta pasel li albilkʼop ta Salmoe: «Ta oʼlol syalel cʼacʼal [jaʼ xkaltik kʼalal jaʼtik xaʼox oxib ora ta mal kʼakʼale] tsots iʼavan li Jesuse: “Eloi, Eloi, ¿lama sabactani?”, xi. “Dios cuʼun, Dios cuʼun, ¿cʼu yuʼun ti laj acomtsanune?”, xi smelol» (Mar. 15:34). Taje maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xa xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Stot ta vinajele. Lek snaʼoj ti muʼyuk xa chchabiat yuʼun Dios ta stojolal yajkontratak kʼalal mi ikʼot xaʼox yorail ta xchame. Ta melel ikʼot ta pasel li kʼusi chal Salmo 22:1.

17. ¿Kʼuxi ikʼot ta pasel li kʼusi chal Zacarías 12:10 xchiʼuk Salmo 34:20?

17 Chenik ta lansa, pe muʼyuk tskʼasbeik mi junuk sbakil. Xi laj yal li Zacariase: «Li jnaclumetic ta Jerusalene [...] ta to xilic li bochʼo xenbil xocon yuʼunique» (Zac. 12:10). Xi laj yal ta Salmo 34:20 li Davide: «Ta xchabiatic lec; me junuc sbaquil mu xacʼ cʼasbaticuc». Jun ti buchʼu laj yil ti jech ikʼot ta pasel ta stojolal li Jesuse jaʼ li jtakbol Juane, xi laj yale: «Jun soldado laj to xenbe ta lanza xocon li Jesuse, jech ta ora ilocʼ xchʼichʼal xchiʼuc yaʼlel sbecʼtal. Li bochʼo chcʼopoj liʼi [jaʼ xkaltik li Juane] laj yil lec ta sat, jaʼ testigo. Melel li cʼusi chale [...]. Ti jech icʼot ta pasele, yuʼun jaʼ icʼot o ti jech onoʼox tsʼibabil ta scʼop Diose: “Me junuc sbaquil muʼyuc tscʼasbat”, xi onoʼox tsʼibabil. Jech tsʼibabil noxtoc: “Chavilic to ti bochʼo xenbil xocon avuʼunique”» (Juan 19:33-37).

18. ¿Kʼu yuʼun imuk xchiʼuk jkʼulejetik li Jesuse?

18 Koʼol chichʼ mukel xchiʼuk jkʼulejetik (kʼelo  Isaías 53:5, 8, 9). Li ta Evanjelio yuʼun Mateoe chal ti ta 14 yuʼun Nisane, kʼalal ibat xaʼox kʼakʼale, «jun jcʼulej vinic liquem tal ta lum Arimatea, José sbi [...] ibat scʼopan ti Pilatoe, yuʼun bat scʼanbe sbecʼtal li Jesuse. [...] Li Josee laj yichʼbe batel sbecʼtal li Jesuse; la xpix lec ta saquil manta. Bat smuc ta smuquinal stuc ta vombil ton. La xbalchʼun tal mucʼta ton ta stiʼ li chʼene; la smac lec comel, jech ibat» (Mat. 27:57-60).

¡Jkʼupil kʼoptatik li Mesiase!

19. ¿Kʼusitik ikʼot ta pasel sventa li Salmo 16:10?

19 Chichʼ chaʼkuxesel. Li kʼusi laj yalbe Jeova li Davide, jech chkʼot ta stojolal li Jesuse. Xi li Davide: «Muc teuc chacomtsanun o ta jmuquinal» (Sal. 16:10). Jlom antsetike bat skʼelik ti bu laj yichʼ mukel li Jesuse, pe chʼayal to yoʼonton ikomik. Jun anjel ti yichʼoj xaʼox sbekʼtale xi laj yalbe li antsetike: «Mu xaxiʼic. Ta jnaʼ ti jaʼ chasaʼic li Jesús liquem tal ta Nazarete, ti ijocʼanat ta cruze [«jtel teʼe», NM]. Pero ichaʼcuxi xa. Muʼyuc xa liʼi. Qʼuelo avilic li yav bu toʼox laj yaqʼuique» (Mar. 16:6). Ta mas tsʼakale, kʼalal te tsobolik ta Jerusalén epal krixchanoetik sventa li kʼin Pentecostés ta jabil 33, li Pedroe laj yal jun mantal. Xi laj yal li jtakbole: «Li Davide [...] ta nom to laj yil batel yaʼyel, jaʼ yuʼun laj yalbe scʼoplal ti ta xchaʼcuxi li Cristoe, ti muʼyuc ta xcom o ta muquinale, ti muʼyuc chotquin cʼu xʼelan cʼaʼele» (Hech. 2:29-31). Jech kʼuchaʼal chal li albilkʼop taje li Diose muʼyuk laj yakʼ akʼo xkʼaʼ sbekʼtal li Jesuse. Maʼuk noʼox taje, li Xnichʼon ti skʼanoj tajeke la xchaʼkuxes kʼuchaʼal jun kuxlejal ti mu xvinaj ta kʼelele (1 Ped. 3:18).

20. ¿Kʼusi chal li albilkʼopetik ta sventa li ajvalilal yuʼun Mesiase?

20 Li Diose chal ti jaʼ Xnichʼone (kʼelo  Salmo 2:7 xchiʼuk Mateo 3:17). Kʼalal i-och kʼuchaʼal ajvalil ta Jerusalén li Jesuse epal krixchanoetik laj yalik ti jaʼ ajvalilal yuʼunike. Li avi eke ta jlekil kʼoptatik ta sjunul koʼontontik li Cristoe xchiʼuk li ajvalilal yuʼune (Mar. 11:7-10). Li Mesías «ti puru melel cʼusi oy ta [y]oʼntone, xchiʼuc ta sventa ti biqʼuit [y]acʼoj [s]bae xchiʼuc ti tucʼ cʼusi [ts]pase» mu xa jaluk ta slajesbe skʼoplal li yajkontratake (Sal. 2:8, 9; 45:1-6). Ta skoj ti tspas mantale, sta jun oʼontonal xchiʼuk lekilal li balumile (Sal. 72:1, 3, 12, 16; Isa. 9:6, 7). Li yajrextikoutik Jeovae skʼan xkalbetik skʼoplal ta yan krixchanoetik ti Xnichʼon ti skʼanoj tajeke yakal xa tspas mantal ta vinajel xchiʼuk ti chichʼ talel lekilal ta jelavele. ¡Taje jaʼ jun mukʼta matanal jtaojtik!

¿Kʼusi ta jtakʼtik?

• ¿Kʼusitik albilkʼopal laj xa onoʼox yal ti chichʼ akʼel ta kʼabal xchiʼuk ti stuk chiktaik li Jesuse, xchiʼuk kʼuxi ikʼot ta pasel?

• ¿Kʼusitik albil xa onoʼox skʼoplal ti chkʼot ta pasel ta stojolal Jesús kʼalal chichʼ milele?

• Li voʼote, ¿kʼusi chakʼ achʼun ti jaʼ Mesías ti albil onoʼox skʼoplal li Jesuse?

[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]

[Lokʼol ta pajina 13]

¿Kʼusitik albilkʼopal ikʼot ta pasel kʼalal i-och kʼuchaʼal jun ajvalil ta Jerusalén li Jesuse?

[Lokʼol ta pajina 15]

Icham ta jkojtik li Mesiase, pe li avie yakal xa tspas mantal ta vinajel