Jehovah—“Abasi Emi Ọnọde Emem”
Jehovah—“Abasi Emi Ọnọde Emem”
“Abasi emi ọnọde emem akpakam odu ye kpukpru mbufo.”—ROME 15:33.
1, 2. Nso afanikọn̄ afanikọn̄ idaha ke ẹtịn̄ ẹban̄a ke Genesis ibuot 32 ye 33, ndien nso iketịbe ke akpatre?
N̄KPỌ emi etịbe ke mbọhọ Penuel, ekpere Itịghede Mmọn̄ Jabbok ke n̄kan̄ edem usiahautịn Akpa Jordan. Esau okop ke Jacob amanamba eyeneka esie ke ọnyọn̄ edi. Okposụkedi emi edide isua 20 ẹbe tọn̄ọ Esau akanyam itie akpan ọnọ Jacob, Jacob ekere ke Esau ekeme ndisụk nyom ndiwot imọ. Esau asan̄a ye owo 400 aka ndisobo ye eyeneka esie emi ekefehede ọkpọn̄ ufọk. Sia Jacob ekekerede ke Esau ekeme ndinam ikọ ye imọ, enye ama ọnọ enọ ndien ndien ẹsọk Esau. Enọ emi ama awak esịm ufene 550. Otu mme asan̄autom Jacob kiet kiet emi ẹkedade enọ oro ẹka ẹkedọhọ Esau ke eyeneka esie ọnọ ẹsọk enye.
2 Ke akpatre, ini ama edisịm! Nte Jacob asan̄ade uko uko ebịne Esau, enye onụhọ—idịghe ini kiet kpọt, edi ikatiaba. Jacob ama ananam ata akpan n̄kpọ oro enye ekekemede man osụk eyeneka esie esịt. Jacob ama ọbọn̄ akam ete Jehovah anyan̄a imọ osio Esau ke ubọk. Ndi Jehovah ama eyere akam oro? Ih. Bible asian nnyịn ete: “Esau efehe edisobo ye enye, afat enye, awan̄a enye ke itọn̄ onyụn̄ etịm enye inua.”—Gen. 32:11-20; 33:1-4.
3. Nso ke ikpep ito mbụk Jacob ye Esau?
3 Mbụk Jacob ye Esau owụt ke ikpenyene ndisịn ofụri ukeme oro odotde man ikọk mme mfịna oro ẹdemerede, emi ẹkemede ndibiat emem emi inyenede ke esop Christian. Jacob ama esịn ukeme ndinam emem ye Esau, edi emi iwọrọke ke enye ama edue eyeneka esie onyụn̄ enyene ndikpe enye ubọk. Esau ekesesịn unen itie akpan esie onyụn̄ anyam enye ọnọ Jacob ke usan udia kiet. (Gen. 25:31-34; Heb. 12:16) Nte ededi, nte Jacob akanamde n̄kpọ ye Esau owụt adan̄a nte nnyịn ikpanamde n̄kpọ man ika iso idu ke emem ye nditọete nnyịn. Emi onyụn̄ owụt ke ata Abasi esidiọn̄ ofụri ukeme oro isịnde ndinam emem. Bible ọdọn̄ọ ediwak uwụtn̄kpọ en̄wen emi ẹkpepde nnyịn ndidi mme anam emem.
Akakan Uwụtn̄kpọ Emi Ekpepde Nnyịn N̄kpọ
4. Nso ke Abasi ọkọnọ man anyan̄a ubonowo osio ke idiọkn̄kpọ ye n̄kpa?
4 Akakan uwụtn̄kpọ owo emi edide anam emem edi Jehovah—kpa “Abasi emi ọnọde emem.” (Rome 15:33) Kere ban̄a ofụri se Jehovah akanamde man anam nnyịn inyene emem emem itie ebuana ye enye. Sia idide mme anamidiọk nditọ Adam ye Eve, nnyịn idot ndibọ “n̄kpọ eyenutom idiọkn̄kpọ.” (Rome 6:23) Kpa ye oro, ke ntak akwa ima, Jehovah ama odiomi man ẹnyan̄a nnyịn ebe ke ndinọ edima Eyen esie oto heaven edimana nte mfọnmma owo. Ndien Eyen oro ama enen̄ede enyịme ndinam oro. Enye ama enyịme mme asua Abasi ẹwot imọ. (John 10:17, 18) Ata Abasi ama anam edima Eyen esie eset, ndien ke oro ebede, Eyen oro ama ọnọ Ete esie ufọn iyịp oro enye ọkọduọkde, emi ekenyenede ndidi ufak emi ẹdade ẹnyan̄a mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt ẹsio ke nsinsi n̄kpa.—Kot Mme Hebrew 9:14, 24.
5, 6. Didie ke iyịp Jesus oro ẹkeduọkde anam anamidiọk ubonowo akabade ufan Abasi?
5 Didie ke uwa ufak Eyen Abasi anam anamidiọk ubonowo akabade ufan Abasi? Isaiah 53:5 ọdọhọ ete: “Ufen oro ẹkpenọde nnyịn okodoro enye ke idem man nnyịn inyene emem, ndien ẹmekọk nnyịn ke ntak mme unan esie.” Utu ke Abasi ndise mme okopitem ubonowo nte mme asua, mmọ ẹnyene emem emem itie ebuana ye enye idahaemi. “Nnyịn inyene ubọhọ-ufụn ke [Jesus] ebe ke ufak oto ke iyịp owo oro, kpa edifen mme idiọkn̄kpọ.”—Eph. 1:7.
6 Bible ọdọhọ ete: “Abasi ama okụt ete ọfọn ndiyak kpukpru n̄kpọ ẹdụn̄ [Christ] ke idem.” Emi edi koro Christ edi akpan owo emi osude uduak Abasi. Ndien nso idi uduak Jehovah? Edi “[ndinam] kpukpru n̄kpọ eken ẹfiak ẹtie ke emem ye enye ebe ke ndida iyịp oro [Jesus Christ] ọkọduọkde.” “Kpukpru n̄kpọ eken,” emi Abasi anamde ẹnyene emem emem itie ebuana ye enye, ẹdi “mme n̄kpọ eke ẹdude ke heaven” ye “mme n̄kpọ eke ẹdude ke isọn̄.” Nso ke mmọ ẹdi?—Kot Colossae 1:19, 20.
7. Nso idi “mme n̄kpọ eke ẹdude ke heaven” ye “mme n̄kpọ eke ẹdude ke isọn̄” emi ẹnamde ẹnyene emem emem itie ebuana ye Abasi?
7 Enọ ufak anam mme Christian oro ẹyetde aran, emi “ẹma ẹkebat . . . ke edinen” nte nditọ Abasi, ẹkeme ndidu “ke emem ye Abasi.” (Kot Rome 5:1.) Mmọ ke ẹkot “mme n̄kpọ eke ẹdude ke heaven” sia mmọ ẹnyene idotenyịn ndidu ke heaven, ndien mmọ “ẹyekara isọn̄ nte ndidem” ẹnyụn̄ ẹdi mme oku Abasi. (Edi. 5:10) Ke n̄kan̄ eken, “mme n̄kpọ eke ẹdude ke isọn̄” ẹdi mme owo emi ẹkabarede esịt, emi ke akpatre ẹdinyenede nsinsi uwem ke isọn̄.—Ps. 37:29.
8. Esitie fi didie ke idem ke ini ekerede aban̄a ofụri se Jehovah akanamde man ubonowo ẹtie ke emem ye enye?
8 Se Paul ekewetde ọnọ mme Christian oro ẹyetde aran ke Ephesus ama owụt nte enye ekenen̄erede owụt esịtekọm aban̄a enọ Jehovah. Enye ekewet ete: “Abasi, emi awakde mbọm, . . . akanam nnyịn idu uwem ye Christ, idem ke ini nnyịn ima ikakpan̄a ke mme idiọkn̄kpọ—ẹma ẹnyan̄a mbufo oto ke mfọnido oro owo mîdotke.” (Eph. 2:4, 5) Edide nnyịn inyene idotenyịn ndidu uwem ke heaven m̀mê ke isọn̄, nnyịn imenen̄ede iwụt esịtekọm iban̄a mbọm ye mfọnido Abasi oro owo mîdotke. Nnyịn imesinen̄ede ikọm Jehovah ke ini ikerede iban̄a ofụri se enye akanamde man anam ubonowo ekeme nditie ke emem ye enye. Ke ini inyenede mme mfịna oro ẹkemede ndibiat emem ye edidianakiet esop, ndi nnyịn nditie n̄kere uwụtn̄kpọ Abasi ikpanamke nnyịn idi mme anam emem?
Ndikpep N̄kpọ nto Uwụtn̄kpọ Abraham ye Isaac
9, 10. Didie ke Abraham okowụt ke imọ idi anam emem ke nte enye akanamde n̄kpọ ye Lot, ke ini utọk akasiahade ke ufọt mme ekpeme ufene mmọ?
9 Bible etịn̄ ntem aban̄a Abraham: “‘Abraham ọbuọt idem ye Jehovah, ndien ẹbat oro ẹnọ enye ke edinen ido,’ ẹnyụn̄ ẹkot enye ‘ufan Jehovah.’” (Jas. 2:23) Abraham ndikesinam emem ye mbon en̄wen edi usụn̄ kiet emi owụtde ke enye ama enyene mbuọtidem. Ke uwụtn̄kpọ, nte otuerọn̄ ye ufene Abraham ẹketọtde, utọk ama asiaha ke ufọt mme ekpeme ufene esie ye eke Lot eyen eyeneka esie. (Gen. 12:5; 13:7) Mmọ ẹma ẹkụt ke mfọnn̄kan usụn̄ edi mmimọ ndidian̄ade ntie. Nso ke Abraham akpanam ke idaha emi etiede afanikọn̄ afanikọn̄ mi? Utu ke Abraham ndida idaha esie nte akwa owo ye itie ufan esie ye Abasi nsian eyen eyeneka esie se akpanamde, enye ama owụt ke imọ idi anam emem.
10 Abraham ọkọdọhọ eyen eyeneka esie ete: “Mbọk, kûyak utọk aka iso ke ufọt mi ye afo ye ke ufọt mme ekpeme ufene mi ye mme ekpeme ufene fo, koro nnyịn idide nditọeka.” Abraham ama aka iso ete: “Nte ofụri isọn̄ emi inaha fi ke iso? Mbọk, dian̄ade kpọn̄ mi. Edieke akade ufien, ami nyaka nnasia; edi edieke akade nnasia, ami nyaka ufien.” Lot ama emek isọn̄ oro n̄kpọ ọkọfọnde akan, edi Abraham ikakamake udu. (Gen. 13:8-11) Nte ini akakade, ke ini mbonekọn̄ ẹkemụmde Lot ẹnyọn̄, Abraham ikemen̄eke ndika n̄kanyan̄a enye.—Gen. 14:14-16.
11. Didie ke Abraham akanam emem ye mme mbọhọidụn̄ esie emi ẹkedide mbon Philistia?
11 Kere n̄ko ban̄a nte Abraham akanamde emem ye mme mbọhọidụn̄ esie emi ẹkedide mbon Philistia ke isọn̄ Canaan. Mbon Philistia ẹma ẹbọ obube mmọn̄ oro mme asan̄autom Abraham ẹkedọkde ke Beer-sheba, “ke n̄kanubọk.” Didie ke owo emi akanyan̄ade eyen eyeneka esie ebe ke ndikan ndidem inan̄ emi ẹkemụmde enye ẹnyọn̄ akanam n̄kpọ aban̄a emi? Utu ke Abraham ndin̄wana nnyụn̄ mfiak mbọ obube mmọn̄ esie, enye ikosioroke uyo ke n̄kpọ emi. Nte ini akakade, edidem Philistia ama edi ebịne Abraham ndinam ediomi emem. Ekedi ke enye ama akanam Abraham ọn̄wọn̄ọ ke imọ iyọfọn ido ye nditọ edidem Philistia ke Abraham eketịn̄ ikọ obube mmọn̄ oro ẹkebọde. Sia akakpade edidem oro idem ndikop n̄kpọ oro, enye ama afiak ayak obube mmọn̄ oro ọnọ Abraham. Abraham ama onyụn̄ aka iso odụn̄ ke emem nte odudụn̄ ke isọn̄ oro.—Gen. 21:22-31, 34.
12, 13. (a) Didie ke Isaac eketiene uwụtn̄kpọ ete esie? (b) Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ ukeme oro Isaac ekesịnde man odu ke emem ye mme owo?
12 Isaac eyen Abraham eketiene uwụtn̄kpọ ete esie ndinam emem ye mme owo. Ikụt emi ke nte Isaac akanamde n̄kpọ ye mbon Philistia. Ke ntak akan̄ emi okodude ke nsatisọn̄ Beer-lahai-roi ke Negeb, Isaac ama ada ikọtufọk esie aka Gerar ke edem edere emi ọkọfọnde n̄kpọ etieti, kpa isọn̄ Philistia. Jehovah ama anam Isaac enyene ekese mfri ye ufene do. Mbon Philistia ẹma ẹtọn̄ọ ndifịbe enye. Sia mbon Philistia mîkoyomke Isaac oforo nte ete esie, mmọ ẹma ẹdọn̄ ntan ẹsịri mme obube mmọn̄ oro mme asan̄autom Abraham ẹketịbide ke obio oro. Ke akpatre, edidem Philistia ama ọdọhọ Isaac ete ‘ọwọrọ ke mbọhọ mmimọ.’ Isaac ama ọwọrọ ke ntak emem.—Gen. 24:62; 26:1, 12-17.
13 Ke Isaac ama akada ikọt ufọk esie aka ata anyan usụn̄, mme ekpeme ufene esie ẹma ẹtịbi obube mmọn̄ en̄wen. Mbon Philistia emi ẹkesikpemede ufene ẹma ẹdọhọ ke mmimọ inyene obube mmọn̄ oro. Ukem nte Abraham ete esie, Isaac ikan̄wanake iban̄a obube mmọn̄. Utu ke oro, Isaac ama ọdọhọ ikọt esie ẹfiak ẹtịbe obube en̄wen. Mbon Philistia ẹma ẹfiak ẹdọhọ ke mmimọ inyene enye emi n̄ko. Ke ntak emem, Isaac ama afiak ada ofụri ikọt esie aka anyan ebiet. Do, mme asan̄autom esie ẹma ẹtịbi obube en̄wen emi enye okokotde Rehoboth. Ekem, enye ama ọwọrọ aka Beer-sheba emi ọkọfọnde n̄kpọ etieti, ndien do ke Jehovah ọkọdiọn̄ enye onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Kûfehe ndịk, koro ami ndude ye afo, nyọdiọn̄ fi nnyụn̄ nnam mfri fo ọtọt ke ntak Abraham, asan̄autom mi.”—Gen. 26:17-25.
14. Didie ke Isaac okowụt ke imọ idi anam emem ke ini edidem Philistia okoyomde ndinam ediomi emem ye enye?
14 Ke akpanikọ, Isaac ama enyene ukeme ndin̄wana nyom unen esie ndida mme obube mmọn̄ oro mme asan̄autom esie ẹketịbide. Idem n̄kpọ, n̄kọ edidem Philistia ye mbọn̄ esie ẹma ẹdi ẹdise enye ke Beer-sheba ẹnyụn̄ ẹyom ndinam ediomi emem ye enye, ẹte: “Nnyịn imenen̄ede ikụt ke Jehovah omodu ye afo.” Edi, ke ntak emem, Isaac ama enyịme ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke nsio nsio ebiet utu ke ndin̄wana ye mmọ. Isaac ama owụt isan̄ emi n̄ko ke imọ idi anam emem. Bible ọdọhọ ete: “Enye esịn usọrọ ọnọ [isenowo esie], ndien mmọ ẹdia udia ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ n̄kpọ. Ndien mmọ ẹbak ẹdemede ke usenubọk ẹda un̄wọn̄ọ. Ekem Isaac osio mmọ unyọn̄ . . . ke emem.”—Gen. 26:26-31.
Ndikpep N̄kpọ nto Eyen Emi Jacob Akamade Akan
15. Ntak emi nditọete Joseph mîkekemeke nditịn̄ ikọ emem emem ye enye?
15 Jacob eyen Isaac ama ọkọri okpon akabade “owo emi mînyeneke nduduọhọ.” (Gen. 25:27) Nte ikenemede ke ntọn̄ọ, Jacob ama esịn ukeme ndinam emem ye Esau eyeneka esie. Eyịghe idụhe ke Jacob ama ekpebe emem emem uwụtn̄kpọ Isaac ete esie. Nso kaban̄a nditọ Jacob? Ke otu nditọiren 12, Jacob akama Joseph akan. Joseph ekedi eyen emi okopde item onyụn̄ okponode owo, emi ekenen̄erede ama mme n̄kpọ ete esie. (Gen. 37:2, 14) Edi nditọete Joseph ẹma ẹfịbe enye tutu ikemeke nditịn̄ ikọ emem emem ye enye. Mmọ ẹma ẹnyam enye ibak ibak ẹsịn ke ufụn ẹnyụn̄ ẹbian̄a ete mmọ ke idiọk unam okowot Joseph.—Gen. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. Didie ke Joseph okowụt nditọete esie ke imọ imama emem?
16 Jehovah ama aka iso odu ye Joseph. Nte ini akakade, Joseph ama akabade edi akpan isụn̄utom ukara Egypt—kpa udiana Pharaoh. Ke ini ọkpọsọn̄ akan̄ akadade nditọete Joseph edi Egypt, mmọ ikakam ifiọkke enye ke ini enye ekesịnede ọfọn̄ ubọn̄ Egypt. (Gen. 42:5-7) Ekpekedi ata mmemmem Joseph ndisio nditọete esie usiene ibak oro mmọ ẹkebakde enye ye ete esie. Edi utu ke Joseph ndisio usiene, enye akakam esịn ukeme ndinam emem ye mmọ. Ke ini akanade in̄wan̄-in̄wan̄ ke nditọete esie ẹma ẹkabade esịt, enye ama ayarade idemesie ọnọ mmọ, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ẹkûfụhọ, ẹkûnyụn̄ ẹyat idem mbufo esịt, koro ẹkenyamde mi ẹnọ ndi mi; koro Abasi ọkọdọn̄ mi ete mbem mbufo iso ndi man ẹkpenịm mbufo uwem.” Ekem enye etịm kpukpru nditọete esie inua onyụn̄ awan̄a mmọ ke itọn̄ atua.—Gen. 45:1, 5, 15.
17 Ke Jacob ete mmọ ama akakpa, nditọete Joseph ẹma ẹkere ke Joseph ekeme ndisio mmimọ usiene. Ke ini mmọ ẹketịn̄de n̄kpọ emi ye Joseph, enye ama “atua” onyụn̄ ọbọrọ ete: “Ẹkûfehe ndịk. Ami nyọnọ mbufo ye n̄kpri nditọ mbufo udia.” Joseph emi edide ama emem ama “ọdọn̄ mmọ esịt onyụn̄ etịn̄ ikọ ndisụk mmọ esịt.”—Gen. 50:15-21.
“Ẹkewet Mmọ Ndida Nteme Nnyịn”
18, 19. (a) Nso ufọn ke afo ọbọ oto ndineme mme uwụtn̄kpọ mme anam emem ke ibuotikọ emi? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ en̄wen?
18 Paul ekewet ete: “Kpukpru n̄kpọ oro ẹkewetde ke ini edem, ẹkewet mmọ ndida nteme nnyịn, man ikpenyene idotenyịn oto ke nnyịn ndiyọ nnyụn̄ mbọ ndọn̄esịt oro N̄wed Abasi ọnọde.” (Rome 15:4) Nso ufọn ke ibọ ito ndineme akakan uwụtn̄kpọ Jehovah ye mbụk N̄wed Abasi oro ẹban̄ade Abraham, Isaac, Jacob, ye Joseph?
19 Edieke itiede ikere se Jehovah anamde man anamidiọk ubonowo afiak enyene eti itie ebuana ye enye, ndi oro ikpanamke nnyịn inam se ikekeme man itie ke emem ye mme owo? Uwụtn̄kpọ Abraham, Isaac, Jacob, ye Joseph ẹwụt ke mme ete ye eka ẹkeme ndinịm eti uwụtn̄kpọ nnọ nditọ mmọ. Akan oro, mbụk oro ẹwụt n̄ko ke Jehovah esidiọn̄ ukeme mbon oro ẹyomde ndinam emem. Imosụk ise Paul okokotde Jehovah “Abasi emi ọnọde emem”! (Kot Rome 15:33; 16:20.) Ibuotikọ oro etienede eyeneme ntak emi Paul ọkọsọn̄ọde etịn̄ ete ibịne emem ye nte ikemede ndidi mme anam emem.
Nso ke Afo Ekekpep?
• Didie ke Jacob okoyom emem ke ini enye okoyomde ndisobo ye Esau?
• Didie ke se Jehovah akanamde man ubonowo etie ke emem ye enye otụk fi?
• Nso ke afo ekpep oto uwụtn̄kpọ Abraham, Isaac, Jacob, ye Joseph emi ẹkedide mme anam emem?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Mme Ndise ke page 23]
Nso ikedi akpan n̄kpọ oro Jacob akanamde man anam emem ye Esau?
