Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa udi ‘Nzambi mufidi wa ditalala’

Yehowa udi ‘Nzambi mufidi wa ditalala’

Yehowa udi ‘Nzambi mufidi wa ditalala’

‘Mpindieu, Nzambi mufidi wa ditalala, ikale nenu bonso.’​—LOMO 15:33, MUANDA MULENGA LELU.

1, 2. Mbualu kayi budi mu Genese nshapita wa 32 ne wa 33? Ntshinyi tshivua tshienzeke?

ELA MEJI ku bualu ebu: bana ba muntu babidi badi baya bua kusambakena pabuipi ne Peniele udi pabuipi ne tshibandabanda tshia Yaboka ku Est kua musulu wa Yadene. Bana aba bavua Esau ne Yakoba, bavua benze bidimu bia bungi kabayi bamonangane to. Bidimu 20 kumpala, Esau uvua mupane buana bute buende kudi muanabu Yakoba. Pavua Esau mumvue ne: muanabu Yakoba ukadi upingana kuabu, wakaya ne bantu 400 bua kutuilangana nende. Pakumvua Yakoba lumu elu, wakapeta buôwa. Uvua wela meji ne: muanabu utshivua mumukuatshile tshiji ne uvua usua kumushipa. Ke Yakoba kutuma bena mudimu bende ne nyama bua kupeshabu Esau. Musangu wonso uvua bena mudimu balua ne nyama ya bungi bavua bambila Esau ne: muanabu ke udi mumutumineyi. Yakoba wakamutumina nyama mipite pa 550.

2 Kadi ntshinyi tshivua tshienzeke pavua Esau ne Yakoba batuilangane? Yakoba uvua ne dikima ne budipuekeshi. Wakaya kudi Esau ne kuinama kumpala kuende misangu muanda mutekete. Kadi kumpala kua yeye kuenza bualu ebu, Yakoba ukavua muenze bualu bua mushinga mukole. Ukavua musambile Yehowa, mumulombe bua amusungile ku tshianza tshia Esau. Yehowa wakandamuna disambila diende. Bible udi wamba ne: ‘Esau wakaya lubilu bua kumuakidila, wakamuela tshitupa ku nshingu, wakatuangana nende mishiku.’​—Gen. 32:11-20; 33:1-4.

3. Tshilejilu tshia Esau ne Yakoba tshidi tshitulongesha tshinyi?

3 Bualu ebu budi butuleja ne: tudi ne bua kuenza tshionso tshidi tshikengela bua kujikija bilumbu ne bena Kristo netu mu tshisumbu. Tuetu katuyi benze nanku tudi tunyanga ditalala ne buobumue bia tshisumbu. Yakoba kavua ne bualu bubi buvuaye muenze to. Kavua muenzejibue bua kulomba Esau luse to. Bualu Esau ke uvua kayi muangate buana bute buende ne mushinga to, ne uvua mubupanyishe Yakoba ku biakudia. Kadi Yakoba uvua anu mudienzeje bua kuikala mu ditalala ne muanabu. (Gen. 25:31-34; Eb. 12:16) Tshilejilu tshia Yakoba tshidi tshileja mutudi mua kudienzeja bua kuikala mu ditalala ne bena Kristo netu. Tshidi kabidi tshituleja ne: patudi tulomba Yehowa diambuluisha mu disambila bua kukeba ditalala ne bena Kristo netu, udi utuandamuna. Kudi bilejilu bikuabu bia bungi mu Bible bidi bituleja tshitudi mua kuenza bua kuikala mu ditalala ne bakuabu. Netukonkonone bimue bia kudibi.

Tshilejilu tshitambe buimpe tshia tuetu kulonda

4. Ntshinyi tshivua Nzambi muenze bua kusungila bantu ku bubi ne lufu?

4 Yehowa udi tshilejilu tshitambe buimpe tshia muntu udi ukeba ditalala. Yeye udi ‘Nzambi mufidi wa ditalala.’ (Lomo 15:33, Muanda Mulenga Lelu) Anji elabi meji bua bionso bidi Yehowa muenze bua kutuambuluisha bua kudia nende bulunda. Tudi bena mibi bualu tudi bana ba Adama ne Eva, nunku tudi bakumbanyine lufu. (Lomo 6:23) Kadi bu muvua Nzambi mutunange bikole, uvua musue kutupikula ku bubi ne ku lufu. Ke yeye kutuma muanende munanga Yezu bua kuledibuaye pa buloba bu muntu uvua kayi ne kalema bua kutufuila. Yezu uvua musue kuenza disua dia Tatuende ne kufila muoyo wende bua bualu buetu. (Yone 10:17, 18) Pashishe Yehowa wakabisha Yezu bua kuikalaye ne muoyo mu diulu. Pakayaye mu diulu, Yezu wakaleja Yehowa mushinga uvua nawu mashi ende. Mulambu eu udi usungila aba bonso badi banyingalala bua mibi yabu ku lufu lua tshiendelele.​—Bala Ebelu 9:14, 24.

5, 6. Mmunyi mudi mulambu wa Yezu wambuluisha bantu bua kudia bulunda ne Nzambi?

5 Bubi buakavuija bantu bena lukuna ba Nzambi. Kadi mmunyi muvua mulambu wa Yezu muambuluishe bantu? Yeshaya 53:5 udi wamba ne: ‘Dikenga didi divuija ditalala dietu diakadi pambidi pende, ne tuakukoleshibua ku mibundabunda yende.’ Mulambu wa Yezu mmuambuluishe bantu badi batumikila Nzambi bua kudiabu nende bulunda. Bible udi wamba kabidi ne: ‘Tudi ne kupikudibua kuetu kudiye bua mashi ende, ne kubuikidibua kua malu mabi etu.’​—Ef. 1:7.

6 Bible udi wamba bua Yezu ne: ‘Nzambi wakasanka bua tshiuwidi tshionso tshia bunzambi tshikale munda mua Kristo.’ Bualu ebu budi busua kuimvuija ne: Nzambi wakakuata mudimu ne Yezu bua kukumbaja malu avuaye mulongolole. Mmalu kayi avua Nzambi mulongolole? Uvua mulongolole bua ‘kulengejija bintu bionso kudiye bua bualu buende, yeye mumane kuvuija ditalala ku mashi’ a Yezu Kristo. Bintu bidi Nzambi ulengejija kudiye anyi udia nabi bulunda ‘mbintu bidi mu diulu’ ne ‘bidi pa buloba.’ Mbintu kayi abi?​—Bala Kolosai 1:19, 20.

7. ‘Bintu bidi mu diulu’ ne ‘bintu bidi pa buloba’ mbinganyi?

7 Ku diambuluisha dia mulambu wa Yezu, bena Kristo bela manyi ‘mbabingishibue’ bua kuikala bana ba Nzambi ne bua ‘kuikala mu ditalala ne Nzambi.’ (Bala Lomo 5:1.) Bible udi ubabikila ne: ‘bintu bidi mu diulu’ bualu Nzambi udi ubabisha ku lufu bua kuikalabu ne muoyo pamue ne Yezu Kristo mu diulu bua ‘bakokeshe pa buloba bu bakalenge’ ne bua kuikala bakuidi kudi Nzambi. (Buak. 5:10) ‘Bintu bidi pa buloba’ mbantu badi banyingalala bua mibi yabu ne bapeta muoyo wa tshiendelele pa buloba.​—Mus. 37:29.

8. Mmunyi mudi tshilejilu tshia Yehowa tshikuambuluisha padiku bilumbu mu tshisumbu?

8 Mêyi avua Paulo muambile bena Kristo bela manyi ba mu Efeso adi aleja dianyisha divuaye nadi bua mulambu wa bupikudi. Wakamba ne: ‘Nzambi udi mubanji mu luse, patuakadi bafue bualu bua kushipa kuetu kua mikenji, wakatuvuija ne muoyo pamue ne Kristo; tuakasungidibua ku ngasa wende.’ (Ef. 2:4, 5) Tuetu bonso, bapeta muoyo mu diulu anyi pa buloba, tudi ne dianyisha bua luse ne ngasa bia Nzambi. Tudi ne dianyisha bua bionso bidi Yehowa muenze bua kuvuija ditalala pankatshi pende ne bantu. Imue misangu tutu tutuilangana ne malu adi mua kunyanga ditalala mu tshisumbu. Mu nsombelu ya mushindu eu tudi ne bua kuelangana meji pa tshilejilu tshia Nzambi bua kulama ditalala ne bena Kristo netu.

Tshitudi mua kulongela ku tshilejilu tshia Abalahama ne tshia Isaka

9, 10. Mmunyi muvua Abalahama muleje ne: uvua musue kuikala mu ditalala ne bantu bakuabu?

9 Bible udi wamba bua Abalahama ne: ‘Abalahama wakitabuja Nzambi ne bakamubadila ditabuja diende bu buakane buende; bakamuidika ne: mulunda wa Nzambi.’ (Yak. 2:23) Mushindu umue uvua Abalahama muleje ditabuja kudi Yehowa mpavuaye udienzeja bua kuikala mu ditalala ne bantu bakuabu. Tshilejilu, matandu akajuka pankatshi pa balami ba bimuna ba Abalahama ne ba Lota muana wa muanabu. (Gen. 12:5; 13:7) Abalahama ne Lota bakamona ne: bua kujikija tshilumbu etshi bimpe bivua bikengela muntu ne muntu aye pa wende muaba. Tangila tshivua Abalahama muenze mu tshilumbu tshikole etshi. Kavua muele meji ne: yeye ke uvua mua kuangata dipangadika dia ndekelu bualu yeye ke uvua muntu mukulumpe ne muikale mu malanda a pa buawu ne Nzambi to. Kadi wakaleja muvuaye musue kuikala mu ditalala ne Lota.

10 Abalahama wakambila Lota ne: ‘Ndi nkutendekena ne: katutandianganyi; balami ba bintu bietu kabatandianganyi, bualu bua tudi bana ba muntu umue. Buloba buonso kabuena kumpala kuebe anyi? Ndi nkutendekena ne: tapuluka kundi, biwaya ku tshianza tshia bakaji, nenye ku tshianza tshia balume; ne biwaya ku tshianza tshia balume nenye ku tshianza tshia bakaji.’ Lota wakasungula tshitupa tshia buloba tshimpe tshivua ne bufuke bua bungi. Abalahama wakitaba tshivua Lota musungule ne kakamukuatshila tshiji to. (Gen. 13:8-11) Tudi bajadike ne: kavua mumukuatshile tshiji bualu panyima pa matuku pavua baluishi bakuate Lota, Abalahama wakaya lubilu bua kumusungila.​—Gen. 14:14-16.

11. Mmunyi muvua Abalahama mulame ditalala pankatshi pende ne bena Peleshete?

11 Ela kabidi meji ku tshivua Abalahama muenze bua kulama ditalala ne bena Peleshete bavua mu buloba bua Kanâna buvuaye musombele. Bena Peleshete bakanyenga ku bukole mushimi wa mâyi uvua bena mudimu ba Abalahama bumbule mu buloba bua Bê-sheba. Mu nsombelu eu, Abalahama kavua muakule anyi muenze bualu nansha bumue to. Pashishe mukalenge wa bena Peleshete wakalua kumonangana ne Abalahama bua kudia nende tshipungidi tshia ditalala. Abalahama wakitaba bua kuenzela ndelanganyi ya mukalenge eu malu mimpe. Abalahama wakambila mukalenge bualu bua mushimi wa mâyi uvuabu bamunyenge anu panyima pa bobu bamane kudia tshipungidi. Mukalenge wakanyingalala bua bualu abu ne wakapingajila Abalahama mushimi wende. Abalahama wakashala anu musombe mu ditalala mu buloba bua bende abu.​—Gen. 21:22-31, 34.

12, 13. (a) Mmunyi muvua Isaka muidikije tshilejilu tshia tatuende? (b) Mmunyi muvua Yehowa mubeneshe Isaka bua muvuaye udienzeja bua kulama ditalala?

12 Isaka muana wa Abalahama uvua pende munange ditalala anu bu tatuende. Wakenza tshionso tshivuaye mua kuenza bua kuikala mu ditalala ne bena Peleshete. Bu muvuaku kakuyi biakudia mu ditunga muvuaye, Isaka ne dîku diende bakumbuka mu buloba bûme bua Bê-laha-loi bua ku Sud ne kuyabu mu buloba bua bena Peleshete bua Gelâ buvua ne bufuke. Yehowa wakapesha Isaka biakudia ne bimuna bia bungi. Bena Peleshete bakatuadija kumumvuila mukawu. Kabavua basue bua bubanji bua Isaka kuvulabu to, ke bualu kayi bakajibikila mishimi yende ya mâyi. Ndekelu wa bionso, mukalenge wa bena Peleshete kuambilaye Isaka ne: “Umuka kutudi.” Bua kulamaye ditalala ne bena Peleshete, Isaka wakumbuka.​—Gen. 24:62; 26:1, 12-17.

13 Pakumuka Isaka ne dîku diende, balami bende ba mikoko bakumbula tshina tshikuabu tshia mâyi. Balami ba mikoko bena Peleshete bakatandangana kabidi ne balami ba mikoko ba Isaka bamba muvuatshi tshiabu. Anu bu tatuende Abalahama, Isaka kakajinga bua kukokangana nabu to. Kadi, wakambila bena mudimu bende bua kumbula tshina tshikuabu. Bena Peleshete bakatshifuila kabidi. Isaka wakumuka kabidi muaba au ne dîku diende ne bintu biende bionso bua kulama ditalala ne bena Peleshete. Bena mudimu bende bakumbula tshina tshikuabu kabidi tshivua Isaka muinyike ne: Lehobota. Pashishe, wakaya ku Bê-sheba. Buloba bua ku Bê-sheba buvua ne bufuke. Yehowa wakamubenesha kabidi mu buloba abu kumuambilaye ne: ‘Kutshinyi, bualu bua meme ndi nebe, nenkusankishe, nenkumbajile tunkanunuina tuebe bualu bua muntu wanyi Abalahama.’​—Gen. 26:17-25.

14. Pavua mukalenge wa bena Peleshete muye kudia tshipungidi ne Isaka, mmunyi muvua Isaka muleje muvuaye musue kuikala nende mu ditalala?

14 Bushuwa Isaka uvua mua kuluangana bua bukenji buvuaye nabu pa mishimi ya mâyi ivua bena mudimu bende bumbule. Mukalenge wa bena Peleshete uvua mumanye ne: Yehowa uvua ubenesha Isaka mu malu onso avuaye wenza. Pavua mukalenge muye ne bantu bende bua kutangila Isaka ku Bê-sheba ne kudia nende tshipungidi wakamba ne: ‘Bulelela, tuakutangila ne: Yehowa udi nebe.’ Kadi bua kulama ditalala, Isaka wakamuangala misangu ne misangu. Kavua musue kuluangana to. Musangu eu kabidi pavua mukalenge muye ne bantu bende bua kumutangila, Isaka wakaleja muvuaye musue kuikala nende mu ditalala. Bible udi wamba ne: ‘Yeye wakabalambishila bidia bia disanka, bakadia, bakanua. Bakabika ne dinda, bakapingana; Isaka wakabatuma kuabu, bakaya talalaa.’​—Gen. 26:26-31.

Tshitudi mua kulongela ku tshilejilu tshia Yosefe

15. Bua tshinyi bana babu ne Yosefe kabatshivua bamuakuisha bimpe?

15 Bible udi wamba ne: Yakoba muana wa Isaka uvua ‘muntu mupole.’ (Gen. 25:27) Anu mutukadi babimone, Yakoba wakenza tshionso tshivua tshikengela bua kuikala mu ditalala ne muanabu Esau. Yakoba uvua muidikije tshilejilu tshimpe tshia tatuende Isaka. Kadi bana ba Yakoba bavuaku pabu bamuidikije anyi? Mu bana bende 12, Yakoba uvua munange Yosefe bikole bualu muana eu uvua umutumikila, umunemeka ne uvua muana uvua Yakoba mueyemene bikole. (Gen. 37:2, 14) Bible udi wamba ne: bana babu ne Yosefe bakamumvuila mukawu ne kabatshivua kabidi bamuakuisha bimpe to. Bavua bakine Yosefe bikole ne kufikabu ku dimupana bu mupika, pashishe kushimabu tatuabu ne: nyama wa luonji uvua mumushipe.​—Gen. 37:4, 28, 31-33.

16, 17. Mmunyi mudi malu avua Yosefe muenzele bana babu aleja muvuaye musue kuikala nabu mu ditalala?

16 Yehowa wakabenesha Yosefe, kuluaye muntu muibidi mu bukalenge bua Ejipitu. Pakabuela tshiyole tshia nzala mu Kanâna, bana babu ne Yosefe bakaya mu Ejipitu bua kusumba biakudia. Pakapetanganabu ne Yosefe, kabakamumanya to, pamuapa bua bilamba bia bena Ejipitu bivuaye muvuale. (Gen. 42:5-7) Yosefe uvua mua kuikala mupingajile bana babu bubi ku bubi bua tshivuabu bamuenzele yeye ne tatuende. Kadi Yosefe wakenza tshivua tshikengela bua kuikala nabu mu ditalala. Pakamonaye ne: bana babu bavua banyingalale, wakashisha kudimanyisha kudibu. Wakamba ne: ‘Mitshima yenu kayinyingaladi, kanukuatshiki tshiji bualu bua nuenu nuakumpana kuneku; bualu bua Nzambi wakantuma kumpala kuenu bua kusungila mioyo ya bantu. Wakatuangana mishiku ne bana babu bonso, wakadidila ku nshingu yabu.’​—Gen. 45:1, 5, 15.

17 Panyima pa lufu lua tatuabu Yakoba, bana babu ne Yosefe bakela meji ne: Yosefe uvua mua kudisombuela kudibu. Pakambilabu Yosefe bualu ebu, “wakadila” ne kuambaye ne: “Kanutshinyi; nennudishe ne bana benu bakese.” Mu nsombelu eu kabidi Yosefe wakaleja muvuaye munange ditalala. ‘Yeye wakabasamba, wakabambila mêyi a kalolo.’​—Gen. 50:15-21.

Bilejilu bifundisha “bua kutuyisha”

18, 19. (a) Ntshinyi tshiudi mulongele ku bilejilu bitudi bakonkonone mu tshiena-bualu etshi? (b) Netulonge tshinyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

18 Paulo wakafunda ne: ‘Malu onso akafundabu diambedi akafundibua bua kutuyisha, bua tuetu tuikale ne ditekemena bua ditantamana dietu ne bua busambi bua mu Mukanda wa Nzambi.’ (Lomo 15:4) Ntshinyi tshitudi balongele ku tshilejilu tshitambe bunene tshia Yehowa ne ku tshia Abalahama, Isaka, Yakoba ne tshia Yosefe?

19 Tuetu bela meji ku malu onso adi Yehowa muenze bua kutufikisha ku didia nende bulunda, nebitusake bua kuenza tshionso tshidi tshikengela bua kuikala mu ditalala ne bantu bakuabu. Malu atudi balongele ku tshilejilu tshia Abalahama, Isaka, Yakoba ne Yosefe adi aleja ne: baledi badi mua kufila tshilejilu tshimpe kudi bana babu ne kubalongesha mua kulama ditalala ne bantu bakuabu. Tudi balonge kabidi ne: Yehowa udi ubenesha aba bonso badi badienzeja bua kuikala mu ditalala ne bantu bakuabu. Bualu ebu budi butuambuluisha bua kumvua bua tshinyi Paulo uvua mufunde ne: Yehowa udi “Nzambi wa ditalala.” (Bala Lomo 15:33; 16:20.) Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshileje bua tshinyi Paulo wakamba ne: tudi ne bua kulama ditalala ne mushindu utudi mua kudilama.

Newandamune munyi?

• Kumpala kua kutuilanganaye ne Esau, ntshinyi tshivua Yakoba muenze bua kulama ditalala pankatshi pende nende?

• Yehowa mmuenze malu a bungi bua kufikisha bantu ku didia nende bulunda. Bualu ebu budi bukusaka bua kuenza tshinyi?

• Ntshinyi tshiudi mulongele ku tshilejilu tshia Abalahama, Isaka, Yakoba ne Yosefe?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 23]

Mbualu kayi bua mushinga mukole buvua Yakoba muenze bua kulama ditalala ne Esau?