Jehová Diosqa ‘thak-kayta qoq Diosmi’

“Thak-kayta qoq Dios llapallaykichiswan kachun.” (ROM. 15:33.)

1, 2. ¿Imamantan willan Génesis 32, 33 capitulokuna? ¿Iman karqan chay qhepaman?

PENUEL llaqtaq cercallanpi, Jordán mayuq kinrayninpi, Jaboq wayq’oq qayllallanpin gemelo wawqekuna unaymanta tupaykunanku kasharqan. Paykunan karqan Esauwan Jacobwan. 20 wata ñawpaqtaraqmi Jacob wawqenmanta phiwi kayninta rantisqa, chaymi manchasqa kasharqan wawqen phiñasqaraq kaspa wañuchinanmanta. Chaymi wawqen Esaú 400 runakunawan paywan tupaq hamusqanta yachaspa allinkunata Esaupaq ruwarqan. Runankunata t’aqaspan kamachirqan tropa-tropapi uywakunata qatinankupaq, llapanpiqa 550 uywakunan karqan. Sapanka t’aqa runakunan Esauwan tupaspa willarqanku Jacob chay regalo apachisqanta.

² Tupaykunankupaqñan kasharqan. Wawqenta rikuspan Jacobqa ñawpaqenman pasaspa qanchis kutita pampaman k’umuykukurqan. Chay ñawpaqtan ichaqa Diosmanta mañakurqan wawqenpa sonqonta llamp’uyachinanpaq. Diosqa uyarirqanmi mañakusqanta chaymi wawqenqa “aypaqnin phawarimurqan, oqllaykuspa much’aykurqan, hinaspan waqapunakurqanku” (Gén. 32:11-20; 33:1-4).

3. ¿Imatan yachanchis Jacob wawqenwan sasachakuyninta imayna allichasqanmanta?

³ ¿Imatan chaymanta yachanchis? Piwanpas phiñachinakuspaqa tukuy atisqanchistan ruwananchis allichapunanchispaq, mana chayqa manan Diospa llaqtanpi thak kawsay kanmanchu. Yanqamantaña hukkuna phiñakunkuman chaypas kallpachakunanchismi  paykunawan thakpi kananchispaq. Jacobpas manan huchayoqchu karqan, wawqenmi phiwi kayninta pisichaspa huk plato mikhunarayku phiwi kayninta wawqenman venderqan (Gén. 25:31-34; Heb. 12:16). Ñoqanchispas Jacob hinan Diosmanta mañakunanchis kallpachakunanchistaqmi hukkunawan thakpi kawsanapaq. Chayta ruwasun chayqa Diosmi saminchawasun. Chaymi kunan yachasun ñawpa tiempopi thakpi kawsanankupaq kallpachakuq runakunamanta.

Allin ejemplo qowaqninchis

4. ¿Imatan Dios ruwarqan runakunata huchamanta wañuymantawan qespichinanpaq?

⁴ Manan pipas thak kawsay kananrayku Jehová Diospa ruwasqanta hinaqa ruwarqanchu. Chaymi Biblia nin: “Thak-kayta qoq Dios”, nispa (Rom. 15:33). Qhawarisun runakunawan thakpi kananpaq hatun sacrificio ruwasqanta. Adán Evaq miraynin kasqanchisraykun llapallanchis huchayoq kanchis, chaymi huchanchismanta ‘paganapaq’ wañunchis (Rom. 6:23). Ichaqa Diosmi runakunata anchata munakuwarqanchis, chaymi Churinta kay Hallp’aman kachamurqan qespichiwananchispaq. Taytanpa munayninta hunt’ananpaqmi Jesusqa enemigonkunaman entregakurqan wañuchisqa kananpaq (Juan 10:17, 18). Chay qhepamanmi kawsarichisqa karqan hinan yawarninwan sacrificio haywasqanta Taytanman entregarqan, chay sacrificiowan huchankumanta pesapakuqkuna wañuymanta qespichisqa kanankupaq (leey Hebreos 9:14, 24).

5, 6. ¿Imapin yanapawanchis Jesuspa sacrificio ruwasqan?

⁵ Cristoq wañuyninwan chaskisqanchismantan Isaías 53:5 (NM) texto nin: ‘Thakpi kananchispaq castigotan pay chaskikurqan, k’irisqa kasqanwanmi qhaliyachisqa karqanchis’, nispa. Huchayoq runakunalla kashanchis chaypas, Jesuspa sacrificionpi iñispaqa manañan enemigonkunata hinachu Dios qhawariwasun, aswanmi paywan thakpi kasun amigonta hinataqmi qhawariwasun. Arí, ‘Churinpa yawar hich’asqanwanmi kacharichiwarqanchis huchanchiskunatapas pampachawarqanchis’ (Efe. 1:7).

⁶ Biblian willan Jehová Dios Jesuswan munaynin hunt’asqanta. ¿Imatan Dios munan? “Cristowan tukuy imaymanata pay kikinwan allipunachiyta, kay pachapi kaqkunamanpas hanaq pachapi kaqkunamanpas Cristoq [...] wañuspa yawar hich’asqanwan thak-kayta qonanpaq.” “Tukuy imaymanata” pay kikinwan allipunachinanmanta rimasqanpin iskay t’aqamanta rimarqan: ‘kay pachapi kaqkunamanta’ ‘hanaq pachapi kaqkunamantawan’. ¿Pikunan kanku chay iskay t’aqakuna? (Leey Colosenses 1:19, 20.)

7. ¿Pikunan kanku ‘hanaq pachapi kaqkuna’, ‘kay pachapi kaqkunapas’?

⁷ ¿Pikunatan nikun: ‘Hanaq pachapi kaqkuna’, nispa? Akllasqa cristianokunatan, paykunan Cristoq sacrificakusqanwan ‘chaninchasqa kaspa’ Diospa wawankuna kapunku Dioswanpas thakpi kanku (leey Romanos 5:1). Paykunaqa hanaq pachata rinankupaqmi suyakunku chaypi sacerdotekuna kaspa ‘kay pachata kamachikunankupaq’ (Apo. 5:10). ¿Pikunataq kanku ‘kay pachapi kaqkunari’? Huchankuta saqepuspa kay pachapi wiñay kawsayta suyakuqkunan (Sal. 37:29).

8. ¿Imaynan sientekunchis Dioswan thakpi kanapaq tukuy ruwasqanta yachaspa?

⁸ Éfeso llaqtapi cristianokunaman carta qelqasqanpin Pablo nirqan: “Diosmi ancha hatun khuyapayakuyninpi [...] huchanchiskunapi wañusqa kashaqtinchis, Cristowan kawsayta qowarqanchis. Chay hinaqa, Diospa khuyapayakuynillanwanmi qespichisqa kankichis”, nispa (Efe. 2:4, 5). Chayta nisqanwanmi Pabloqa rikuchirqan kacharichiymanta ancha agradecido kasqanta. Ñoqanchispas  llapallanchismi Dioswan manu kashanchis. Chaymi khuyapayakuq sumaq sonqo kasqanrayku paywan thakpi kanapaq hatun sacrificio ruwasqanmanta anchata agradecekunchis. Chay ruwasqanpin Dios rikuchirqan thak kay maskhasqanta. Chaytan ñoqanchispas ruwananchis, astawanqa Diospa llaqtanpi ima sasachakuypas kaqtin.

Abrahampa Isaacpa ruwasqanku

9, 10. ¿Imatan Abraham ruwarqan michiqninkuna Lotpa michiqninkunawan ch’aqwaqtinku?

⁹ Abrahampas allin ejemplon karqan, Biblian nin: “Abrahammi Diospi iñirqan, chaymi Diosqa payta chanincharqan [...] Ahinapin Abrahamqa Diospa amigon nisqa kapurqan”, nispa (Sant. 2:23). ¿Imapin rikuchirqan Diospi iñisqanta? Thak kawsay kananpaq kallpachakusqanpin. Huk kutinmi Abrahampa uywa michiqninkuna, Lotpa uywa michiqninkunawan ch’aqwarqanku q’achupas unupas uywankupaq mana aypasqanmanta (Gén. 12:5; 13:7). Chayta allichanankupaqqa t’aqanakunankun karqan. ¿Imatan Abraham ruwarqan? Payña kuraq karqan, Diospa rantinpi rimaqña karqan chaypas, Lottan nirqan mayman riy munasqantapas akllakunanpaq. Chaypin rikuchirqan thakpi kawsay munasqanta.

¹⁰ Abrahammi Lotta nirqan: “Ama ch’aqwasunchu ñoqawan qanwan, amallataq uywa michiqninchiskunapas ch’aqwachunchu, wawqentinmi kanchis. Kay llapan hallp’aqa munayniykipin kashan akllarikunaykipaq. Valekuykin ñoqamanta t’aqarikapunaykita. Lloq’eman qan rinki chayqa, ñoqa pañaman risaq, pañaman qan rinki chaytaq, ñoqa lloq’eman risaq”, nispa. Chaymi Lotqa sumaq qarpayniyoq hallp’ata akllakurqan (Gén. 13:8-11). ¿Cheqnipakurqanchu chaymanta sobrinonta? Manan, chaymi qhepaman Lotta enemigokuna huk llaqtaman apaqtinku, paykunaq makinmanta qespichimurqan (Gén. 14:14-16).

11. ¿Imatan Abraham ruwarqan filisteokunawan thakpi kawsananpaq?

¹¹ Abrahamqa Canaán hallp’api tiyashaspapas kallpachakurqanmi paykunawan thakpi kawsananpaq. Chay qayllapi tiyaq filisteokunan Abrahampa kamachinkunaq t’oqosqan Beerseba cheqaspi “p’uytuta paymanta qechusqaku”. Payqa maqanakunmanmi karqan chay runakunawan, ñawpaqpi sobrinonrayku tawa reykuna atipasqanta hinataqmi atipanman karqan. Ichaqa, ¿imatan ruwarqan? Ch’inllan qhepakapurqan. Qhepamanñan chayta allicharqan filisteokunaq reynin visitaqtin. Chay reymi Abrahamta valekurqan thakpi kawsanapaq juramentota ruwanankupaq, chaypiñan rimarirqan p’uytuta paymanta qechusqankuta. Reyqa nirqanmi mana imatapas chaymanta yachasqanta, nirqantaqmi kutichipunanta. Chaymi Abrahamqa chay hallp’akunapi thakpi tiyarqan (Gén. 21:22-31, 34).

12, 13. a) ¿Imaynapin Isaac taytanta qatikurqan? b) ¿Imanirqanmi Jehová Dios Isaacta allin ruwasqanmanta?

¹² Abrahampa churin Isaacpas kallpachakurqanmi hukkunawan thakpi kawsananpaq. Payqa yarqay kaqtinmi tiyasqan ch’aki hallp’amanta filisteokunaq tiyasqan Guerar llaqtaman astakurqan. ¿Iman chaypi sucederqan? Jehová Diospa saminchayninwanmi askhallataña cosecharqan, uywankunapas askhata mirarqan. Filisteokunan ichaqa anchata envidiakurqanku. Manan munarqankuchu Abraham hina qhapaqyananta chaymi p’uytukuna t’oqosqankuta hallp’awan hunt’achirqanku. Qhepamantaq rey Abimelec Isaacta nirqan: “Ripuy kaymanta”, nispa. ¿Imatan Isaac ruwarqan? Ch’aqway mana kananta munaspan ripurqan (Gén. 24:62; 26:1, 12-17).

¹³ Huk cheqasman ripuspan kamachinkuna chaypi huk p’uytuta t’oqollarqankutaq. Uywayoq filisteokunan ichaqa chaypi unumanta dueñochakullarqankutaq. Isaacqa  taytanpa ejemplonta qatikuspan runankunata kamachirqan huk cheqaspi p’uytuta t’oqonankupaq, chaytapas yapamantan filisteokuna dueñochakapullarqankutaq. Ch’aqway mana kananpaqmi Isaacqa huk cheqasmanñataq astakurqan, chaypin huk p’uytuta t’oqospa, “Kachariy” nispa suticharqan. ¿Imaynatan Jehová Dios chay ruwasqanmanta qhawarirqan? Samincharqanmi, chaymi sumaq Beerseba hallp’aman astakuqtin Dios nirqan: “Ama manchakuychu, ñoqan qanwan kashani, saminchasqaykin, mirayniykitan askhayachisaq kamachiy Abrahamta munakusqayrayku”, nispa (Gén. 26:17-25).

14. ¿Imatan Isaac ruwarqan thak kawsay acuerdota ruwanankupaq rey visitaqtin?

¹⁴ Isaacqa Diospa yanapaynintan chaskirqan, chaymi filisteokunata atipanman karqan qechusqanku p’uytukunarayku maqanakuspa. Qhepamanmi Beerseba cheqaspi tiyashaqtin filisteokunaq reynin oficialninkunawan ima Isaacwan thakpi kawsanankupaq acuerdo ruwaq rirqanku, chaypin nirqanku: “Rikuykun qanwan Señor Dios kashasqanta”, nispa. Chhaynaqa, ¿imaraykutaq Isaac chay hallp’amanta ñawpaqkunapi astakapurqan? Chay runakunawan thakpi kananpaq. Chaymi reypas oficialkunapas visitaqtinku Isaac “paykunapaq hatun mikhunata wayk’uchirqan, hinaspan mikhurqanku ukyarqanku. Pacha illarimuytataq hatarispanku jurachinakurqanku, hinaspanmi Isaacqa paykunata kacharparipurqan, paykunapas allinpi ripurqanku” (Gén. 26:26-31).

Josepa ruwasqan

15. ¿Imaraykun Joseta wawqenkuna millayta tratarqanku?

¹⁵ Isaacpa churin Jacobpas allin runan karqan (Gén. 25:27). Ñawpaqpi yachasqanchis hina, paypas tukuy atisqantan ruwarqan wawqen Esauwan allipunakapunankupaq. Taytan Isaacmantan yacharqan thak kawsayta. Ichaqa, ¿imaynan karqanku chunka iskayniyoq churinkuna? Ancha munakusqan churin Joseqa allin ejemplon karqan, payqa respetaqmi, kasukuqmi, sumaqtataqmi taytanta cuidarqan (Gén. 37:2, 14). Kuraq wawqenkunan ichaqa millay karqanku. Manan huk kutillapas sumaqtachu Joseta rimaykuqku. Sinchitan cheqnikurqanku, chaymi kamachi runata hina venderqanku taytankutataq llullakuspa nirqanku: ‘Phiña animalmi wañurqachin’ nispa (Gén. 37:4, 28, 31-33).

16, 17. ¿Imaynapin José rikuchirqan thak kawsay munasqanta?

¹⁶ Jehová Diosqa samincharqanmi Joseta, chaymi qhepaman Faraonmanta qhepa kaq kamachikuq kapurqan. Canaán hallp’api sinchi yarqay kaqtinmi wawqenkuna Egiptota rirqanku mikhuna rantiq. Ichaqa manan Joseta reqsirqankuchu, yaqapaschá sumaq p’achasqa kasqanrayku (Gén. 42:5-7). Chaypin Joseqa wawqenkunamanta vengakunman karqan pay contra, taytan contra millaykuna ruwasqankumanta. Ichaqa paykunawan allipunakapuytan munarqan. Ñawpaqtaqa yachaytan munarqan mana allinkuna ruwasqankumanta pesapakurqankuñachus icha manachus chayta, chayta yacharuspataq paykunaman willarqan pi kasqanta. Nirqanmi: “Ama llakikuychischu, amallataq kayman vendemuwasqaykichismanta ñakapakuychischu, Diosmi runata kawsachinanpaq ñawpaqeykichista kachamuwarqan”, nispa. Hinaspataq “llapa wawqenkunata much’aykurqan, paykunata oqllaykuspataq waqarqan” (Gén. 45:1, 5, 15).

¹⁷ Taytanku Jacob wañupusqan qhepamanmi Josepa wawqenkuna manchakurqanku wawqenku vengakunanmanta. Chayta reparaspan yapamanta rikuchirqan paykunawan thakpi kawsay munasqanta. Waqaspan nirqan: “Ama manchapakuychischu, ñoqan uywasqaykichis qankunatapas wawaykichistapas”, nispa. “Chay hinatan paykunata sonqocharqan,  sumaqtataq rimapayarqanpas.” (Gén. 50:15-21.)

“Yachaqananchispaqmi qelqasqa karqan”

18, 19. a) ¿Imatan kay estudiopi yacharqanchis? b) ¿Imatan yachasun qatimuq estudiopi?

¹⁸ Pablon qelqarqan: “Ñawpa tiempopi Qelqasqakunaqa yachaqananchispaqmi qelqasqa karqan, ahinapi chay Qelqakunaq takyachisqan sonqochasqan kaspa suyakuyniyoq kananchispaq”, nispa (Rom. 15:4). Imaymanatan Jehová Diosmanta yachanchis, hinallataq Abraham, Isaac, Jacob, Josemantapas.

¹⁹ Anchatan agradecekunchis Jehová Diosta paywan allipunakapunanchispaq tukuy ruwasqanmanta. Chaymi kallpachawanchis hukkunawan thakpi kawsananchispaq. Abrahammanta, Isaacmanta, Jacobmanta, Josemantawan yachasqanchismi rikuchiwanchis wawakuna tayta-mamankuq ruwasqanta qatikusqankuta. Yacharqanchistaqmi hukkunawan thakpi kawsanapaq kallpachakuqkunata Jehová Dios saminchasqanta. “Thak-kayta qoq Dios” kasqanraykun chayta ruwan (leey Romanos 15:33, 16:20). Qatimuq estudiopin yachasun imaraykun Pablo kallpachawarqanchis thak kayta maskhanapaq, imaynata thak kay maskhananchismantawan.

¿Imatan yacharqanki?

• ¿Imakunatan Jacob ruwarqan wawqenwan allipunakapunanpaq?

• ¿Imatan Diosta agradecekuq runakuna ruwananchis paywan thakpi kanapaq?

• ¿Imatan yachanchis Abraham, Isaac, Jacob, Josemantapas?

[Tapuykuna]

[23 paginapi dibujokuna]

¿Imatan Jacob ruwarqan Esaú wawqenwan allipunakapunanpaq?