Jaʼ jun «jʼacʼ-jun-jol oʼntonal» Dios li Jeovae
Jaʼ jun «jʼacʼ-jun-jol oʼntonal» Dios li Jeovae
«Oyuc ta atojol acotolic ti jʼacʼ-jun-jol oʼntonal Diose.» (ROM. 15:33, Ch)
1, 2. ¿Kʼusi tsots vokol ikʼot ta pasel li ta loʼil ta jtatik ta kapitulo 32 xchiʼuk 33 yuʼun Genesise, xchiʼuk kʼusi ikʼot ta pasel ta mas tsʼakal?
NOPO noʼox avaʼi liʼe, chaʼvoʼ viniketik ti xchiʼil sbaik ta vokʼele tsta sbaik ta stenlejaltik Jaboc, te xkom ta slokʼeb Kʼakʼal yuʼun ukʼum Jordán. Li viniketik taje jaʼ Esaú xchiʼuk Jacob. Jal xa tajek muʼyuk xil sbaik, oy xa ta jtob jabil li Esaue laj yakʼbe Jacob li bendision ti skʼoplal jaʼ chichʼ ox stuk ta skoj ti jaʼ baʼyel nichʼonile. Jaʼ yuʼun, kʼalal laj yaʼi Jacob ti la stsob chanib sien sviniktak Esaú sventa xbat taatuk ta bee, laj yakʼ yip sventa lekuk x-ilat, yuʼun chiʼ mi kapem to li sbankile xchiʼuk mi tskʼan chmilvan. Li Jacobe la stakbe batel yajtuneltak ti yichʼojik batel jujutsop vakaxetik, chijetik, kameyoetik xchiʼuk yantik sventa smoton li Esaue. Ta skotolal li smoton laj yakʼbee jaʼ 550 ta kot. Kʼalal chkʼotik jujun velta ta stojolal Esaú li jujutsop jtuneletike, xi chalike: «Jaʼ amoton yuʼun li avitsʼin Jacobe».
2 Kʼot xa yorail ti tsta sbaike. Li Jacobe ta sjunul yoʼonton nopaj batel ta stojolal li sbankile, pe vukub velta la spatan sba ta balumil sventa chakʼ ta ilel ti stsakoj ta ventae. Pe baʼyel la skʼopon Dios sventa tskʼunibtasbe yoʼonton li sbankile. Melel onoʼox ti takʼbat s-orasion yuʼun Jeova li Jacobe, yuʼun xi ta xal li loʼile: «Li Esaue ta anil bat snup ta be li Jacobe. La smey; la stsʼutsʼ» (Gén. 32:11-20; 33:1-4).
3. ¿Kʼusi xuʼ chantik ti kʼuyelan la xchapan skʼopik li Jacob xchiʼuk Esaue?
3 ¿Kʼusi chakʼ jchantik li loʼil taje? Kʼalal oy jkʼoptik xchiʼuk junuk ermanoe, skʼan me xkakʼtik persa jchapantik ta anil xchiʼuk mu xkakʼtik xlik kʼop li ta tsobobbaile. Taje jech skʼan jpastik akʼo mi muʼyuk kʼusi chopol jpasojbetik li yantike, skʼan onoʼox me jkʼantik perton. Oy onoʼox srason Jacob ti muʼyukuk skʼanbe perton li sbankile, yuʼun jaʼ onoʼox Esaú li buchʼu mu skʼan li bendision ti skʼoplal chichʼ ox stuk ta skoj ti jaʼ li baʼyel nichʼonile, pe li stuke la xchon ta jun plato lenteja (Gén. 25:31-34; Heb. 12:16). Jech kʼuchaʼal la spas li Jacobe, skʼan jpastik orasion xchiʼuk oyuk ta koʼontontik xkakʼ kipaltik sventa mu jsokestik li jun oʼontonale. Jnaʼojtik lek ti chakʼbutik sbendision Jeova mi jech ta jpastike. Li avie ta jkʼeltik batel loʼiletik ta Vivlia ti tskoltautik sventa junuk koʼontontik xchiʼuk li yantike.
Li buchʼu mas lek ta chanbel stalelale
4. ¿Kʼusi spasoj Dios sventa skolta lokʼel ta mulil xchiʼuk ta lajelal li krixchanoetike?
4 Li buchʼu lek yakʼoj ta ilel sventa oyuk li jun oʼontonale jaʼ li Jeovae. Jech oxal li Vivliae chal ti stuke jaʼ «ti jʼacʼ-jun-jol oʼntonal Diose» (Rom. 15:33). Jnopbetik skʼoplal li mukʼta matanal laj yakʼ Jeova sventa xuʼ lek xkil jbatik xchiʼuke. Mu me xchʼay ta joltik ti jpasmulilutik ta skoj ti jaʼ yalab xnichʼnabutik li Adán xchiʼuk Evae, jaʼ yuʼun ti jtatik-o li «stojol mulile» ti chijchamutike (Rom. 6:23). Pe li Jeovae la skʼanutik tajek, jaʼ yuʼun la stak talel Xnichʼon ta Balumil sventa xtal kʼuchaʼal jun tukʼil vinik xchiʼuk sventa spojutik. Li Jesuse la spas li kʼusi tskʼan yoʼonton Stote xchiʼuk laj yakʼ sba ta milel ta yajkontratak (Juan 10:17, 18). Li Jeovae la xchaʼkuxes Jesús sventa xbat ta vinajel. Bat yakʼ ta stojolal Dios li sbalil ti la smal xchʼichʼele. Koliyal li matanal taje, xuʼ skolta lokʼel ta lajelal sbatel osil li buchʼutik tsutes yoʼontonike (kʼelo Hebreos 9:14, 24).
5, 6. ¿Kʼu yelan xa chkil jbatik xchiʼuk Dios koliyal li matanal laj yakʼ Jesuse?
5 Ta skoj li mulile, muʼyuk xaʼox lek chil sbaik li krixchanoetik xchiʼuk Diose. ¿Kʼuxi tskolta krixchanoetik li matanal laj yakʼ Jesuse? Li Isaías 53:5 xi chale: «Jaʼ la xcuch li vocole, jech vuʼutic jun coʼntontic lijcom; ta sventa ti jaʼ ep ituchʼe, jech vuʼutic poxtabil lijcom». Akʼo mi jpasmulilutik to, pe mi kakʼtik ta ilel xchʼunel koʼontontik li ta matanal laj yakʼ Jeovae, maʼuk xa yajkontra chilutik, jun koʼontontik xchiʼuk lek xkil xa jbatik xchiʼuk. Jaʼ noʼox ta stojolal «Xnichʼon ti la smanutic ta xchʼichʼal[e], [...] jech la jtatic o perdón yuʼun li jmultique» (Efe. 1:7).
6 Li Vivliae ta xalbe skʼoplal li Cristoe: «Li Jtotic Diose jech la scʼan ti chacʼbe scotol stalel li Xnichʼone». Taje jaʼ skʼan xal ti jaʼ tstunes Jesús sventa chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan tspas li Diose. ¿Kʼusi tskʼan tspas li Jeovae? Jaʼ ti «chlecub scotol li cʼusitic oye [...]. [Xchiʼuk ti] lec chil scotol ta sventa xchʼichʼal li Xnichʼon icham[e]». Kakʼtik venta ti kʼalal chal «scotol li cʼusitic [oy]», xie, jaʼ chalbe skʼoplal chaʼvokʼ: «Me ta vinajel, me ta banamil», xi. ¿Buchʼutik skʼoplal taje? (Kʼelo Colosenses 1:19, 20.)
7. ¿Buchʼutik jaʼ li «cʼusitic oy[...] ta vinajel» xchiʼuk li kʼusitik oy ta banamil sventa lek xil sbaik xchiʼuk li Diose?
7 ¿Buchʼutik jaʼ li «cʼusitic oy[...] ta vinajel», xie? Jaʼik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, «ti lec [ch-ilatik]» kʼuchaʼal xnichʼnabtak Dios xchiʼuk ti xuʼ jun yoʼontonik xchiʼuke (kʼelo Romanos 5:1). Jaʼ jech chichʼik biiltasel yuʼun oy spatobil yoʼontonik chbatik ta vinajel sventa «tspasic mantal ta banamil» xchiʼuk sventa ch-ochik ta paleal yuʼun Dios (Apo. 5:10). ¿Buchʼutik jaʼ li kʼusitik oy ta banamil, xie? Jaʼik li buchʼutik tsutes yoʼontonik xchiʼuk ti smalaojik chkuxiik sbatel osil li ta Balumile (Sal. 37:29, Ch).
8. ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik mi laj kaʼibetik lek smelolal li kʼusitik la spas Jeova sventa xuʼ lek xkil jbatik xchiʼuke?
8 Li skarta la stsʼiba Pablo sventa yajtsʼaklomtak Cristo ta Éfeso ti tʼujbil chbatik ta vinajele, xi chale: «Ta sventa ti toj ep cʼuxubinel yuʼun Diose, [...] jech la xcʼuxubinutic, acʼo me chamenutic toʼox ta scoj li jchopoliltique, ta scoj li jmultique, pero coʼol la xchaʼcuxesutic xchiʼuc li Cristoe». Xi to laj yal xtoke: «Jech ta sventa slequil yoʼnton Dios ti colemutic xae» (Efe. 2:4, 5). Li kʼusi la stsʼiba Pabloe jaʼ te chvinaj ti toj ep sbalil tajek li pojelale. Mi jmalaojtik chijkuxiutik ta vinajel o mi ta Balumile, jkotoltik oy ep kiltik xchiʼuk li Jeovae. Kʼalal chkaʼibetik lek smelolal li kʼusitik la spas Jeova sventa xuʼ jkʼupintik li jun oʼontonal xchiʼuke, xijmuyubaj ti chakʼ ta ilel slekil yoʼonton xchiʼuk li kʼuxubinel yuʼune. Melel onoʼox ti Jeovae lek chakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton ti oyuk li jun oʼontonale. Jaʼ yuʼun, skʼan teuk ta koʼontontik li kʼuyelan laj yakʼ ta ilele xchiʼuk jchanbetik li kʼusi la spase. Taje mas to skʼan jech jpastik mi oy kʼusi chopol xkʼot ta pasel ti xuʼ tsokes li jun oʼontonal ta tsobobbaile.
Jchanbetik stalel Abraham xchiʼuk Isaac
9, 10. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Abraham ti tskʼan akʼo junuk yoʼonton xchiʼuk Lot kʼalal lik kʼop yuʼunik li jchabivakaxetik yuʼunike?
9 Yan ti buchʼu xuʼ lek jchanbetik stalelal xtoke, jaʼ li Abrahame, ti xi chichʼ albel skʼoplale: «“Li Abrahame lec iʼilat yuʼun Dios ta sventa xchʼunojel yoʼnton”, xi. Jaʼ yuʼun li Abrahame lec laj yil sbaic xchiʼuc Dios, xi scʼoplal» (Sant. 2:23). ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Diose? Jaʼ ti tsaʼ li jun oʼontonale. Jun veltae, li jchabivakaxetik yuʼun Abrahame laj yut sbaik xchiʼuk li jchabivakaxetik yuʼun Lote. Yuʼun chʼabal lek yaxal xchiʼuk voʼ sventa li stsʼunobtakik ti yantik x-epaje (Gén. 12:5; 13:7). Sventa xchapaj li skʼopike jaʼ lek ti xchʼak sbaik li juntotil xchiʼuk li junichʼonile. ¿Kʼusi la spas Abraham ta sventa li kʼop taje? Akʼo mi mas xa oy sjabilal li Abrahame xchiʼuk ti jaʼ yajkʼopojel li Diose, jaʼ laj yakʼbe stʼuj li bu tskʼan chbat li Lote. Lek xvinaj, ti kʼusi oy ta yoʼonton ta melele jaʼ ti oyuk li jun oʼontonale.
10 Jkʼeltik kʼusi laj yalbe li Lote: «Li vuʼutique cutsʼ calal jbatic. Mu lecuc ti oy cʼop cuʼuntique, xchiʼuc mu lecuc ti chut sbaic li jchabivacaxetic cuʼuntique. Liʼ oy scotol li banamile. Xuʼ chatʼuj bu chacʼan. Jaʼ lec jvocʼ jbatic. Me voʼot chabat ta xocon sloqʼueb cʼacʼal ta nortee, vuʼun chibat ta xocon smaleb cʼacʼal ta Sur. Yan me voʼot chabat ta xocon smaleb cʼacʼal ta Sure, vuʼun chibat ta xocon sloqʼueb cʼacʼal ta norte». Li sjunichʼone jaʼ la stʼuj li bu oy mas yaxaltike (Gén. 13:8-11). ¿Mi ilin-o ta stojolal ta skoj taje? Mi jsetʼuk, yuʼun ta mas tsʼakale, kʼalal laj yaʼi Abraham ti ichukat batel ta soltaroetik li sjunichʼone, ta anil noʼox bat skolta (Gén. 14:14-16).
11. ¿Kʼusi la spas Abraham sventa jun noʼox yoʼontonik xchiʼuk li jfilistaetike?
11 Li avie kalbetik skʼoplal kʼusi ikʼot ta pasel jun velta ta stojolal Abraham xchiʼuk slakʼnatak ta Canaán sventa chakʼ ta ilel ti tskʼan li jun oʼontonale. Li yajtuneltak Abrahame laj toʼox sjokʼik jun poso ta Beerseba, pe oy jlom jfilistaetik ti nopol te nakalike la spojik li posoe. ¿Kʼusi van ta spas ta skoj ti i-elkʼanbat li sposoe? Muʼyuk la stsob sviniktak sventa chbat spoj sutel ta anil, laj to smala. Jaʼ to ikʼopoj ta tsʼakal, jaʼo kʼalal laj yichʼ vulaʼanel yuʼun li ajvalil yuʼun jfilistaetike. Kʼalal la skʼanbe Abraham ti mu kʼusi spasbat yutsʼ yalal xchiʼuk stuk li ajvalile, li Abrahame laj yal ti tskʼan ti oyuk jun oʼontonale, jech oxal la spasik jun trato sventa mu spasik kʼop. Ta tsʼakal une laj yalbe skʼoplal ti ipojbat li sposoe. Li ajvalile laj yalbe ti mu toʼox snaʼ mi laj yichʼ pojbel li sposoe, vaʼun laj yal ti tsutesbee. Vaʼun li Abrahame jun yoʼonton inaki li ta balumil ti maʼuk slumale (Gén. 21:22-31, 34).
12, 13. 1) ¿Kʼuxi la xchanbe stalel stot li Isaaque? 2) ¿Kʼuxi i-akʼbat bendision yuʼun Jeova ta skoj stalel li Isaaque?
12 Yan ti buchʼu la skʼan jun oʼontonale jaʼ li Isaaque, li xnichʼon Abrahame. Jkʼeltik kʼusi ikʼot ta pasel ta stojolal li Isaaque, ta skoj ti lik viʼnal ta yosilal Néguev ti bu nakal toʼoxe, ibat ta snorteal Guerar, ti jaʼ yosilal jfilistaetike. Li ta osil taje, li Jeovae laj yakʼbe epal bendision li kʼusitik la stsʼune xchiʼuk li xvakaxtak, skameyotak xchiʼuk yantike. Pe li jfilistaetike solel ch-itʼixajik. Yuʼun mu skʼanik ti lek xbat xkuxlejal jech kʼuchaʼal ikʼot ta stojolal li Abrahame, jaʼ yuʼun la smakbeik li sposo ti jaʼ laj yakʼ ta jokʼel Isaaque. Ta mas tsʼakale, li ajvalile xi laj yalbee: «Locʼan batel liʼi». ¿Kʼusi la spas un? Sventa mu xlik kʼope, la xchʼun li kʼusi albate (Gén. 24:62; 26:1, 12-17).
13 Li Isaaque ilokʼik batel xchiʼuk li yutsʼ yalale, vaʼun ti bu ikʼotike lik sjokʼik yan poso li yajchabichijtake. Pe li jchabivakaxetik yuʼun li jfilistaetike, bat xchaʼpojik xtok, laj yalik ti jaʼ yuʼunik li voʼe. Yan velta xtok jech la spas kʼuchaʼal li stote. Muʼyuk la spas kʼop. Li kʼusi la spase jaʼ ti la stak batel yajtuneltak sventa xbat sjokʼik yan poso ta yan-o osile. Pe yan velta li jfilistaetike laj yalik ti jaʼ yuʼun xtoke. Li Isaaque ilokʼ batel, vaʼun ibat nakluk ta nom sventa mu xa xlik kʼop te. Te ikʼot sjokʼ yan poso noxtok, «Xocol osil» laj yakʼbe sbi li poso taje. ¿Mi laj yakʼ bendision Jeova ta skoj ti jech la spas taje? Laj. Ta mas jelavele kʼalal ibat nakluk ta Beerseba ti bu oy lek yaxaltike, li Diose xi laj yalbee: «Mu xaxiʼ, vuʼun chajchiʼinot. Ta sventa li cajtunel Abrahame ta xcacʼbot ep bendición; ta xcacʼ boluc amomnichʼnabtac» (Gén. 26:17-25).
14. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Isaac ti tskʼan oyuk jun oʼontonal kʼalal ay vulaʼanatuk yuʼun ajvalil sventa tspasik tratoe?
14 ¿Mi xuʼ van spoj sutel jechuk sposo li Isaaque? Xuʼ. Yuʼun onoʼox chabibil yuʼun li Diose. Jaʼ jech laj yakʼik venta ta mas tsʼakal li ajvalil yuʼun jfilistaetik xchiʼuk li chaʼvoʼ yajsoltarotak kʼalal i-ay skʼelik ta Beerseba sventa tspasik li tratoe. Xi laj yalbeike: «Laj quilcutic ti chiʼinbilot yuʼun Mucʼul Diose». Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun ibat nakluk jayibuk velta ta yan balumil? Sventa mu xlik kʼop. Li avi une, kʼalal ay vulaʼanatuk yuʼun li ajvalil yuʼun jfilistaetik xchiʼuk li chaʼvoʼ yajsoltarotake, laj yakʼ ta ilel yan velta ti kʼusi mas tskʼane jaʼ ti lekuk xil sbaike. «Li Isaaque la spas lec mucʼta qʼuin, lec iveʼic, iʼuchʼbajic. Ta yocʼomale sob iliquic. Te laj yalbe sbaic ta jamal ti lec chil sbaic oe. Li Isaaque jech laj yalbe: “Tsotsanic batel”, xut.» (Gén. 26:26-31.)
Jchanbetik stalelal li Josee
15. ¿Kʼu yuʼun laj yichʼ pʼajel yuʼun sbankiltak li Josee?
15 Ta voʼnee, oy jun tukʼil vinik i-echʼ, jaʼ sbi Jacob, jaʼ jun xnichʼon li Isaaque (Gén. 25:27). Jech kʼuchaʼal laj xa jkʼeltik ta slikebal li xchanobile, li stuke la spas ti bu kʼalal xuʼ yuʼun sventa tslajesbe yoʼonton li Esaue. Melel onoʼox ti jaʼ la xchanbe stot ti jaʼ jun vinik ti mu snaʼ saʼ kʼope. Pe, ¿kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolal li lajchaʼvoʼ xnichʼnabtake? Li skʼanbil nichʼon Josee, jaʼ jun kerem ti lek ta chanbel stalelal i-echʼe, yuʼun la stsak ta venta, la xchʼunbe smantal xchiʼuk la xchabibe li kʼusitik oy yuʼun stote (Gén. 37:2, 14). Pe li sbankiltake solel jelajtik ta jyalel. Laj yitʼixtaik, ta skoj taje xkapetik noʼox sjol kʼalal tskʼoponik li Josee. Toj echʼ noʼox chopolik jaʼ yuʼun la xchonik batel kʼuchaʼal jun mosoil, vaʼun laj yalbeik stotik ti laj ta jkot tiʼaval chone (Gén. 37:4, 28, 31-33).
16, 17. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel José ti skʼanoj li jun oʼontonale?
16 Li Jeova laj yakʼbe bendision li Josee, jaʼ yuʼun ikʼot ta mukʼta yajkoltaobba li ajvalil faraón ta Egiptoe, ti jaʼ xa noʼox mas mukʼ skʼoplal yuʼun li ajvalile. Li sbankiltake ibatik ta Egipto sventa xbat saʼik tal veʼlil, yuʼun oy xaʼox viʼnal li ta Canaane. Kʼalal ikʼotik ta stojolal li Josee, ta skoj ti lek slapoj skʼuʼe muʼyuk laj yojtikinik (Gén. 42:5-7). Lek van jechuk ti la spakuk skʼoplal li Josee. Akʼo mi toj chopol la spas sbaik ta stojolal xchiʼuk ta stojolal li stotike, muʼyuk lik saʼ kʼop. Kʼalal laj yakʼ venta ti laj xa sutes yoʼontonike, laj yalbe buchʼu ta melel. «Avocolicuc, mu me xavat avoʼntonic; mu me xloʼilaj avoʼntonic ti jech laj achonicun tale. Yuʼun jech la scʼan Dios ti baʼyuc la stacun jelovel tal avuʼunique, yuʼun jech muʼyuc bochʼo chcham ta viʼnal» xut li sbankiltake. Ta «tsʼacal la smeyan scotol li sbanquiltaque; te iʼocʼ noxtoc» (Gén. 45:1, 5, 15).
17 Ta mas tsʼakale icham li Jacobe, li sbankiltake ixiʼik yuʼun yalojik mi tspak skʼoplal José ta skoj ti icham xa li stotike. Kʼalal laj yaʼi ti chiʼike, laj yakʼ ta ilel yan velta ti skʼanoj li jun oʼontonale. Solel kʼuxubaj ta yoʼonton, jaʼ yuʼun lik okʼuk, xi laj yale: «Mu me xaxiʼic. Vuʼun ta xcacʼboxuc aveʼelic achiʼuc li avalab anichʼnabique». Jech noxtok, «la spatbe yoʼntonic li sbanquiltaque, [xchiʼuk] toj lec ti cʼu xʼelan la scʼopane» (Gén. 50:15-21).
Li loʼiletik «tsʼibabil comele jaʼ sventa jchanubtaseltic»
18, 19. 1) ¿Kʼusi la jchantik li ta xchanobil liʼe? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobile?
18 Xi la stsʼiba li Pabloe: «Scotol li cʼusitic tsʼibabil comele jaʼ sventa jchanubtaseltic, yuʼun jech ch-ayin smucʼul coʼntontic, jech chpat coʼntontic, jech jun coʼntontic ta jmalatic li cʼusi ta jmalatique» (Rom. 15:4). Melel onoʼox ti ep kʼusitik xuʼ jchantik li ta stukʼil talel laj yakʼ ta ilel Jeovae xchiʼuk li loʼiletik ta Vivlia laj yalbe skʼoplal li Abraham, Isaac, Jacob xchiʼuk li Josee.
19 ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal chkiltik skotol li kʼusi spasoj Jeova sventa lek xil sbaik xchiʼuk li krixchanoetike? Melel onoʼox ti tstij koʼontontik sventa xkakʼtik ta ilel ti ta jkʼantik ek ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li yantike. Ta yan xtoke, li kʼusi la spasik Abraham, Isaac, Jacob xchiʼuk Josee chakʼ ta ilel ti kʼusi tspasik li totil meʼiletike chchanik li alab nichʼnabiletike. Jech xtok, la jchantik ti chakʼbe bendision Dios li buchʼutik chakʼ yipik sventa lekuk xil sbaik xchiʼuk li xchiʼiltakike. Jaʼ yuʼun xi la stsʼiba ta sventa Jeova li Pabloe: «jʼacʼ-jun-jol oʼntonal [Dios]», xi (kʼelo Romanos 15:33, Ch, xchiʼuk 16:20). Li ta yan xchanobil chtale ta jchantik kʼu yuʼun laj yal Pablo ti tsots skʼoplal ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li yantike xchiʼuk ta jchantik kʼusi stakʼ jpastik.
¿Kʼusi achanoj?
• ¿Kʼusitik la spas Jacob sventa lekuk xil sbaik xchiʼuk li Esaue?
• ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa chkakʼtik ta ilel ti oy sbalil chkiltik skotol li kʼusi spasoj Jeova sventa jun koʼontontik chiʼuke?
• ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Abraham, Isaac, Jacob xchiʼuk li Josee?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 23]
¿Kʼusi la spas Jacob sventa tskʼunibtasbe yoʼonton li sbankile?
