W BIBLII opisano ziemię izraelską jako kraj dolin, wzgórz, płaskowyżów i nadmorskich równin, kraj rzek i tryskających źródeł. Na całym tym obszarze — od spieczonej pustyni na południu po ośnieżone szczyty górskie na północy — istniał zróżnicowany klimat i występowały rozmaite gatunki gleby. Stwarzało to bardzo dogodne warunki dla uprawy wielu roślin. Mojżesz, roztaczając przed swymi rodakami uroki tej ‛dobrej ziemi’, wymienił siedem jej bogactw — powiedział, że Izraelici wejdą „do ziemi pszenicy i jęczmienia, i winorośli, i fig, i jabłek granatu, do ziemi oliwy i miodu” (Powtórzonego Prawa 8:7, 8).

Wymienione przez Mojżesza płody tej krainy po dziś dzień są symbolem jej urodzajności. W różnych okresach zaczęto je nawet umieszczać na monetach i znaczkach pocztowych. Jak wyglądała uprawa i pozyskiwanie tych darów natury w czasach biblijnych? Jaki wpływ miało to na życie ludzi?

„Pszenica i jęczmień”. Chociaż oba te zboża wysiewano jesienią, to jęczmień dojrzewał miesiąc wcześniej. Snop jego pierwocin przedkładano Jehowie w czasie Święta Przaśników, czyli w marcu lub kwietniu. Natomiast chleby z mąki pszennej przynoszono do świątyni podczas Święta Tygodni (Pięćdziesiątnicy), przypadającego na maj (Kapłańska 23:10, 11, 15-17).

Przez stulecia — właściwie jeszcze do niedawna — rolnicy w Izraelu siali zboże ręcznie. Nosili ziarno w fałdzie szaty i rozsypywali je garściami przed sobą. Jęczmień wystarczyło po prostu rozrzucić, ale pszenicę należało przykryć ziemią. W tym celu pole ponownie orano lub puszczano na nie zwierzęta pociągowe, które wdeptywały ziarno w grunt.

Biblia często wspomina o sianiu, zbieraniu, młóceniu, odwiewaniu i mieleniu ziarna. Każda z tych czynności wymagała znacznego wysiłku fizycznego. Zboże codziennie mielono na mąkę i pieczono świeży chleb dla rodziny. Przywodzi to na myśl zachętę Jezusa, byśmy modlili się o „chleb na ten dzień”, „chleb nasz powszedni”  (Mateusza 6:11; Biblia warszawska). W czasach biblijnych chleb z pełnoziarnistej mąki pszennej lub jęczmiennej stanowił podstawowe pożywienie (Izajasza 55:10).

„Winorośl i figi, i jabłka granatu”. Po wieloletniej wędrówce po pustkowiu Mojżesz roztoczył przed swymi rodakami wspaniałe perspektywy — wkrótce mieli cieszyć się płodami Ziemi Obiecanej. Czterdzieści lat wcześniej zwiadowcy na potwierdzenie urodzajności tej krainy przynieśli do obozu „latorośl z jedną kiścią winogron”. Była ona tak ciężka, że „nieśli ją we dwóch na drążku”. Mieli też ze sobą trochę fig i granatów. Można sobie wyobrazić, jaki zachwyt wzbudziły te owoce w Izraelitach utrudzonych drogą przez pustkowie! Był to przedsmak czekających ich dobrodziejstw (Liczb 13:20, 23).

Winorośl wymagała ciągłej troski — trzeba ją było nawadniać, przycinać pędy i zbierać plony. Stok z winnicą musiał mieć ochronny mur, odpowiednio ukształtowane tarasy oraz szałas dla strażnika. Izraelici nauczyli się należycie dbać o winnice i dobrze wiedzieli, co się stanie, jeśli nie wykonają koniecznych prac (Izajasza 5:1-7).

Zbiory oznaczały początek produkcji wina. Zebrane grona udeptywano w kadzi lub miażdżono w tłoczni. Sok albo poddawano fermentacji i uzyskiwano wino, albo gotowano, by otrzymać gęsty syrop służący do słodzenia. W Ziemi Obiecanej panowały idealne warunki do uprawy winorośli i wytwarzania wina *.

A co z figami? Niektórzy znają je wyłącznie w postaci suszonej i sprasowanej. Jednak owoce te zerwane prosto z drzewa wyglądają i smakują zupełnie inaczej — są nie tylko słodkie, ale też soczyste. Aby się nimi delektować poza krótkim okresem zbiorów, suszy się je na słońcu. W Biblii znajdujemy kilka wzmianek o „plackach z prasowanych fig” (1 Samuela 25:18).

 Dojrzałe granaty, gdy rozkroi się ich twardą skórkę, ukazują wnętrze wypełnione setkami „miniowoców”, które można zjeść albo przeznaczyć na sok. Są naprawdę orzeźwiające i bardzo zdrowe. O ich wartości świadczy fakt, że były motywem dekoracyjnym, którym ozdobiono brzegi płaszcza izraelskiego arcykapłana oraz kolumny świątyni Salomona (Wyjścia 39:24; 1 Królów 7:20).

„Oliwa i miód”. Biblia kilkadziesiąt razy wspomina o drzewie oliwnym. Jego owoce są przysmakiem i surowcem, z którego wytwarza się cenną oliwę. Gaje oliwne do dziś są nieodłączną częścią krajobrazu wielu rejonów Izraela (Powtórzonego Prawa 28:40). Kiedy nadchodzi październik, często całe rodziny krzątają się przy zbiorach oliwek. Otrząsają je z drzew kijami, a następnie zbierają. Potem część oliwek mogą zakonserwować i zrobić zapas na cały rok, a część — zawieźć do lokalnej tłoczni. Na obszarze Izraela archeolodzy znaleźli setki najróżniejszych starożytnych urządzeń do wytłaczania oliwy. To niezwykły widok, gdy ten płyn o charakterystycznym zielonym kolorze spływa do pojemników. Rodziny przeznaczają oliwę na własne potrzeby albo na sprzedaż. W przeszłości używana była nie tylko w kuchni, ale też jako kosmetyk i paliwo do lamp.

Gdy Mojżesz wspomniał o miodzie, mógł mieć na myśli miód pszczeli lub zagęszczony sok z daktyli i winogron, po dziś dzień stosowany do słodzenia. Wzmianki na temat miodu w relacjach biblijnych o Samsonie i Jonatanie niewątpliwie dotyczą miodu wytwarzanego przez dzikie pszczoły (Sędziów 14:8, 9; 1 Samuela 14:27). Odkryta w Tel Rehov na północy Izraela pasieka złożona z przeszło 30 uli poświadcza, że w czasach Salomona Izraelici zajmowali się pszczelarstwem.

Dzisiaj każdy, kto przespaceruje się po barwnym targu w Izraelu — pełnym piekarń i dobrze zaopatrzonych straganów z owocami i warzywami — znajdzie w takiej czy innej postaci siedem bogactw, o których mówił Mojżesz. Oczywiście w tych stronach wytwarza się znacznie więcej artykułów spożywczych. Współczesne rolnictwo pozwala na uprawę roślin pochodzących z innych rejonów świata. Nie ulega wątpliwości, że ta niewielka kraina naprawdę zasługuje na miano ‛dobrej ziemi’ (Liczb 14:7).

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 11]

Pszenica

[Ilustracja na stronie 11]

Jęczmień

[Ilustracja na stronie 12]

Winorośl

[Ilustracja na stronach 12, 13]

Figi

[Ilustracja na stronie 12]

Granaty

[Ilustracja na stronie 13]

Oliwki

[Ilustracja na stronie 13]

Miód