Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Mulingile Ukusonkela Imisonko?

Bushe Mulingile Ukusonkela Imisonko?

Bushe Mulingile Ukusonkela Imisonko?

ABANTU abengi tabatemwa ukusonkela imisonko. Bamona ukuti indalama balipila shonaika fye pantu aba buteko tabashibomfya bwino, shiya mu matumba ya bantu, nelyo fye ukushiba. Bamo balakaana ukulipila imisonko pantu indalama balipila bashibomfya ku fintu ifyabipa. Abekala mwi tauni limo ilya ku Middle East balondolwele umulandu bakaanina ukulipila imisonko ukuti: “Te kuti tulesonka imisonko iya kushitamo impolopolo sha kwipailako abana besu.”

Ifi fine e fyo abantu abengi batontonkanya kabili te lelo batendeka ukutontonkanya ifi. Mohandas K. Gandhi uwali intungulushi ya baHindu alandile umulandu kampingu yakwe ishalemusuminishisha ukulalipila imisonko, atile: “Umuntu onse uutungilila Ubuteko mu fya nkondo, nampo nga ni mu kulungatika nelyo iyo, ninshi na o wine alebembuka. Umuntu fye onse, umukalamba nelyo umwaice nga alelipila imisonko ya kutungilila Ubuteko, ninshi alebembuka.”

Uwasambilila amano ya bantunse, Henry David Thoreau uwaliko muli ba 1800, na o alandilepo ukuti te kuti kampingu yakwe imusuminishe ukulalipila imisonko ya kuti ileya ku kwafwilisha ifya nkondo. Aipwishe ukuti: “Bushe umwikala calo afwile ukusumina ukulakonka amafunde ayo kampingu yakwe ishilemusuminisha ukukonka? Ninshi cinshi umuntu akwatila kampingu?”

Uyu mulandu walikuma Abena Kristu pantu Baibolo isambilisha ukuti bafwile ukuba na kampingu iisuma muli fyonse. (2 Timote 1:3) Lelo Baibolo ilanda no kuti ubuteko bwalikwata insambu sha kulipilisha imisonko, itila: “Umuntu onse alenakila ubuteko, pantu bukateka bwafuma kuli Lesa; imitekele iilipo ni Lesa e wasuminisha ukuti ibeko. E ico ca nsambu ukuti munakile ubuteko, te pa mulandu wa bukali bweka iyo lelo na pa mulandu wa kampingu wenu. E mulandu wine musonkela ne misonko; pantu bakateka bena babomfi ba kwa Lesa ababombela icintubwingi imilimo iyo bafwile ukubomba. Peeleni bonse ifyo bafwile ukupeelwa, uulefwaya umusonko, mupeeleni umusonko.”—Abena Roma 13:1, 5-7.

E mulandu wine Abena Kristu ba kubalilapo baishibikilwe ukuti balesonkela imisonko nangu ca kutila indalama ishingi isho balesonkela baleshibomfya mu fya nkondo. Ifi fine e fyo ne Nte sha kwa Yehova muno nshiku shaishibikwa. * Mulandu nshi Umwina Kristu alingile ukulasonkela imisonko apo balaibomfya ku fintu ifyo Umwina Kristu ashingatemwa ukucita? Bushe Umwina Kristu afwile ukulabako fye ku fyo kampingu yakwe ilemweba pa kulipila imisonko?

Kampingu Yesu no Kusonkela Imisonko

Kwena ca cine ukuti indalama shimo isho Abena Kristu ba kubalilapo balesonkela shaleya ku kwafwilisha inkondo. Uyu wine e mulandu walengele kampingu ya kwa Gandhi na Thoreau ukukanabasuminisha ukulasonkela imisonko.

Nga mwamona, Abena Kristu baleumfwila ifunde lyaba mu Abena Roma icipandwa 13, te pa mulandu fye wa kutiina ukukandwa lelo na “pa mulandu wa kampingu [yabo].” (Abena Roma 13:5) Ca cine, kampingu ya Mwina Kristu ilamweba ukuti alesonkela imisonko, nangu ca kutila balaibomfya ku fintu ifyo ashatemwa. Pa kumfwikisha umo ifi fyebo ifilemoneka ukupilikana fyalola, tufwile ukwishiba bwino kampingu yesu, iyaba ishiwi lya mu kati ilitweba nga ca kuti ifyo tucitile fibi nelyo fisuma.

Nge fyo Thoreau alandile, umuntu onse alikwata kampingu, lelo te kuti tuicetekele muli fyonse. Nga tulefwaya ukulasekesha Lesa, kampingu yesu ifwile ukulakonka ifyo Lesa afwaya. Lyonse tulingile ukwaluka mu fyo tutontonkanya pa kuti tuletontonkanya nga Lesa, pantu amatontonkanyo yakwe yalicila amatontonkanyo yesu. (Amalumbo 19:7) Kanshi tufwile ukwishiba ifyo Lesa amona amabuteko ya bantunse. Bushe ayamona shani?

Umutumwa Paulo atile amabuteko ya bantunse “babomfi ba kwa Lesa.” (Abena Roma 13:6) Bushe aya mashiwi yalola mwi? Yalola mu kutila amabuteko yalalenga ifintu file-enda bwino mu calo kabili yalabombela na bantu imilimo yacindama. Nangu fye mabuteko ayabipa nga nshi yalabomba imilimo iyacindama pamo nga ukutwala amakalata, ukukuula amasukulu, ukushimya umulilo, no kushininkisha ukuti takuli bumpulamafunde. Nangu ca kutila Lesa alishiba ifyo bakateka abantunse balufyanya, alibasuminisha ukuti baleteka pa nshita iinono kabili alitupeela ne funde lya kuti tulesonka imisonko pa kulanga ukuti twalicindika ifyo atantika, e kutila, ifi asuminisha amabuteko ya bantunse ukulateka.

Lelo Lesa asuminisha amabuteko ya bantunse ukubako pa nshita fye iinono. Ubufwayo bwakwe bwa kufumyapo amabuteko yonse aya bantunse no kupyanikapo Ubufumu bwakwe ubwa ku muulu ubukafumyapo fyonse ifyabipa ifyo abantu baculako pa myaka iingi pa mulandu ne mitekele ya bantunse. (Daniele 2:44; Mateo 6:10) Lelo pali ino nshita, Lesa tasuminisha Abena Kristu ukukanalakonka amafunde ya buteko, pamo nga ukukaana ukusonkela imisonko nelyo fimbi ifyo bwabeba.

Inga nga ca kuti mucili muletontonkanya nga filya Gandhi aletontonkanya ukuti ukusonkela imisonko ya kutungilila inkondo lubembu, kuti mwacita shani? Pa kuti umuntu amone bwino ifyo incende imoneka, afwile ukunina apasanswike. E fyo caba na kuli ifwe, nga tulefwaya ukuti ukutontonkanya kwesu kulingane no kwa kwa Lesa tufwile ukulatontonkanya pa fyo ukutontonkanya kwakwe kwacila ukwesu. Ukupitila muli kasesema Esaya, Lesa atile: “Ifyo umuulu wasansuka ukucila isonde, e fyo ne nshila shandi shacila inshila shenu, kabili e fyo no kutontonkanya kwandi kwacila ukutontonkanya kwenu.”—Esaya 55:8, 9.

Bushe Tufwile Ukulakonka fye Fyonse Ifyo Ubuteko Bwatweba?

Ifi Baibolo isambilisha ukuti tulingile ukulaumfwila ifunde lya kusonkela imisonko tacalola mu kuti tufwile ukulakonka fye fyonse ifyo ubuteko bwatweba. Yesu asambilishe ukuti Lesa tapeela bakateka amaka fye yonse. Ilyo bamwipwishe nga ca kutila Lesa alisuminishe ukusonka imisonko ku buteko bwa bena Roma ubwaleteka pali ilya nshita, pa kwasuka, Yesu alandile aya mashiwi yacindama aya kuti: “Peeleni ifya kwa Kaisare kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa kuli Lesa.”—Marko 12:13-17.

“Kaisare” emininako amabuteko. Aya yene mabuteko e yapanga indalama. Kanshi Lesa amona ukuti balikwata insambu sha kweba abantu ukulipila imisonko. Lelo Yesu atile, “ifya kwa Lesa,” e kutila ubumi bwesu no kupepa kwesu, tafingapeelwa ku mabuteko ya bantunse. Nga ca kuti amafunde ya bantunse nelyo ifyo batweba ukucita fyapusana na mafunde ya kwa Lesa, Abena Kristu ‘bafwile ukunakila Lesa ukucila ukunakila abantu.’—Imilimo 5:29.

Muno nshiku, nalimo Abena Kristu kuti baumfwa ububi pa fyo ubuteko bubomfya indalama isho basonkela, na lyo line tabemya ifimfulunganya nelyo ukuleka ukusonkela. Ukwimya ifimfulunganya nelyo ukuleka ukusonkela imisonko kuti kwalanga ukuti tabacetekela mu fyo Lesa alaya ukuti akafumyapo ificusha abantunse. Lelo balolela inshita ya kwa Lesa umwine lintu akafumyapo ificusha abantunse ilyo Umwana wakwe Yesu akalateka, uwatile: “Ubufumu bwandi te bwa pano calo iyo.”—Yohane 18:36.

Ubusuma Bwaba mu Kukonka Ifyo Baibolo Isambilisha

Kuti mwanonkelamo mu nshila ishingi nga ca kutila mulekonka ifyo Baibolo isambilisha pa kusonkela imisonko. Ubuteko tabwakamukande nge fyo bukanda abapula mu mafunde kabili tamwakaleumfwa umwenso wa kuti balamwikata. (Abena Roma 13:3-5) Ne cacindamisha ca kutila, mukaba na kampingu yasanguluka kuli Lesa kabili mukalenga akacindikwe pa mulandu wa kuti mulekonka amafunde. Nangu ca kutila nalimo tamwakalekwata indalama ishingi nga balya abashilipila imisonko nelyo abashaba na bufumacumi, kuti mwacetekela ukuti Lesa akalamusakamana pantu alilaya ukusakamana ababomfi bakwe aba cishinka. Davidi uwalembeleko Baibolo atile: “Nali umulumendo, nomba ninkota, lelo nshatalamona uwalungama nalekeleshiwa, nelyo abana bakwe balelombelesha ifya kulya.”—Amalumbo 37:25.

Ne ca kulekelesha ca kutila, ukwishiba no kulakonka ifyo Baibolo ilanda pa kusonkela imisonko kukalenga mwikalacula na matontonkanyo. Lesa takamupeele umulandu pa fyo ubuteko bubomfya indalama musonkela, nga filya fine aba mu buteko bashingamupeela umulandu pa fyo abo musonkelako ing’anda babomfya ulupiya mubapeela. Ilyo ba Stelvio abekala ku Bulaya bashilasambilila Baibolo, balyeseshe pa myaka iingi ukuti baalule ifintu mu buteko. Balondolwele umulandu balekele ukufwaya ukwalula ifintu mu buteko ukuti: “Naishileishiba ukuti umuntunse te kuti alete umutende mu calo, umulinganya, no kulenga abantu ukwikatana. Ubufumu bwa kwa Lesa fye bweka e bukawamya ifintu.”

Nge fyo ba Stelvio baishilekutuluka, nga ‘mulepeela ifya kwa Lesa kuli Lesa,’ na imwe bene kuti mwaba ne subilo lya kuti Ubufumu bwa kwa Lesa fye e bukawamya ifintu. Kabili mukabako ilyo Lesa akalateka icalo conse mu bulungami, ilyo akafumyapo ifyabipa fyonse no lufyengo ifyo bakateka ba buntunse baleta.

[Futunoti]

^ para. 6 Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi pa fyo Inte sha kwa Yehova baishibikwa ukuti bantu abasonkela imisonko, belengeni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa November 1, 2002, ibula 13, paragrafu 15, no lwa May 1, 1996, ibula 17, paragrafu 7.

[Amashiwi pe bula 22]

Tulingile ukwaluka mu fyo tutontonkanya pa kuti tuletontonkanya nga Lesa, pantu amatontonkanyo yakwe yalicila ayesu

[Amashiwi pe bula 23]

Pa mulandu wa kuti Abena Kristu balasonkela imisonko, baliba na kampingu iisuma kuli Lesa kabili balanga ukuti balicetekela ukuti akalabasakamana

[Ifikope pe bula 22]

“Peeleni ifya kwa Kaisare kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa kuli Lesa”

[Abatusuminishe]

Copyright British Museum