Rwa ḇeri ḇe roi swewar na

Fandun fa Koḇak Som Ke?

Fandun fa Koḇak Som Ke?

Fandun fa Koḇak Som Ke?

SNONGGAKU ḇemarisen ḇeḇak som sisya sibor manggun ḇa. Ḇebor sya rya skara som sḇak na nafnak pipi monda kukro sepake mnis na ḇa, san fasis pipi na, roḇaido sepake famfnom na. Ḇesesya wer ido, rya marḇak ḇe si fa sḇak som ine kukro sifawi sbuk sasar pipi na. Snonggaku ḇeḇeso ḇero Timur Tengah sikofenḇair sai ḇefnai fa simewer sḇak som ri. Soḇe, ”Nggomewer nggakkowes peluru nari ḇemun romawa nggoḇesya wer.”

Kakara ḇeradiryama sibor sfawi na kwar ma nama roi ḇebabo risyaḇa. Manfarkin agama Hindu oso ḇeroe kwar snoriso Mohandas K. Gandhi, ikofen kako radirya, doḇe, ”Snonggaku ḇesaramper Negara oso ḇepoik ḇaido ḇefnoḇek ro ya iso militer ido, ima ifrur sasar warpu si kako. Snonggaku iser-iser, ḇesinan kwar ḇaido ḇebabo kaker sya, sikame sisasar kukro sisowarpu fa sifnoḇek Negara ani kuker sḇak som na.”

Manfawinanem oso ro abad-19 ya, Henry David Thoreau, ikako ikofen sai ḇefnai fa imewer ḇyak som ri, kukro sbuki fnoḇek mamamun na. Byuk fakfuken, ”Kawasa ḇero negara oso ifawi roi ono nari kyinfir ro manggundi imnis sneuser ḇesren ḇyeja, inja na ryir ḇefrur sasoser sya fa sun snemuk faro i ke? Rarya ido, snonggaku sya kam sna sneuser ḇesren faro?”

Snonggaku Kristen sya fandun fa skara roi ine, snaro Refo ya fyarkor si fa sfasnai pdef sneuser ḇesren ro roi ḇeḇor kam. (2 Timotius 1:3) Imbape, Refo kako fyasnai snar pamarenta sna hak fa sor ko fa koḇak som na. Refo ikofen, ”Snonkaku oser-oser nari ḇyeyuser faro ḇesasosersya [pamarenta snonggaku], snar ḇesasoser oso isma papoik ro Allah. Ma ḇesasoser ro baboine, Allah i ḇeḇuk na. Eḇedari naek srar mkoḇeyuser faro ḇesasoserya snar mkomewer mkosma samamyai mondaḇa, ḇape snar kakara [sneuser ḇesren] mkoḇena kako. I ḇeḇeknam kako fa snaro naek srar mkoḇak som, snar ḇesasoser Allah manfamyan ḇyedirya insa ifrur ḇardi fararur ani. Inja bak faro ḇesasoserya, rosai nari bak faroi. Bak som, rofyor sor som ro naek srar mko.”​—Roma 13:​1, 5-7.

Naiso ḇewar fa snonggaku Kristen ḇero aḇad randak sya sfawi kwar som ḇebor na sbuki fnoḇek militer na, raryano sḇak pyum som na. Saksi-Saksi Yahwe ḇero baboine sya sakfrur rarirya kako. * Moḇsariso kokofen fasnai roi smam ḇeḇese yae ine rai? Inari snonggaku Kristen oso ḇyak som ḇekyaren sneuser ḇyedi ke?

Ḇaḇyak Som ma Sneuser Ḇesren

Komam pyum kada snonggaku Kristen ḇero abad randak sya, som sḇak na sepake faro fandun militer ya. Roi nane nakyaren kaku sneuser ḇesren sena. Ineiso ḇefrur fa Gandhi ma Thoreau sumewer suḇak som ri.

Komam kada snonggaku Kristen sisouser parenta ḇero Roma fasal 13 snar simewer sismai samamyai monda ḇa, ḇape ’snar [sneuser ḇesren] sena kako’. (Roma 13:5) Sifawi som sḇak na nari sbuki saramper fararur sayin kaku na, mboi sneuser senaiso ḇedif kaku si fa sḇak som na. Insama kofawi roi komam rya ḇeḇese yae ine, fandun fa kofawi sneuser ḇesren ine kyur ḇe rosai, isoine roi na ḇekofenḇair ḇe ko roi kofrur na nkaku ke roḇa.

Raris Thoreau ikofen ya, snonggaku oser-oser sna sneuser ḇesren, boi na nekofenḇair roi ḇekaku ḇesya kwar ḇa. Sneuser koḇena fandun fa nasouser Allah farkankin Ḇyena, insa kofrur Imarisen. Fyorno ido, fandun fa kofadwer kakara ḇaido mamam koḇena insama namnis Allah nyan Ḇyena. Kukro Allah kakara Ḇyena nakaki syadi buro kakara koḇena. (Mazmur 19:7) Iso ḇefnai fa kosewar kaku insama kofawi Allah mamam Ḇyena ḇekur papoik snonggaku sya. Inja moḇsa Myam si rai?

Manwawan Paulus dap pamarenta snonggaku sya ḇe ”Allah manfamyan ḇyedirya”. (Roma 13:6) Rosai knam ro wos ine? Ine kyurfasnai sisewar fa simamwarek kawasa sya insama sikenem kuker payamyum ma sifrur fararur ḇeyun fainda faro si. Komam ido pamarenta ḇepoik kuker nyan ḇepyum ḇa kako, fyorno ido sifrur fararur ḇefandun na raris sbuk fafnoḇek roro pos, rumfarkor, pemadam kebakaran, ma ḇemamwarek hukum sya. Allah myam roi ḇeḇye ḇa pamarenta sifrur na, raryano ryir si fa sisya kaker ma Iwan ko fa kobak som fa kofasnai syowi faro fasasos Ifrur na, isoine byuk swaf faro pamarenta sya fa sḇepoik.

Imbape, swaf faro snonggaku sya fa sepoik na nakain fyoro ḇa. Yahwe ikofen kwar nari fyadwer pamarenta snonggaku sya kuker Karajan Ḇyedi ro nanggi. Karajan ine iso nari ḇefrur mnai roi ḇefrur kandera snonggaku sya ro taun ḇe taun. (Daniel 2:​44; Matius 6:​10) Ro swaf ine, Yahwe dor snonggaku Kristen koine fa kosouser faro pamarenta kuker koḇak som.

Rariso, fyor wakḇaḇir raris Gandhi i, wasasar kwar fyor bak som sbuki fnoḇek mamamun na? Inema mamam ro snonggaku sediri. Ḇape, koswarepen snar Allah mamam Ḇyena nkaku ma napyum syadi ro snonggaku sya. Imnis ra snonggaku ḇeyores ro bon ḇekaki oso nari myam ma fyawi pyum syadi ro snonggaku ḇeyores ro sop sya. Inja, fandun fa kona kakara imnis raris Allah I. Roro nabi Yesaya i Allah ikofen, ”Snar kakara mgoḇenama kakara Yedisya ḇa ma nyan mgoḇenama nyan Yedisyaḇa.”​—Yesaya 55:​8, 9.

Sna Papoik Ḇeba Syadi Ke?

Rosai Refo fyarkor ḇekur ḇaḇyak som ine nfasnaiḇair ḇa pamarenta snonggaku sna papoik ḇeba syadi faro kawasa sesya. Yesus ikofen snar sima sna papoik ḇesyadi ḇa. Fyor sifuken Yesus i, ro Allah mamam Ḇyedi, fandun fa sḇak som faro pamarenta Romawi ḇero fafisu anya ke, Yesus byuk kankarem ḇefandun ine, ”Mkoḇak faro Kaisar rosai mkoḇuk faro Kaisar ma faro Allah rosai mkoḇuk faro Allah.”​—Markus 12:13-​17.

Pamarenta​—ḇeḇeḇair ḇe ”Kaisar”⁠—sifrur kumpan ma sap maeja ro kumpan anna. Ro Allah mamam Ḇyena, sima sna hak fa siryur ḇaḇyak kaḇer roro ḇaḇyak som na. Ḇape, Yesus fyasnaiḇair papoik snonggaku ansine sna hak oḇa fa sor ’rosai sbuk faro Allah’, isoine kankenem ma samsyom koḇena. Komam mboi sasoser oso ro snonggaku sya naḇesebur sasoser ro Allah ido, snonggaku Kristen fandun fa ’siso syadi faro Allah ro siso snonggaku’.​—Farfyar 5:​29.

Snonggaku Kristen ḇero baboine imbude simarisen manggun ḇa faro moḇ sepake som ine rai raryano, skara ḇaḇeri fa sawos roi pamarenta sifrur na ḇaido spampum na ḇaido simewer fa sḇak som na. Kukro roi anna na nfasnaiḇair sikyar ḇaḇeri Allah iso nari ḇefrur mnai kandera ro snonggaku syakam. Imbape, kuker kaḇaḇaḇ siwaf fafisu Allah myam mnis fandun koḇena roro pamarenta Roma Ḇyedi, Yesus i, ḇekofen, ”[Karajan] ayedi isya ro supswan ineḇa.”​—Yohanes 18:36.

Kosmai Payamyum Snar Koso Roi Refo Fyarkor na

Nari wasmai payamyum fyor waso roi Refo fyarkor ḇekur ḇaḇyak som nane. Na kwandenḇur ro samamyai sbuk faro ḇemewer ḇeḇak som sya ma na wamgak ḇa snar sifawi auma ḇak som na. (Roma 13:3-5) Ḇefandun syadi iso wufepen nako sneuser ḇesren Bena ro ḇarpon Allah ma ḇesyowi I kuker wasouser faro sasoser ya. Wasawen pipi naḇor syadi ro ḇemewer ḇeḇak som ansya ḇaido ḇeanggarkar sya raryano, nari wakyar kaku faro Allah asas Ḇyena isoine na fyasos roi manfamyan ḇesouser ḇyesi sfandun na. Manḇefas Refo, Daud i, ikofen radine, ”​Fyor iwara yaḇe romawa babo, kirine yaḇe mansar kwar, imbape yamam raso ḇaḇeri snonggaku ḇefrur roi ḇenapes sya sibur si, ḇaido romawa sesya sfararyor anan roḇean.”​—Mazmur 37:25.

Snar wafawi ma waso parenta ro Refo fa ḇak som ido, sne ma kakara Bedi na iknon kaku. Moḇsariso pamarenta sbuk som na, nari siso ḇekarem faro Allah, mboi Auma oroḇa. Imnis ra ḇarek ro rum kos ido fandun awer fa kwara moḇsa ḇena rum kos ani byepake pipi ḇak kwar na rai. Snon oso snoriyo Stelvio, fyor dakfarkor Refo ḇaim taun ḇe taun kwar myamḇriwarek ker fararur politik ḇero sup Eropa ḇar wamires ya. Ikofen sai ḇefnai fa imnai i, ”Yakofen kaku snonggaku syama sipok sbuk roi ḇenapes, ḇaḇeaski, roḇaido ḇaḇeoser ḇe dunya ine ḇa. Yakyar kaku Karajan Allah monda iso nari ḇefrur fa snonggaku sya kenem sena napyum syadi ro ḇepon na.”

Wasouser fa ḇak kaḇer ’faro Allah rosai ḇuk faro Allah’ ido, Au kako nari wakyar raris Stelvio i. Nari mam fafisu Allah ḇyepoik kuker nanapes ro supswan ine ḇesiper, ifrur mnis kaḇer roi ḇeḇye ḇa snonggaku sya sifrur na.

[Fasfas Kasun]

^ Infa wafawi rariso sifawi Saksi-Saksi Yahwe si ḇepon kaku fa sḇak som ine, mam syap Menara Pengawal 1 November 2002, ram 12-13, syos 15, ma 1 Mei 1996, ram 17, syos 7.

[Ḇeḇeyap]

Fandun fa kofadwer kakara ḇaido mamam koḇena insama namnis Allah nyan Ḇyena. Kukro Allah kakara Ḇyena nakaki syadi buro kakara koḇena

[Ḇeḇeyap]

Snonggaku Kristen sufepen nako sneuser ḇesren sena ro ḇarpon Allah kuker sḇak som na ma sikyar Allah nari byuk roi sfandun na

[Sonin]

”Mkoḇak faro Kaisar rosai mkoḇuk faro Kaisar, ma faro Allah rosai mkoḇuk faro Allah”

[Kafkofen faro Sonin]

Copyright British Museum